"कारिकावलि" इत्यस्य संस्करणे भेदः

 

नूतनजलधररुचये गोपवधूटीदुकूलचौराय। <br>

 

द्रव्यं गुणस्तथा कर्म सामान्यं सविशेषकम्। <br>

 

 

 

 

 

 

उत्क्षेपणं ततोऽपक्षेपणमाकुञ्चनं तथा। <br>

 

भ्रमणं रेचनं स्यन्दनोर्ध्वज्वलनमेव च। <br>

 

सामान्यं द्विविधं प्रोक्तं परं चाऽपरमेव च। <br>

 

 

व्यापकत्वात् पराऽपि स्याद् व्याप्यत्वादपराऽपि च। <br>

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

अन्यथासिद्धिशून्यस्य नियता पूर्ववर्तिता। <br>

 

समवायिकारणत्वं ज्ञेयमथाऽप्यसमवायिहेतुत्वम्। <br>

 

यत्समवेतं कार्यं भवति ज्ञेयं तु समवायिजनकं तत्। <br>

 

 

जनकं प्रति पूर्ववृत्तितामपरिज्ञाय न यस्य गृह्यते। <br>

 

एते पञ्चाऽन्यथासिद्धा दण्डत्वादिकमादिमम् । <br>

 

 

समवायिकारणत्वं द्रव्यस्यैवेति विज्ञेयम्। <br>

 

अन्यत्र नित्यद्रव्येभ्य आश्रितत्वमिहोच्यते। <br>

 

 

कालखात्मदिशां सर्वगतत्वं परमं महत्। <br>

 

द्रव्यारम्भश्चतुर्षु स्यादथाऽऽकाशशरीरिणाम्। <br>

 

 

 

 

 

 

स्पर्शादयोऽष्टौ वेगाश्च गुरुत्वं च द्रवत्वकम्। <br>

 

 

 

सङ्ख्यादिपञ्चकं बुद्धिरिच्छा यत्नोऽपि चेश्वरे। <br>

 

 

 

अनित्या तु तदन्या स्यात् सैवाऽवयवयोगिनी। <br>

 

अनित्या तु तदन्या स्याद् सैवावयवयोगिनि <br>

 

योनिजादिर्भवेद्देह इन्द्रियं घ्राणलक्षणम्। <br>

 

 

नित्यतादि प्रथमवत्, किन्तु देहमयोनिजम्। <br>

 

उष्णस्पर्शस्तेजसस्तु स्याद्रूपं शुक्लभास्करम् ।<br>

 

 

 

 

 

 

उपाधिभेदादेकाऽपि प्राच्यादिव्यपदेशभाक् <br>

 

 

मनोऽपि न तथा, ज्ञानाद्यनध्यक्षं तदा भवेत्। <br>

 

 

 

प्रत्यक्षमप्यनुमितिस्तथोपमितिशब्दजे। <br>

 

 

उद्भूतरूपं नयनस्य गोचरो द्रव्याणि तद्वन्ति पृथक्त्वसङ्ख्ये <br>

 

क्रियां जातिं योग्यवृतिं्त समवायं च तादृशम्। <br>

 

 

ज्ञानं यन्निर्विकल्पाख्यं तदतीन्द्रियमिष्यते। <br>

 

 

 

 

विशेषणतया तद्वदभावानां ग्रहो भवेत्। <br>

 

 

आसत्तिराश्रयाणां तु सामान्यज्ञानमिष्यते। <br>

 

 

 

 

 

 

अनुमायां ज्ञायमानं लिङ्गं तु करणं न हि। <br>

 

 

अथवा हेतुमन्निष्ठविरहाप्रतियोगिना। <br>

 

सिषाधयिषया शून्या सिद्धिर्यत्र न तिष्ठति। <br>

 

 

 

 

 

 

 

आश्रयासिद्धिराद्या स्यात्, स्वरूपासिद्धिरप्यथ। <br>

 

 

व्याप्यत्वासिद्धिरपरा नीलधूमादिके भवेत्। <br>

 

 

 

 

 

 

 

वाक्यार्थस्याऽतिदेशस्य स्मृतिव्र्यापार उच्यते। <br>

 

 

 

 

 

 

कारणं सन्निधानं तु पदस्याऽसत्तिरुच्यते ।<br>

 

 

साक्षात्कारे सुखादीनां करणं मन उच्यते। <br>

 

अथ द्रव्याश्रिता ज्ञेया निर्गुणा निष्क्रिया गुणाः ।<br>

 

द्रवो गुरुत्वं स्नेहश्च वेगो मूर्तगुणा अमी। <br>

 

 

