|
उक्ताचलधृतिः प्राज्ञैर्द्व्यष्टाभिर्लघुभिर्युता । |
इति मात्रासमके षोडशमात्राप्रकरणम् ।
|
रुचिरा लघवो यत्र विंशतिश्चेत्पुनर्नव । |
इति मात्रासमके त्रिंशन्मात्राप्रकरणं मात्रासमप्रकरणं च ।
|
ओजयोः पादयोरादौ षण्मात्रा रलगा अथ । |
अथ मात्रासमकभेदानाह-- तत्रादौ षोडशमात्रावृत्तभेदानाह--उक्तेति । द्व्यष्टाभिः षोडशभिः लघुभिर्युता प्राज्ञैरचलधृतिरित्युक्ता । जो वेति । मात्राचतुष्टयात् जो वा जगणो वा । नलौ वा नगणलघू वा यदि तर्हि विश्लोको नाम वृत्तं भवति । अस्य षोडशमात्रात्मकत्वं सर्वं मिलित्वा एकपादस्य नियतमेव । एतादृशपादचतुष्टयात्मकं वृत्तं भवति । एवमग्रेऽपि । द्व्यब्धिभ्यो मात्राभ्यः अष्टमात्राभ्य इत्यर्थः । वसुभ्यः अष्टाभ्यः । कथं वेति । गुरुलघुनियमो नास्तीत्यर्थः । इति षोडशमात्राप्रकरणम् ॥
अथ त्रिंशन्मात्रावृत्तान्याह-- रुचिरेत्यादिना । ननु त्रिंशन्मात्रावत्त्वाभावादस्य पादस्य कथं त्रिंशन्मात्रावत्त्वमिति चेत् । अष्टाविंशतिमात्रामारभ्य द्वात्रिंशन्मात्रापर्यन्तं त्रिंशन्मात्रोपचारः पूर्वैरङ्गीकृत इति न विरोधः । इति त्रिंशन्मात्राप्रकरणम् ॥
अथ वैतालीयं लक्षयति-- ओजयोरित्यादिश्लोकत्रयेण । ओजयोः पादयोः विषमपादयोः, युक्तयोः पादयोः समपादयोरित्यर्थः । एतयोः समपादयोः केवलं लघवः नैव ।
४
