"नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः २७" इत्यस्य संस्करणे भेदः

{{नारदपुराणम्- पूर्वार्धः}}

 

गृहस्थस्य सदाचारं वक्ष्यामि मुनिसत्तम ।।

यद्रूतां सर्वपापानि नश्यंत्येव न संशयः ।। २७-१ ।।

ब्राह्मे मुहूर्ते चोत्थाय पुरुषार्थाविरोधिनीम् ।।

वृत्तिं संचिंतयेद्विप्र कृतकेशप्रसाधनः ।। २७-२ ।।

दिवासंध्यासु कर्णस्थब्रह्मसूत्र उदड्मुखः ।।

कुर्यान्मूत्रपुरीषे तु रात्रौ चेद्दक्षिणामुखः ।। २७-३ ।।

शिरः प्रावृत्य वस्त्रेण ह्यंतर्द्धाय तृणैर्महीम् ।।

वहन्काष्टं करेणैकं तावन्मौनी भवेद्द्विजः ।। २७-४ ।।

पथि गोष्टे नदीतीरे तडागगृहसन्निधौ ।।

तथा वृक्षस्य च्छायायां कांतारे वह्निसन्निधौ ।। २७-५ ।।

देवालये तथोद्याने कृष्टभूमौ चतुष्पथे ।।

ब्राह्मणानां समीपे च तथा गोगुरुयोषिताम् ।। २७-६ ।।

तुषांगारकपालेषु जलमध्ये तथैव च ।।

एवमादिषु देशेषु मलमूत्रं न कारयेत् ।। २७-७ ।।

शौचे यत्नः सदा कार्यः शौचमूलो द्विजः स्मृतः ।।

शौचाचारविहीनस्य समस्तं कर्म निष्फलम् ।। २७-८ ।।

शौचं तु द्विविधं प्रोक्तं ब्राह्ममाभ्यंतरं तथा ।।

मृज्जलाभ्यां बहिः शुद्धिर्भावशुद्धिस्तथांतरम् ।। २७-९ ।।

न मूषकादिखनितां फालोत्कृष्टां तथैव च ।। २७-१० ।।

वापीकूपतडागेभ्यो नाहरेदपि मृत्तिकाम् ।।

शौचं कुर्यात्प्रयत्नेन समादाय शुभां मृदम् ।। २७-११ ।।

लिंगे मृदेका दातव्या तिस्रो वा मेढ्रयोर्द्वयोः ।।

एतन्मूत्रमुत्सर्गे शौचमाहूर्मनीषिणः ।। २७-१२ ।।

एका लिंगे गुदे पंच दश वामे तथोभयोः ।।

सप्त तिस्रः प्रदातव्याः पादयोर्मृत्तिकाः पृथक् ।। २७-१३ ।।

एतच्छौचं विडुत्सर्गे गंधलेपापनुत्तये ।।

एतच्छौचं गृहस्थस्य द्विगुणं ब्रह्मचारिणाम् ।। २७-१४ ।।

त्रिगुणां तु वनस्थानां यतीनां तच्चर्गुणम् ।।

स्वस्थाने पूर्णशौचं स्यात्पथ्यर्द्धं मुनिसत्तम ।। २७-१५ ।।

आतुरे नियमो नास्ति महापदि तथैव च ।।

गंधलेपक्षयकरं शौर्चं कुर्याद्विचक्षणः ।। २७-१६ ।।

स्त्रीणामनुपनीतानां गंधलेपक्षयावधि ।।

व्रतस्थानां तु सर्वेषां यतिवच्छौचमिष्यते ।। २७-१७ ।।

विधवानां च विप्रेंद्र एतदेव निगद्यते ।।

एवं शौचं तु निर्वर्त्य पश्चाद्वै सुसमाहितः ।। २७-१८ ।।

प्रागास्य उदगास्यो वाप्याचामेत्प्रयर्तेंद्रियः ।।

त्रिश्चतुर्धा पिबेदापो गंधफेनादिवर्जिताः ।। २७-१९ ।।

द्विर्मार्जयेत्कपोलं च तलेनोष्ठौ च सत्तम ।।

तर्जन्यंगुष्ठयोगेन नासारंध्रद्वयं स्पृशेत् ।। २७-२० ।।

