पृष्ठम्:व्यक्तिविवेकः (राजानकरुय्यककृतव्याख्यासहितः).pdf/२२१

एतत् पृष्ठम् अपरिष्कृतम् अस्ति

commewinthe ansi nwage threewan stampeareAalathy mee nuine व्यक्तिविवेकव्याख्याने द्वितीयो विमर्शः। [८] न न्वेवं +सतीति। अस्य दोषस्यातिप्रसङ्ग ब्रूते । ताप आतपोऽपि । फलं शाल्या- दिक्मपि । सुमनस. पुष्पाण्यपि । खलता दुर्जनत्व, धान्यादिक्षोदनस्थान च : असती दूषणीया अशोभना च । यदलकारेति । खल्तामित्यादावुपमोत्थापिते श्लेषे नोपमा श्लेष बाधते । तस्य विविक्तविष्यत्वाभावात् । श्लेषरतु ता वाधते इति युक्तम् । अरय न्यायरयालबारान्तरेऽपि भावाहाप्तिगर्भमुक्त यदलकारेति । निबन्धनान्तराभाव इति : सति समासोत्तयादिनिबन्धने पूर्ववच् श्लेपोत्थापितोपमा न कर्तव्या रयात् । न चात्रानिराकृतेलादिविशेषणसाम्यात समारोक्ति- तिति वान्यम् । विशेषणाना नियतापमानगामित्वाप्रतीते । (अत्र) विषयताशझैवेति उपमा- विषयत्वसम्भावनेत्यर्थ । कचित्तु तदयितेति पाट । तत्र श्लेषविषयत्वमुपमाविषयत्व च युग- पन्न शङ्कनीय तयोरुत्सर्गापवा दे),दभावे न व्यवस्थितरित्यर्थ । उक्तदोषयति । उक्त यच् श्ले. षविषये दोषद्वयं-यत्र समासोक्तिविषये श्लेष कृत श्लेषविषये चोपमेति, तस्यात्र सम्बन्धाभावादि- सर्थ । यदलकारेति । श्लेषोपमादीनामलकाराणामभिव्यत्तयर्थ ये शब्दा अब्जमिवेत्यादय तेभ्यो. उलझारेभ्य इतर समासोक्तिश्लेषादि तैरेव शब्दैः अत्पतरैरजमिवेत्यादिरहितैर्यदि व्यज्येत तदासी समासोक्तिश्लेषादि घु वाद ग्राह्यो, नापर श्लेषोपमादिरित्यर्थ । ननु शोभातिशयहेतुत्वस- लड्वारान्तराणा लक्षणम् । तद्विशे ते । तत् कथमिदमुक्तमित्याह न ह्यस्तीति । शोभातिशयज- नने निजे व्यापारे नारत्यल्झाराणा दिशेष. । ततश्चैवो गृह्यतेऽपररत्यज्यत इति न युक्तम् । गुरुल्धु. स्वमाश्रित्य पुनयुज्यत एतमान्यथेति तात्पर्यम् । वाच्य तिशयापेक्षा चैतदुक्तम् प्रतीयमानत्वा- येद या तु समनन्तर विशेषो वक्ष्यते । किञ्चल्यादिना काव्यत्रियाया सौन्दर्यनिष्पत्ते प्रयोजकत्व- मलारनिष्पत्तेश्च (१७ नुनिष्पादित यथा वक्ता वेदनाचामयो ?) इत्याह । सगासोक्तिलेषभाङ्गि- भ्यागे.वेति ! रमासात्त या तु (अल काली'लादौ । श्लेष्ण 'भैरवाचार्य इलादौ । नोपगयेति । अलकाली त्यादावुपमा श्लेषोरमा । भैरवाचार्य इत्यादौ उपमेवोपमा । 'अत्र समासोक्तिश्लेषभशि- भ्यामेव' इलेतग्रन्थासारण 'स्पत्य विषये उपाया यर्थ त्यादिग्रन्थ प्रक्षिप्त इव लक्ष्यते। रुपवरयेहानुपसहाराद् , 'उक्तदाषद्वय योगानुपपत्ते' इत्यरय च पूर्वोक्तग्रन्थस्यात्र पक्षे (आन- खात् ?) अतचवाय क्वचिदादर्शन पळते । अप्रक्षेपे तु (*त्रिरूपक) ग्रहणमिह कर्तव्य स्यात् । तस्मात् स वा अन्थो निवार्य इह वा रूपवग्रहण प्रक्षेप्यम् । 'उक्तदोषद्वयेति च प्रकृतौचित्येन भ्याख्यातम् । तेहि तत्सिद्धीति । रसदन्धसिद्धावलङ्कारा अवश्यं सिभ्यन्तीत्यर्थ. । निष्पादकत्व- मिहानुपकत्वम् । अत एव भरते 'रसनिष्पत्तिरित्यत्र रसानुमितिरिति व्याख्येयम् । तद्वैचित्र्य (विभावादिवैचित्र्यम् ।) तदाश्रयाः परम्परया रसाश्रया रसज्ञप्तिहेतव इत्यथः । तेनैषामिति । कावेरर्थगत चारत्वं तात्पर्येण सम्पाद्य, गाजबारोपनिवन्ध अलझाराणा तत्रान्तरीयकत्वेनाप्राधा- + 'सति' इत्यय शब्दो मूलकोशेषु न दृश्यते. 8 असतीशब्दस्य गगनवल्लीपक्षे शशशृङ्गवत् तुच्छेत्यर्थ .. + 'अनुनिष्पादिल्व यथा पत्तायोदनाचामयो' इति पटितु युक्तम् .

  • 'योगासिद्ध.' इत्येव तु मूलकोशेषु पाठो दृश्यते.

$ 'न्यूनत्वात्' इति पटितु युक्तम् .

  • 'त्रयरूपक' इति पाठन भाव्यम् .