← सभापर्व-070 महाभारतम्
द्वितीयपर्व
महाभारतम्-02-सभापर्व-071
वेदव्यासः
सभापर्व-072 →

विस्तरेण राजसूयवर्णनम्।। 1।।

  1. 001
  2. 002
  3. 003
  4. 004
  5. 005
  6. 006
  7. 007
  8. 008
  9. 009
  10. 010
  11. 011
  12. 012
  13. 013
  14. 014
  15. 015
  16. 016
  17. 017
  18. 018
  19. 019
  20. 020
  21. 021
  22. 022
  23. 023
  24. 024
  25. 025
  26. 026
  27. 027
  28. 028
  29. 029
  30. 030
  31. 031
  32. 032
  33. 033
  34. 034
  35. 035
  36. 036
  37. 037
  38. 038
  39. 039
  40. 040
  41. 041
  42. 042
  43. 043
  44. 044
  45. 045
  46. 046
  47. 047
  48. 048
  49. 049
  50. 050
  51. 051
  52. 052
  53. 053
  54. 054
  55. 055
  56. 056
  57. 057
  58. 058
  59. 059
  60. 060
  61. 061
  62. 062
  63. 063
  64. 064
  65. 065
  66. 066
  67. 067
  68. 068
  69. 069
  70. 070
  71. 071
  72. 072
  73. 073
  74. 074
  75. 075
  76. 076
  77. 077
  78. 078
  79. 079
  80. 080
  81. 081
  82. 082
  83. 083
  84. 084
  85. 085
  86. 086
  87. 087
  88. 088
  89. 089
  90. 090
  91. 091
  92. 092
  93. 093
  94. 094
  95. 095
  96. 096
  97. 097
  98. 098
  99. 099
  100. 100
  101. 101
  102. 102
  103. 103
वैशम्पायन उवाच।। 2-71-1x
ततः प्रववृते यज्ञो धर्मराजस्य धीमतः।
शान्तविघ्नार्हणक्षोभो महर्षिगणसङ्कुलः।।
2-71-1a
2-71-1b
तं तु यज्ञं महाबाहुरासमाप्तेर्जनार्दनः।
ररक्ष भगवाञ्छौरिः शार्ङ्गचक्रगदाधरः।।
2-71-2a
2-71-2b
तस्मिन्यज्ञे प्रवृत्ते तु वाग्मिनो हेतुवादिनः।
हेतुवादान्बहून्प्राहुः परपक्षजिगीषवः।।
2-71-3a
2-71-3b
ददृशुस्ते नृपतयो यज्ञस्य विधिमुत्तमम्।
उपेन्द्रस्येव विहितं सहदेवेन भारत।।
2-71-4a
2-71-4b
तद्यज्ञे न्यवसन्राजन्ब्राह्मणा भृशमुत्सुकाः।
कथयन्तः कथाः पुण्याः पश्यन्तो नटनर्तकान्।।
2-71-5a
2-71-5b
ददृशुस्तोरणान्यत्र हेमतालमयानि च।
दीप्तभास्करतुल्यानि प्रदीप्तानीव तेजसा।।
2-71-6a
2-71-6b
स यज्ञस्तोरणैस्तत्र ग्रहैर्द्योरिव सम्बभौ।
शय्यासनविहारांश्च सुबहून्रत्नसंवृतान्।।
2-71-7a
2-71-7b
घटान्पात्रीकटाहानि कलशानि समन्ततः।
न ते किञ्चिदसौवर्णमपश्यंस्तत्र पार्थिवाः।।
2-71-8a
2-71-8b
भुञ्जानानां च विप्राणां स्वादुभोज्यैः पृथग्विधैः।
अनिशं श्रूयते तत्र मुदितानां महात्मनाम्।।
2-71-9a
2-71-9b
दीयतां दीयतामेषां भुज्यतां भुज्यतामिति।
एवम्प्रकाराः सञ्जल्पाः श्रूयन्ते तत्र नित्यशः।।
2-71-10a
2-71-10b