अगुंष्टानामिकाभ्यां च चक्षुः श्रोत्रे यथाक्रमम् ।।

कनिष्टांगुष्टयोगेन नाभिदेशे स्पृशेद्द्विजः ।। २७-२१ ।।

तलेनोरःस्थलं चैव अंगुल्यग्रैः शिरः स्पृशेत् ।।

तलेन चांगुलाग्रैर्वा स्पृशेदंसौ विचक्षणः ।। २७-२२ ।।

एवमाचम्य विप्रेंद्र शुद्धिमाप्नोत्यनुत्तमाम् ।।

दंतकाष्टं ततः खादेत्सत्वचं शस्तवृक्षजम् ।। २७-२३ ।।

बिल्वासनापामार्गणां निम्बान्मार्कादिशाखिनाम् ।।

प्रक्षाल्य वारिणा चैव मंत्रेणाप्यभिमंत्रितम् ।। २७-२४ ।।

आयुर्बलं यशो वर्चः प्रजाः पशुवसूनि च ।।

ब्रह्म प्रज्ञां च मेधां च त्वन्नो धेहि वनस्पते ।। २७-२५ ।।

कनिष्टाग्रसमं स्थौल्ये विप्रः खादेद्दशांगुलम् ।।

नवांगुलं क्षत्रियश्च वैश्यश्चाष्टांगुलोन्मितम् ।। २७-२६ ।।

शूद्रो वेदांगुलमितं वनिता च मुनीश्वर ।।

अलाभे दैतकाष्टानां गंडूषैर्भानुसंमितैः ।। २७-२७ ।।

मुखशुद्धिर्विधीयेत तृणपत्रसमन्वितैः ।।

करेणादाय वामेन संचर्वेद्वामदंष्ट्रया ।। २७-२८ ।।

द्विजान्संघर्ष्य गोदोहं ततः प्रक्षाल्य पाटयेत् ।।

जिह्वामुल्लिख्य ताभ्यां तु दलाभ्यां नियतेंद्रियः ।। २७-२९ ।।

प्रक्षाल्य प्रक्षिपेदू दूरे भूयश्चाचम्य पूर्ववत् ।।

ततः स्नानं प्रकुर्वीत नद्यादौ विमले जले ।। २७-३० ।।

तटं प्रक्षाल्य दर्‌भाश्च विन्यस्य प्रविशेज्जलम् ।।

प्रणम्य तत्र तीर्थानि आवाह्य रविमंडलात् ।। २७-३१ ।।

गंधाद्यैर्मंडलं कृत्वा ध्यात्वा देवं जनार्दनम् ।।

स्नायान्मंत्रान्स्मरन्पुण्यांस्तीर्थानि च विरिंचिज ।। २७-३२ ।।

गंगे च यमुने चैव गोदावरि सरस्वति ।।

नर्मदे सिंधुकावेरि जलेऽस्मिन्सन्निधिं कुरु ।। २७-३३ ।।

पुष्कराद्यानि तीर्थानि गंगाद्याः सरितस्तथा ।।

आगच्छंतु महाभागाः स्नानकाले सदा मम ।। २७-३४ ।।

अयोध्या मथुरा माया काशीं कांची ह्यवंतिका ।।

पुरी द्वारावती ज्ञेया सप्तैता मोक्षदायिकाः ।। २७-३५ ।।

ततोऽधमर्षण जप्त्वा यतासुर्वारिसंप्लुतः ।।

स्नानांगं तर्पणं कृत्वाचम्यार्ध्यं भानवेऽर्पयेत् ।। २७-३६ ।।

ततो ध्यात्वा विवस्वंतं जलान्निर्गत्य नारद ।।

परिधायाहतं धौतं द्वितीयं परिवीय च ।। २७-३७ ।।

कुशासने समाविश्य संध्याकर्म समारभेत् ।।

ईशानाभिमुखो विप्र गायत्र्याचम्य वै द्विज ।। २७-३८ ।।

ऋतमित्यभिमंत्र्यार्थ पुनरेवाचमेद् बुधः ।।

ततस्तु वारिणात्मानं वेष्टयित्वा समुक्ष्य च ।। २७-३९ ।।

संकल्प्य प्रणवान्ते तु ऋषिच्छंदः सुरान्स्मरन् ।।

