क्षुरिकोपनिषत्
- ॥ क्षुरिकोपनिषत् ॥
- ॐ सहनाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥ तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
- ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
- ॐ सहनाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥ तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
- ॐ क्षुरिकां सम्प्रवक्ष्यामि धारणां योगसिद्धये ।
- यं प्राप्य न पुनर्जन्म योगयुक्तस्य जायते ॥ १ ॥
- वेदतत्त्वार्थविहितं यथोक्तं हि स्वयम्भुवा ।
- निःशब्दं देशमास्थाय तत्रासनमवस्थितः ॥ २ ॥
- कूर्मोऽङ्गानीव संहृत्य मनो हृदि निरुध्य च ।
- मात्राद्वादशयोगेन प्रणवेन शनैः शनैः ॥ ३ ॥
- पूरयेत्सर्वमात्मानं सर्वद्वारं निरुध्य च ।
- उरोमुखकटिग्रीवं किञ्चिद्भूदयमुन्नतम् ॥ ४ ॥
- प्राणान्सन्धारयेत्तस्मिन्नासाभ्यन्तरचारिणः ।
- भूत्वा तत्र गतः प्राणः शनैरथ समुत्सृजेत् ॥ ५ ॥
- स्थिरमात्रादृढं कृत्वा अङ्गुष्ठेन समाहितः ।
- द्वे गुल्फे तु प्रकुर्वीत जङ्घे चैव त्रयस्त्रयः ॥ ६ ॥
- द्वे जानुनी तथोरुभ्यां गुदे शिश्ने त्रयस्त्रयः ।
- वायोरायतनं चात्र नाभिदेशे समाश्रयेत् ॥ ७ ॥
- तत्र नाडी सुषुम्ना तु नाडीभिर्बहुभिर्वृता ।
- अणुरक्ताश्च पीताश्च कृष्णास्ताम्रविलोहिताः ॥ ८ ॥
- अतिसूक्ष्मां च तन्वीं च शुक्लां नाडीं समाश्रयेत् ।
- तत्र सञ्चारयेत्प्राणानूर्णनाभीव तन्तुना ॥ ९ ॥
- ततो रक्तोत्पलाभासं हृदयायतनं महत् ।
- दहरं पुण्डरीकं तद्वेदान्तेषु निगद्यते ॥ १० ॥
- तद्भित्त्वा कण्ठमायाति तां नाडीं पूरयन्यतः ।
- मनसस्तु परं गुह्यं सुतीक्ष्णं बुद्धिनिर्मलम् ॥ ११ ॥
- पादस्योपरि यन्मर्म तद्रूपं नाम चिन्तयेत् ।
- मनोद्वारेण तीक्ष्णेन योगमाश्रित्य नित्यशः ॥ १२ ॥
- इन्द्रवज्र इति प्रोक्तं मर्मजङ्घानुकृन्तनम् ।
- तद्ध्यानबलयोगेन धारणाभिर्निकृन्तयेत् ॥ १३ ॥
- ऊर्वोर्मध्ये तु संस्थाप्य मर्मप्राणविमोचनम् ।
- चतुरभ्यासयोगेन छिन्देदनभिशङ्कितः ॥ १४ ॥
- ततः कण्ठान्तरे योगी समूहन्नाडिसञ्चयम् ।
- एकोत्तरं नाडिशतं तासां मध्ये परा स्थिरा ॥ १५ ॥
- सुषुम्ना तु परे लीना विरजा ब्रह्मरूपिणी ।
- इडा तिष्ठति वामेन पिङ्गला दक्षिणेन च ॥ १६ ॥
- तयोर्मध्ये वरं स्थानं यस्तं वेद स वेदवित् ।
- द्वासप्ततिसहस्राणि प्रतिनाडीषु तैतिलम् ॥ १७ ॥
- छिन्द्यते ध्यानयोगेन सुषुम्नैका न छिद्यते ।
- योगनिर्मलधारेण क्षुरेणानलवर्चसा ॥ १८ ॥
- छिन्देन्नाडीशतं धीरः प्रभावादिह जन्मनि ।
- जातीपुष्पसमायोगैर्यथा वास्यति तैतिलम् ॥ १९ ॥
- एवं शुभाशुभैर्भावैः सा नाडीति विभावयेत् ।
- तद्भाविताः प्रपद्यन्ते पुनर्जन्मविवर्जिताः ॥ २० ॥
- तपोविजितचित्तस्तु निःशब्दं देशमास्थितः ।
- निःसङ्गतत्त्वयोगज्ञो निरपेक्षः शनैः शनैः ॥ २१ ॥
- पाशं छित्त्वा यथा हंसो निर्विशङ्कं खमुत्क्रमेत् ।
- छिन्नपाशस्तथा जीवः संसारं तरते सदा ॥ २२ ॥
- यथा निर्वाणकाले तु दीपो दग्ध्वा लयं व्रजेत् ।
- तथा सर्वाणि कर्माणि योगी दग्ध्वा लयं व्रजेत् ॥ २३ ॥
- प्राणायामसुतीक्ष्णेन मात्राधारेण योगवित् ।
- वैराग्योपलघृष्टेन छित्त्वा तं तु न बध्यते ॥ २४ ॥
- अमृतत्वं समाप्नोति यदा कामात्स मुच्यते ।
- सर्वैषणाविनिर्मुक्तश्छित्त्वा तं तु न बध्यत इत्युपनिषत् ॥ २५ ॥
- ॐ सह नाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥ तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
- ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
- ॐ सह नाववतु ॥ सह नौ भुनक्तु ॥ सह वीर्यं करवावहै ॥ तेजस्विनावधीतमस्तु मा विद्विषावहै ॥
- ॥ इति क्षुरिकोपनुषत्समाप्ता ॥