कथाकुसुमम् (अम्बिकादत्तव्यासः)
| कथाकुसुमम् (अम्बिकादत्तव्यासः) अम्बिकादत्तव्यासः १८८७ |
|
साहित्याचार्येण
ALL RIGHTS RESERVED. |
साहित्याचा सन् १८९० DEDICATION.
श्रीहरिरव्यात् । श्रीमन्तः संस्कृतानुरागिविद्वांसः, बालानां शिक्षायै- विद्याया रचायें, संस्कृतो व्रत्यं, अज्ञानहत्य च सदा प्रय- तमांनानां शुभवतां भवतां छात्र कशरणयोश्चरणयोरुप- हारीक्रियते कुसुममेतत् श्राशास्यते च यदु भवदुभिः प्रसादीत्य छात्रभ्योऽपि वितरिष्यत इति ॥ कार्तिकशुक्ल कादश्याम् वज्रकरसम्युटेन ग्रन्थकन्तु पदविडम्बनेन सं० ० १८४४ ।
श्री अम्बिकादत्तव्यासेन॥ श्रीगणेशायनमः ॥
द्वितीय संस्करणस्य
उपोद्घातः ॥
प्रायः संस्कृतभाषाऽभ्यासमारव्यवतां संस्कृत सुभाषित-
कुसुमाकरं प्रविविक्षूगां सुकुमारमतीनां वालानां सुखा-
ववोधाय अप्रकटितदुर्घटितदुरुहपदक एटकबेधः कोऽपि
सरलग्रन्थो न प्राप्यत इति क्रियासमभिव्या हारेण व्याह-
तवतां तादृशः कोऽपि निर्भयतां निम्मयतामिति च
पौन पुन्य नाग्रहग्रडग्रहितासुररीकृतवतः केषाश्चिदा-
यंवर्यत्राणामाज्ञां कुसुममालिकामिव शिरस्याधाय व्यरी-
रचमहं कथा कुसुमसेतत् । अस्मिंश्च वालानां मनोहग
उपटेशपरिपूर्णाश्च सरलैः पदैर्निवद्धाः परिकलितलेखभाष
परिपाटोकाच पञ्चविंशतिसंख्याः स्वल्पकथा उपन्यस्ता: ।
"त्मन्य प्रत्ययं चेत" इत्याभाणकानुसारेण कीदृशोऽयं
सन्दर्भ इति ममामोदुग्रा जिज्ञासा परन्तु अध्यापकैरुत्त
मत्वन मतः शिक्षाऽध्यक्षैत्र पठनपाठनपरिपाटीषु नियो-
जित: संस्कृतरमरसिके खात्यन्समाहत इवलोक्य पुनर्भु-
द्रणस्याप्यावश्यकतेति चावधार्यत्र पुनः सहृदयानां सद-
यानां करकमलेषु कुसुममिव समर्यंत एतत् इति हृदया
लवो दयालवो दयालबोट कैरनुगृह्णन्तु |
इत्यभ्यर्थयते
ग्रन्थकार:
फाल्गुने कृष्ण ११
संवत् १८४६
In revising thọ book for the second improgo sion I have simplified the diction and added copious foot notes and ill strations. As a new feature have added a poetical version of every lessons in a form easy of reing committed to memory. I am indebted to Pandit Malhesh J ha for this last improvement and to Babu Tara Pada (Ghoshal, M. A, for the re: vision. a Bhagalpur. TV//) 4 THIOR. the st January S90. уч PREPACE. My object in writing this little book is to place in the hands of the boys of the fourth form in our English Schools teaching up to the Entrance standared an easy Reader in idiomatic Sanskrit suited to their capacity. It will be the Second Book in an intended series of Readers leading up to the Entrance Course its first being my Saral Vakya, a primer not yet published, and its third my Ratnashtak now before the critics. It consists of a number of short and interesting fables in a form especially adapted for the class of students for whom it is intended. Foot notes have been given in every case they were considered necessary and a Glossary of the words in the text has been added to be a dictio • nary ready at hand for preparing the lesson at home and to serve as guide in translating the pieces into English. This book and the Ratnashtak may also be used with advantage by boys of the First and Second Classes apart from their Entrance Course to acquire a fluency in Sans krit Composition that will stand them in good stead in their University Examination.
The author.श्रीगणेशाय नमः ।
कथाकुसुमम् ।
प्रथम कथा ।
कश्चित् ग्रामीणो गच्छन् मार्गे पतितमेकं
मुक्ताफलं प्राप । स तु तद् हस्तेन उत्थाप्य मम
क्षेत्रे कोटिशो यवाः सन्ति इति किमेकेन
मुक्ताफलेन इत्युक्ता पुनः प्रक्षिप्य प्रचलितः ।
ज्ञातार एवं जानन्ति सततं गुणिनां गुणान्
हालिको (१) न विजानाति मुक्तामूल्यं कथञ्चन
[१] हालिकः = हलग्राही 1
द्वितीयकथा
कस्मिंश्चिद् वने दावाग्नि[१] मालोक्य भौतो मृगः पलायितः कस्यचिद् व्याधस्य जाले निपपात। दैवात् तस्मान्निस्सृतः कस्यचिद् भल्लूकस्य कन्दरं प्रविष्टः। तेन व्यापाद्यमान[२] स्ततोऽपि पलायितः कस्मिंश्चित् कूपे निपतितः।
भाग्यहीनो यत्र याति यान्ति तत्रैव चापदः।
[१] दावाग्नि = वनाग्निम्। [२] व्यापाद्यमान = नायमानः। [१] स्ततोऽपि पलायितः कस्मिंश्चित् कूपे निपतितः।
भाग्यहीनो यत्र याति यान्ति तत्रैव चापदः ।
asasagsasar ढतीय कथा । ஆ ఆ تسمتیجگہبہ۔ कस्याश्चिन्नद्याः प्रवाहे कोऽपि भल्ल,कः [२] पतितो जलवेगेन नौयते स्म । तं कम्बल मत्वा कीपि ग्राम्यः सोत्फलं [3]जले पापात गत्वा च तं जग्राह । तावद् भज्ञ केनापि स ण्ट हौतः प्राणसंशयमापेदे। तावत् तटे तिष्ठता केनापि तस्य मिवेण कथितम् । [ १ 3 व्यापादामान: = नायमान: । [ ২ ] মায়ূন্ধ; = দ্বন্তব্ব: । [ ३] सोत्फालम् = सकृद्देनम् । ( 8 )
- अलं कम्बलेन तं त्यक्त्वैव समागच्छ ?? ततस्त नोक्तम् **अहं तु कम्बलं त्यजामि किं तु अयमेव मां न त्यजति?' ॥
भ्रमादपि तु दुष्टानां मङ्ग' यः कुरुते जनः । असमर्थः पुनस्त्यक्तं तत्रैव विनिहन्यते । चतुर्थक था । कस्यविद् वृकस्य दंष्ट,ायां किञ्चिदस्यिखण्ड' लग्नमासोत्। तस्य निसारणाय स कञ्चित् मयूरं प्रार्थयामास यत् ‘यदि भवान् मम दंष्ट,ायां तिर्यक् प्रविष्टमस्यिरवुण्डं खचञ्चाग्निः सारयेत् तदऽहं विचित् पारितोषिक दद्याम्" स तु मयूरः पारिोषिक लोभेन तस्य सुखे खशिरः प्रवेश्य चञ्च,ा अस्यिखण्डः निस्ह्मार्य तस्य व्यथां ( १ ) शमधित्वा (२) पारितो [ १ ] व्यथाम् = बाधाम् । [ २ ] शमयिल्वा = विनाशय । ( 、) षिकं ययाचे । ततः म भत्स'ाथत्वा अवदत् **मूर्ख मम भुंक्षुं प्रविश्यापि तव शिरः कुशलेन निर्गत किमत: परं या नसे ?” दुष्टहस्तं पतित्वा यः कुश?ीन निवर्तते । स हि तस्य म हास्माभिः किमन्यैः पारिताषिकै.॥ ബ (} ()--ബ पञ्चमव ५ । । } 墟。 y at
- د عالم
Y' - is . اسسس من جمرة". " 8 جري స్టో • , , .ns .* ** ・ ・ "" 、リ”漫。
- ۔ ۳ - ت - '*', っミキチギ -حہ ہم۔ -*ھی۔
करिम श्चिात् कुञ्ज निम्: {ानान् द्राक्षागुच्छान् [ १ ] भर्त कापि उल्क (भुखी चिरमुत्यतन्त्यपि च हंतुं न शशः “ । ततः पटानर्तमाना केनचित् शशकेन पृष्टा ‘मच, अपि भुक्ता द्राक्षाः ?” सा उवाच “ तिक्ताः सन्ति ड्रति परित्यता: ?? । یہ سما r [ ५ ] द्राच्य पृच्छान् = गोस्तनौस्तवक्रान् । ( . ) यत्प्राप्त, नैव शक्रोति तहृषयति वालिशः । Jasena set कश्चिद् दरिद्रो छल्लो वनात् काष्ठभारमानयन् अतिश्रान्तः (१) क्वाचिद् दृक्षतले उपविष्टः खिन्न उवाच *अहो अतिदुःखितोऽस्मि कदा मे मृत्युरायास्यति?” अथ तावदकस्रात् तस्य समौपे भयङ्करमुखो मूर्तिमान् मृत्युरुपस्थित उवाच च “कथय, आयातोस्म्रि किं कथयसि ??? ततः स भयभौत उवाच ‘अहो न किमपि, केवलममं भारं मे शिरसि। स्थापय” दृति । W-WMWMRwahrw4.redwaawwa-MbwMwer-w-w*MwwW***wrgwwar:M किंचिद् दुःखहतः पूर्वे मृत्युं वाञ्छति मानवः। दैवान्मृत्यी समायाते ततो दूर पलायते । [ जोविताशा दुरत्यया ] [ १ ] अतिश्रान्त: = स्थगित:। ( ܘ ) 田召召布哥了比 कस्यचिद् गैहे एकः पची आसौत् । तस्य विष्ठायां सुवर्णमुत्पद्यते । तदध्यक्षेण तु विचारितं यत् “कि खलयसुवर्णलाभेन अमुमेकदैव हल्वा एतस्य उदरस्य' सर्वे सुवर्ण प्राप्स्यामि?? ॥अथ तन्न तं हत्वा तस्य उदरे मांसरुधिराद्यतिरिक्त किमपि न प्राप्तम् । ततो रुदित्वा भूमौ पतितः ॥ असन्तुष्टो जनो यस्तु करोति महतीं ढषाम् । दूरे तस्य महालाभो ज्ञब्धेनापि स हीयते ॥ 泾露※ ( t ) AAS LLL AMMMS AqAAAqSqS MS SAAAAASMS0ESMSMMS MMASMAMSMSMeSeeSLLMMLSSLLM AALLMMSMLALASeASALASLATTSMSMAASLLLLLSS M LAeL LeeS ●g日百四T目 कश्चित् पथिको गच्छन् मार्ग रुड, स्थित कञ्चिदू गद्दर्भ ददर्श । स तृ अञ्जखिं वह, वारं वारमुक्तवान् ‘भद्र एकतो भव, मयि गते पुनरेवं स्यास्यसि प्रसीद' । परन्तु गद्द भस्तमवलोक्यापि तथैव स्यितः । रादातुतेन दण्डमुत्थाप्य बलेन ताड़ित, तदा मागेंत्यक्तुं सपदि अपससार । ‘मूखfणामौषध दण्ड:' maa) mos 可可口哥gT1 कश्चिद् वकः कस्यचिद् हंसस्य मुखात् ( & ) AAASLLLLLAALSLA AAA AAAA qqALSLTLALALASALeSeSALS मानससरोवरस्य वहु प्रशंसा शुत्वाप्रष्टमारब्ध वान् कथ्यतां तच्च कि किमस्तीति । हंस उवाच *तत्र अमृतमिव जलमस्ति, मणिमयानि सोपानानि सन्ति, मधुरगन्धोनि च कमलानि सन्ति?? । ततो वकः स्मित्वा उवाच **तत्र शम्बूकाः (१) सन्ति न वा?' हसेनीता' ‘नहि' । ततो बक: सही ही कार 可引日 | www-axarm-waa- -r rwaw-rm-wak-w महतां महिमा मृखें न कदाप्यवगम्यते । अतो दोषमदृष्ट्र व हास्य सफलयन्ति ते ॥ द प्रामकथा । कोपि जनः आस्वफनानि कदा भचयिष्या. मि दृति चिन्तयन् तेषामेव माधुर्य स्मरन्नासौत् । तावत् अकस्मात् केनापि [ १ ] शम्बूका जलशुक्तयः?' इत्यमरः । ( ve. ) पथिकेन पृष्टः **भोः द्द पञ्च दश च संकलितानि ( १ ) कति भवन्ति ?” । स आह*समदशा आम्राणि” ॥ यस्य चित्तं यत्र लग्न' तदेव स तु बोधति । 하高1 T1 r” if ፵፱ f ! წჯ; ५**** . དེ་ ፵፯ リr "يام 鷲%懿鷲。」後? リr;"、"......Y 3:... ○ ", */?”・ ?”z*“<心 : به ها * *్క్య ". . . *ళీ-డిసి - * د ۹ www bepages कोपि दृकः कस्मि'fश्चत् निर्भरे जलं पातुं गतो दृष्टवान् यत् निस्वभागै एको मेषोपि जलं पिवतौति । ततस्तं न विचरितं यत् कथमपि एष हन्तव्यः । परन्तु यावदहमेतस्य समीपं यास्यामि तावदेष प्रल थिष्यते भक्ती धूर्ततां करिष्यामि । एवं निश्चित्य किञ्चित् ( १) सद्युक्षितानि = वोजितानि । ( t ) किञ्चित् चलान् उवाच‘अरे मूर्ख अई जल पिवामि तत् त्व' कथं मलिनयसि??? तेनो त' ‘महामान्य क्षम्यतां, मदुच्छिष्ट' जलं ततो न प्रवहति fकन्तु भवदुच्छिष्टमेव इतः प्रवहति”। वृकेणोक्त ‘कि रे मया सहवाद करोषि?? तेनोक्त' *क्षम्यतां क्षन्यतां प्रभो' ।। अथ स पुन रुवाच**भद्र',(१)क्षान्तोऽयमपराध: किन्तु वर्ष व्यतौतं तदा स्वया रे रे वृक इति कथमिवोक्तम्' स अह*प्रभो तदा तु मम जन्मापि नासौत्’ । अथ वृकः **अस्तु त्व' | नासौः तदेष तव पितासौत् शत्रुपुत्रोपि च शत्रुरेव भवति” इति कथयित्वा तं जग्राह ॥ कञ्चिद् दोष कलययित्वा घून्ति (२) दौनान् जनाः खलाः ॥ [ १ ] भद्रम् = बाढ़म् । [ ২ ] তুৱনি কল, লাত্মবনি । ( ५२ )
- इादशवथा ।