भूरादिभिर्व्याहृतिभिः सप्तभिः प्रोक्ष्य मस्तकम् ।। २७-४० ।।

न्यासं समाचरेन्मंत्री पृथगेव करांगयोः ।।

विन्यस्य हृदये तारं भूः शिरस्यथ विन्यसेत् ।। २७-४१ ।।

भुवः शिखायां स्वश्चैव कवये भूर्भुवोऽक्षिषु ।।

भूर्भुवः स्वस्तथात्रास्त्रं दिक्षु तालत्रयं न्यसेत् ।। २७-४२ ।।

आगच्छ वरदे देवि त्र्यक्षरे ब्रह्मवादिनि ।। २७-४३ ।।

गायत्रि च्छंदसां मातर्ब्रह्मयोने नमोऽस्तु ते ।।

मध्याह्ने वृषभारुढां शुक्लांबरसमावृताम् ।। २७-४४ ।।

सावित्रीं रुद्रयोनिं चावाहयेद्रुद्रवादिनीम् ।।

सायं तु गरुडारुढां पीतांबरसमावृत्ताम् ।। २७-४५ ।।

सरस्वतीं विष्णुयोनिमाह्वयेद्विष्णुवादिनीम् ।।

तारं च व्याहृतीः सत्प त्रिपदां च समुच्चरन् ।। २७-४६ ।।

शिरः शिखां च संपूर्य कुभयित्वा विरेचयेत् ।।

वाममध्यात्परैर्वायुं क्रमेण प्राणसंयमे ।। २७-४७ ।।

द्विराचामेत्ततः पश्चात्प्रातः सूर्यश्चमेति च ।।

आपः पुनंतु मध्याह्ने सायमग्निश्चमेति च ।। २७-४८ ।।

आपो हिष्ठेति तिसृभिर्मार्जनं च ततश्चरेत् ।।

सुमुत्रिया न इत्युक्त्वा नासास्पृष्टजलेन च ।। २७-४९ ।।

द्विषद्वर्गं समुत्सार्य द्रुपदां शिरसि क्षिपेत् ।।

ऋतं च सत्यमेतेन कृत्वा चैवाधमर्षणम् ।। २७-५० ।।

अंतश्चरसि मंत्रेण सकृदेव पिबेदपः ।।

ततः सूर्याय विधिवद्गन्धं पुष्पं जलांजलिम् ।। २७-५१ ।।

क्षिप्त्वोपतिष्ठेद्देवर्षे भास्करं स्वस्तिकांजलिम् ।।

ऊर्द्धूबाहुरधोबाहुः क्रमात्कल्यादिके त्रिके ।। २७-५२ ।।

उहुत्यं चित्रं तच्चक्षुरित्येतात्र्रितयं जपेत् ।।

सौराञ्छैवान्वैष्णवांश्च मंत्रानन्यांश्च नारद ।। २७-५३ ।।

तेजोऽसि गायत्र्यसीति प्रार्थयेत्सवितुर्महः ।।

ततोऽङ्गानि त्रिरावर्त्य ध्यायेच्छक्तीस्तदात्मिकाः ।। २७-५४ ।।

ब्रह्मणी चतुराननाक्षवलया कुम्भं करैः स्रुक्स्रवौ बिभ्राणा त्वरुणेंदुकांतिवदना ऋग्रूपिणी बालिका ।।

हंसारोहणकेलिखण्खण्मणेर्बिबार्चिता भूषिता गायत्री परिभाविता भवतु नः संपत्समृद्ध्यै सदा ।। २७-५५ ।।

रुद्राणी नवयौवना त्रिनयना वैयाघ्नचर्मांबरा खट्वांगत्रघिशिखाक्षसूत्रवलयाऽभीतिश्रियै चास्तु नः ।।

विद्युद्दामजटाकलापविलसद्वार्लेदुमौलिर्मुदा सावित्री वृषवाहना सिततनुर्ध्येया यजूरूपिणी ।। २७-५६ ।।

ध्येया सा च सरस्वती भगवती पीतांबरालंकृता श्यामा श्यामतनुर्जरोपरिलसद्गात्रांचिता वैष्णवी ।।

तार्क्ष्यस्था मणिनूपुरांगदलसद्ग्रैवेयभूषोज्ज्वला हस्तालंकृतशंखचक्रसुगदापह्माश्रियै चास्तु नः ।। २७-५७ ।।

