"रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः १" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
{{Ramayana|अयोध्याकाण्ड}} |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १:
{{Ramayana|अयोध्याकाण्ड}}
'''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे अयोध्याकाण्डे प्रथमः सर्गः ॥२-१॥'''
<div class="verse">
गच्छता मातुलकुलं भरतेन तदाऽनघः ।<BR>▼
<pre>
शत्रुघ्नो नित्यशत्रुघ्नो नीतः प्रीतिपुरस्कृतः ॥२-१-१॥<BR><BR>▼
स तत्र न्यवसद्भ्रात्रा सह सत्कारसत्कृतः ।
मातुलेनाश्वपतिना पुत्रस्नेहेन लालितः ॥२-१-२॥
तत्रापि निवसन्तौ तौ तर्प्यमाणौ च कामतः ।
भ्रातरौ स्मरतां वीरौ वृद्धं दसरथं नृपम् ॥२-१-३॥
राजापि तौ महातेजाः सस्मार प्रोषितौ सुतौ ।
उभौ भरतशत्रुघ्नौ महेन्द्रवरुणोपमौ ॥२-१-४॥
सर्व एव तु तस्येष्ट श्चत्वारः पुरुषर्षभाः ।
स्वशरीराद्विनिर्वृत्ताश्चत्वार इव बाहवः ॥२-१-५॥
तेषामपि महातेजा रामो रतिकरः पितुः ।
स्वयम्भूरिव भूतानां बभूव गुणवत्तरः ॥२-१-६॥
स हि देवै रुदीर्णस्य रावणस्य वधार्थिभिः ।
अर्थितो मानुषे लोके जज्ञे विष्णुः सनातनः ॥२-१-७॥
कौसल्या शुशुभे पुत्रेणामिततेजसा ।
यथा वरेण देवानामदितिर्वज्रपाणिना ॥२-१-८॥
स हि रूपोपपन्नश्च वीर्यवाननसूयकः ।
भूमावनुपमः सूनुर्गणैर्धशरथोपमः ॥२-१-९॥
स च नित्यं प्रशान्तात्मा मृदुपूर्वं तु भाषते ।
उच्यमानोऽपि परुषं नोत्तरं प्रतिपद्यते ॥२-१-१०॥
कथंचिदुपकारेण कृतेनै केन तुष्यति ।
न स्मरत्यपकाराणां शतमप्यात्मवत्तया ॥२-१-११॥
शीलवृद्धै र्ज्ञानवृद्धैर्वयोवृद्धैश्च सज्जनैः ।
कथयन्नास्त वैनित्य मस्त्रयोग्यान्तरेष्वपि ॥२-१-१२॥
बुद्धिमान् मधुराभाषी पूर्वभाषी प्रियंवदः ।
वीर्यवान्न च वीर्येण महता स्वेन विस्मितः ॥२-१-१३॥
न चानृतकथो विद्वान् वृद्धानां प्रतिपूजकः ।
अनुरक्तः प्रजाभिश्च प्रजाश्चाप्यनुरज्यते ॥२-१-१४॥
सानुक्रोशो जितक्रोधो ब्राह्मणप्रतिपूजकः ।
दीनानुकम्पी धर्मज्Jनो नित्यं प्रग्रहवान् शुचिः ॥२-१-१५॥
कुलोचितमतिः क्षात्रं धर्मं स्वं बहुमन्यते ।
मन्यते परया कीर्त्य महत्स्वर्गफलं ततः ॥२-१-१६॥
नाश्रेयसि रतो विद्वान्न विरुद्धकथारुचिः ।
उत्तरोत्तरयुक्तौ च वक्ता वाचस्पति र्यथा ॥२-१-१७॥
अरोगस्तरुणो वाग्मी वपुष्मान् देशकालवित् ।
लोके पुरुषसारज्ञस्साधुरेको विनिर्मितः ॥२-१-१८॥
स तु स्रेष्ठैर्गुणैर्युक्तः प्रजानां पार्थिवात्मजः ।
बहिश्चर इव प्राणो बभूव गुणतः प्रियः ॥२-१-१९॥
सम्यग्विद्याव्रतस्नातो यथावत्साङ्गवेदवित् ।
इष्वस्त्रे च पितुः श्रेष्ठो बभूव भरताग्रजः ॥२-१-२०॥
कल्याणाभिजनः साधुरदीनः सत्यवागृजुः ।
वृद्धैरभिविनीतश्च द्विजैर्धर्मार्थदर्शिभिः ॥२-१-२१॥
धर्मकामार्थतत्त्वज्ञः स्मृतिमान् प्रतिभानवान् ।
लौकिके समयाचारे कृतकल्पो विशारदः ॥२-१-२२॥
निभृतः संवृताकारो गुप्तमन्त्रः सहायवान् ।
अमोघक्रोधहर्षश्च त्यागसंयमकालवित् ॥२-१-२३॥
दृढभक्तिः स्थिरप्रज्ञो नासद्ग्राही न दुर्वचाः ।
निस्तन्द्रिरप्रमत्तश्च स्वदोषपरदोषवित् ॥२-१-२४॥
शास्त्रज्ञश्च कृतज्ञश्च पुरुषान्तरकोविदः ।
यः प्रग्रहानुग्रहयोर्यथान्यायं विचक्षणः ॥२-१-२५॥
सत्संग्रहप्रग्रहणे स्थानविन्निग्रहस्य च ।
आयकर्मण्युपायज्ञः संदृष्टव्ययकर्मवित् ॥२-१-२६॥
