"तन्त्रालोकः षष्ठममाह्निकम्" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः ३:
'''अथ श्रीतन्त्रालोके षष्ठममाह्निकम्'''
स्थानप्रकल्पाख्यतया स्फुटस्तु
स्थानभेदस्त्रिधा प्रोक्तः प्राणे देहे बहिस्तथा ।<br>
पङ्क्तिः १४:
तत्र प्राणाश्रयं तावद्विधानमुपदिश्यते ॥४॥<br>
अध्वा समस्त एवायं
यो वक्ष्यते स एकत्र प्राणे तावत्प्रतिष्ठितः ॥५॥<br>
पङ्क्तिः ३२:
नेति नेति विमर्शेन योगिनां सा परा दशा ॥१०॥<br>
स एव खात्मा
पतन्समुच्छलत्त्वेन प्राणस्पन्दोर्मिसंज्ञितः ॥११॥<br>
पङ्क्तिः ६५:
यावान्समस्त एवायमध्वा प्राणे प्रतिष्ठितः ॥२१॥<br>
द्विधा च
प्राण एव शिखा श्रीमत्त्रिशिरस्युदिता हि सा ॥२२॥<br>
बद्धा यागादिकाले तुं निष्कलत्वाच्छिवात्मिका ।<br>
प्राणविक्षेपरन्ध्राख्यशतैश्चित्रफलप्रदा ।<br>
पङ्क्तिः ७५:
जीवादित्यो न चोद्गच्छेत्तुट्यर्धं सान्ध्यमीदृशम् ।<br>
ऊर्ध्ववक्त्रो
माध्याह्निकी मोक्षदा स्याद्व्योममध्यस्थितो रविः ।<br>
पङ्क्तिः ८४:
एवं बद्धा शिखा यत्र तत्तत्फलनियोजिका ।<br>
अतः संविदि
अमूर्तायाः सर्वगत्वान्निष्क्रियायाश्च संविदः ।<br>
पङ्क्तिः ९०:
अध्वा क्रमेण यातव्ये पदे संप्राप्तिकारणम् ।<br>
द्वैतिनां भोग्यभावात्तु प्रबुद्धानां
इह सर्वत्र शब्दानामन्वर्थं चर्चयेद्यतः ।<br>
पङ्क्तिः ९८:
पूर्वत्वे वा प्रधानं स्यात्तत्रान्तर्भावयेत्ततः ॥३२॥<br>
क्वचित्स्वबुद्ध्या साप्यूह्या कियल्लेख्यं हि पुस्तके ॥३३॥<br>
तत्र क्रियाभासनं
यस्तु मूर्त्यवभासांशः स देशाध्वा निगद्यते ।<br>
कलातत्त्वपुराभिख्यमन्तर्भूतमिह त्रयम् ॥३५॥<br>
षड्विधादध्वनः प्राच्यं यदेतत्त्रितयं पुनः ।<br>
एष एव स कालाध्वा प्राणे स्पष्टं प्रतिष्ठितः ॥३७॥<br>
एष कालो हि देवस्य विश्वाभासनकारिणी ॥३८॥<br>
पङ्क्तिः १५२:
स्वच्छन्दशास्त्रे नाडीनां वाय्वाधारतया स्फुटम् ॥५०॥<br>
तत्रापि तु
वेद्ययत्नात्तु हृदयात्प्राणचारो विभज्यते ॥५१॥<br>
पङ्क्तिः १६५:
अवधानाददृष्टांशाद्बलवत्त्वादथेरणात् ।<br>
वामा संसारिणामीशा प्रभुशक्तिर्विधायिनी ।<br>
पङ्क्तिः १८९:
षट्त्रिंशदङ्गुले चारे यद्गमागमयुग्मकम् ।<br>
तुटिः सपादाङ्गुलयुक्प्राणस्ताः षोडशोच्छ्वसन्।<br>
निःश्वसंश्चात्र चषकः
श्वासप्रश्वासयोर्नाली प्रोक्ताहोरात्र उच्यते ।<br>
नवाङ्गुलाम्बुधितुटौ
केतुः सूर्ये विधौ राहुर्भौमादेर्वारभागिनः ॥६६॥<br>
प्रहरद्वयमन्येषां
सिद्धिर्दवीयसी
ऐहिकी दूरनैकट्यातिशया प्रहराष्टके ।<br>
पङ्क्तिः २३०:
याः षोडशोक्तास्तिथयस्तासु ये पूर्वपश्चिमे ॥७६॥<br>
तयोस्तु
सपादे द्व्यङ्गुले तिथ्या अहोरात्रो विभज्यते ॥७७॥<br>
पङ्क्तिः २७०:
हृद आरभ्य यत्तेन रात्रिन्दिवविभाजनम् ।<br>
अबुद्धस्थानमेवैतद्दिनत्वेन कथं भवेत् ।<br>
पङ्क्तिः २८२:
सामावस्यात्र स क्षीणश्चन्द्रः प्राणार्कमाविशेत् ।<br>