एकदा बहवो मृषकाः सभां कृत्वा विचारयितुमारेभिरे यत् माञ्जरस्य (१) उपद्रवः कथं शाश्तो भवेत्। वहुविवादानन्तर सर्वे: स्वीकृतं या एका घण्टानां माला तस्य कण्ठे दृढं त्रे टधितव्या यथ यदैव स आगच्छत् तदैव घराटानादं श्रुत्वा वयं विलेषु प्रविशेम । ततः सर्वेषु प्रसन्नं षु एकेन वृद्धमूषकेण कथितं मयोऽपि खौकृतं किन्तु कथ्यतामेतत्कार्ये कः करिष्यति ? । ततः सर्वतूष्णीं (१) तस्थः । अलं तत्र विचारेण यद्दिधातुं न शक्यते ॥ ()O → അമ്മ [ १ ] मा ज्रः = विड़ाल: ! [२ ] तूष्णीम् =निभतम् (चुप इति भाषा) - एऋतः काबः कुतश्चिदेकं मांसपिण्डमादाय । कस्यचि श्रुं,चः’थ श1 श्वायामुपविष्टः । तावदेकः शृ :1ी. ( 2 \ कृतोऽपि ममायात तरुतले fस्थत्व। क ।। क् + ;लक्ष्य धूर्त्ततया तसुवाच “अहो ईदृणों र मगाँया अाछातिर्मया कस्यापि पक्षिणी न दृष्ट धन्योऽहं यदद्य रवां पश्यनि परन्तु न जाने कदा मम भाग्योदयो भ।िष्यति यत् तव कूजितमपि श्रेष्यामि’ ।। इति । अथ गर्वणान्धः ' काचः क्राङ्कारं | कर्नुमारेमे । तावत्तस्य मुखात् मासपिगडः | || पपात । शृगा न तु *यःदृशौ तवे अकृति- | ( ) शृगाल: आप्त, कः i. : ; ; , , , , , , : Blaenggunahigie ah AA Lq MML ASqeS LS giLeL L AD eMLTLTeiLTLTkTSLLLeSLATMLMLA S LAS awawasi می » ، ۶ ه. بیبیسی ( 只敏 ) स्ताइश एव शब्दस्तादृशौ एव च बुडिरप्यरित ' इत्युक्तूा मांसमादाय निश्टृतं जगाम ॥ अभिमानौ भवत्यन्धः । चतुर्दश कथा । BBuu DDD DDD DuDDDLDLLDDDSDDDD DLLSL चुत। मवेषां नामिका किना टैवान् वणिक् व्यापारार्थी तत् नगरं प्रविष्टः मर्त्रानपि विग्र।ाने व ( १ ) अवलोक्य चकिती बभूव । ते च मर्व आर्म दृष्ट्र गरुडऽ धं गरुडाऽयमुझ भोऽयमनुव्रोऽयमिति कथयन्तः परं हास्यं कर्तुमारेभिरे । तदा म यत्वैव गच्छति रावै व सर्व करताड़ने ईमन्ति । इन्य वलाक्च एकदा छुरिकया स ग्वनामिकामपि चिच्छेद । दुष्टाः स्वदोषैराच्छन्नान्, । निर्दोषानपि कुर्वते । š (१)'वियो विगतनासिकः' (नकटा इति भाषा ) setts, . . . . i कस्यचिदु राक्षा मन्त्रा अतितरा बुद्धमान् अासात्, किन्तु मन्खि५: पिता महामूख अासोत् । अर्थकदा कश्चिात् पिशुन ( १ ) राज्ञ: । कर्णे कथितं यत्*प्रभो " मन्त्रिभाः पिता जीव|| ति, यस्य च पुत्र ईदृशो वुद्धिमान् तद्दिषये किं कथयामः राजा । तु तच्छत्वा मन्त्रिणमा [ ५ ] पिशुन: = कर्णेजपः । *( уt é і) छ्रोन्नतवान् *कोष्यं मम · मभ1यां स्व पितरं नाः! न धमि ? स्त उवाच **महाञ्ज निराःन्त्' दृद्ध त्रुति নানীনিঃ ।” राजोवाच ** तथा पि वारमेकमानय' । मन्त्री तु त छैति कथयित्व। रट है आगलय पितर मुवाच 'भवतः शवों | राजमभायां गन्तव्यं किन्तु कोपि कि मf पृच्छेत् भवता तु तूष्णीं स्थ यम्'। एवं गिच्{ यित्वा तं परेद्युस्तत्र नैौतवान् । राञ । तु तमः वलोवय वहुभिरादरवचनै: स्वागत छत्त्वा बहुवारं पृष्टवान् “अपि कुशली भ वान् अपि | कुशलो भवान्” इति । किन्तु म किमपि नोक्तवान् । ततः खिन्नो राजा मा वि णमुवाच ‘मक्खिन् मूखें ण सह कर्थ व्यव यु९ ॥ थम् |” अन्ली उवाच ‘महाराज ! तृष्ण स्थ य स्”। evens e aspasepra विइन्सभासु मूर्खण, विदुषा मूर्वमाडले । नूर्णौमेव सदा स्ट यं नीचेझवति दुर्गतिः ॥ | (' १७' )
- स्रोडशकथा ।
శ్లోక్షాke Seke कौन्दि इरिद्री कमाराधयाव इ’ि विचार्य कस्य.प्यु देशात् शिवमाराधयितुं वने प्रायातो । तत्र एक तु क यचित् पर्वतस्य शिग्वरे उप.ि छs यति पर्वतम मैौपे धराती उपविटी ग्ा ? टि वस्य नारा नि जपन् अमा’ Tध्धितुमारेभे । अथ दैवत् शिग्वः स्यस्य सीने शिा: प्रथमं : प्र तत्रैौभृय उक्तवान् *याच स्व :ि ???? इतिा । तेन पृष्टम् **चपि अधस्त•i · · · ३ * व्त्व, ममः यतो भवेन् ?’’ fभवे नोक्त' ? ? ? तात न य । वि तं *भगवन् प्रत्य द्वमहं १ट्, ३. १.. । प्र न प्रयाप्त' श्यागIकस्यॐ योदनं मसूरु ! `ुं ( ) च लभेश्व ' । शिास्तु हमित्व।६।१२ ( : (स ब्रां इति भीष। ) : et if Rita t -r --minimalumnummmmmmmmmmmmaginamomumunumpukaugnamangan (' १८ ) त्युक्तूाऽधः प्रयातोऽन्यम्वाच्च । तेनापि पृष्ट' fवां शिरवरस्य़ाय वरं दत्वा अगती मि? शिवे. नोक्तम् ** अप्राम् ?? तेनोक्त' तेन कितं याचितम् ? ततः शिवेन मर्वे कथितं श्रुत्वा उवाच | हुतानि म मा भ'पयानि ! यन्मम याचनीयं तदेव तेन रण् नैौलं किमधुना याचे ! तत् | I ग्, स्याः मम्? अल्याशय। नामलां हि समुदेति सदा छुट् ि॥ ( )
- 料を可※ 81T '
लक्षिांश ट्र रा से कि 1 : ए 'नद्वापगो जल चामीत् । भा च य": * ।। ९:fद्र! नाम 'तथाऽप्रि अन्ये'ां म . ब्रि' दृष्ट्र मर्वढा दृष्:विी भन्नतिा स्म । एकट्र । 'राम ग्राझे सर्वेभ्योऽधिक धन ममैव गहै कथं स्यात्' मृति चिन्तयन् *रव्राकरोऽयं ममद्रीं मम मनो रष्य पृयिष्यति' इति निश्चिल्य भ्र मुद्रतठे उपविष्टस्तपः au ( Ve ) कर्नुमारेभे । दिनचयानन्तरं समुद्रो मूर्तिमानुवाच रे किं वाञ्कृसि ? तेनोक्त 'वहुधनम्, ततः समुद्रेणैका शङ्किनैौ दत्ता उत्त' च 'एषा त्वं यदव या चिष्य से तदेव दास्थति किन्तु ततो हिगुगां त्वदुग्रामे मर्वेभ्यो दास्यf' । म तु तां ग्ट हौत्वा च् र्षशोक्ममन्चितः स्वग्र। मं गतस्तां संपूज्य स्त चं मुद्र : प्रार्थयामा म । शङ्खिन्या तु अझ स्था दमन्यभ्योई लऌ `द न : । अधं तु त। श्रुत्य अ fत रिव् नोऽभृत् । 7 में व अ ग्रं यदा यदु य। चले तदा । {इगुणभिन्य *न भन्दा झा । त् लस्तु स DDitLuuu DuDDD SGD DS KEzS न्यं भ्यं:ऽधिकधनौ भवितुं न शक्ताग्निं तद् यदि मम ग्रामे सर्व अन्धा भवैयुतदईसर्वेषां धनानि अपहरेयम्' दृति भि च्वय अच्छलि बछु (१) स शङ्किनौं कथयामाम “मातर्मम ,[ १ ] अंश्चfलं वङ्घाः = करौ सम्पुटौछत्य । 蚁 ( R 6 ) - एक नेत्र विनाशय।” ततत शङ्गिन्या ‘स्व- स्वभावानमत्रं तय एक मैच मन्च प्रां च इं ( ) अयि नेत्र न '{गरी । ततः मेषु अन्धं षु तैन सर्बषां धगानि अपड़Tानि ॥ & sampowa G nasasino में प्रय क शं महित्टा ' व श : क्ति परा चुनान्। D DDD D tD u uiu iD D DDBYSDS , ensomn d wg”さすT ホワ1 ] ਬਦਿ : ( ) एक प्राद्यामाम गत गाम निवेदितमन्न भ । प' न् स्त यं भुङ्क्तो दृति । म भ '[वतः मिह म न स्याः अधस्ता ता कश्चित lि fचतं न तून्तं " म्र्ष्ट्वा ", f* र: श्ट्रा च भवें तस्य भान्तिमः श्रं प्रँ श्य' द्रृष्ट्रं प्र' मम ग ·ष्ठं क्रिताः तादृ।। . 攀 • ۔ پہ, س۔ ۹۳۰۰ڈسمہ سے متحدہ حصہ سم۔ بہ۔۔۔۔۔ ۔ ۔ ۔ ----- ܚܚ ܝܟ [१] द्वंद्वंद्रे डिवचन प्रग्झुमिfं न म{न्धः । [२] वचक:= धूर्त: । · -יתר ۶ م. عد خة Y YA â Y میهٔ -422 #ெ স্বky AV li { 4-`N~ Ay -ܨܳ. . ܊ 一家 ふ。 مرمہ ۔منشی ( ፭፻ ) / *Y- , از هم عی. འ་ ༦ ܛ'ܐܸܢ *مصصميمه" شن 28.8 کم - ش۔ پھر و "حساسیس air- שר יי-זי" नानि মাত্র। দর जबनिक i (१ निपत्य बगटों वादयति । घराट1 न। दं च शुत्वै व स न कुन्न: शष्कुल्य दीनां वा। निचित् ग्वगड, नि भुडत । यदा च म पुत: aय जय प्रा भ}” 3 प्ति कथ. ८ित्व। वराटां वा ६ गति तटा म अ कु त: पुन: निंछ समस्य द्र्धंत ; (२) नष्टृतं (२) iच्छति *;च्छन्नय तिष्ठति । ये च रादू द्रघुँ, नर्मागच्छन्राि तै तस्य भक्ति प्रशं मन्ता बहु दूव्य' दत्त्वा पूजयन्त । एवं र्तन बहु धनमजि। टूर प्रय्यन्त प्रमिह श्व 'ब्ध। 'मथ दवात् कन्य फुंडादेशस्य महाराजै।" मम क्रू तस्तत्व भर:। म हूँ 1 * * -। तीन अ म न्मन्दिर ५पि भगवत: प्रति’ । सिा, अस्थ। एव।ये | वहां न मोदका :ौनि अश्माभिर्निवेद्य ति, [१] जवनि काम् = तिरस्करिणीम् । [२] अधस्त १त = भ ध1भ। गे । [३] निश्टतम् = तूणीम् ॥ ( २२ ) অক্ষািবজ্ঞ=---- भवान् भगवन्त भी जयतु । तेनोक्त *न तथा, मत्पूजितायामेव मृताँ मम भक्तिः' । अथ राज्ञः कथितम्**अस्तु स्वमूर्ति * fप भवता। , अचे व अनय’ तेन च वाढ़ (१) मित्युत, तचेव स्वसूक्तिरानौता कि तु 可f可T可可【口可' न्धः छत यथा न कुग्न म । न तु' न शणः क (२) । ` ततो राज्ञ। (३) बहूं नैवेद्य दिवां स्यापयित्वोः क्त 'भोजय भगवन्त' मिति । स तु भयभीतो जवनि कां पत थिरुवा नेत्र निमी एल्य (8) भगवन्त ध्यायन मन में व प्रार्थयामास भगवन हं मऴ् पर ॥धौ वञ्चकोऽस्मि,श्रुतं भवानपि iधिनोपि दयते इति, तत् प्रभो दष्टं स्व स्वयं किमपि भुड्त्व अन्यथा मम शिरञ्ज्क्क दो १ बाढम== ण्व्त्रमस्तु । २ शशाक = समयाँ बभाव । ३ र1 त्रा = भूपतिना । ४. निमीत्य = सुद्रथित्वा ॥ ( R ) भविष्यति” इति कथयन् तन्मय द्रव रुरोद। भगवास्तु चणिकेनापि सर्खम प्रेम्णा (१) कायामपसारितायां ४ि}राजा तत्तथावलोक्य वञ्च कस्य च' ण धोर्निपपात । अपराधान् सुबहु नान् विस्म, त्यक्ष गामश्च ताः । ५ल्यासत्ययं भक्तयः प्रयते परमपूवुरः ॥ छानविंग कथा । umpuru uoalog) न्तयन पत्नी[५]ात्यह्रमन्नं ददाति इति ब्रूयमेव ममेष्टदेवतेति निश्चित्य तस्या एव चरणौ कश्चित् सूर्वी वणिक् क पूजयामीति चि- | परितुष्टः (२) स्वयं किञ्चिद्भुजे (e) जवनि- | i १ प्र' म्णा = रक्षहेन ! २ परितुष्टः = प्रसन्नः ॥ द बुभुजे = भुता वान्। 8 अपस्र' fग् ततः । याम्---दूरीछतायाम् । १ पल्लो = ख्त्री । k མགཞa)རྟགས་བསམ་ནས་ ( ቔ ኟ ) د حسی ؟ SDDBDDSDDS DDDDDS DDD DDDS | कां पूजन्यःमि, म तु क् ,च्चभ्वल्पां {•} पाषाण भयौं गणश श्रुरि दत्वा प्रीवा अ 4 : * पू नये मां गण ग मु? 'म'रा, । स तु व टमिय,त, प्रय हूँ तामेव पृभयितुमरे में अथं। झट् ि२: त्रो वापि मृश कः शनैः - शुभैराकृष्य লা মূলি ঘৰ মিত্ৰ নিলয় । স্থােনর ঘনিষ্ট १ प्रसीदेत्'= प्र' न्नं भवेत् ।- . प्रख्धई पृनयति स्म । अय। कदां न ह्यू वी 15मि | : महात्मt अगलय ‘त ग्रोवेच ‘मूर्ख - वां ঘন্ত্রী e २ खल्या-= लघुवीम् । ) gf ( R ) मूर्सेि तत्र दृष्टा “अहो इमे एव गणेशाइलवन्तः? इति इमे एव पूजनौया, ब्रूति मोदुं, काद्यार्पणेन मूषकानेव पूजयितुमारेभे । अथैकदा एको मूषक कोपि विडालो [१] जग्राह । इत्यावलोक्य 'भ्रही ततोऽपि बलवानयमित्ययमेव ’मम द्रृष्टदेवः? इति निश्चित्य दुग्धदानादिना। तमेव सेवितुमारेभे । एकदा च कॅनचित्र/ शुनकेन [ २ ] विभौषिती ( ૨ફ ) विडालोऽपि दूरं पलायितः, तदवलोक्य स शुनकमेव बूटटवं मल्वा तमेव दभ्योदनादिना आर्चितुमारेभे । तत एकदा ऋरं शव्दायमानं कुकुर वणिक्पत्री दण्डन प्राइरत्[१] वणिक् तदवलोक्य ‘अहो व्यर्थमितस्ततःपलाये सर्वेषामधौश्वरी एषेव ममेटदेवता, इति चिन्तयन् तदग्रे साष्टाङ्ग निपपात । अल्पया शिक्षया मूर्ख, को तु शिचयिलै (२) क्षमः । । स तु कालान्तरे (३) भूयः । qS qqeeeMASASASASMMMMATSMSiSA } .५ प्राचरत्-अताडयत् । . | २ चमः-समर्थः ! 弘 、一g可:1“ प्राप्रोति प्रकृतिं (१) निजाम् ॥ anawanaouung 3 gunaananahonnollius विंशिक था । ୫ {ଦ୍ଧିଷ୍ଠ. ) @。 స్త్రీ (క్తి 密 ཊ ? i ܬ݁ܬܳܐ W ya V 钰焚懿 !就 就 贪 ལྷོ་ ལྷ་ 熬 :ኞ ፳፰፻ Såg 2. ?
s ( रामचन्द्रस्य मन्दिरम् । ) कोऽपि निजविकीदरिद्रो ब्राहूणः कस्मि'- श्चित् रामचन्द्रमन्दिरे वालमौकिरामयणस्य । १. प्रछतिम - खभावम्। • ( २८ ) कथां कथयन्त्रक वर्ष या पयामास । तती रामचन्द्रो भगवान् हनुमन्तमकथयत् **मारुत ! ब्राह्मणोऽयं प्रतिदिनं मम चरित्रं रटति, किन्तु अस्म कोपि किमपि न ददाति तद् यथाऽयं सहस्र'मुद्रा लभेत तथा भवता यतनौयम्” । हनुमांस्तु अञ्जलिं बह्रा प्रणम्य खीकृतवान् । दैवात् कोऽपि धूर्तस्त स्मिज्ञ व समये दर्शनं कोतुमायात आसौत् । स तु प्रतिमारूपयोरप्यालपतो रामचन्द्रहनूमतोरिमां वर्तं शुश्राव । अथ निवत्त'- मानः स विचारयामास । * अहो श्रीरामचन्द्रणोक्त हनूमता च खौकृतं तदवश्यमेव ब्राह्मण एष कथंचित् सहस्र' मुद्राः प्राप्स्यfत । ब्राह्मणस्तु न जानाति तदस्म अर्ड' | ( Re ) दत्वा सवें धनमहमेव ग्रहौष्यामि” बृति विचार्य ब्राह्मणस्य समीपे गत्वा उत्तवान् । *विद्दन् कथ्यतां, रामायणस्य व्याख्याया: कदा समाप्तिर्भविष्यति ?' स उवाच “परशवो भविष्यति किन्तु श्रोतारो वहवो न मन्ति ड्रति दचिणाया आशा नास्ति ? ” धूर्त्तनोक्तम् ।। ** भगवन् एवं चेत् कथ्यतां कोपि उदीोग: क्रियेत। किन्तुमहा कि दास्यते तत् प्रतिज्ञायताम् ।' ब्राह्मणी नोत' ** मम मते तु सर्वे संवा नय्य शतमपि मुद्रा न भविष्यन्ति। तथापि यदि भवानधिकार्थ यतेत तङ्गवाने व कथयतु मया कि देयम् ?' धूतनोक्तम् **अहं तथा यतिष्य यथा भवता सहस्र' मुद्रः प्राप्येरन् किन्तु तदर्ही' मद्म ' देयम्” । तच्छ्रुत्वा प्रसन्नेन ब्राह्मणेनोक्तम् । ‘ तन्मया खौकृतम्’ द्वितीयेऽहनि धूर्तन । सुद्राणां पञ्चशतौ तस्म दत्ता उक्ता' च यत् । ( ३० ) .
