भावः तत् ध्यानमित्यभिधीयते । मनसः चंचलात्मनश्चपलस्वरूपस्य तत्त्रध्यानेऽति निर्बम्धोऽत्यतं निरोधः कर्तव्यः । अनिरोधे प्रत्ययान्तरैर्विच्छेदाद्ध्यानस्वरूपमेव भज्येत ॥ ११९ ॥
मनसश्चम्चलात्मत्वे गीतावाक्य (६-३४) मुदाहरति, चंचलमिति ।
|
चंचलम् हि मनः कृष्ण प्रमाधि बलवद्दृढम् । |
हे कृष्ण ! पापनि कर्षतीति कृष्णः। प्रमाधि शरीरमिंद्रियाणि च व्याकुलीकरोति । बलवन्नियमनाशक्यम् । दृढं च्छेदनाशक्यम् । स्पष्टमन्यत् ॥१२०॥
चित्तनिग्रहदुःसाध्यतां वासिष्ठभाषणेन द्रढयति, अपीति ।
|
अप्यब्धिपानान्महतः सुमेरून्मूलनादपि । |
अब्धिपानादगस्त्यकृतात् , सुमेरून्मूलनात् तत्कार्मुकीचिकषैयेश्वरकृतात् । वह्न्यशनाद्गोपरक्षणार्थं श्रीकृष्णकृतात् । स्पष्टमन्यत् ॥ १२१ ॥
परब्रह्मचिन्तनास्वेच्छाप्रतिघातो नास्ति । यतो निरोधापेक्षेत्याह,कथनेति।
|
कथनादैौ न निर्बंधः श्रृंखलाबद्धदेहवत् । |
कथनादौ, आदिशब्देन चिन्तनान्योन्यतद्वोधनौ गृह्येते। स्पष्टमन्यत् । परब्रह्मकथासुधास्थलीषु क्रीडने मनसो विषयान्तरचलनाप्रसक्त्या न तत्र निरोधावसर इति भावः ।। १२२॥
अभ्यासघटकतदेकपरत्वमितिहासादिगोष्ठ्या विहन्यते । अतस्तेषां चतु र्णामभ्यासांशत्वं न युज्यत इत्याह, चिदिति ।
|
चिदेवात्मा जगन्मिथ्येत्यत्र पर्यवसानतः । |