उक्तं श्रीकामिकायां च
अर्धार्धे क्रमते माया द्विखण्डा शिवरूपिणी ॥९४॥<br>
पङ्क्तिः ३१६:
अमावस्यां विनाप्येष संघट्टश्चेन्महाग्रहः ।<br>
यथार्के मेषगे
आमावास्यं यदा त्वर्धं लीनं प्रातिपदे दले ।<br>
पङ्क्तिः ३४०:
ऐहिकं ग्रहणे चात्र साधकानां महाफलम् ।<br>
प्राग्वदन्यदयं मासः
षट्सु षट्स्वङ्गुलेष्वर्को हृदयान्मकरादिषु ।<br>
पङ्क्तिः ३४८:
मेषं प्राप्ते रवौ पुण्यं विषुवत्पारलौकिकम् ॥११५॥<br>
प्रवेशे तु
इह सिद्धिप्रदं चैतद्दक्षिणायनगं ततः ॥११६॥<br>
गर्भता प्रोद्बुभूषिष्यद्भावश्चाथोद्बुभूषुता ।<br>
उद्भविष्यत्त्वमुद्भूतिप्रारम्भोऽप्युद्भवस्थितिः ॥११७॥<br>
जन्म सत्ता परिणतिर्वृद्धिर्ह्रासः क्षयः क्रमात् ।<br>
पङ्क्तिः ३६४:
निर्गमे दिनवृद्धिः स्याद्विपरीते विपर्ययः ।<br>
तत्राप्यहोरात्रविधिरिति सर्वं हि पूर्ववत् ।<br>
प्राणीये वर्ष एतस्मिन्कार्तिकादिषु दक्षतः ॥१२२॥<br>
पितामहान्तं रुद्राः
प्राणे वर्षोदयः प्रोक्तो
खरसास्तिथ्य एकस्मिन्नेकस्मिन्नङ्गुले क्रमात् ।<br>
द्वादशाब्दोदये ते च चैत्राद्या द्वादशोदिताः ॥१२४॥<br>
चैत्रे मन्त्रोदितिः
हृदि चैत्रोदितिस्तेन तत्र
प्रत्यङ्गुलं तिथीनां तु त्रिशते परिकल्पिते ।<br>
शतानि षट् सहस्राणि चैकविंशतिरित्ययम् ।<br>
पङ्क्तिः ३८७:
यश्छेदस्तत्र यः सन्धिः स पुण्यो ध्यानपूजने ॥१२८॥<br>
इति प्राणोदये
विश्वात्मान्तःस्थितस्तस्य बाह्ये रूपं निरूप्यते ॥१२९॥<br>
पङ्क्तिः ३९३:
तिथिस्तत्त्रिंशता मासस्ते द्वादश तु वत्सरः ॥१३०॥<br>
अब्दं पित्र्यस्त्वहोरात्र
पितॄणां यत्स्वमानेन वर्षं तद्दिव्यमुच्यते ॥१३१॥<br>
पङ्क्तिः ४२०:
चतुर्युगैकसप्तत्या मन्वन्तस्ते चतुर्दश ॥१३९॥<br>
दग्ध्वा लोकत्रयं धूमात्त्वन्यत्प्रस्वापयेत्त्रयम् ।<br>
निरयेभ्यः पुरा कालवह्नेर्व्यक्तिर्यतस्ततः ॥१४१॥<br>
ब्रह्मनिःश्वासनिर्धूते भस्मनि स्वेदवारिणा ॥१४२॥<br>
पङ्क्तिः ४३६:
निशाक्षये पुनः सृष्टिं कुरुते तामसादितः ।<br>
रात्रिश्च तावतीत्येवं विष्णुरुद्रशताभिधाः ।<br>
पङ्क्तिः ४५३:
निवृत्ताधःस्थकर्मा हि ब्रह्मा तत्राधरे धियः ॥१५०॥<br>
न भोक्ता
स
सांख्यवेदादिसंसिद्धाञ्छ्रीकण्ठस्तदहर्मुखे ।<br>
पङ्क्तिः ४७८:
प्राणे ब्रह्मविले शान्ते संविद्याप्यवशिष्यते ।<br>
गुणयित्वैश्वरं कालं परार्धानां शतेन तु ।<br>
पङ्क्तिः ४९५:
परार्धकोट्या हत्वापि शक्तिकालमनाश्रिते ॥१६४॥<br>
दिनं रात्रिश्च तत्काले
स कालः साम्यसंज्ञः
यत्तत्सामनसं रूपं तत्साम्यं ब्रह्म विश्वगम् ॥१६६॥<br>
पङ्क्तिः ५२३:
लये ब्रह्मा हरी रुद्रशतान्यष्टकपञ्चकम् ।<br>
इत्यन्योन्यं क्रमाद्यान्ति लयं
मायातत्त्वलये त्वेते प्रयान्ति परमं पदम् ।<br>
पङ्क्तिः ५४०:
एवं विसृष्टिप्रलयाः प्राण एकत्र निष्ठिताः ॥१७९॥<br>