- ण्च्ह्यतामेष मुद्रानिचयः श्वस्तु भवता य- | त्प्राप्स्यते तत् सर्वे मदौयम् ? । ब्राह्मणस्तु मुद्राझगत्कारेणेव हृतङ्घदयः सानन्द खैकृत्य मञ्जषायां मुद्राः स्यापितवान् । अथ परेद्यर्धूर्तोऽपि ब्रहूह्मणेनसह मन्दिरं प्रविष्टः । ब्राह्मणेन च कथा समापिता परन्तु तस्मिन् दिने कोपि श्रोता नाया तः । अतो ब्राह्मणन कापि दक्षिणा न प्राप्ता । ततस्तु धूत्त' स्याग्रहेष्ण घटिकां यावद् उपविश्य ब्राह्मणेनोक्त' ‘कथय कियत्कालं स्यास्यामि” । तैनीता' ‘भगवन् हतं मम भाग्यैस्तद् भवता यथेच्छ' (१) गम्यताम् । अथ बृाह्मणे प्रयाते धूर्त्ती मन्दिरं प्रविश्य हनुमन्तम् ‘अरे त्व' मत्तं ऽपि धूर्त्ताँसि यः सर्वे ग्रससे,?? इत्युत्तु चपेटिकया प्राहरत् ; तदा तस्य हस्तस्तवव ቆ ਵ लग्नो बभूव । ततस्त' व्याकुलं दृष्ट्रा,
९ यथेच्छम्-इच्छामनतिक्रम्य । ( s V ) हनूमानुवाच‘मूर्ख वयं खयं न दझः किंतु दापयामस्तत् जैौवितुमिच्छसि चेत् तस्म पुनरन्यां पज्चशतीं देहि यथा स सहस्र' मुद्रा लाभेत” । ततः स भयेन 'दास्यामि दास्यामि??इति प्रतिज्ञाय मुक्तहस्तः समागत्य पुनस्तावतौर्मुद्रा दत्वा वृ॥ह्मणं प्रणनाम । परस्य लाभाद् योधूर्त्तसादातुं खयमिच्छति । रास्य लाभस्तु दूरेस्तु भवति fद्दगुणा क्षतिः ॥ एकविंश कथ। । कमिंश्चिदू ग्रामे कोपि भूखामी अत्य ( ३२ ) न्तमतिथिप्रिय आसौत् । दैवादेकदा वर्षक्तैनौं तस्यालये बहवी यात्रिण: सायं.समये समा याताः । तेन स्यानादिकं निर्दिश्य सर्वेभ्यो विविधानि अनानि पाकप। वागिा च दन्तानि । किन्तु तस्मिन् दिने बहु अन्विष्याऽपि तेन इन्धनानि न प्राप्तानि । ततस्तस्मिन् महान्धकारे चिन्ताकुलोलविच ( १ ) ग्टहीत्वा खयमेव यामादु वहिर्निर्जगाम, किन्तु छेदनार्थे शुष्क'दृक्षं न प्राप । ततः किञ्चित् कालौमन्दिरमासाद्य तेन विचारितं यद् अद्य एतस्यैव कपाठे विचिठ्ठद्य अतिथीनामिन्धनकार्ये साधयामि पुनश्ध कालान्तरे देवौद्दारमपि परिष्करिष्यामि । ड्रति विचार्य स वापाटै भित्त्वा काष्ठखण्डानि अतिथिभ्यः समदात्। द्वितीयेऽहनि या में ‘मन्दिरकपाठे केन भग्न?? दृति महावालक ली जात:। १. कवित्रम-हाचम ! • • ( ३३ ) अथ केनचित् तद्ग्रामवासिना दुष्ट न चिन्तिर्त यट्हो अवशिष्टानि कपाटानि अहमपि छित्वा आठीष्यामि की ज्ञानी ते केनकि द्वीतमिति । अथ सर्वच महान्धकारे व्यामं रात्रौ लविचमादाय सोऽपि तच गत्वा अन्यदार लग्नानि कपाटानि भेत्त,मुद्योग चकार । किन्तु लविवप्रहारसमकालमेव महाकाली प्रकटीभूय सगर्जनं तं निपात्य तस्य वक्षसि अप्रारूढा । ततस्तमात नादेन रोदसी पूरयन्त' काली उवाच ‘मूर्ख मम जौर्णं मन्दिरमुद्धर्तुं कपाटानि च नूतनौक्रन्तु प्रतिजानौहि, अन्यथा तव शोणितामधुनैव पास्यामि” । `अथ स भयभीत उवाच *मातः सर्व रिष्यामि प्रतिमासं च महिल्या सामग्रा पूजयिष्यामि किन्तु मां जीवन्त लयज । भगवतौ तु **प्रतिज्ञां भङ्क्ष्यसि चेत् सकु ( ፬8 ) ങ്ങ | टुम्वो नङच्यसि' इत्य तान्तरधात्, स तु महत्ता व्ययेन देवीमन्दिर परिचस्कार । | unuan të i studentit परार्थचिन्ताशद्ध षु तोषं दधति देवताः । खार्थदूषितचित्त षु रोषं दधति देवताः ॥ LLLLLL LL LSLTLSLG LST TLLTLkLkSkSLL LTSLkLLLSLLLSMTLTT LSLLLSYSL इा विशवा था । कश्चिद् ध्रुत्त: कश्चिच्छुकम् **अत्र कः सन्दह:” इत्थ व स्पष्ट' शिक्षयित्वा तं विक्रतु कस्मि'चित् नगरे प्रविष्ट इतस्ततो धमन् कस्यापि धनिकस्य इारदेशमागल्य संदेशं प्रेषयामास, यत् सर्वशास्त्रपारगः | ككعكعطهانسسعد ( 8ሄ ) शकी विक्रौयत कृति। अथ स महाधनो धनिकोऽपि तद् वृत्तान्त' श्रुत्वा अकार्य्ययै, शुकास्य रजतपोठिवां सुवर्णनृपुरं च दृष्ट्रा जातविश्वासः सोत्साहम् पप्रच्छ **कथ्यतां किमस्य मूल्यमिति’? । तेनोक्त' ‘लक्षं मुद्राः??? अथ तत्रत्यैरन्यैस्तेन धनिके न च कथितं **भो बहुमूल्य वाञ्कृसि युता' कथय' स तु कथयामास ‘किमने न शक एवार्थ पृछयताम् । एष एव प्रमाणम्' ॥ अष्ट्य तेन धनिकेन पृष्टम ‘शक, कि सत्यमेव ते मूल्य लचं मुद्रु: ??? शक उवाच ‘‘अत्र कः सन्देहः ܕܙܕܼ तच अतिस्पष्ट' सुखरं सुमधुरं च भाषणमाकणर्य ते सर्वे अतिप्रसन्ना जाता धनिकोपिच विश्वासमापन्नः पुनरपृच्छत्“तकि- | मई लचमेव मुद्दा दद्याम् ?” तत: स पुनरुवाच **अत्र कः सन्दहः' इति । ततस्तु | एकेनैव वचनेन प्रश्नइयमुत्तीर्णम्, इति ( R ) चकितः प्रसन्नश्च धनिकः अपरौच्यैव तस्त्री लन्च मुट्टा दत्त्वा शुर्क क्रोतवान् । · धूर्तेन च विक्रं त्रा मुद्ा ग्टौत्वा कथितं **प्रभो एष किञ्चिद् दाडिमादिकं भक्षयतु पिबतु च दुग्धादिकं तत एतेन अालपतु भवान्' । धनिकेन तु वाटमित्युता तत् प्रबन्धुं भृत्यहस्तं समर्पितः । धूर्त्तास्तु धन्यो भवान् गुणग्राह्मैौति कथयन् निभ्टृतं निवव्रुते । अनन्तरं समयान्तरे मित्रैः परिवृतो धनिकः। शुकमानाय्य वामहस्त उपवेशष्ट दक्षिणहस्र्तन तस्य पृष्ट परिमृशन् सादरमुवाच**कथयतु का भवतो ( १ ) जfनभूः”? शकस्तु किमपरं कथयेत् पुनः ? कथयामास “अव कः सन्दीइः” इति । ततश्वकितेषु । सर्वेषु तेन पृष्ट' ‘ननु भोः पृच्छामि का |
- - R जन्निभू'-जन्मभूमिः । ( ३७ )
भवती जनिभूः "? इति । तेन तु पुनरुताम्। **अत्र कः सन्दह:” ? । ततः स उक्तवान् * बूद तु असम्बद्ध भाषसे” शक उवाच “अच कः सन्टोह:”स उवाच “ मन्र्य एतावदेव अभ्यस्त ( १ ) भवता”। शक उवाच ** अत्र कः सन्देहः । स उवाच **तत्कि' मम लक्षं मुद्रा नष्टाः??? शुक उवाच *अत्र कः सन्दोह:” स उवाच “अहो महामूर्खौं ऽहम्?° । शुक उवाच **अत्र कः सन्द`हः” । तटा स धनौ अतिशोके पतितः । पूर्वे परौच्य कर्तव्यः संग्रहो गुणिनां जनैः । अपरीच्य नरी टहणइनन्ततः परिशोचति ॥ त्रयोर्विशकथा । कस्मि'श्चिनगरे वोऽपि महाधनः श्रोष्ठौ प्रतिवसति सम । एकदा रात्रौ तस्य पत्रौ १ अभ्यस्तम् = रटित्वा सुखअ' छतम्। mu wi v . . . Y. y s . Yr x \ + ബ് نیشنلینیشنلینڈ ) । तमुवाच ** अहो इयमस्मत्प्रतिवैशिनो (१) महाशूद्री (२) दरिद्रापि प्रतिरात्रि ( ३ ) शष्क,लौः पचति । अस्माकं तु गृहे एतावाद् धन मस्ति तथापि सुपौदनमेव पच्यते किमेतत्??? तच्छ्रुत्वा विहस्य श्र ष्ठिना कथितम् **अये एषा एतत्पतिश्च अधुनापि नवनवतिचक्र न पतितौ स्तः, अन्यया क् शष्क,लौ क्च अपूपभ्?? ! ततः सा जगाद **स्वामिन् किमिदं नवनवति चक्रम्, एतत् तु मया। कदापि न श्रुतम् ?” स उक्तवान् “अस्ति किञ्चित्” । अथ पुनः सा साग्रश्वम् अब्र.त **कथ्यतां कथ्यतां किमिदं नवनवतिचक्रम्? स तु उवाच'प्रिये तदिदं नवनवतिचक्रं यस्मिन् पतितो बहुधनोपि उत्तमानि वखाणि न १ प्रतिवेभिनी = प्रतिवेशिनः पत्री (पडोसिन इति भाषा ) महाशूद्री = आभौरी ! ३ शष्कुली = (पूरी प्रति भाषा) inaalinikánčioblóinisiai فتححث परिदधाति, मधुराण्यन्नानि न भुङ्क्त, विमलानि भूषणानि न धारयति, सुभगानि सीधानि ( १ ) च न निर्माति, किमधिकमस्मिन् चक्री पतितस्य सदा भग्नाखटुा अस्त्र हमधुर आहार:, मलिनानि सचिरुद्राणि वासांसि, जोगनि, ( २) शौणनि ( ३ ) च पचाणि भवन्ति । यदि द्रष्टुमिच्छसि महात्मामेतच्चक्रस्य तदानय नवनवतिं मुद्राः। सा तु कौतुकदर्शन विद्वव्रलालसा भाष्टिति तावतीमुद्रा आनि न्यं । तत्पतिश्च सqदि ता वखखण्ड बड़, खप्रतिवेशिन्याश्छदिषि ( ४ ) चिक्षेप । अथान्येद्यः प्रातरेवोत्थाया भौरेण, दृष्ट्रा, निभृतं पोटलिकामुत्याप्य, बन्धनमुन्मोच्य मुद्रा सौधानि = प्रासादान् = ग्टहाणि । जीणनि = पुरातनानि । शोणानि = जर्जरितानि । छदिः = पटलम् (छपयर इति भाषा )
- ( so )
गणयित्वा भाययिा: कणें सवाँ वृतान्त: कथितः । भार्य्यया च **इदं भाग्यमेवावयोमर्मूर्तिमदस्ति” इति कथयित्वा विचार्य पुन: कथितं *नाथ इदमेकोनं शतमस्ति तत् कथचित् एका मुद्रा अन्याप्यर्जनौया यथा इदं पूर्णे शतं स्यात्? । स बभाषे किं कठिनम् अहं मुद्रिकायाचतुर्थश प्रत्यहं पाषाणोहहनभ्टृतिं प्राप्नोमि । यदि त्व' तदर्द्धेन भोजनकायें निर्वहे: अर्द्ध च शेषयेस्तहिनाटकेनैव मुद्रा सम्पन्ना स्यात् । तया चोक्त ‘स्यादेवं माभूच्छष्कली [ १ ] शतक (२) चिपिटमेव वा भक्षयिष्यावः'। एवं समन्वI उभाभ्यां तथैव कर्त,प्रारब्धम् । पुनरेकदा श्रोष्ठौ स्वपत्नीं पप्रच्छ **कथय अधुना तव प्रतिवेशिनौ शष्क,लौ: पचति न वा” । सा १ शक्त,किम् = भर्जितधान्यचूर्णम् ( सत्तू इति भाषा ) २ चिपिटम् = पृथुकम् (चूडा दृति भाषा ) । ( 8 ) च मन्द' स्मित्वा भाषितवतौ **अहं भूयो भूयो गवाक्षात् पश्यामि, किन्तु यदारभ्यैताभ्यां मुदुः प्राप्तास्तदारभ्य उभौ - कर्णे कर्णे न जाने किं चणे क्षणे आत्तपतः शक्ती,भोजनेन च दिनानि यापयतः?? । अथ कालेन शतसङ्कायां पृणयां ताभ्यां विचारितम् “अहो दृश्यतामावयोर्मूर्खता एवमावाभ्भां धनं न सञ्चितम् अधुना तु अलं शष्कुलयपूपादिभि:’ धनमेवार्जयिष्यावः” । श्रछिना'च भाय्या आलप्य उत्तम्, पश्द्र दूदमेव नवनवतिचक्रमस्ति ॥
- यथालाभस्तशा लोभो लाभालोभः प्रवर्त्ताते '? । ( 8 R )
t w चतुविंद्मकथा । vanu u कस्प्रिंख्रिदू देशे कोऽपि राजा हंसानां महतीं प्रशंसां श्रुत्वा बहन् ( १) टूर चरान् भ्टृल्यानाङ्ह्रय उवाच **अहो कथमपि कोऽपि हंस [२] आसादनौय:” । ते च सर्व खौकृत्य दिच्तु गताः । अथ राज्ञा पट हो घोधितो यद् **य एव कुतोऽपि हंसमाप्र,यात् स राजसभायामानयेत्। तहि तस्मै महापारितोषिकं दास्यते? । ततोन्यं ऽपि ( ३ ) परःसहस्रा जनाः पारितोषिकलोभेन दूतस्ततः प्रचलि- " ताः किन्तु बहुभिरपि वर्षैस्तेन राज्ञा कोऽपि हंसो नासादितः । अथैकदा सभायामुप १ दूरचरान् = दूरपर्यान्त' गन्तुं शौखं येषाम् । २ आसदनीयः = प्रापरणीयः । ३ परःसहस्रा = सहस्राधिकाः (पर:शताद्यादी येषां परा सहुधा शतादिकात्) ( 8३ ) विश्य राजा चिन्तयितुमारेभे “अहो कोटिशः पक्षिणः । सञ्चरन्ति । किन्तु स एव न लभ्यते यो सुक्ताफलान्यक्ति ( १ ) लङ्घनं ( २) वा करोति, यश्व एकच मिश्रितमपि नौरं चौरं [ ३ ] च पृथक करोति । अपि कोऽपि गुणी समायास्यति यो मां कज्चिदुपायं निर्देच्यति [ ४ ]। ” ? एवं चिन्तयत एव तस्य दैवात् कश्चित् महात्मा मुनिः समायातः । राज्ञा तु सादरमुपवेश्य पादप्रचालनादिना पूजितः कुशलप्रश्नादानन्तरमुवाच । ‘ राजन् कथं चिन्ताक्रान्तोसि ? महती ते सम्पत्, प्रसन्नाः प्रजाः, सदाचाराः पुत्राः, विखुासयोग्या भg १ अति = भुडत । २ लङ्घनमू= उपवासम् । ३ क्षीरम्=दुग्धम् । ४ निर्देश्यति = उपदेश्यति। an 4-டம் ബ عقعہ } ( 8 ) ला:, दुद्ध षणि ( १ ) बलानि” (२) शरीरमरोग, विइांसश्व सहचरा: सन्ति, तन पश्यामि ते दुष्पृाप किमपि । किन्तत्र चिन्ताकारणम् ? ततोऽञ्जलिं बङ्गु राजोवाच “भगवन् सर्व सम्यन्न भवति भवदनुयश्पात्राणां [ ३ ] तथापि हिंसारख्यस्य पक्षिण: प्रशंसां श्रुत्वा तमेव प्राप्तुं चिरं यते कि तु अधुनापि न प्राप्तवान् कथं च प्रापसामि, बूति चिन्तया एवोद्विग्न ( ४ ) मे चेतः । ” ततो मुनिना कथितं श्रु_यतां हंसा एवं सर्वत्रैव न मिलन्ति, यत्र च मानसरोवरे ते मिलन्ति तत्र दैषामपि गतिरेव न भवति । तथापि त्व' ( भू ) प्रत्यहमनदानै: सर्वानेव दुड़षणि=दुःखन भप्सयितुं शक्यानि । बलानि = सेन्यानि । भवदनुयञ्चपात्राणाम् - भवत्छापापात्राणाम् । उदिग्नम्।= विघुव्धम् । प्रत्यचम = प्रतिदिनन् । ( 8以 ) पक्षिणस्तोषय तथा पक्षियूथसहकारेण ( १ ) कोऽपि कदापि इंसोपि ममागच्छेत् इति सम्भाव्यते । राजा तु तत् स्वीकृत्य क्षणान्तरे मुनि विस्टज्य, तामेव क्रियामारभत । अथ कालान्तरेऽन्द्रकणलोभेन परःसहस्राः पिकाः, शुका:, सारसा, वका:, कारणडवाः, ( २ ) मारिका, मयूराश्च तत्रागन्तु मारेभिरे ।। राजा च भृत्यान् हंसलक्षणमुक्तु अादिदेश यत् “यटि कोपि ईहशः पचौ ममागच्छी त तत् सपद्य व अहं सूचनीय:"। अथैकदा लचावधिषु पचिषु शालिचणकमसूरनौवारादिकणानाखादयत्म, विचित्रैश्च बहुविधैर्मधुरैः कूजनैर्दिगन्त' पूरयत्म, कच्चिद् राजभ्टृत्यः कस्यचिद् दृक्षस्य शास्वायां यथोतन्नक्षणाक्रान्त' किंचित् पक्षियुगल १ पक्षियूथसहकारेण = पतगसमूहसाहचर्थण। २ कारणहवा: = जलाश्रया: पक्षिविशेषा: । ( 8良 ) ददर्श, तत्क्षणमेव च राज्ञे निवेदयामास | राजा तु भौटिल्यागल्या हंसा विमाविति निचित्य ( १) मुतामुष्टि चिक्षप । यदा तु ती भूतले आगत्य मुता भक्षयितुमारब्धवन्ती तदा राजा प्रणनाम । उवाच च अहो दुर्लभं भवतोर्दर्शनं यदद्य भाग्यबलेन मया प्राप्तम् । ततो हंसेन कथितं **राजन् किं दुर्लभं यदि सर्वान् ( २ ) प्रौणायसि तत् परमेश्वरमपि ( ३ ) दृच्यसि किं म(दृशैः? । seaserusale प्रौणयेदग्विलानेव, यदीच्छी च्कुभमात्मन:। वीजानातिकदा कुच, किंरुपी मित्त तिप्रभुः ॥ १ सुतामृष्टिम् =मुष्टिपरिमिता मुताः । २ प्रीणयसि = प्रसादयसि । ३ ट्रच्ह्यासि = ऋग्वलोकयिष्यमि । <kE XSE प विंश कथा । «lommaswanahoummanuma i anhangmanningew कश्चिद् दृष्ह्वो वैश्यः पुत्त्रं ण सहितः कञ्चिदश्व' विक्रं तुं प्रचलितः। तयोर्मध्यं पितुर्वयः | 鬱 पञ्चाशद्दर्षाणि, पुत्त्रस्य तु अष्टादश वर्षाणि आसीत् । एवं तो इावपि अभितो ( १) इयस्य पृष्ठं हस्त' दधानौ कंचिद् ग्रामं प्रविष्टी तावत् तत्र कस्यचित् तडागस्य समौपे जलमुइहन्ती भिर्वङ्गीभिः खीभिः क्रौड़न्तौभिर्वालिकाभिञ्च विहस्य उक्तम् “ अञ्चो १ अभितः-उभयतः । ( ୫ - ) पश्यत मूर्खतामेतयोः यौ सत्यपि सुन्दरे हये ( १) खेदाकिनी पादाभ्यां चलत:' । तदाकण्र्य दृहः सपदि श्यपृष्ठे खपुवमारोपितवान्, यावच्च अग्रे किञ्चिद् ग्रामान्तरं गच्छन् अासौत् तावत् , क्षेत्रप्रान्तो उपविश्य गोष्ठीं कुर्वत: कांचिद् वृद्धान् गो। पान् ददर्श । तेतु दृष्ट्र व कथयामासु: ‘अहो | पश्यत मृर्खतामेतस्य बालकस्य यो छद्ध पितरं भूमौ विसृज्य खयं हयमारुह्य याति, धिक् चैन मृखें य ( २) आसन्नमृत्युरपि एवं पुत्व' ( ३) लालयति " । तदाकण्य स बालः सपदि अशखा (३) दुत्क्ष,ल्य पितरमारोपयामास । किचिट्यो गत्वा ताभ्यां क्रौडन्तो बहवो वालका, खो दाक्षित्री = खित्री । आस्त्रय्त्यु: - किञ्चित्तपरिष्टिकोवित; । लाक्षयति = लाड्यहि । उत्खा,त्य = सवूर्दनम्रवर्तौर्य ।।’ ( & ) | उपविश्य परस्यरमालपन्थः [ १ ] क्रोडार्पित- ! ! स्तनन्धयाः स्रियश्च दृष्टाः । तैस्ताभिश्चोत्त' ‘पश्यत पश्यत मूढ़तामेतस्य य: कोमलाङ्ग' बालको पाट्चारे गा गच्छन्त' श्रान्त' च पश्यब्रपि ( २ ) घोटकमारुह्य चलति" । तच्छुत्वा वृङ्घः स्वसमौप्रे स्वपुत्त्वमपि उपवेशयामास, एवं पुनरय प्रचलितौ । तावदग्र कस्याश्चित् नद्याः ( ३ ) सेतोः प्राग्त समागत्य गच्छन्त आगच्छाश बहवो जनाः दृष्टाः । ते तु इमौ दृष्ट्रैव प्रोचुः “पश्यत, यी द्वावपि सहैवारुह्य (४ ) बराकमेनं पशुं मारयतः । तदाकण्य ती सपदि हयपृष्ठ ल्यकु। भूमी स्यितौ चिन्तयितुमारेभाते यद् ‘अधुना ! १. क्रीडः = उत्सङ्गः । २ घोटकम् = हयम् । ३ सेती: = भालोः । ४ वरावाम् = दौनम् । τις कि करणीयं सर्वेस्तु प्रकारैरावां चलिती अधुना तु अपूखमेव कथमपि उत्थाप्य ( १ व दयाव: ?? । तौ तु अश्वं बध्वा वोनुं प्रयतमानी दृष्ट्रा कीपि छद्ध उवाच 'अरे युवां सत्यमेव महामूखाँ स्थ: यौ खसौकर्यमडट्रा तुच्छानां वातसु कर्णी दत्य:, सर्वतोषणं महाकठिनमस्ति एवं करणे तु अपूर्खोऽपि मरिष्यति तद् यथेच्छं गच्छतम् " । ततस्तौ चिन्तां परित्यज्य यथेच्छं चलितौ ॥ [ २ 1 “पिण्डो पिण्डी मतिर्भिन्ना ( द ) तुण्ड तुण्ड सरखतौ ’' ॥ अतस्तोषयितुं सवन्, कः ( ४ ) चक्षमेत नरो भुवि ॥ प्रौणयेदखिलानेतत् सत्यं यदपि वर्तते ॥ १ वध्याब: = नेथावः । २ पिण्ड = शरीरे । ३ तुण्ड =मुखे। ४ क्षमेत व्ड समथाँ भवेत्। f ÿ (ኦ ( ) तथापितु विचायेंव प्रौणये दखिलान् नरान् ॥ नौतेर्विरुद्ध' यत्कार्य न तत् कायें कथंचन ॥ धर्ममूल युतिमूलं सदा कायें समाचरेत् ॥ चूति । एकोनविंशशित के वेदवेदोत्तरे वरे। (स० १८४४) पक्ष वलक्ष कार्तिकिके वैक्रमे स्मिन् सुवत्सरे । अङ्गदेशे पुरे धन्थे मान्यं देवनदीतटे । चम्पानगर्या निकटे कविकीविदकीर्तिते ॥ प्रस्विकाढतगौडेन विद्दचरणसेविना । प्राणाथि बालबोधार्थ कथाकुसुमकं मया ॥ ሎ LIST OF ABBREWIATIONS:- −പ്രണയ്ത~- V-vyrat An Indeclinable. of FH-Masculine. खो-खोलिङ्गम Faminine fg-fgfin SF Masculine and feminine न-नपुँमकलिङ्गम् Neuter. fe—fą fra Ft Masculine feminine and neuter. कि-क्रियापदम् A Worb. क्रि० वि-क्रिया विशेषणम् Adverb. ty T-taic: Root. far-flute: Irregularly formed. वृद्ध-बहुव्रीहिः । तत्प-तत्प,रुषः । कर्मधा-कर्मधारयः । P.-qtrifug or Person. A.-अात्मनेपदम् । C.-Conjunction. EKSISKE GENERAL, GLOSSARY. dwsinappropersonawrs- og Almaenegnanomain witHTri-vi. By chance. vy fig-fa, All, entire. wa-for. Chief, first, front &c 3-ft to go + r. warfa- d. A cavity formed by putting the hands together, og TSi to go -- fa V qã:-va. So, from this tags, afas. wfig gut-fa, Very miserly. A great miser. अति + कप्+ ल्युट् wife fata-fe, Much wearied; knocked up अप्रति + खिद 十寄 अतितराम्-अ. Much, exceedingly. wafai + aRTaR 3afafft-fa, Friend of guests; one who treats his guests; well. xfafar-fat तत्णु,० *fă"ừst-d, Great Sorrow. sift+ q*{+ss wfierci-fa, Much wearied, fatigued or knocked up. अति + श्रम् + क्षा अतिसुरभि-त्रि, Wery sweet-smelling. %rfer x सु× रभ्× इन् VfRage —fè, Very clear vafa X स्पष × ती ( 2 ) wfrt-fit, 3rd P. S. He eats vs. to eat 2 C. P. अत्ति, अप्रक्तः, अदन्ति &c. wire-fe, Much, excessive. wifex gr घत्यन्तसत्घ-चि, Quite true. प्रत्यन्त + सत्य qa-T, Here; in this place. we-Yi, After, moreover, then further, now, &c. अर्थ+ ड. र is dropped. অঙ্কস্থা—ম, Without seeing. 79 x exact wa-s, "To-day, now. अधः-अप्र. Down, doWn-ward. अधर x अस्ि wasci-fao That is below, underneath, or at the bottam, was व्य,ल् quare-w. Down, dawn wards. Varx werfer अधिकधनिन्-त्रि० Wery rich. अधिक × धन्× इन् अधिकार्थ-त्रि० Of more use, when adverb For some more use, wfy it + wi sygr-fao Superior, lord, over-lord, wf+ ईशखर. अधुना-अ• Now इदम् + अधुना अधोभाग-पुं० Lower part, The bottom wire भाग LSLSLSLSLSLGSGLSLSLSL ( 3 ) अनुग्रडपात्र-न० Favourite, one deserving of favour. अनुग्रह+ पाच. were:-Lastey, from the end, at the end. अन्त + तस् writt-ty. To disappear. waert, we within x धा to hold अन्तर्दधाति, अन्तरधात्, &c. अन्ध-वि० Blind. अन्ध + अच *守一戸・Corn エ+司 3TH ITU star --jo Greediness for graing of corn [अत्र+ कण+ लोभ+ तत्यु,०] wire-fao Other, different. अन्+ यक् ] vFUETTTATA-vio Attached to another door. अन्ध+हार+ लग्न० तत्पु,० अन्यथा-अ० | Otherwise, [ अन्य+ थाल् ] vqedəq.:-vo Another day. next day. fərqlar: wfiqi-ws Having sought, vi-vity + et x qivi—fa o Other, different. Tr + q IR wult ZT3, j, The other hare, wqR+ YS af, कर्मधा० अपराध-पूंo, Offence fault. wig + via + as wq ft -fao One who has committed a Fault or crime. wurt - frt signeringsgroepenumpanaumespagngipunginnegging সকেলােক ( , 4 ) अपरोच्च-अ०. Without examining. F+uft+ ਚੁੰਝ + अपसर-धा० To fly away to be off. via -- + अपसरति, अपससार wu stfet-fa, Done out, turned out 3ru + स्टु-+णिच् + प्त vius - a T. To steal, to take away. Wu -- अuहरति, अपज हार &c. wafq-vo even, yet, whether. vigg-to A cake of flour, meal. wflat fir-fao Proud. arrogant. Vafia -- इनि * watch-sao Practised. 4f + q to throw -- a wast-for. Not sweet, is + Hy 3 ga-fio Ambrosia nectar. S+ v S sea-wye Oh! Ah! In mild speech. अप्रयि---अप्र० Ot. In mild address. স্মৰি:-ঘ০ enenny མ་དེ་ཡང་ས་མ་མ༠ O? Ho? In calling inferiors. : अरोग-त्रि० Hale, Healthy. is + -it, as , अर्चितुम = wo. In order to worship or treat. ( 5 ) with respect, I अच+ तुमुन । अर्जि --fa, Earned, Gained. Aequired. 十召目 - अई+पुं, न, Half. अर्पण + न, To give, to make over, to dedicate. viu H + 9, That is all, fit, end, () | ()63. 31st --fa, Little, short, small. sists -- for, Narrow minded. 31st -- wiyya, वहु० I wait at. To know to obtain, sa + r. sia Effel &c. Passive ganze &c. अवलोक्य अ. Having seen. 2 + oan -- ou अवशिष्ट —त्रि. Remaining; that is left. x3 + शिष् + त् अशव पुं, Edorse. अष्टादश चि. eighteen. अष्टन् + दशन् và fa. Unfit, unable, without power is समर्थ wysig for. Un connected, unconcerned. * T3 + सम+ वन्ध्+ त असि 何一 Thou art When Noun - a Sword vas ( 6 ) to be + sq | wfor fat, He is. via to be +f अस्तु कि. let it be, Be it so. 59 to be + તુ ক্ষমন্তিাধৱ ৰাক্ত . ar. A piece of bone. afre -- guS. तत्य,० was afraftin-sit. My or our female neight bour. च्या स्मद+प्रतिबेशिनी. तत्णु,० अस्मिन्मन्ट्रि T. Otr temple. अस्मद् + मन्दिर মন, अस्मि कृि. I am. [ अ० I ] अस् to le + मि. wgP. fr. I. Same in al genders. 3gogg Nom, Sing. अहो ग्र. Ol)? Al।? nl:us? आकार्य अ. Ha ving called. अड + छ + गिाच + অক্স Sifat išft. Appearance. अाउ+छ + शिन् wTait, v. Having pulled or dragged. Krst छाष+ ल्यप, STTR vs. Ha ving come. अाड्+ गम्+ ख्यप् अप्रागन्तुम् अ. In order to come. अङ् + मम् + · तुसुन् 零{T可雷 पुं. Egerness, Favour, Seazing Surpa Ssing. अाङ+अछु+अय् ( 7 ) अच्छद्म-त्रि. Covered. श्राड्+ छद+ ती VINTER—, Soul, sprit, life, body. Mr T + T मनिन् %t start-ri. Word of respect. wat-i avt. নন,০ % air-wr. Having taken. अाङ+ दा+ ल्थप प्रानी - धा. To bring. आ। उ + नी. + आनयति độc, state-f. Brought. अाड + नो+ क्ल अापद-स्त्री. Calatnity. अ। उ + पद+ किप situa-fa. Obtained, acquired, afflicted. Kriv - पद्+ता आपेदे-कूि। Not obtained अाड+ पद + लिट् 3rd P. S. , आभोर-द्दि. A cowherd. अाड्+अभि+ इर्+अच् wa-. The mango tree; it. The mango fruit. अम+रव vTuFCI–II. The mango fruit. III+ uHT तत्णु, VYTerra fer. Came is come. V T + T + T wVeyet-fir. Has begun. Six trix tae witTit-qt. To worship, to serve, to adore. । আন্তর্শ যাদ্ধ ത്ത yang tung ( 8 ) y -4, Having climbed, mounted or as cended, writs x \Rig x &qu vitag-fa. Sitting, upon mounted wit's X モマ×可×ヨー。 wi-fin. Began. wTS x tax frig. 3rd S. P. `अप्रारोपितवत्-त्रि. Has made to climb or to mount अाड × रुद्द × णिच् × तवत् आखपत-धा. To talk to converse. v. Tyx लप्। अखपत-चि. Talking or conversing. 3, wix लप् × शल्ट पालाप-पुँ• A talk; अाड् × लप × घज् । अालोक्य-अ. Having seen. अाड × लोक् × ल्यप् । आशा-स्त्री. Hope. अाड् × अशू × अच्× टाप्। % (TSI gra-fr. About to die, a T qzax TERE, I go st start-fir. To be obtained obtainable. अाङ्× सद् × णिच् × अनीय verfee–f. Obtained, got. IIS × BT × frs X आखादयत्-चि. Testing. Present P. 哥r要× खद × शष्ट आञ्च+क्रि. Says, बू× लोट 3rd P. S. . भाइार-पुं. Food, आड्+ऋ+घञ् । ' ( 9 ) wVsfer-fin. He wishes or desires, g- urg 3rd P. S. = x fratifa wer:-T From this, through this, hence, Ivg + तसिल ] wfa-v. The end, that is all 3 + fits) ga — šifÌ This og F. Nom. S. ] = T UT ga-v. Like, as, so. इष्टदेव-पुं A tutelary deity. (se + ea as iuT) Ysgąją ir-- Tif (e aart 3 T gf F) (Same as above) ईट्टण-त्रि Like this, such = varte q उक्त-त्रिवॊsaid, told (a+ it) (Past Part) = a far star-v Having said ( ब्रन्वचू द्वा) = कथयित्वा sfegg-faliefuse (adj) Left, rejected. ( sa + शिष्+त) writ-ri An answer, a reply. St The north ( उत् + ढ +अप्य् ) set-4, Having raised, having lifted. (उत्+ स्था + (णिाच्+ख्य) setae-fi Jumping, going up, (press. part, ) (उत्+ पत्+शढ = कूर्दमानः आहूय-अ, Having Called, [आड्+ ह +श्यप] | ( 10 ) उत्पद्यते-क्रि is produced. ( उत्+ पद्+ लट् start– Having leaped, Having jumped (उत्+ झु,+ ह्यप्) (F) Setter-fa Down into the stomach. (sig-- set -- srsea-fa Bearing, earrying, (pr. part. ) sfga-fililled with anxietv, sorrowful, an xious ( उटु × बिज × ता) ~= विकल szeg–ft Having a prominent nose. (sei + 7 g) sts, -vi Having released, (six st-fat त्यप्) उपदेश-पुं Advice, instruction. (उप + दिशश् + घञ्ज्ञं) उपद्रव-पुं Tyranny, opprcssion. (3 a x *。