ओदनानां विकाराणि स्वादूनि च बहूनि च।
विविधआनि च भक्ष्याणि पेयानि मधुराणि च।।
2-71-11a
2-71-11b
ददुर्द्विजानां सततं राजप्रेष्या महाध्वरे।
पूर्णे शतसहस्रे तु विप्राणां भुञ्जतां तदा।।
2-71-12a
2-71-12b
स्थापितस्तत्र सञ्ज्ञार्थं शङ्खोऽध्मायत नित्यशः।
मुहुर्मुहुः प्रणादस्तु तस्य शङ्खस्य भारत।।
2-71-13a
2-71-13b
उत्तमः श्रूयते शब्दः श्रुत्वा विस्मयमागमन्।
एवं प्रवृत्ते यज्ञे तु तुष्टपुष्टजनायुते।।
2-71-14a
2-71-14b
अन्नस्य बहुशो राजन्नुत्सेधाः पर्वतोपमाः।
दधिकुल्याश्च ददृशुः सर्पिषश्च ह्रदाञ्जनाः।।
2-71-15a
2-71-15b
जम्बूद्वीपो हि सकलो नानाजनपदायुतः।
राजन्नदृश्यतैकस्थो राज्ञस्तस्मिन्महाक्रतौ।।
2-71-16a
2-71-16b
तत्र राजसहस्राणि पुरुषाणां ततस्ततः।
गृहीत्वा धनमाजग्मुस्तस्य राज्ञो महाक्रतौ।।
2-71-17a
2-71-17b
राजानः स्रग्विणश्चैव संमृष्टमणिकुण्डलाः।
तान्परीविविषुर्विप्राञ्छतशोऽथ सहस्रशः।।
2-71-18a
2-71-18b
विविधान्यन्नपानानि लेह्यानि विविधानि च।
तेषां नृपोपभोग्यानि ब्राह्मणेभ्यो ददुः स्म ते।।
2-71-19a
2-71-19b
नानाविधानि भक्ष्याणि स्वादुपुष्पफलानि च।
गुलानि स्वादुक्षौद्राणि ददुस्ते ब्राह्मणेषु वै।।
2-71-20a
2-71-20b
एतानि सततं भुक्त्वा तस्मिन्यज्ञे द्विजातयः।
परां प्रीतिं ययुः सर्वे मोदमानास्ततस्ततः।।
2-71-21a
2-71-21b
एवं प्रमुदितं सर्वं बहुशो धनधान्यवत्।
यज्ञवाटं नृपा दृष्ट्वा विस्मयं परमं ययुः।।
2-71-22a
2-71-22b
यथाबद्धूयमानाग्निं राजसूयं महाक्रतुम्।
पाण्डवस्य यथाशास्त्रं जुहुवुः सर्वयाजकाः।।
2-71-23a
2-71-23b
व्यासधौम्यादयः सर्वे विधिवत्षोडशर्त्विजः।
स्वस्वकर्माणि चक्रुस्ते पाण्डवस्य महाक्रतौ।।
2-71-24a
2-71-24b
नाषडङ्गविदत्रासीत्सदस्यो नाबहुश्रुतः।
नाव्रतो नानुपाध्यायो न पापो नाक्षमो द्विजः।।
2-71-25a
2-71-25b
न तत्र कृपणः कश्चिद्दरिद्रो न बभूव ह।
क्षुधितो दुःखितो वापि प्राकृतो वापि मानुषः।।
2-71-26a
2-71-26b
भोजनं भोजनार्थिभ्यो दापयामास सर्वदा।
सहदेवो महातेजाः सततं राजशासनात्।।
2-71-27a
2-71-27b
संस्तरे कुशलाश्चापि सर्वकर्माणि याजकाः।
दिवस दिवसे चक्रुर्यथाशास्त्रार्थचक्षुषः।।
2-71-28a
2-71-28b
ब्राह्मणा देवशास्त्रज्ञः कथाश्चक्रुश्च सर्वतः।
रेमिरे च कथान्ते तु सर्वे तस्मिन्महाक्रतौ।।
2-71-29a
2-71-29b
सा वेदिर्वेदसम्पन्नैर्देवद्विजमहर्षिभिः।
बभासे तदा कीर्णा नक्षत्रैर्द्यौरिवामला।।
2-71-30a
2-71-30b
पाण्डित्यदर्शनार्थाय केचन द्विजसत्तमाः।
तर्कार्थमागताः केचित्केचिद्विद्याभिमानिनः।।
2-71-31a
2-71-31b
केचिद्दिदृक्षया केचिद्भीत्या राज्ञः प्रतापिनः।