एवं ध्यात्वा जपेत्तिष्ठन्प्रातर्मध्याह्नके तथा ।।

सायंकाले समासीनो भक्त्या तद्गतमानसः ।। २७-५८ ।।

सहस्रपरमां देवीं शतमध्यां दशावराम् ।।

त्रिपदां प्रणवोपेतां भूर्भुवः स्वरुपक्रमाम् ।। २७-५९ ।।

षट्तारः संपुटो वापि व्रतिनश्च यतेर्जपः ।।

गृहस्थस्य सत्तारः स्याज्जप्य एवंविधो मुने ।। २७-६० ।।

ततो जप्त्वा यथाशक्ति सवित्रे विनिवेद्य च ।।

गायत्र्यै च सवित्रे च प्रक्षिपेदंजलिद्रूयम् ।। २७-६१ ।।

ततो विसृज्य तां विप्र उत्तरे इति मंत्रतः ।।

ब्रह्मणेशेन हरिणानुज्ञाता गच्छ सादरम् ।। २७-६२ ।।

दिरभ्यो दिग्देवताभ्यश्च नमस्कृत्य कृतांजलिः ।।

प्रातरादेः परं कर्म कुर्यादपि विधानतः ।। २७-६३ ।।

प्रातर्मध्यंदिने चैव गृहस्थः स्नानमाचरेत् ।।

वानप्रस्थश्च देवर्षे स्नायात्र्निषवणं यतिः ।। २७-६४ ।।

आतुराणां तु रोगद्यैः पांथानां च सकृन्मतम् ।।

ब्रह्मयज्ञं ततः कुर्याद्दर्भपाणिर्मुनीश्वर ।। २७-६५ ।।

दिवोदितानि कर्माणि प्रमादादकृतानि चेत् ।।

शर्वर्याः प्रथमे यामे तानि कुर्याद्यथाक्रमम् ।। २७-६६ ।।

नोपास्ते यो द्विजः संध्यां धूर्तबुद्धिरनापदि ।।

पाषंडः स हि विज्ञेयः सर्वधर्मबहिष्कृतः ।। २७-६७ ।।

यस्तु संध्यादिकर्माणि कूटयुक्तिविशारदः ।।

परित्यजति तं विद्यान्महापातकिनां वरम् ।। २७-६८ ।।

ये द्विजा अभिभाषंते त्यक्तसंध्यादिकर्मणः ।।

ते यांति नरकान्घोरान्यावच्चंद्रार्कतारकम् ।। २७-६९ ।।

देवार्चनं ततः कुर्याद्वैश्वदेवं यथाविधि ।।

तत्रात्यमतिथिं सम्यगन्नाद्यैश्च प्रपूजयेत् ।। २७-७० ।।

वक्तव्या मधुरा वाणी तेष्वप्यभ्यागतेषु तु ।।

जलान्नकंदमूलैर्वा गृहदानेन चार्चयेत् ।। २७-७१ ।।

अतिथिर्यस्य भग्नाशो गृहात्प्रतिनिवर्तिते ।।

स तस्मैदुष्कृतं दत्त्वा पुण्यमादाय गच्छति ।। २७-७२ ।।

अज्ञातगोत्रनामानमन्यग्रामादुपागतम् ।।

विपश्चितोऽतिथिं प्राहुर्विष्णुवत्तं प्रपूजयेत् ।। २७-७३ ।।

स्वग्रामवासिनं त्वेकं श्रोत्रियं विष्णुतत्परम् ।।

अन्नाद्यैः प्रत्यहं विप्रपितॄनुद्दिश्य तर्पयेत् ।। २७-७४ ।।

पंचयज्ञपरित्यागी ब्रह्माहेत्युच्यते बुधैः ।।

कुर्यादहरहस्तस्मात्पंचयज्ञान्प्रयन्ततः ।। २७-७५ ।।

देवयज्ञो भूतयज्ञः पितृयज्ञस्तथैव च ।।

नृपज्ञो ब्रह्मयज्ञश्च पंचयज्ञान्प्रचक्षते ।। २७-७६ ।।

भृत्यमित्रादिसंयुक्तः स्वयं भुञ्जीत वाग्यतः ।।

द्विजानां भोज्यमश्रीयात्पात्रं नैव परित्यजेत् ।। २७-७७ ।।

संस्थाप्य स्वासमे पादौ वस्त्रार्द्धं परिधाय च ।।

मुखेन वमितं भुक्त्वा सुरापीत्युच्यते बुधैः ।। २७-७८ ।।

खादितार्द्धं पुनः खादेन्मोदकांश्च फलानि च ।।

प्रत्यक्षं लवणं चैव गोमांसशीति गद्यते ।। २७-७९ ।।

अपोशाने वाचमने अद्यद्रव्येषु च द्विजः ।।