× अचू) Sufa IA–V Having sit (Sq+ fäN+ ET) wuf g-fa Being seated, sitting, sat. ( sq x विश x त' ) = अवस्थित [त्यप्) wqaya-v Having seated ( sq+fast 4-ft (+ उपस्थित-चि Present ( उप+ स्था × प्ता ) 's-fi Both, as fg उवाच-क्रि ( He ) 8aid ( ब्र' or वच् x लिट् ) Qata-v. On the one hand, from one, through one side, ( g x afT) LLSLSLLLLLSLLLLLSLLLTLLLSLLSLSL ( 11 ) usic-9 in one, together. ( un-- "yes) Qaser-x. Once upon a time, on a certain day. ( एक +- दटा ) gata-for Short by one. (gas -- Sir ) ata frā -The nineteenth century. ( एकी नविश+ शतक ) urari-fi So much, so long. (urt-aft) tga-vy Only, certainly, indeed. ga-vy Thus, so, certaiuly = ey ओदन-न Boiled rice (उन्द × ल्युट्) = भक्तम् sity-ri. A medicament, a medicinal herb. ( औषधि + अण ) कः-पुं Whd ? ( from fair mas ) कञ्चित्-अ To any one ( ধিনি & art are added to far, when inflected, as, a fact, a fact, कौचन &c ) = कमपि कराठ =पुं Throat. (कण+ ठ) or (कठ + अच्) = गल: कथञ्चन-अ any how. ( कथम +चन) ( See कञ्चित् suh-v How 2 (fs-- ) PeaF-–fa Saying, narrating, (äfe +VC) (Pres part. ) = वदत् Trafa Ker-Ys Having said ( fiz -- TT ) Myopgng ( 12 ) कथा-खो Story, tale, fable. (i.e. x 3S-zu) an esta-r A flower of tales, the title of the book. ( कथाकुसुम ) afè-fa Said ( past part. ) ( GIFTET X %) as DST कदा-अ When ? ( किम्+ दा ) = कर्हि air:-f. A cave, a grotto. at x e--w surg- The leaf, shutter, of fold of a door, [ क +पट × अर] = अरर Ir-TT A lotus. [ R + MTTF) = gîTAT 西可可一引 A blanket at +3 st+w करताड़न-न Clapping. [ कर + ताड़न तत्प, ] कर्ण-पुं The ear. [ कर्ण+ घञ्ज् ] [crowd.] a traig - A Confused noise, the buzz of a ensurface -3, Having supposod, having ar ranged, &c. [ कुप +णिच् + का ]=मला efe-fi learned, wise, a poet. + (g) affirfagarfia - for Praised by poets and learned [ कवि × कीविद+ कीर्तित तत्प, ] fire-v Some one, somebody. See afre qfia'fre-w. In a certain, In some. काक-पुं A crow. κα ατεία ( 13 ) KT TESTề - The country of Kanouj. कार्तिकिक-पुं Name of the month called, ifia October November. atti-T Work, use, consequence, ~= कर्मन् YRYvi 17.civ-7 Another time, some other time [ अन्य + का नि: । नि म 1 = समयान्सर ai Tüf-st Name of a Goddess, - HaTarî sĩTrảừaf\ge-ri A temple of Kali [ sĩTqừ + मन्दिर तत्प्, ] [भार तत्पु, ziri"gar TV —ğ4 A load of wood for fuel. ( arts -- fait q—ft Of what Kind. (fai + VĘa. 3 g.) किन्तु-अ. But.= परन्तु क्किम-चि. Who 2 which or what ? also q, as in कि न पश्यसि ? अथ किम्। &c. fontafq—x. Something whatever (fait and xfo] fazetty-fi, fa, For a while, for sometime, a little, how loling &c.faact+ster, q's alsoft कीर्तित-त्रि.Praised. [ कोक्ति' +क्त ] = वर्णित। कुक्क,र-पूँ. A dog. [कुक + कुर्+ क]=शुनक st-in. A grove. (es + y + w) sa:-w, Whence 2 why [किम्+ तसिलु] ( 4 ) | злчизититата-и. After enquring into health After the usual enquiry about health site -- प्रश्र + अनन्तरं, तत्प,]] st frt-fa, One in health, healthy, well off. [कुशख + शून्] कुसुम-न A flower. (कुम + उमक्) - पुष्ध gy t-ri, Cooing, moaning. [कृज् + रूय्,ट्] व्कूप-पुं A well, पक] = अन्धु sci-fa Done, made, composed, en + kts) eifs:-3. In multitude, by millions. (काटि +- भासि,) aitan TF-ft Of tender frame or body. [कोमल + आद्ध, वहुड ब्रो.] = सुकुमारा वयव कीविद-त्रि, A learned man. [दु + विद + क] कौतुकदर्शन विठ्ठद्धखालस-चि. Eager to see the fun [कौतुक + दर्शन+ विद्वह्व+ लालसो व्व हु] fter-en Act, action &e, (e + y + zi q five-fit. If it be done. In Passive लिड्] क्रोड़त-त्रि, Playing [क्रीड+ शट]= खेलत् क्रीतवत्-त्रि.. Has bought, an adjective in use See Rule) [ क्री + तावत् ] ( 15 ས་མ-f. Cruel, get to cut 4- ཝ་ན] FF FIT-ġ. Crowing, the cry of a crow. (Nr + छ+ घऊ] ait SifữATR 77ag-fa, Having a child in the lap. [क्रोड + अर्पित+ स्तनन्धय बहु] क्ल 可一á Trouble, (fat -- g5) = दुःखम् of Tiff-fi, Inflicts pain, troubles figfer कशायति, &c} = पीडयति चरण- प A moment. [ETTY + 3qq) = ਨਿ चगामात्रतः-अ. In a moment, in a tride. Loto-- भ! त्र +- तस्पिन्न] चणिक-चि. momentary, short-lived. [erq + ga] क्षति-खि. A wound, a harm, an interruption. [क्षण + कंतिन्] 藏 v-T. Tu pardon, to be able, to endure. [चक्षमते or क्षाम्यति |¢c] क्षान्त -त्रि, IExe used. (क्षम् + कत) न्त्रिपू-धा, To throw. (fEInfel or feltå or fetafet) क्षीर · न, Milk. Gघवम् + ईरन्] क्षेत्र Samskritabharatibot (सम्भाषणम्)न, A fiell. (क्षि+ छन्) क्षेत्रप्रान्त-पुं. The furthest end of a field. at + प्रान्त तत्यु.] ( 16 ) Veggst-VâN, A bedstead. (G z + G T) = QằF: gri-tT. Breaking, cutting, proving futile. [खण्ड + खुट्] জয়ন্ত্ৰ-. A wicked & spitetul man ivy--y gy-w. Certainly, verily. furt-fe. Sorry. exhausted, wearied figs.-- age-fr. Going press part) (T + qa) Tweefar-fċi, (He) Goes. [Tvsgfer, ta' Triq, zafaquafar ότα, a fear-vi. Having counted. (It + seat) TT :-ü The god Ganesa. (TTTqaf) [गण+ईश, तत्यु] गणेश मूर्ति-स्नौ, The image of Guinesa. 7ter-fi Gone, reached. (TR-3) Trfe-sa, Motion. T+ क्तिन्] 7tcar - W. Having gone. Ti-I acet) गठुड-पुं. The bird-god Garuda, (गगुत्+ डी+ ड or ग + उठच्) गह भ-पुं. The ass. [गइ to sound+ vart गर्व-पुं. Pride, arrogance, (Tâ (to be proud) + স্মৃত্ত্বি ( 17 ) Tate-g, A window, an air hole. (in a ray of light + vari to spread+ as gu-ti Quality, qualification, merit, worth. guarfga-far an appreciator of worth, sqt+ ग्रह + णिानि] gfurt-far. A possessor of worth or ability. [गुण + इन्] gyg-rr, A house, [गटहि + क बटह राष्ट्रहे राष्ट्हाणि टहाः ('ँ'c'] = ऋालयः gth r-fi Taken, obtaiued, seized. -- as azgat-fer Taking, seizing. tav + via) îs-g A house. [T + is] गीप-हि A herdsman, a cowherd or his wife [गो + प+ ड]=गोपाल mì gì-Tg An assembly, a meeting,[ñừ + st + क + जो श्रु]= ममिति uq-gr. To swallow, to devour (quà, uf &c]=哥日可 10th c. vyvr-j Planet, knowledge. (Iv vyu] = TỆz qyty-at Taking a catch (vret + त्यु,ट्] = त्यादानम् uv–v. In oder to take orto Catch. (WV+ तुमन्] = अदTतुम् । rwyer ( 18 ) ग्राम-पुं A village, a hamlet.(गम् + घञ्) = जनपदम् | vTatarta–7. Another village. saa: +uiv: writy-sa A villager. (via + tas) घटिका-स्त्री Twentyfour minutes. (32. a. (סfש+ घण्टा-सूची A bell, (हन् + ट+ ट। ए) घराटानाद-पुँ The sound of a hell. (घण्टा + नाद तत्य,) घोटक-पुं. A horse. arz ) to srike again)+w + ) = I: trfer-fir, Proclaimed, announced (past part. \घुष्+ रिाच्+कत) = व्यक्तीकृत घ्नन्ति-क्रि (!hey) kill (च्हन्ति च्छतः, घ्रन्ति &c. va-va, And, moreover, beside. चकित-त्रि Astonished, startled. (IZH (to repelja tai - A wheel, a realm, a mill. ('aal -- ten) - or TETE स्त्रो A beak ( ভ্ৰন্থ, (to go Sc.) +- s or Vifi) चतुर्थांश-पुं A fourth part, a quarter. (Vix अंश ) = तुरीयभाग vifssi-tät. A slap with the openhand (vt (to go + ) vits qu (trembling ) + ggs qte gevolgogryphony penggungurensippumangwyngwynneggianggungnyugonggungry ngunguununggungenqampung anununging ( 19 ) the palm of the hand with the finger extended + वुन् = वपैठिका) चरण पुं A foot. (चर् ( to go) + ल्य्,ट्) = पादः चरित्र-न. Character, conduct. (चर् + इच) = छत्तम चित्त-न. Heart, mind, (चित् + क्त) == चेतः चिन्त,-धा खु To meditate, to think. (fqat afà, चिन्तया माम ('c. ) í Efega-og To contemplate (चिन्त + तुमुन्) frtiti Trg-T Subject or cause of contemplation or anxiety (चिन्ता + कारण तत्य,) ፪ चिन्ताकराति-त्रि Attacked with anxiety (fars +अक्र्रान्ति तत्णु,) f ཝ་རྔ་མས་ཙམ་ ong, from a long, time, for a long time. = (चिरेण, चिरस्य, चिरात्,चिराय,चिरराचाय,) चेत्-अ If, (चित् (to think)+विच्) चेतस्-न Mind, heart (चित् + असुन्) fee-ft. The thatch or roof of a house as [to coverl+ Yfa) f. Er–q Having cut. (fr: + 2RE)= MTffeGT कुरिका-स्त्री A knife = असिधेनुका हैदनार्थ-त्रि For the purpose of cutting. Minuuna. ( 20 ) TTTTT- A man, a person. ( TITI I to be born ) अप्रच्) = नर जन्म-न. Birth, (जन् + मनिन्) = उत्पत्ति witu-q r. To repeat to cne's self as in praying. (जपति, जपतः &c.) = रट tit-Counting silently the beads of a rosary, mutterring prayers, &c (sit -- 3:4) Star-fa. Repeating inaudibly. ( sq+ yaa. pres part. = Tz vret-rt Water. (sret + ya) जलवेग-पुं The velocity of water. (ster + àn तत्पु,) = तोर्यंौघ Wafrast-tat A screen of clcth. (y-- युच+ डोष् + कन्+ टाप) = प्रतिसौरा yTafassw-fat, inspired with confidence, (strel + विश्खास, बड़.) vitta–vi, A net. Isis to compass+yt writi-fa, Old, worn out, digested.(S) 十冠) व्-धा. To live. (जोवति, जीवतः çe) जीव-पुं. Life, a living thing. ( Tîą-- ETT or or var) | ज्ञात-त्रि. Known. [ज्ञा + ता] aft sta-. That subject. (etc.-- ਧ कर्म 21 ) wr-rTo know. (syrytfa, wrana, stąftkc) Yyte. Knowing, wise. ( r+ata) wifeft-w. Quickly, soon. rz-fa, Ashore or bank. (e.g. + w( ) TTT-tä. A pond. TS+ VAVą Irr.) e-w, Therefore, thence. (et a to spread)+ किप) ag-fer. He, she or it. TT:—v. Then, thence. [ag afsT) ፵ तत्क्षणम्-न, Adverb) At that instant. Iere क्षण, बहु.] | av—vs. There in that. [To TT) FYRI—fr. Existing there. (Yr Egg) ret-wr. In the same way, so, etc. चा] at-w. At that time, then, as a बडु, वि.] | aana-fr. Absorbed in that a मयुटुlopt:
- 下。丁烹弼鬣
in thought. 3 x & 驚 KqT-TV. Austere devotion: Sest في حجج" بل * * ക స్టోFثچي 苓格 ܐܳܕ݂ܶܣܛܢ ( 22 ) essay-ri. Place or spot under a tree. fགས་4 মন্ত্ৰ, तत्य,1 ! तईि-अ. Then. [ तत्+हिँड्] afyet-ft. Beaten, struck. Its-- it) || TES-fr. Like that. I "TI+E+ Tf7 | [ with Rai = aTgr ] | arter-a. So long &c corelative to Tą) | [ तत् + डाव्त् ि] तावात्-चि. So many, so much. तिक्त-चि. Bitter, fragrant, forg 十哥] fast-fiv. Staying, standing, remaining. It + Yaqdı. Pr. P. ]] fai-fi, fa, Crookedly. -vi. But, again, further, or, indeed &c. तुण्ड-न, Mouth, [ तुडि+ अण ] --Mr. To be satisfied, (fr, quare, &c. ) तूष्णीम्-अ, Silent, quiet, calmly. [+ an. Er |iềnghened.] . ,"響 ext-al. Thirst, wish, desire. (at (to, thirst). +क+टाए. also वणा, तश्र+वद) t ( 23 ) aq-. Satisfaction, pleasure. (st-qs) arts. To abandon, to leave off, to give up [त्धज्+ तुमुन्] Ris-. To abandon, to avoid, to leave. off. (অঙ্গলি, অঙ্গল, অন্সলিন &c, ) cert-g. Act of giving up or putting Away. (धज् + घञ्) त्वम्-पं, Thou. (Nominatives. s. of Ire) gt-win. A large tooth, a tusk. (as to bite. +छुन्) । दक्षिणा-खौ. The south, a present or gift upon 8, sacrificial occasion w, towards the south or right hand. (ret+vMa+zig) বহু-স্ত্ৰ, A stick, a staff, pnnishment, . gar-3, Having giveu. (T + RT) gi-fa. Helsaw. (e to see faz 3rd P.S.) दधि-न. Curds. [ धा+किन्] giga f-ff. Curds, boiled rice and other things. [ef + efEv + wrfs. syJ at-ft. Ele) is kind. (a to be kind. a Present, 3rd P. S. با ۹جد عهد. ( 24 ) Vert-rat. Kindness. I (a + vi + zu). Taft-fr. Poor, a poor man. [giftigt + V(r) sia-T. Seeing, sight, appearance. (ец+ҹ2) gr-T. To give. gegrfar, gwir, ggfe &c.) tfy, fee-for. Pomegranate and other fruits. [दाडिम+आदि + क. बहु] stunt-fit. We cause to give. (at +fut-- खट् 1st P. P. दापयति ¢e ) दावाग्नि-पुं. A fire in a forest. eisa-fin. It will be given. (T Passive veg 8rd P. s.) 桑 f(一不A day. (at (to destroy]+fear) figarrrrrrrrr-faR fè. After three days. (हिन+चय + अनन्तर) fes-sit. A direction, Also (far to show + कविनन् ) दौप-पुं. A larnp. v.-- or ast) gst yet-ft. Aflicted with pain or grief. (s.v. + ত্বন, নন্দ, 1 sfiya-f. Eilled with grief, suffering pain [दु:ख-दुःख+द्वैतच् ( 25 ) sig-a. Milk. (st (to mik, )十哥] दुग्धदानादि-चि. [दुग्ध+दान +आदि. बहु] ity fan-f. Milk and other things, Ista + आदि+ क. बहु.] s दुर्गति-खो. Wretchedness, misery, affliction hell, [दुर+ गम +क्तिन्] दुर्धर्ष-चि. Difficult to approach or assail. (six घृटष् x अप्रच्) दुर्लभ-वि. Rare, scarce. 3x + grg se-fa. Wicked cr a wicked one. (se-- त] sever-g. The hands or grasp of a wicked one. [दुष्ट × इस्त, तत्यु.] दुष्प्राप ft. Difficult of attaiument, rare. (3чх a x valu)
