जीवोऽसंगत्वमात्रेण कृतार्थ इति चेत्तदा। |
कृतार्थः आत्यन्तिकसुखवानित्यर्थः ! सुगमा पदयोजना । स्रक्चंदनादि नित्यत्ववत्तन्मते जीवासंगत्वस्य दुर्निरूपत्वादिति भावः ।२२९ ॥
तदेतदाह, यथेतेि ।
यथा स्रगादिनित्यत्वं दुःसंपादं तथाऽत्मनः । |
जगदीशयोर्जीवतोस्सतोरात्मनोऽसंगत्वं न संभाव्यम् संगिपदार्थान्तरस्य सत्त्वात् । स्पष्टमन्यत् । एवं च जगदीश्वरयोः कल्पितत्वनिश्चयमन्तरा जीवस्यासंगत्वनिश्चयो दुर्निरूप एव। अतस्तवासंगत्वज्ञानं भ्रम एवेति तात्पर्यम् ॥२३० ॥
जगतस्सत्यत्वे ईश्वरस्य सत्त्वेऽपि स्वस्यासंगत्वं जीवन्मुक्तस्येव कुतो न स्यादित्याशंक्याह, अवश्यमिति ।
अवश्यं प्रकृतिस्सगम् पुरे वापादयेत्तदा । |
जगदीश्वरयोस्सत्यत्वे प्रकृतिर्जगन्निदानभूता पुरेव तस्यासंगत्वनिश्चयात्पूर्व यदा तदनिच्छया संगमापादयेत् तदा तद्वदसंगत्वनिश्चयोत्तरमपि संगमापादयेत् । ईश्वरसद्भाववादिनां तस्य नियामकतया यथा प्रकृतिस्सज्जति तथा ईशोऽपि प्रकृतिं नियच्छति । तथा सति तदानीमस्य जायमानस्वासंगत्वनिश्चयस्य भ्रमत्वात्तस्य मोक्षः कः ? नास्त्येव ॥२३१॥
अविवेककृतसंगो नियमश्चेति चेत्तदा । |
जीवस्य प्रकृतिसंपादितस्संगो देहेन्द्रियाद्यभिमानः ईश्वरकृतप्रकृतिनियमश्चा विवेककुतोऽविवेकस्य कार्यमिति चेत्ततो विवेकेन नश्यतीति यद्युच्यते तदा दुर्मते-