एतत् पृष्ठम् परिष्कृतम् अस्ति
व्यत्किविवेके द्वितीयो विमर्शः ।
"आः किमर्थमिदं चेतः सताम् म्भोधिदुर्मरम् ।
इति मत्वेव दुर्वेधाः परदु खैरपूरयत् ।।"
इति । अत्र हि मननार्थः पुनरुत्क, इतिनैव कोधपरामशिना तस्यावगमितत्वात् ।
तेन ‘इति कुधेव तद्वेधा' इति युत्क: पाठः । एवञ्च बेधसो दुष्टत्वस्यानिबन्धनस्या-
वाच्यस्य यद्वचनं तदपि परिहृतं भवति । अव्यभिचारिणः कारकस्याविशेषणः
प्रयोगः पुनरुत्क: । तत्र कर्त्तुर्यथा –
" पतितोत्पतितैः शत्रुशिरोभिः समराड्गणे ।
यः कन्दुकैरिवोच्चण्डः कीडन् लोकैर्व्यलोक्यत ।।”
इत्यत्र लोकशब्दस्य, विलोकनकियायास्तत्कर्तृकत्वाव्यभिचारात् । सविशेषणस्य
न तस्य पौनरुक्त्यम् । यथा —
" जनैरजातम्खलनैर्न जातु द्वयेऽप्यमुच्यन्त विनीतमार्गाः ।।"
इति । कर्मणो यथा—
"उवाच दूतस्तमचोदितोऽपि गां ।
न हीङ्गितज्ञोऽवसरेऽवेसीदति ।”
इति । सविशेषणस्य यथा-- ‘शुचिस्मितां वाचमवोचदच्युत' इति । करणस्य
यथा—
"यदा दृशा कृशाड्गयास्मि दृष्टो जातं तदैव मे ।
प्रजागरगरग्रस्तसमस्तप्रसरं मनः ।।"
इति । अस्यैव सविशेषणस्य यथा—
" तं विलोक्य सुरसुन्दरीजनो विस्मयस्तिमिततारया दृशा ।"
इति । एवं कारकान्तरेष्वप्यवगन्तव्यम् ।
एकैवालड्कृतिर्यत्र शाब्दत्वार्थत्वभेदतः ।।
द्विरुच्यते तां मन्यन्ते पुनरुत्किमतिस्फुटाम् ॥ ४० ॥
तद्यथा —
“उमावृषाङ्कौ शरजन्मना यथा यथा जयन्तेन शचीपुरन्दरौ ।
तथा नृपः सा च सुतेन मागधी ननन्दतुस्तत्सदृशेन तत्समौ ||”
इत्यत्र ।।
यस्य यद्रूपताव्यत्कि: सामथ्यीदेव जायते ।।
तस्योपमा रूपकं वा तदर्थं पौनरुक्त्यकृत् ।। ४१ ॥
तत्रोपमा यथा—
१.‘घु सीदति' इति खपुस्तके पाठ ,