- TBT-f. Going afar. (2x + TTx z)
R(qåTETIT-st. fā, Far and wide. (R + gåTC) go-fo.fà. Far, far off. Safi-fi. (He), corrupts or blames. [ठूष्+ fuq val+ vsz 3rd P. S.] 1. Ea-f. Firm. (she) दृष्ण-धा. To see. (पश्यति, पश्यतः, पश्यन्ति, çc.) || ( 26 ) set-Having seen. è3-g. A God, a deity. ( fe--wt) देवता-खी. A deity. (दिवू +अच्) eratete-fry. The Banks of the Ganges. (देवनदौ The Ganges+तट, तत्य,) 鼻 een kar-71. The door of the temple of 3 goddess, (Râî+ zır, ar.) a-. A country, a region. (fe-sis) दैवात्-अ. Accidentally, anti-. Defect, an object, (st+ws) sey-A thidg, an object. (s+ ae) द्रष्टम्-अ. To see. (दृश × तुमुन्) द्राक्षा-स्रो. A grape. “द्राद्+अ+टाप) grgg- A cluster of grapes. (giv-- · tre-g. Place near a door. (ert+tra, तत्पु,.) Հ fe-for. Two. fig -fi, Twice, two times. fe + gy qa-. Wealth, money. (4 (to produce)+ws i. var - f Fortunate, well fated. (धन+ यत् ) writer-ri The earth, the surface of the earth, the ground ( ecx + arte ) %-w ( 27 ) |- s Fie I shame. (sa+fss) ཟླ་ - fa Crafty. (धुब्व+नन् Irr. ) धूर्त्ताता – kst Knavery, roguery. (ဒ္ဓ၏ x 召领+ziq) ध्यान-ग, Meditation. (ध्या+ख्युष्ट) vASA-f. Thinking of, meditating upou. (ध्ये+शत्ट.) w – 4. No, not TT - f. An ichneumon. (T + T) surf -fir. Thou wilt perish. wax uz) 2nd P. S. airfief Trì - Tặft. A river. - fî नवनवति -स्रो Ninety-nine. नवनवतिश्चक्र - T. A wheel of ninety-nine. (नवनवति + चक्र, तत्,) नहि - अ. No. =नो rt -V. Certainly, possibly, namely. a ta-v. Name.s writ नाशित- त्रि, Dastroyed. (नश्+णिच्+त) नासिका- ग्रो, Nose (नासा+कन्+ टाय्) first-for One's Own perpetual. farreto- (fari, fàn.) Much, excessive (faro + avan-i-wAS ilhdaho6-. ( 28 ) fyrruz-fai. Took away. (F + falz) निपत्—धा, To fal". [नि + पत्] निपतित-चि, Fallen, (नि + पत्+ ता) friqier-vs. Having beaten down, having caused to fall or having killed. (f -- q+fuq+ seq) fga-fi, fa, Quickly, privately. (fT + 2 x 罚十可玄) five-vi. Having closed. (f -- it + req) नियम-पुं. Rulla, promise. (f + a + v) निर्भर-पुं. A cascade, (निर् + भृ + अए) निर्दि-धा, To direct. (निर्+दिश्) निवृत्-धा,To return. (नि +द्वत्, निवर्तते &c.) निवर्तमान-चि. Returning. (नि + द्वात्+ शानच्) faggf-fi. (He) requests or presends. . ( नि + विट् + णिच् + ति,) fragaf-fan. Are presented or requested. (fit -- fat:+ Passive era) firfra-3. Having ascertained, far-fry + ভয়ঘ) føErtrU-H. To cause to come out, to drive out, to extract. (fr. T + Z + f + IT,z) ཨེ་ས་ན--f་དེ་ Come forth. (f+ a + ) ( 29 ) नोतवत्-त्रि. Took away. (as abj.) (नो+क्तवत्) at-ri, water. (ii + val) g-w. A particle used in interrogation. tasta-v. To do new. (Sn+tfa+ + तुमुन्) Kr av-z. Eye. (नी+छन्, Irr. ) नैवेद्याहिका-त्रि. Food and so on. (aa-wif क. बडुत्री.) पक्वान्त्र-न, Dressed food. (पक्व+ अन्त्र, कर्मधा) पक्ष-पुं. Side, wing. (uq+ wiv) u feign --, A couple of birds, (ufe + gT. तत्पु.) ! पचियूथसडकारेण-पुं. (eitz) with a multitude of birds. (पचि + यूथ+ मोहकार. तत्प्,) · · पक्षिन्-पुं. A bird. (पच्च+ इन्) ut-T. To cook. (ww.fe &c.) uver-f. Five (always plural.) wait-vist. Five hundred. (q's + n)(fig.) पञ्चाभत्-चि, Fifty. (पञ्चन्+ शत्) uzy-d. A kind of, drum. (uz + v i + s.) यत्-धा. To fall. = regre ( 30 ) पनित-वि. Fallen. [पत्+ता) ua-v. Wife (uf+ st) पथिक-चि. A traveller. ( पथिन्+ वुन् or ष्कन्) qtage-q, he day after tomorrow. ut:gy-fir. More than a thousand. (qt+ सहस्.) utt-ar. But, only, alone, aftr, (ty-tw') परमेश्खर-त्रि. God. (परम × ईश्खर-कर्मधा.) परसरम-क्रि. fd. Each other. utterfarya-fa. Purified by anxiety for the good of others. (पर+ अर्थ+ चिन्ता+ Sur.) परावतमान- त्रि. Returning. (परा + द्वात्+ शानच्.) uffiversit-fis, Adorned, decorated. ( uf- (s + friz, 3rd P. S.) i ufty-f. Edappy, glad. (uf-et--w) uftet-fir, Left, avoided, abandoned, (uft 可可×雷) afŘREN TAV-V, Having left. (aft + FD + TEKyq) परिधा-धा, T० put on. (परि+धा, परिडधाति &c.) ufvage-fir. Touching, rubbing. Gufi + varx गद्ध). ( 3 ) r qf yet-ut. To change, alter &c. (fix ge) ཡfའི་འརྒྱུ-ཝ, To adorn &c. (trfix .) परोलर्ष-पुं. Another's superiority. (qrx setti तत्प.) quaga-f. (He) runs away, flies away. (αττ Χ κι αδ. ) quart-fa. Seeing. (eq x va) usqv-ty. A boiler, cooking utensil. [पाक × पात्र. तत्पू.] uterface-w, Having thrown, qx খিস্থ x 雷U职 qiw-ri. A vessel, a plate, a onp. (uTx चन्] पाद-पुं. A foot. [पद्× घज] t་གུ་ཝ་ཡས་ Going on foot. utkx viv quaastry f-f Washing the foot and soon (पादx प्रक्षा खन x स्पादि) qrfranfi s-ar. A reward. (afety X ast) utfreifs sitti- Covetousness for a reward. [पादितोषिक × लोभ] qTira-fi, Made of stone. t qTwith varfa-v. Wages of carrying stones | [মালাঘ x-ভৰস্থল x স্থলি, নাক, : ; fit-f. The cuckoo, blackbird. R x axis) 去 ( 32 ) fau-fer. A lump, heap, body. Iffs X w(s) पिढ़-पुं. Father. [ पा× व्च्.] fqufet-gir. Drinks. [urx fêt) fagar-fr. Cruel, wicked, vile. [fig.x saya ] —f, tg. A son () a daughter. gi:--V, Again. sus g : yS-T. To adore, to worship. (graft 6ic 10th C.) पूविन-चि. Adored, worshipped. [সুস্থ x মা] ལྔ་ཐཊ-f. Filling. x Ya. Raf-sac Fills up. (g+vgg 3rd P. S.) पूर्ण-चि. Full, filled, complete, all, entire + r. P. P.) ঘুৰি-শিল্প, First, former, prior &c. the east. [पूर्वx प्रचु] y'sfer-fict Asks. (arx ug. 3rd P.S.) ger-sy. Separatcly. w-ri. The back. (y,x wa) trafat-aft, A bundle, a packet. guara-v. Having been visibli. (atax वि rt 邯x球+硕ü, . . . . i 33 ) wyer, sort, kind. (a +vis +vr) westwry-fir, Made clear, eommunicated. I (a + siq + fag 3rd P. S.) , - aft-it Nature, subject. (吒霸+和可) wfive-, Having thrown. (प्र+चिप्+अम्.9 ।। } प्रचक्षित-चि, Practised. (प्र+ चश+ ल) qYr-vat, Offspring, people subjects. (四十胃可報 | × ड+टाप्.) aq-qT.To bow, to salute. (a + r. saunfet&c.) fly-ar. To promise.(afe + y, fervatfade) afriforni-w. Every day; daily. (afer x f&w) ཡfགེ་མ་ཅ--གས་, Monthly. (afet--as) प्रतिराचि-अ; Every night. (ufe + Tuf.) प्रत्यह-प्र. Every day. (afer + wgVg1+ z) qert-fur, The first. (q + Var) प्रबन्ध-पुं. Management. (I- बधि + अच्) R-v. To manage, (a + tri-se) as-fir, An owner, a propriator, a master, able. (urax fuq) মমাৰ-কািল, Proof, authority. (ar + Tigr-- Tre) प्रयतमान-वि. Trying. (a + qi + Yatt) प्रवाह-मुं strear, flow. (a + sy+ss) . i ( 34 ) 4. wfra-v. Having entered (six figur) afg-fu. Entered, gone into, (q+for+d) gasa-w, Having sent in, having thrown in | &c. (प्र + विश+णिच+ रूथपू.) ! Siet — fv, Praising. ( + Yxivg X qaz.) sit-rat, Praise, applause, commendation.&e. (प्र+शंस्+अउ+ टाप.) arter-ri. A couple of questions. (air- a) प्रसिद्धि- vā. Fame, celebrity. (a+fau+fut) una-fia, Be kind, be glad &c, (प्र+सद्+दीष्ट 3rd. P. S.) 8 प्राणसंशय-पुं Doubt in living. (TV+ dra. तत्यु.) grufer-fat, Has been made or composed. (a + zī+ Passive s\S) are:-w. In the morning or morning. (a + vic + অৰ) Tri-. Edge, margin, border &c. as-fir, Got, riceived &c. (a + viru + i) aus-w. Toget, toreceive $oe, (q+wtq+giga) uriff-fii. Gets, obtains, &c. (a+wu-+ urz | 3rd P. S.) Très-Tr. To request, to beg. (a+x) ( 35 ) styre-fen, Beat. &c. ( x wive) fire-f. A friend. (i+ q.) · iyafa-fai. Pleases. (in + egg 3rd P. S.) úñaâ–fàn, Becomes glad. ñî-+ qua 3rd P. S. प्रोवाच-क्रि. Told. (प्र + स्डवाच्च...) ur-w, Having bound. (a + r.) art-7, Binding, tying, or a rope for tying. (वन्धx ख्,ट्) at-ar. Power, or army. (a + vir) c-fi. Powerful, strong. ( -- a) ug-fr. Much, many, large &c. (af-- s Irr.) बहुधन-वि Wealthy, rich. (a g+ qrt. eg, ) बडुवार-क्रि. fé, Several times. agfast-fr. Various or of many sorts. (sysg + बिघा. बडु.) argfaq Tgray FET-fr. fr. After a great or long | discussion, /बहुट+विवाड+ अनन्तर.) Tig-w. Well, very well, UNTUK-for. A child, a boy. (ar + IV.) ; uTr3-fT, A boy, infantğyc (3re + 3si), | बाखिय-चि. Ignorant. (बाखि+शो+ड) . Yrswrrwyr འ─ས་ནས་ wryw ( 36 ) बुद्धि-स्खौ. Intellect, (बुध्+तिन्.) sfrat-sv. Clever, skilsul. (sfa-vrat.) । बुभुजे-क्रि, Ate. (s+faz 3rd P. S..) Tref-ff. Knows. S+ Kg. 3rd P. S.) at . A Hindu of the highest caste. ( अझन्+ अण ) fat-ri. Service, worship, faith. belief, attachment &c. (cryx font.) wfurtya-at. The greatness or glory of faith. (भति × माञ्चालमा. तत्पू.) we-T. To eat, (Traft (Se) भगवत्-चि, Respectable, worship-ful &c. (भम × मतुप) भगवन्यूक्ति-खो, An image of fàs, or God. (भगवत्x मृति तत्प,) waar-fw. Torn, broken &o. (ww.