शब्द न कारयेद्विप्रस्तं कुर्वन्नारकी भवेत् ।। २७-८० ।।

पथ्यमन्नं प्रभुञ्जीत वाग्यतोऽन्नमसुत्सयनम् ।।

अमृतोपस्तरणमसि अपोशानं भुजेः पुरः ।। २७-८१ ।।

अमृतापिधानमसि भोज्यान्तेऽपः सकृत्पिबेत् ।।

प्राणाद्या आहुतीर्दत्त्वाचम्य भोजनमाचरेत् ।। २७-८२ ।।

ततश्चाचम्य विप्रेंद्र शास्त्रचिंतापरो भवेत् ।।

रात्रावपि यथाशक्ति शयनासनभोजनैः ।। २७-८३ ।।

एवं गृही सदाचारं कुर्यात्प्रतिदिनं मुने ।।

यदाऽऽचारपरित्यागी प्रायश्चित्ती तदा भवेत् ।। २७-८४ ।।

दूषितां स्वतनुं दृष्ट्वा पालिताद्यैश्च सत्तम ।।

पुत्रेषु भार्यां निःक्षिप्य वनं गच्छेत्सहैव वा ।। २७-८५ ।।

भवेत्रिषवणस्नायी नखश्मश्रुजटाधरः ।।

अधः शायी ब्रह्मचारी पञ्चयज्ञपरायणः ।। २७-८६ ।।

फलमूलाशनो नित्यं स्वाध्यायनिरतास्तथा ।।

दयावान्सर्वभूतेषु नारायणपरायणः ।। २७-८७ ।।

वर्जयेद्ग्रामजातानि पुष्पाणि च फलानि च ।।

अष्टौ ग्रासांश्च भुञ्जीत न कुर्याद्रात्रिभोजनम् ।। २७-८८ ।।

अत्यन्तं वर्जयेत्तैलं वानप्रस्थसमाश्रमी ।।

व्यवायं वर्जयेच्चैव निद्रालस्ये तथैव च ।। २७-८९ ।।

शंखचक्रगदापाणिं नित्यं नारायणं स्मरेत् ।।

वानप्रस्थः प्रकुर्वीत तपश्चांद्रायणादिकम् ।। २७-९० ।।

सहेत शीततापादिवह्निं परिचरेत्सदा ।।

यदा मनसि वैराग्यं जातं सर्वेषु वस्तुषु ।। २७-९१ ।।

तदैव संन्यसेद्विप्र पतितस्त्वन्यथा भवेत् ।।

वेदांताभ्यासनिरतः शांतो दांतो जितेंद्रियः ।। २७-९२ ।।

निर्द्वेद्वो निरहंकारो निर्ममः सर्वदा भवेत् ।।

शमादिगुणसंयुक्तः कामक्रोधविवर्जितः ।। २७-९३ ।।

नग्नो वा जीर्णकौपीनौ भवेन्मुंडो यतिर्द्विजः ।।

समः शत्रौ च मित्रे च तथा मानापमानयोः ।। २७-९४ ।।

एकरात्रं वसेद्ग्रामे त्रिरात्रं नगरे तथा ।।

भैक्षेण वर्त्तयेन्नित्यं नैकान्नादीभवेद्यतिः ।। २७-९५ ।।

अनिंदितद्विजगृहे व्यंगारे भुक्तिवर्जिते ।।

विवादरहिते चैव भिक्षार्थं पर्यटेद्यतिः ।। २७-९६ ।।

भवेत्रिषवणस्नायी नारायणपरायणः ।।

जपेच्च प्रणवं नित्यं जितात्मा विजितेंद्रियः ।। २७-९७ ।।

एकान्नादी भवेद्यस्तु कदाचिल्लंपटो यतिः ।।

न तस्य निष्कृतिर्द्दष्टा प्रायश्चित्तायुतैरपि ।। २७-९८ ।।

लोभाद्यदि यतिर्विप्र तनुपोषपरो भवेत् ।।

स चंडालसमो ज्ञेयो वर्णाश्रमविगर्हितः ।। २७-९९ ।।

आत्मानां चिंतयेद्द्रेवं नारायणमनामयम् ।।

निर्द्वंद्रं निर्ममंशांतं मायातीतममत्सरम् ।। २७-१०० ।।

अव्ययं परिपूर्णं च सदानन्दैकविग्रहम् ।।

अविकारमनाद्यंतं जगच्चैतन्यकारणम् ।।

पठेदुपनिषद्वाक्यं वेदांतार्थांश्च चिंतयेत् ।।

एवं ध्यानपरो यस्तु यतिर्विगतमत्सरः ।।

इत्येवमाश्रमाचारान्यः करोति द्विजः क्रमात् ।।

वर्णाश्रमाचाररताः सर्वपापविवर्जिताः ।।

 

 

 

[[वर्गः:नारदपुराणम्- पूर्वार्धः]]