चिन्मात्रमेव देवी च सा परा परमेश्वरी ॥१८०॥<br>
पङ्क्तिः ५५३:
समाधौ विश्वसंहारसृष्टिक्रमविवेचने ।<br>
प्रमात्रभेदे
एवं प्राणे यथा कालः क्रियावैचित्र्यशक्तिजः ॥१८५॥<br>
मूलाभिधमहापीठसङ्कोचप्रविकासयोः ॥१८६॥<br>
ब्रह्माद्यनाश्रितान्तानां चिनुते सृष्टिसंहृती ।<br>
अवेद्ययत्नो यत्नेन योगिभिः समुपास्यते ।<br>
हृत्कन्दानन्दसंकोचविकासद्वादशान्तगाः ॥१८८
ब्रह्मादयोऽनाश्रितान्ताः सेव्यन्तेऽत्र सुयोगिभिः ।<br>
एते च परमेशानशक्तित्वाद्विश्ववर्तिनः ॥१८९॥<br>
पङ्क्तिः ५८६:
यावत्कुर्वीत तुट्यादेर्युक्ताङ्गुलविभागतः ।<br>
एवं
संचरन्सर्वतोदिक्कं दशधैव विभाव्यते ।<br>
पङ्क्तिः ६१०:
नवासुशतमेकैकं ततो विषुवदुत्तरम् ।<br>
पञ्चके
यद्वत्तथान्तः सङ्क्रान्तिर्नवप्राणशतानि सा ।<br>
एवं रात्रावपीत्येवं विषुवद्दिवसात्समात् ॥२०४।<br>
आरभ्याहर्निशावृद्धिह्राससङ्क्रान्तिगोऽप्यसौ ।<br>
रात्र्यन्तदिनपूर्वांशौ मध्याह्नो दिवसक्षयः ॥२०५॥<br>
पङ्क्तिः ६२७:
चार एकत्र नह्यत्र श्वासप्रश्वासचर्चनम् ।<br>
कालसंख्या सुसूक्ष्मैकचारगा गण्यते बुधैः ।<br>
पङ्क्तिः ६३५:
उक्तः समानगः काल उदाने तु निरूप्यते ॥२११॥<br>
प्राणव्याप्तौ यदुक्तं
नासाशक्त्यन्तयोः स्थाने ब्रह्मरन्ध्रोर्ध्वधामनी ॥२१२॥<br>
तुट्यादिषष्टिवर्षान्तं विश्वं कालं विचारयेत् ॥२१३॥<br>
पङ्क्तिः ६४४:
सूक्ष्मसूक्ष्मोच्छलद्रूपमात्रः कालो व्यवस्थितः ॥२१४॥<br>
सृष्टिः प्रविलयः स्थेमा
क्रमात्प्राणादिके काले तं तं तत्राश्रयेत्ततः ॥२१५॥<br>
एको नादात्मको वर्णः सर्ववर्णाविभागवान् ।<br>
स तु भैरवसद्भावो मातृसद्भाव एष सः ।<br>
पङ्क्तिः ६७१:
बिन्दुः प्रकाशो हार्णश्च पूरणात्मतया स्थितः ॥२२३॥<br>
उक्तः
प्रवेशे षोडशौन्मुख्ये रवयः षण्ठवर्जिताः ॥२२४॥<br>
तदेवेन्द्वर्कमत्रान्ये वर्णाः सूक्ष्मोदयस्त्वयम् ।<br>
मात्रा ह्रस्वाः पञ्च दीर्घाष्टकं द्विस्त्रिः प्लुतं तु लॄ ।<br>
पङ्क्तिः ७०१:
एवमङ्गुलरन्ध्रांशचतुष्कद्वयगं लघु ॥२३३॥<br>
दीर्घं प्लुतं क्रमाद्द्वित्रिगुणमर्धं
क्षकारस्त्र्यर्धमात्रात्मा मात्रिकः सतथान्तरा ॥२३४॥<br>
विश्रान्तावर्धमात्रास्य तस्मिंस्तु कलिते सति ।<br>
क्षकारः सर्वसंयोगग्रहणात्मा तु सर्वगः ।<br>
पङ्क्तिः ७२०:
उक्तः सूक्ष्मोदयस्त्रैधं द्विधोक्तस्तु परोदयः ।<br>
अथ
एकैकमर्धप्रहरं दिने वर्गाष्टकोदयः ।<br>
रात्रौ च ह्रासवृद्ध्यत्र केचिदाहुर्न
एष वर्गोदयो रात्रौ दिवा चाप्यर्धयामगः ।<br>
पङ्क्तिः ७३५:
अहर्निशं तदैक्ये तु शतानां श्रुतिचक्षुषी ।<br>
स्थूलो वर्गोदयः
एकैकवर्णे प्राणानां द्विशतं षोडशाधिकम् ।<br>
पङ्क्तिः ७५०:
वेदाश्चाराः पञ्चमांशन्यूनं चारार्धमेकशः ।<br>
स्थूलो वर्णोदयः
'''इति कालतत्त्वमुदितं शास्त्रमुखागमनिजानुभवसिद्धम् ॥२५२॥'''
|