+gs.) g-f. Prosperous, lucky, excellent, pure, pious &kc fè5. vs f, well wf + ta) भय-न, Faar. (औ+अछ) | भवाङ्करभुख-नि, Fierce-looking; or of fearful نهطقسحضصلسعد SMTTTMLMLGLGLGMLTLGLiiLGGGGLLLLLLLSLLiGGGL ) ?8 ( -ر appearance, (tr-, .) भयभीत-चि. Afraid. (भथ+औत. १५) Tefast-w, Having reproved or threatened. (भर्ख+ञ्चा) भल,क-द्दि, A bear. vo- st.) weet-fir, Thou; but used as a respectful term ( भा+डवतुष) Tier-T, Good or ill luck, fortune. (Isix ge.) equ-ri. The force of good or ill luck. (भाग्य × बख. तत्प,) | wizariñar—fas, Unfortumate, luckless, (alivar +होन.) भाग्योदय-पुं The rise of (good) fortune. (Tver × उंदच. तत्प.) भाषण-न, Speeeh, utteranee. (भाष्+ स्वुट्.) site-fir, Afraid. (in + k) rst-w, Having eater or enjoyed. (six T.) Sf-ft. (He) eats. (sys-veg 3rd P.S.) ' यः-क्रि, वि. Again. बहु + ईयसुन्) ST-T, Ornament, (t+gy ter-f. A servant, a slave. (.x set weersw-j. The hand ofaservant. (xerx vz. .j तत्.] uyum -w, O (in address.) any g-fit, Feed. (ys+ ha, 2nd P. S.) | FRH-ig. Error, whirling. (IX wiq.) rty-f. A peacock. ( 38 ) Re-w. To break, to tear into pieces, [भिष्टुं + तुमुन्.] = छेत्तुम् । अमत-त्रि. Whirling. [भवम् × शक्ट.] मच्छषा-स्रो, A basket, a box. fittia-fir. Consisting of jewels. (afe--avia) rfoi-rot. Talent, intellect. [R44-fort) aqafter-f. Worshipped or honoured by me [अस्मद् x पूजित. तत्युं,]] ReT-q. Having known or thought (मन्+आ) Héta-f. Mine or belonging to me. [मत्+छ1 tisfig2-fir, Therefuce of my meals. (TH+ उच्छिष्ट. तत्यु,] मधुर-चि, Sweet, [मधु+ रा+ क] নলহ-ল. Mind. [সলx মন্ত্ৰল'] atīvi-ri. Wish, disire. Inv+ va. मन्त्रिन्-पुं. A counsellor. Irrfar-i-yfy Rae-fir. Slow, dull. afix as afgT-TY, A temple. [fig.x fert] ( 39 ) मलिन । चि. Dirty. [मल+ इतम्.] aftwafer-fetc. Makes dirty. try- A kind of pulse or lentil avaiñ—gäñ, Large, big great &c. Ryanti-vii. The goddess. Ryvit. महात्मन्-पुं A great man. [महत्+आत्मन्. बहु.] महादेव-प The God मडादेव. [मड’× देव,] महान्धकार-पुं. Deep dark or gloom. महापराध-पुं. A great offence agex water. कर्मघा.] av Turf-fer. Guilty af a great offence. [महत् × अपराधिन्.] महापारितोषिक-न. A great reward. महामान्य-चि Of great respect, highly esteemed महासूखें -f. Very stupid; a great fool. Hvitt - Great king, sovereign. মন্ত্ৰান্তামী-স্ত্ৰ, A great gain. av Y-án. The wife of a cowherd or a woman of that caste. Invex 3 + sq. महिमन्-पुँ Greatness, [महत्+ इमनिच्.] HT-w. (A prohibitive and negative particle,) Also any final rejected. ( 40 ) wisfits-g. vi. A lump of flesh. Erity +futy, । तत्प्.] aigrfstraffir-f. Excepting flesh blood and so on. Ríos + fix varfg + Vffl.) a Ta-wi, Mother. west-f. Like myself. (RT for was and ex कृविन्, कञ् or क्स = मादृश्, माट्टश, or माट्टच respectively.) माचुर्य —TT. Sweetness. [HT + Vigs) मानव-पुं. A man. मनु × अण.] मानमग्रीवर-पुं. Name of a lake. Re-fir, Respectable. art-ti. Air, wind. ਜਾ- A road, a path. Igar + virt) Rivic-f. The common cat. (gri-viraj RTyne-ri, Majesty, greatness. Rvderix et fav-ry. A friend. . The sun. firear. To meet, to be connected &c. [मिलति c. 6th C.) । मिश्रित-चि, Mixed. [मिश्र+श] VgV-fv, Open-handed, liberal, [lx vir, us. , . is ( 41 ) FIFr–D, Apearl. A× m × zt *Roiruto-w. A. pearl. 片> gettife-ta. A handful of pearls. Nrusse-TĦ, Price of a pearl... [rest + riga. লন্ড,] gu-ri. Face or mouth, सुद्रा-खी. A seal, a stamp, a print, coin. gifty g-g. A heap of coins or of rupees. (सुद्रा × तत्यु.) བུ་ཚ་ཅན་གཞན་ར--་ཚུ. The ring or sound of coins. sf-ti,A Sage [मन्× डन्.] मूर्व-श्चि, Foolish, ignorant, stupid, idiotic off-Viât. Body, figure, shape, image. [मृच्छ् х чfa) afraet-fir. Having a body, material ' [सूक्तिx मतुप्] मूख्य-न. Price. [मूल × ब] st-fe. A mouse, a rat, (x + r.) qi-ft. A deer. 魂一时.Death.[可+内町 aq-. A ram, wo ( 42 ) dtagailfg-for. Sweetmeat and other things. is reqi-w. A giving of sweetmeat and other things. at-w, that (a conjunction.) qq-fw. Who or which. (r, ut and ag res pectively.) e-T. To try. To exert. (aera.........) re-ar. To be exerted or persevered in. (यत् + अनीयर्.) aa-. Effort, exertion. (a q+ is यथा-अ. As. [यटु+ थारू] ar-es-fr. fr. According to wish or desire. [यथ1× इच्छा. प्रव्य.] aneuvvuri Stre-for. Having qualities as described. [यथोक्तिखचण × आक्रान्त. तत्णु,1 gąr-w. When (a relative adverb) (ax gr. a -g, Barley. (g+w 7.) a -t. To go. aft........ . IT-T to Request or to beg. givgSw-fair. Beg, request, pray. (TTS+ K. 2nd P.S.) y LSLS GG L SLLLLLGLMLSSSGLGLGLGSLSLSLSLS GGLCLTLTLLSLSLLLLLSLLLLLL ( 43 ) Turf.-ft. Sends. (T + fr+ fr) . art-fir, and w, as much, as much as. [यत् + डवतु...] gfiers-fir. Reasonable justified by reason. [युक्ति+ मूल, बडु ! turatif ant-vert A seat made of silver. [रणत+पीठिको तत्य.] va-vii. To utter. Iveft........) tart-The ocean; A jewel-mine (car+ भाकर, तत्प.] 丐rg丐一可. A collection inf eight gems or jewels (the Title of the book.) रमणीय-त्रि, Beautiful. [रम + अनोयर] TTUA 7- g. A king ( TT + Vfy) tivitya- . A courtier, the servant of a king. trait - it. A royal assembly or court. राचि - स्त्रो. Night. (रा× चिपू.) VTRVagift - r A temple of or dedicated to रामचन्द्र, t critiqvast -va, The expcsition of | Ramayana. ( 44 ) wfeet-w. Having cried or wept. Iss--ut) vfst-r. Blood. Its +futy.) sit-wr. Having stopped or opposed. . . . . . . [कध+] via - fit. He went s+fuz, 3rd. P. S. t-w, A vocative particle but expressive cf •ኛ contempt or disrespect. its - aft. The earth and the sky above. | TiC -j. Anger, wrath. (IX avs) : re-ri. One hundred thousand. [জত্ব × घष्ञ] Talveg - Fr. Mark, sign, a definition • • • • • • (TV -- खुट्.) | UR EITBf-f. Up to one hundred thousand. ya- f. Attached to, joined to, connected with me. Iraq, vatra - M. Fasting, Leaping-[Gfa +*石] taas-fy. Obtained, received. Na+aga, u- T. To get, receive.........fҹий-Равsive । शस्वते] . gaatw-fw, Hanging. (ww+YvrgJ . . . . uft- , A. spade, a small reapingbook ora sickle, (+vvy.) { عطل 45 ) تصمیہحصی fatay its Rest tri-fi, f. Just with the stroke of the spade. शाभ-पुं. Gain. [लभ × घञ्.] | as Tver or TS-T. To wheedle or to coax Causal form of [ लन् ] Gra-Covetousness. [T + QSI) 四百一丐, A. crane. der-w, The breast. avera:-fin. We two will carry. [ਕx लट् 1st P. D. 3. वज्चक-त्रि, A cheat, a deceiver. वच.+ ण्वुल् ] 可哥可一可, Cheating, Frand. वणिक्-पं. One of the third Hindu tribe, A merchant. ari-ri. A forest. वर-चि. Good. attai-fa, Foolish, low, ville, pitiable. (a + षाकन् affã—fa. (He) exists óýc. ag tat-Taz 3rd P. S. वर्ष-पुं न. A year. ( विष् x अप्रच्.) sti-g The rainy season. (ax Eq.) -fir. White, m 疆 वख-न. Cloth, ( वस्+ष्ट्रन्) se-qr. To want, to desire. dha ( 46 ) Trg-ị A discüssion. (वट्टx घञ्.)" agaft-fit. (He) sounds or plays on. (ax fu-- taa, 3rd P. S. वामहस्त-पुं The left hand. qr at H-fir, fa, Again and again, repeatedly. a tri-ft. A news, a talk. s Frìfàn Trav--ToThe Ramayana of Valmiki eqt-T. Cloth. विक्रीयते-क्रि. It is sold. (f: X fiii + Passive Tiz) fà—3. In order to sell. (f + N + g) fasa-fr. A seller, one who sells. (for x + टन्) fa V-far. Noseless. ( f -- TITfqar, ) ft TTT-ġ Consideration. ( fg + VI + SIG. ) विचारित-त्रि. Considered. (वि+चर्+णिच+क्त.) fafoar-fr. Of varions colours; wonderfull. COS fafra-w, Having cut or separated. (वि+छिदू+त्यपू.) fà VS-f5. A cat. विद्वच्चरणसेविन्-चि, One who worships the feet of the learned ; the servant of the learned. fast-fit, learned man; a scholar. (fix na) ( 47 ) fast-w. In order to do, to perform, (fé + धा × तुसुन् ) fèr Tiga -- failī. Kill, destroy. &c. (वि + नशु+णिच् लोट्. 2nd P. S. fafayat-T. To kill, to destroy. (fe + f1 + y, विनिन्ति.) &c. विरुद्ध-त्रि. Opposed. (वि+रुध्+ ता. ) विश्वाभ-पुं. Belief ( वि + श्वस+वज् ) fagTeq-w. Having left or sent, &c. fè + T ल्यफ् ) fatigre, X w. Having frgotten. (fa+ i + (gu) fagr-va . Dirt, silth, ordure. ( विx स्प्या × স্বাভ टा ए ) छक-पुँ. A wolf (व्रक + क+ द्व+ कक ) 可可一咀A tree. 3 va v —7ri, "The place under a, tree. (g% x asT, तत्प.) दृतान्त-पुं. Tiding, rumour, story, tale, &c. छद्ध- त्रि. Old. ( वर्छु + सा.) द्वद्धमृषक-पुं. An old mouse. (कर्मधर) वेद-पुं. Veda, the Scriptures of the Hindus. विद्+ घञ्.) âyzfeos (—-Y. Having bound roune or surround t ( 48 ) ed. (वेट × गिच + द्वा) as R-ft. Belonging to Wikrama. वोढुम्-अ. In order to bear or carry, व्यतीत-चि, Past, gone. (वि + अति + इण+ त) age-vit Pain, distress. (व्यथ्+ अङ × टापु.) eye-ti. Expenditure. 4. व्यर्थ-त्रि, Useless. व्यवहरणीय-चि.To be used.(वि × अव × हृ+ अनीष्थर व्याध-पुं. A hunter. ayuraa Tri-fa. In the state of being killed. व्यापारार्थिन् -f. The seek rer of a practice or occupation. aqq TI ---- अर्थिन्) og H-fer, Pervaded, oceuied &e, ( f + zug +ती.) Y-T. To be able. ( suffrt. স্মলন: &e. 刃瓦哥一可, The powder of fried barley &c. Sufisii-vii. A small shell, Ye-ri. A hundred. qỡqãat +<ầì, The number huudred. মুম্ব-ভূ, An enemy, a foe. (शद्+च,न् ) gogor-g. The son of an enemy. (TRT) y:-w. Slowly, tardily. शब्दः-पुं. Sound, voice, word. ( 49 ) Sergi Zatri-ri, Sounding, crying. (Trg + et's-- भ्रानच्.) »лнfелат-ч, Having appeased or pacified. शव कां-खी. A bivalve shell; a conch shell, sit-ar. The body. (g+ irst) si syt-g. A hare. श शाक-क्रि, Could. (शक + लिट. 3rd P. S.) शष्कुम्री-स्रो, A kind of cake-food. sits r-va. A branch or branch of a tree. Yra Ta-TT, "The point or tip of a branch, (शारद्वा+ अग्र, तत्य, ) शान्त-चि, Pacified, tranqtail. (प्राम + ता.) TI ft T Y RHYTāNa rufę3F"|—j A grain of rice Chana, pulse, or any other species of corn. शिक्षयितुम्-अ. In order to teach. शिच्वा-खी. Instruction. (शिक्ष + अउ' + टाप.) fife a-fir. Instructed, taught. (शिक्ष + झ.) fi tat-v. T. A peak or top. शिखरस्थ-त्रि. Situated on the top. fir — r. The head. fqir vjaz-ii. The cutting of head, betreading. (शिरस्र् +छेद, तत्,) fq3-ig. The Gud Siva. ( 50 ) शुक-द्दि. A parrot. -77. Happy, happiness, well, well-being. शुनक-पुं. A dog. sgwr (sg -feg. A jackall. शोक-पुं. Sorrow, grief (st -- as.) sừ vĩIfằoz-fa, Sorry, over come with sorrow. (शोक × पाविष्ठ, तत्प,) iffy r-ri, Blood. Eff-fi. (He) leaves. श्यामाक-एं. A kind of grain. (Hindi gist) श्रम-पं Toil, Exertion. (श्रम् + अच्.) traig far-id, "The reward of toil. (g H -- ऋत्क्षिगा, तत्, ` zÎừTra qFF-ig. The son of Dasaratha. 可可一司。 Hierard (玛×司) w; a + W. Having heard, (r.-- a r.) थयताम्- sä. Let it be heard. (1,-- Passive लोट, 3rd P. S. ) affg-fe. A banker. sa–sa. Hearer. Sat-3. Tomorrow. संशय-पुं. Doubt, सगर्जन-चि, With a roar. (gvX Tsin. बहु.) ( 51 ) सङ्घलित-त्रि. Heaped, piled, compiled. [सम्+ कल+ ता.] wif-t. Association, company. सचिछद्र-चि. With a hole. (स इ+ छिद्र,बहु.) vist-at. To walk, to go (Sc. (t+ v ) wear-wi. Always. tie-fa, True (T) Truth. (tyc+aq) सदा-अ. Always (सर्व+दा) सदाचार-पं. Good conduct. (सत्+ आचार वार्म. or xyg.) सन्ट श-पं. A message, tidings, information. (मम् + दिश्य् + घञ.) सन्दह-पं. Dიuხt. (म्रम् + दिह + घञ्) Tsufo-– "4. Ifstnntly, quickly. the y-ar, Seventeen. Always plural. ( ) eclied a like for all the genders.) suit fai-fi. (He) makes fruitful. Nominal verb. war-d. An assembly, a meeting. (as + i + अड' + ठ।प्.} Vu TTTT-7. Another time. VRTT-tar. To Arrive, to approach (q+WT's गम.) A. ( 52 ) समापित-चि. Finished. (मम्+ अाप+णिच् ता. समाप्ति-खो. The end. (सम्+ अाप्+तिान्+ ) समाया-धा. To come. (सम्+ आड्+या. स. मायाति ó'c.) (a 'sa-fr. Called, Invited. (सम्+ प्राड् ह्र + 司。