अत्रैव विज्ञानराजनप्तृबालकृष्णदैवज्ञैस्तु या, इ राशिमाने प्रकल्प्य यथोक्त्या राशो साधितौ, तत्र रूपदूचाल्प इष्टे द्वितीयालापो न घटत इति सुधोभिर्विभाव्यम् ।
एवमेव* लक्ष्मीदासमिश्रा अपि '४इ, ग्रा, आस्यां राशी साधितवन्तस्तत्रापि रूपार्धल्प इष्टे द्वितीग्रालापो व्यभिचरतीति सर्वमिष्टविशाङ्गणितिकैस्वगन्तव्यम् । किमत्र लेखप्रचसेन ।
अथ गुणकर्म ।
|
गुणघ्नमूलोनयुतस्य राशेर्द्वष्टस्य युक्तस्य गुणार्धकृत्या । |
यदा लवैश्वोनयुतः स राशिरेकेन भागोनयुतेन भक्ता ।
दृश्यं तथा मूलगुणं च ताभ्यां साध्यस्ततः प्रोक्तवदेव राशिः ॥ ६ ॥
यो राशिः स्वमूलेन केनचिद्गुणितेन ऊनो दृष्टस्तस्य गुणार्धकृत्या युक्तस्य दृष्टस्य यत् एदं तद् गुणारर्धेन युक्तं कार्यं, यदि घुणघ्नमूलयुतो- दृष्टस्तर्हि हीनं कार्यं, तस्य वर्गो राशिः स्यात् ।
मूलोने दृष्टे तावदुदाहरणम् ।
|
चाले ! मरालकुलमुलानि सप्त तीरे विलासभरमन्थरगाण्यपश्यम् । |
न्यासः। मूलगुणः ७/२ | दृष्टम् २। दृष्टस्यास्य २ गुणार्धकृत्था ४९/१६ । युक्तस्य ८१/१६ मूलम् ९/४ । गुणार्धेन ७/४ । युतं १६/४ वर्गीकृतं हंसकुलमानम् १६ ।
अथ मूलयुते दृष्टे चोदाहरणम् ।
स्वपदैर्नवाभिर्युक्तः स्याच्चत्वारिंशतधिकम् । शतद्वादशकं विद्वन्! कः स राशिर्निगद्यताम् । २ ।
न्यासः । मूलगुणः 8 दृश्यस् १२४० । गुणार्ध ९/२ मस्य कृत्या ८१/४ युक्तं जातम् ५०४१/४ । अस्य मूलं ७१/२ । गुणार्धेन ९/२ अत्र विहीनं ६२/२ वर्गिकृतं ३८४४/४ । छेदेन हृते जातो राशिः 8६१ ।
उदाहरणम् ।
|
यातं हंसकुलस्य मूलदशकं मेघागमे मानसं |
|
+ ‘‘इष्टः प्रथमो राशिर्निंजार्धनिहतः स एवान्यः ।
अनयोःकृतियुतिवियुती रूपयुते मूलदे स्याताम् ॥ |