संयोगश्च विभागश्च सङ्ख्या द्वित्वादिकास्तथा।<br>

 

 

 

 

 

अतीन्द्रीया विभूनां तु ये स्युवैशेषिका गुणाः ।<br>

 

अपाकजास्तु स्पर्शन्ता द्रवत्वं च तथाविधम्। <br>

 

 

स्पर्शान्तपरिमाणैकपृथक्त्वस्नेहशब्दके। <br>

 

 

द्विधैव कारणत्वं स्यात्, अथ प्रादेशिको भवेत्। <br>

 

चक्षुर्ग्राह्यं भवेद्रूपं द्रव्यादेरुपलम्भकम् ।<br>

 

जलादिपरमाणौ तन्नित्यमन्यत् सहेतुकम्।<br>

 

सहकारी रसज्ञाया नित्यतादि च पूर्ववत्।<br>

 

 

 

एतेषां पाकजत्वं तु क्षितौ नान्यत्र कुत्रचित् ।<br>

 

नैयायिकानां तु नये द्रव्यणुकादावपीष्यते<br>

 

नित्येषु नित्यमेकत्वमनित्येऽनित्यमिष्यते। <br>

 

 

अनेकैकत्वबुद्धिर्या साऽपेक्षाबुद्धिरिष्यते। <br>

 

अणु दीर्घं महद्ह्रस्वमिति तद्भेद ईरितः <br>

 

 

परिमाणं घटादौ तु परिमाणजमुच्यते। <br>

 

परिणामं तूलकादौ नाशस्त्वाश्रयनाशतः<br>

 

अन्योन्याभावतो नाऽस्य चरितार्थत्वमिष्यते।<br>

 

 

 

 

 

 

 

परत्वं चाऽपरत्वं च द्विविधं परिकीर्तितम्। <br>

 

परत्वं मूर्तसंयोगभूयस्त्वज्ञानतो भवेत्। <br>

 

तयोरसमवायी तु दिक्संयोगस्तदाश्रये। <br>

 

 

 

 

तच्छून्ये तन्मतिर्या स्यादप्रमा सा निरूपिता। <br>

 

 

 

 

 

प्रत्यक्षे तु विशेष्येण विशेषणवता समम्। <br>

 

पक्षे साध्यविशिष्टे तु परामर्शो गुणो भवेत्। <br>

 

शाब्दबोधे योग्यतायास्तात्पर्यस्याऽथवा प्रमा। <br>

 

अथवा तत्प्रकारं यज्ज्ञानं तद्वद्विशेष्यकम्। <br>

 

प्रकारतादिशून्यं हि सम्बन्धानवगाहि तत्। <br>

 

 

 

व्यभिचारस्याग्रहोऽपि सहचारग्रहस्तथा। <br>

 

साध्यस्य व्यापको यस्तु हेतोरव्यापकस्तथा।<br>

 

 

व्यभिचारस्यानुमानमुपाधेस्तु प्रयोजनम्। <br>

 

 

 

 

 

 

 

अन्वयव्याप्तिरुक्तैव व्यतिरेकादिहोच्यतं।<br>

 

अर्थापत्तिस्तु नैवेह प्रमाणान्तरमिष्यते। <br>

 

सुखं तु जगतामेव काम्यं धर्मेण जायते। <br>

 

 

चिकीर्षा कृतिसाध्यत्वप्रकारेच्छा तु या भवेत्। <br>

 

 

द्विष्टसाधनताबुद्धिर्भवेद् द्वेषस्य कारणम्। <br>

 

 

 

 

 

उपादानस्य चाऽध्यक्षं प्रवृत्तौ जनकं भवेत्।<br>

 

यत्नो जीवनयोनिस्तु सर्वदाऽतीन्द्रियो भवेत्। <br>

 

अतीन्द्रियं गुरुत्वं स्यात् पृथिव्यादिद्वये तु तत्।<br>

 

तदेवाऽसमवायि स्यात् पतनाख्ये तु कर्मणि।<br>

 

 

नैमित्तिकं वह्नियोगात् तपनीयघृतादिषु। <br>

 

स्नेहो जले स नित्योऽणावनित्योऽवयविन्यसौ। <br>

 

संस्कारभेदो वेगोऽथ स्थितिस्थापकभावने।<br>

 

 

 

स्मरणे प्रत्यभिज्ञायामप्यसौ हेतुरुच्यते। <br>

 

 

 

 

 

 

 

 

वीचीतरङ्गन्यायेन तदुत्पत्तिस्तु कीर्तिता। <br>

 

 

तदेवौषधमित्यादौ सजातीयेऽपि दर्शनात्। <br>