श्रैष्ठ्यं शास्त्रसमूहेषु प्राप्तो व्यामिश्रकेषु च ।
अर्थधर्मौ च संगृह्य सुखतन्त्रो न चालसः ॥२-१-२७॥
वैहारिकाणां शिल्पानां विज्ञातार्थविभागवित् ।
आरोहे विनये चैव युक्तोवारणवाजिनाम् ॥२-१-२८॥
धनुर्वेदविदां स्रेष्ठो लोकेऽतिरथसंमतः ।
अभियाता प्रहर्ता च सेनानयविशारदः ॥२-१-२९॥
अप्रधृष्यश्च संग्रामे क्रुद्धैरपि सुरासुरैः ।
अनसूयो जितक्रोधो न दृप्तो न च मत्सरी ।
न चावमन्ता भूतानां न च कालवशानुगः ॥२-१-३०॥
एवं श्रेष्ठगुणैर्युक्तः प्रजानां पार्थिवात्मजः ।
संमतस्त्रिषु लोकेषुवसुधायाः क्षमागुणैः ॥२-१-३१॥
बुद्द्या बृहस्पतेस्तुल्यो वीर्येणापि शचीपतेः ।<BR><BR>▼
तथा सर्वप्रजाकान्तैः प्रीतिसंजननैः पितुः ॥२-१-३२॥
गुणैर्विरुरुचे रामो दीप्तः सूर्य इवांशुभिः ।<BR><BR>▼
तमेवंव्रतसंपन्नमप्रधृष्यपराक्रमम् ॥२-१-३३॥
लोकपालोपमं नाथमकामयत मेदिनी ।<BR><BR>▼
एतैस्तु बहुभिर्युक्तं गुणैरनुपमैः सुतम् ॥२-१-३४॥
दृष्ट्वा दशरथो राजा चक्रे चिन्तां परंतपः ।<BR><BR>▼
अथ राज्ञो बभूवैवं वृद्धस्य चिरजीविनः ॥२-१-३५॥
प्रीतिरेषा कथं रामो राजा स्यान्मयि जीवति ।<BR><BR>▼
एषा ह्यस्य परा प्रीतिर्हृदि संपरिवर्तते ॥२-१-३६॥
कदा नाम सुतं द्रक्ष्याम्यभिषिक्तमहं प्रियम् ।<BR><BR>▼
वृद्धिकामो हि लोकस्य सर्वभूतानुकम्पनः ॥२-१-३७॥
मत्तः प्रियतरो लोके पर्ङन्य इव वृष्टिमान् ।<BR><BR>▼
यमशक्रसमो वीर्ये बृहस्पतिसमो मतौ ॥२-१-३८॥
महीधरसमो धृत्यां मत्तश्च गुणवत्तरः ।<BR><BR>▼
महीमहमिमां कृत्स्नामधितिष्ठन्तमात्मजम् ॥२-१-३९॥
अनेन वयसा दृष्ट्वा यथा स्वर्गमवाप्नुयाम् ।<BR><BR>▼
इत्येतै र्विविधै स्तैस्तै रन्यपार्थिवदुर्लभैः ॥२-१-४०॥
शिष्टैरपरिमेयैश्छ लोके लोकोत्तरैर्गुणैः ।<BR>▼
तं समीक्ष्य महाराजो युक्तं समुदितैः शुभैः ॥२-१-४१॥<BR>▼
निश्चित्य सचिवैः सार्धं युवराजममन्यत ।<BR><BR>▼
दिव्यन्तरिक्षे भूमौ च घोरमुत्पातजं भयम् ॥२-१-४२॥<BR>▼
संचचक्षेऽथ मेधावी शरीरे चात्मनो जराम् ।<BR><BR>▼
पूर्णचन्द्राननस्याथ शोकापनुदमात्मनः ॥२-१-४३॥<BR>▼
लोके रामस्य बुबुधे संप्रियत्वं महात्मनः ।<BR><BR>▼
आत्मनश्च प्रजानां च श्रेयसे च प्रियेण च ॥२-१-४४॥<BR>▼
प्राप्तकालेन धर्मात्मा भक्त्या त्वरितवान् नृपः ।<BR><BR>▼
नानानगरवास्तव्यान् पृथग्जानपदानपि ॥२-१-४५॥<BR>▼
समानिनाय मेदिन्याः प्रधानान् पृथिवीपतीन् ।<BR><BR>▼
न तु केकयराजानं जनकं वा नराधिपः ॥२-१-४६॥<BR>▼
त्वरया चानयामास पश्चात्तौ श्रोष्यतः प्रियम् ।<BR><BR>▼
तान्वेश्मनानाभरणैर्यथार्हं प्रतिपूजितान् ॥२-१-४७॥<BR>▼
ददर्शालंकृतो राजा प्रजापतिरिव प्रजाः ।<BR><BR>▼
अथोपविष्टे नृपतौ तस्मिन् परबलार्दने ॥२-१-४८॥<BR>▼
ततः प्रविविशुः शेष राजानो लोकसम्मताः ।<BR><BR>▼
अथ राजवितीर्णेषु विविधेष्वासनेषु च ॥२-१-४९॥<BR>▼
राजानमेवाभिमुखा निषेदुर्नियता नृपाः ।<BR><BR>▼
स लब्धमानैर्विनयान्वितैर्नृपैः ।<BR>▼
पुरालयै र्जानपदैश्च मानवैः ।<BR>▼
उपोपविष्टैर्नृतो बभौ ।<BR>▼
सहस्रचक्षुर्भगवानिवामरैः ॥२-१-५०॥<BR><BR>▼
इति श्रीमद्रामायणे अयोध्यकान्डे प्रथम सर्गः ॥<BR><BR>▼
</pre>
</div>
▲'''इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये अयोध्याकाण्डे प्रथमः सर्गः ॥२-१॥'''<BR><BR>
| |||