सर्वेऽप्यवभृथस्नाता याजकाः केचन द्विजाः।।
2-71-32a
2-71-32b
ततो वै हेमयूपांश्च सर्वरत्नसमाचितान्।
शोभार्थं कारयामास सहदेवो महाद्युतिः।।
2-71-33a
2-71-33b
ददृशुस्तोरणान्यत्र हेमतालमयानि च।
स यज्ञस्तोरणैस्तैश्च ग्रहैर्द्योरिव सम्बभौ।।
2-71-34a
2-71-34b
तालानां तोरणैर्हैमैर्दान्तैरिव दिशागजैः।
दिक्षु सर्वासु विन्यस्तैस्तेजोभिर्भास्करैर्यथा।।
2-71-35a
2-71-35b
सकिरीटैर्नृपैश्चैव शुशुभे तत्सदस्तदा।
देवैर्दिव्यैश्च यक्षैश्च उरगैर्दिव्यमानुषैः।।
2-71-36a
2-71-36b
विद्याधरगणैः कीर्णः पाण्डवस्य महात्मनः।
स राजसूयः शुशुभे धर्मराजस्य धीमतः।।
2-71-37a
2-71-37b
गन्धर्वगणसङ्कीर्णः शोभितोऽप्सरसां गणैः।
देवैर्मुनिगणैर्यक्षैर्देवलोक इवापरः।।
2-71-38a
2-71-38b
स किम्पुरुषगीतैश्च किन्नरैरुपशोभितः।
नारदश्च जगौ तत्र तुम्बुरुश्च महाद्युतिः।।
2-71-39a
2-71-39b
विश्वासुश्चित्रसेनस्तथाऽन्ये गीतकोविदाः।
रमयन्ति स्म तान्सर्वान्यज्ञकर्मान्तरेष्वथ।।
2-71-40a
2-71-40b
तत्र चाप्सरसः सर्वाः सुन्दर्यः प्रियदर्शनाः।
ननृतुश्च जगुश्चात्र नित्यं कर्मान्तरेष्वथ।।
2-71-41a
2-71-41b
इतिहासपुराणानि आख्यानानि च सर्वशः।
ऊचुर्वै शब्दशास्त्रज्ञा नित्यं कर्मान्तरेष्वथ।।
2-71-42a
2-71-42b
भेर्यश्च मुरजाश्चैव मड्डुका गोमुखाश्च ये।
शृङ्गवंशाम्बुजा वीणाः श्रूयन्ते स्म सहस्रशः।।
2-71-43a
2-71-43b
लोकेऽस्मिन्सर्वविप्राश्च वैश्याः शूद्रा नृपादयः।
सर्वे म्लेच्छाः सर्वगणास्त्वादिमध्यान्तजास्तथा।
2-71-44a
2-71-44b
नानादेशसमुद्भूतैर्नानाजातिभिरागतैः।
पर्याप्त इव लोकोऽयं युधिष्ठिरनिवेशने।।
2-71-45a
2-71-45b
भीष्मद्रोणादयः सर्वे कुरवः ससुयोधनाः।
वृष्णयश्च समग्राश्च पाञ्चालाश्चापि सर्वशः।।
2-71-46a
2-71-46b
यज्ञेऽस्मिन्सर्वकर्माणि चक्रुर्दासा इव क्रतौ।
एवं प्रवृत्तो यज्ञः स धर्मराजस्य धीमतः।।
2-71-47a
2-71-47b
शुशुभे च महाबाहो सोमस्येव क्रतुर्यथा।
वस्त्राणि कम्बलांश्चैव प्रावारांश्चैव सर्वदा।।
2-71-48a
2-71-48b
निष्कहेमजभाण्डानि भूषणानि च सर्वशः।
प्रददौ तत्र विप्राणां धर्मराजो युधिष्ठिरः।।
2-71-49a
2-71-49b
यानि तत्र महीपालैर्लब्धवान्भरतर्षभः।
तानि सर्वाणि रत्नानि ब्राह्मणानां ददौ तदा'।।
2-71-50a
2-71-50b
।। इति श्रीमन्महाभारते सभापर्वणि
शिशुपालवधपर्वणि एकसप्ततितमोऽध्यायः।।71 ।।
सभापर्व-070 पुटाग्रे अल्लिखितम्। सभापर्व-072
"https://sa.wikisource.org/w/index.php?title=महाभारतम्-02-सभापर्व-071&oldid=50509" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्