P,P) Titu—fą. Near at hand. समुदेति-क्रि. Rises. सम्मु × उत्+ इण + लट्.) sia-i. Sea, the ocean. (a +sfk+va) or sealed. (ty + Hat, ag.) virgaz-fu, Asea-shore. समृदुधि-खो. Increase, Prosperity, (ta a + të ta + क्तिन्,) qviet-tat. Prosperity, success, increase &c. (सम्+ पद्+ कपिए.) TgtRDyã-fai. (It) is possible. (Vgl. X + f3+ }'assive raz) qā-fa. Every one, all. qâat U-7. To please every one, सर्व + तोषण, नत्य,.) Hầg Har TTT-fr. Learned or well-versed in all the Shastras ww-w. With, together with. ( 53 ) tyg-err. To endure, to suffer, to be patient to be content (viya &c.) सहचर्-चि. Companion. (ty+ ty+zą.) vi st-ri. A thousand. at at-ia. With respect, respectfully. TT va fèt--( He ) makes. vitri r-fa. With pleasure. (gy--wire.) st Hun-St. Apparatus, instrument, stock &c. TH THRa—ti. The Evening time. सारस-पुं A Crane, fe. Belonging to a pond. (मरस्+षण) wife ant-at. A kind of talking bird. (मैना इति ख्य़ाता, ) agiš –fa. With the body, stretched on the ground (in prostration) (ty X w.gr + 3 s, as, frig ev-77. Throne, the royal seat (fivg -- ग्रामन.) wr-f. Beautiful, pretty. vēš-f. Much, many &c, (+ + +, सुभग-चि, Good. Hg(-fer, Very sweet. st far-ft. Fragrant, sweet-smelling. सुवर्ण-न, Gold. ( 54 ) सुवर्णनूपुर-न, A. gold ornament for the toes and the feet. सुवर्ण+ नूपुर.) get-fer. A sweet or melodious voice. FIT-g. Sauce, condiment. w aq-T. To serve, togratify by service. (सेवते do.) traa T-3T. Having suffered. (gg+a,) [महिलवा. इत्या पि] सोत्फालम-क्रि. वि. With njump, (सच्च + उत्फाल) via T-T. Stairs, steps, a staircase. सौध-पं r. A mansion, T + 3 q. ver-ar. To stay, stop, stand, feigfe &c. tes Tri-ri. A place. [ स्था + ल्य,ट्.] tgttgaff-fat. He places. (reat + first- a) gufaca T-3T. Having placed. verific sit-tat. A pot or boiler, a dish, ga-ri. To be stopped. स्ञ्ज्ञोह-पुं. Affection. [स्निह् x घञं.] vg g-far, Clear, evident, manifest. ভঙ্গুঠিন-ক্সি, Budded, blown; broken, burst. a-y. An expletive ( a particle which added to verbs in the present tense gives them a past signification.) ਬਬੂਲ pungonowany r ( 55 ) VIIHT-fir. Remembering. [T -- Ya.) first-w, Having smiled, vasta- One's own village. (six wra) खचजू-खो. lts own bill or beak. vs try-l. Nature, disposition. (a + vira.) vsisya qayiq-fé. Adapted for one's food. Fą Ffầ-ằì, One's own form or image. vs.-W. Self, spontaneously, of one's own accord. vasi-fa. A little very little, vs fata-7. Its own hole. खशिरस-न. Its own head. satiri-St. One's own convenience. खागीत-न. Welcome, ['सु+अगत} खार्थटूषितचित्त-One whose heart is spoiled with selfishness, vitrey-fir, Granted, allowed, všteta-Y. Having granted. (va +ofa x 5 स्यफ्] wife far-fe. Filled with sweat, perspiring all over. viv-i. A gander. at-ri. The eharacteristic marks of a four ( 56 ) goose, छँस+ लक्षण. तत्यु.] yggress -f, Bearing the name Hans, called Harsa. var - fa. Killed, slain, (VS 7X Fr.) sout - tảừ. Killing or the sin of killing, च्हनूमत् = पुँ. Name of the monkey God, son of अञ्जनो-[इनू jaW+मतुप्.] gris — fa. To be killed. [इन्+ तव्य] wa-. A horse. (set or f+ st') we gy-T. The back of a horse. g., + gig. तत्पु,] हर्षेशीक समन्वित - त्रि. Consisting of joy and sorrow. [तत्यु.] vgg - vr. To laugh (wife &c) ত্বৰ - , A hand. = cit vet -va, Alas! st+ afäu,= vvy, vstfyr ayR — fa. A ploughman, [ys ve + 35,] Ygive it. A Laugh, a joke [हस्× खत ] - T. The Heart, the mind, (a - afg "aga'aaz - fa. One whose heart is taken away or robbed. gaz - it. The Heart the thinking faculty. " yfè l a मिथिलादेशान्तर्गतभौरग्रामनिवासिना। भोपाद्मश्रौपण्डितमहेशशर्मणा कथाकुसुमदृष्टमालोकयातिप्रसज्ञेन प्रति कथ्यं निबड़ाः कथाकुसुमस्य च रचयित्रे समर्पिताः श्लोकाः । sugsnemmanum o 登 ?spissessoria ۔۔۔۔ 砂 कश्चिच्छ् ग्रामो राग एकं पथि विनिषतितं प्राप मुक्त\फलं तद्धस्तन्नादाय दृष्टुं मम किन्नित यवकाः सन्ति यव्य प्रDuDDS S SDDDDDDD DDD DDBD DDDD DDDDD प्रतस्थो नाज्ञ। जानन्ति विज्ञान् प्रणमिव लभ्टृज्जा तु सुक्षा फक्षा नाम् ॥ १ ॥ द्रौ वैरावेष्टामानाल्शयमपि निरगाल्काननाद्दीच्छ्य बह्नि' प्र च्च' धावन् सृगः कोऽप्यधिगतएरुभौरा पतटु व्याध जाले । तस्मात्रिस्टल्य दैवादटनपटरपि प्राविण्ट् ? भक्ता गर्त निःसृत्यातोऽपि कूपेऽपतदिति विपदी भाग्य गैनन् ग्रसन्ते ॥ २॥ कश्याख्रिच्छ्वहिन्या. पतितमर्थ्यारयेगाच्छ्ह्यमाशं प्रवात्हे भल्ल, कं मम्वलं कोऽष्य टिततटभटो मन्यम | नरः पपात । गाल। ध्रुटत्वा धृतोऽसावपि कथमपि तं म्श्चमानो न सुक्तः प्राणं तत्याज लोभाद् द्दिघदुदवसितो मृत्यबे टुष्टस्रङ्गः ॥ ३ ॥ दंष्ट्राविष्टास्थिखण्डं गमय क्वच्हिरिति प्रार्थितो नीलकण्ट्रो दे च्यामीट वृकेण व्यरचयदनु तत् तजैितो याचमानः। गौर्ष बतान्तरालालशलि निववर्त मूर्ख किन्नोऽधिकं स्यात् प्रत्यायातेरवाप्तिर्भवति शुभतमा दुजैजनागारमानाम् ॥ ४ ॥ ( R ) द्राक्षागुच्छ छचिदपि बने खभ्वमानं समोच्च मोत्तुं यद्वेर्थदि न लभते खोत्पतन्तीgगालीं । प्रत्यायान्ती वद सखि रस द्राचमेवन्तु पृष्टा, तित प्रीचे कलयति न तद्दुषयत्यव मूर्खः ॥ ५ ॥ कविदु वड़ो तिहीनी निजशिरसि समिदुभार मादाय गच्छन्, ऋत्युं पश्खामि न ख' क्कचिदिति बहुधा ख्यद्दिषस्ठी निषसः । अप्रायाते तत्र मृत्यौ भयशिथिलबपुभिर्गरमेवाथ वत्र सत्यं प्राणान्तपोडाखपि विनिपततो दुस्त्य जा जीवनाद्मणा ॥ ६ ॥ कच्चित् कञ्चित् विड्गमनिशं पालितं खर्णगूथं च्हत्वाऽशेष कनकसुदराल् काव्ध, कामी न चाप । भूयोऽथायं विहितरुदितो मूर्छितो निष्यपात प्रायस्तृष्णा परमम हती संपदां नाथिर्ची ॥ ७ ॥ मार्ग रुद्ध्वा सगर्वेक मपि गतभयं गद्देभं कोऽपि पान्थी दृश्ट्रा संयोज्थ हस्तौ विरचित विनति: सादर संवभाषे ॥ प्रायडूनि मदर्थ त्यजमयि च गते स्था स्यसि वयथेच्छ नाश्री षोद्दण्डित: सन् सपदि विचलितो दण्ड एवास्ति मूर्ख:॥८॥ किं किं देवसरोवरे वद वकैः पृष्टी मरालोऽव्रवीत् सोपानं मणिनिर्मित सकमल पीयूषकल्प पय: । शैवाल किमु नास्ति नेति कथिती ही होति चक्र बकी मूखाँ दोषगुणी विनिन्दति हस्रत्य्,ञ्चरदोषान् सतः ॥ ८ ॥ कस्याप्यान्त्रफले मनचिरमगात् खताच तत्राभव कुत्राप्यष रसन्तदीप्यमनघं माधुर्यप्रमाचिन्तयन् । पृष्टो *hau-- ( 翠 ), द्ददश पञ्च भोः क्रति भवन्त्याम्नाणि सप्तन्दुकान्याच्च्हान्तः करणस्थितं वहिरटत्यवाचि गोपायितम् ॥ १० ॥ मेर्ष कीgपि भरे पिवन्तमवदहारि थुतन्त मुखादायातीति की नचेवसुरणोऽधोऽसीति वर्षात्पुरा । मावोची वक रे' न मे जनिरभूत्तातस्तवोक्षाऽग्रञ्च्होत् कञ्चिद्दोषमस्रन्तमप्यथ वदन्दौनं खाली बाधते ॥ ११ ॥ घराटामाला सुबद्धा भवतु च कद्यमप्योतुकण्ठे निनाद श्रुत्वा गच्छाम गेहं विखमिति कथयत्खाखुषु प्रत्यवोचत् । द्वचोऽदः कोविदध्यात्कथमिति च कदाऽऽकण्य तूष्णीं । बभूवुर्यप्रल्कतुत्र व शवध' कथमपि बहुधाऽल विचारेण तस्मिन् ॥ १२ ॥ शाखायामाक्तमांसं कमपि च करष्टं वोच्य कथिच्छुगाब्लो धौत्य नावोचदुचेरिति सुभगखगो नेडशोऽदर्शि कवित्। धन्यः श्रोष्यानि वाचं कथनाथ गुणतान्धी बभाषेऽपतत्तन्मांसं संग्टच्ह्य सोऽगाद् भवति च नितरां सर्वथान्धः सगर्बः ॥१३॥ पण्याजीवरुतु कखित् छाचिदपि नगरे यच विग्राः समया व्यग्रोऽभूत्तत्र गत्वा गरुडु इति वचस्तजैिजतम्तालिदाभिः । तत्रत्यरेव सर्वैरथ स कथमपि खां च चिच्छेद नासां दुष्टाः खैरेव दोषैरधिगतस्रविधान्धीजयन्त्येव साधून् ॥ १४ ॥ आरूनो वडुभिईटैटौंपतिना मूर्ख पिता मन्त्रिणः पृष्टोऽयं कुशलं पुनर्न किमपि प्रोवाच राज्ञा ततः । प्रोक्ता' किं करणीयमज्ञमिलनेऽमात्योऽवदत् सादरं तूष्णीं स्थॆय महोऽसमानसमितौ तूणोकता शस्यते ॥ १५ ॥ ( 8 ) गतावद्रि दीनावुपरि तदधम्नादिति भिदा सतोरेकेनेज्याकक्षित परितुष्टात्पशुपते: । वरो वज्र सूपौदनमथ न चान्येन किमपि व्रजाभाषि प्रायो भवति नहि दीनेऽधिक मतेि: ॥ १६ ॥ दास्यत्येषैव किन्तु द्दिगुणमपि समग्र' परेभ्योऽभ्युद्दीर्यय प्रत्तां जग्राह कश्चिन्,तञ्जलनिधिना शङ्गिनीं कोऽपिभिक्षु । चिन्ताक्रान्तः खवित्तद्दिगुणमितरमं वोच्य भिन्नकचक्षुर्भूत्वा चक्रेक्षियुग्मोज्ञभितमितरजनं दुर्जनोऽन्यापदर्थाँ ॥ १७० ॥ कश्चिद् धूर्त्त न कुक्लतनयं भोज्यंश्छद्मरौत्या देवो, भुङ्क्त मयि छकतदयो घोषयामा म भूमौ ।। राज्ञात्क्षिप्तः चक्षणामथ च्हरिं प्रार्थयामास भक्ता तुष्टो देवः सपदि वुभुजे प्रेम सत्य' प्रशस्यम् ॥ १८ ॥ रामेणाभषि वात। त्म न इति दशक दा प्रय। स्मै पूतानां था | ध्रुवा कवित्तदर्द्ध दददपर दिने यत्तवस्यान्झमैतत्। अङ्गी काश्यसुनासन्न च यदि हनुमच्छीर्षसंन्यस्तहस्तो बद्धोऽभृत् पूर्णदानावधि विततत्टषो द्दीयते ऽर्थैकदृष्टिः ॥ १८ ॥ कश्चित्यत्वेष्टदेवीं किल निजरमणीं पूजयन् प्राप काञ्चित् मूर्त्तिं लम्दोदरीयां तदधिकं बलिनं मूषकं तदुभुञ्ज्ञं च । खान संसेवमानः पुनरपि रमणों स्वां च तत्ताडयिचीमान चंतीव मूर्व: कलयति न मतिं खल्यमाचोपदेशैः ॥२०॥ अप्रार्थ्य`धोऽररेण व्यरचयदतिथिप्रीतिमान् कोऽपि देव्या नव्य' तत्कर्तुमिच्छुः, परमररथ च्छत्,कामः खलोऽगात्। । देवो तं पातयित्वा बहुवलिबिलस्वन्मन्दिरं प्राप तस्मात् ( ; ) व्यापारं यः परार्थेऽधममपि कुरुते तत्र तुष्यन्ति देवाः ॥ २१॥ कचिल्लक्षसुदीर्य पृच्छतु शुकं विद्दांस्रमूचेऽत्र कः सन्दच्हस्त्वितिमात्रशिक्षितशुकः पृष्टस्तदेवा ऽव्रवीत् । तावन् मात्रकृतप्रतीतिधनिनी क्रीती ग्टन्होल्वा पणीं सोऽगादष रुरोत् च्हन्त परतो भूयः परीक्ष्याश्चयेत् ॥ २२ ॥ प्रभूतं भुञ्जानो नवनवतिसुद्रो मधिगतस्तथा न त्ति प्रायो वसनमपिधत्त न विमक्षम् । अयं कान्तं क्र, रो नवनवतिचक्रस्य महिमा यदा लाभस्तस्मादवतरति लोभः शत मुखः ॥ २३ ॥ थल्वा हसप्रशंमां कतरुचिरवनीजानिरेक: खश्त्या नाहूयातिप्रयत्नfईशि दिभिः गमयामा म इंसाय नप्तः ।।' साधीराराधित याखिलखगनिचये तोषिते चोपदेशादव्र रासादितस्तद्धितकृतमतिकस्तोषयेत् सर्वजन्तून् ॥२४॥ विक्रतुं कोऽपि गच्छन् च्हयसुत ससुतो धिक् क्कतः कामिनीभिः पद्भां याती च्हद्मेऽपीत्यतिभफटिति जरव्र रुरोहाप्रखभेवम्! आक्षिप्तः स्यापयिल्वा सुतमपि च पुन बर्यक, तो योगपद्य वाहोत्तोलेऽपि सर्बिर इच्ह विहसितः सर्वतोषो दुरुद्दः ॥ २५ ॥ दूति । യ്പൂ व्यसग्रन्थमाला । [ लेखक-परिडत अम्बिकादत्तव्यासजी ! , इसमें श्री व्यासजीकृत तथा अन्य अच्छे २ लेखकों के लिखे हुये ग्रन्थ प्रकाशित हुआ करते हैं। बहुत दिनों से लोग इसके लिये चातक की भांति वाट जोह रहते थे पर अब यह सामने उपस्थित है । वर्ष के १२ अंको का मूल्य ३) मात्र-अवसर हाथ से न जाने दीदिये। वीराचरित्रमाला । । खिओं तथा बालिकाओं के लिये यह अपूर्व बस्तु है। इसमें स्त्रियों का आत्मसमर्पण, वीरता, थरता और लिनकी आश्चर्य जनक घटनाओं से पूर्ण चरित्र रहा करते हैं। प्रति अंक ) वार्षिक १) | शतरंज के शौकीनो । आइये !! | आपके लिये शतरंज की किताबें मौजूद हैं। शतरंज*तुरी ॥) शरीरश्र्जशिक्षक १ला भाग <! शतरञ्ज की गोदिअरं →)॥, '}} . J, T९) মিধান Dl, j j uij j) सबों के मंगाने का पता ቌ व्यासकम्पनी-१४ मानमन्दिर-काशीj Printed by S.D. Bajpeyi at B.J.P. for Publisher. . . . . श्रीयुत साहित्याचार्य परिडतू अम्बिकादुत व्याखर्जी छत पुस्तके । शिवराजविजय ३) स्रोमवतू नाटक R) अवतार मीमांसा ) बिहारीबिहार மூ ताशकौतुक पचासा ॥U साहित्यनधीत मूर्तिपूजा (बङ्गला ) !) भूर्तिपूजा (भाषा) ॥ आश्चय्यवृत्तान्त !ट) संस्कृताभ्यांपुस्तक १,२, !=),॥ सांख्यासागरसुधा U गद्यकाव्य मीमांसा ललिता नाटिका !) रत्नाष्टक उपदेशलता ।) कथाकुझुम UfUSEUSTT づ" रामसहस्रनाम रामाण तर्कसंग्रह भाषार्टीका =) कथा कुसुमकलिका व्स्क्ष्याकरण 奥 दुःखदुमकुठार , पुष्पवर्षा ट) पावूस पचास भाषाऋजुपाठ 1Z~j धर्म की भ्रून् हो हो होरी - रसली कजरी ( अपूर्व) ट पुष्पो पहार ~) फूलनझमंक अोधनिवारण ॥ तत्त्वदीप امسي अबलाहिकारी 1) चतुरंग चातुरी (शतरंज)) आवश्यक सूचना । इनके अतिरिक प्रत्येक लेखकों के लिखेहुये उन्यास, काब्य, नाटक, और, संस्कृत ग्रन्थ यहां मिलते हैं : बनारसी माल तथा दूसरी चीजें भी भेजी जाती हैं। पत्र व्यवहार अवश्य कीजियेपता-व्यास पुस्तकालय १४ मानमन्दिर काशी ।