एवं पूर्वोक्तरूपया युक्त्या अन्वयव्यतिरेकरूपया परापरात्मनोर्जीवब्रह्मणोरेकता सम्भाविता ज्ञापिता। सा ह्येकता तत्त्वमस्यादिवाक्यैः भागत्यागेन परस्परविरुद्धतया प्रतीयमानानां भागानां त्यागेन वक्ष्यमाणरीत्या संत्यजनेन लक्ष्यते लक्षणया बोध्यते ॥ ४३ ॥
भागत्यागविवरणस्य पूर्वाङ्गत्वेन "तत्त्वमसी"ति तिमहावाक्यगततच्छब्दार्थमाह, जगत इति ।
जगतो यदुपादानं मायामादाय तामसीम् । |
तामसीं तमःप्रधानां मायामादाय उपाधित्वेन स्वीकृत्य जगत उपादानमुपादानकारणं शुद्धसत्वां तां मायाप्रकृतिमादाय निमित्तं निमित्तकारणञ्च यद्ब्रह्म भवति तत्गिरा तत्त्वमसीतिमहावाक्ये तच्छब्देनोच्यते बोध्यते । तम:प्रधानीभूत- मायामादाय सृष्टेरुपादानकारणीभूतां, शुद्धसत्त्वप्रधानां तामादाय निमित्तभूतं च ब्रह्म श्रुतिघटकतच्छब्दाभिधेयं भवतीत्यर्थः ॥ ४४ ॥
अनन्तरं त्वंशब्दार्थमाह, यवेति ।
यदा मलिनसत्त्वां तां कामकर्मादिदूषिताम् । |
तत्परं ब्रह्म तदेव परं ब्रह्म यदा मलिनसत्त्वामविशुद्धामत एव कामकर्मादि दूषितां यत्र “कुर्वते कर्म भोगाय कर्म कर्तुं च भुञ्जते" इति लक्षितामविद्यास्वरूपां तां प्रकृतिमादत्ते अधितिष्ठति तदा त्वंपदेनोच्यते । परं ब्रह्म अविद्यामास्थाय जीवस्वरूपेण यदा भोगायतनपरम्परामभिमन्यते तदा त्वंपदवाच्यं भवतीति भावः ॥ ४५ ॥
तत्त्वंपदार्थमभिधाय वाक्यार्थमभिदधाति, त्रितयीति ।
त्रितयीमपि तां मुक्त्वा परस्परविरोधिनीम् । |