सम्मुखभागम्
पश्चाद्भागम्
सिद्धं स्वस्ति ॥
श्रीमद्-गोपाल-वंशोज्ज्वल-तिलकतया ख्यातिमान् सार्वभौमो बिभ्रद्-वीर्यम्-बलञ्च प्रशमित-विषमोद्दाम-कन्दर्प-दोषः ।
शंसन्-नित्यं प्रजानां करम्-उभय-करं दर्शयन् धर्म-मार्गं श्रीमान् सर्वार्थसिद्धो जयति जिनवरः शूरपालश्च देवः ॥ (१)
श्रीमान् गोपाल-नामा धवल-निज-यशो-धौत-दिक्चक्रवालः क्ष्मापालः शेष-कल्प-प्रबल-भुज-शिलास्तम्भ-विश्रान्त-विश्वः ।
आसीद्-यस्य प्रयाणे स्व-बल-पद-भरोद्धूत-धूली-निरोधाद्-उष्णांशुः प्रोषितोष्मा शशि-रुचिरकरोज्-जागरूकान्-उलूकान् ॥ (२)
राज्ञां प्रणाम-सुहृदां मुकुटारुणाश्म-रश्मिच्छटा-परिचय-व्यतिकीर्ण-वर्णाः ।
यस्माद्-विनिर्मल-नख-द्युतयः स-वृन्त-शेफालिका-कुसुम-शेखरताम्-अवापुः ॥ (३)
लक्ष्मी-जन्म-निकेतनं स-मकरो वोढुं क्षमः क्ष्माभरं पक्षच्छेद-भयाद्-उपस्थितवताम्-एक-आश्रयो भूभृताम् ।
मर्यादा-परिपालनैक-निरतः शौर्यालयोऽभूत् सुतस्तस्याम्भोधि-विलास-हास-महिमा श्री-धर्मपालो नृपः ॥ (४)
सद्-धर्मोऽयमिति क्वचित्-क्वचिद्-अयं धर्मः खरारेरिति शम्भोर्धर्म इति क्वचित्-क्वचिद्-अयन्धर्मो मुरारेरिति ।
प्रव्रज्या-प्रतिपन्नम्-अप्यनुदिनं यन्-नाम-वर्ण-श्रुतैः प्रौढ़ाराति-कदम्बकम्-भय-चलच्छेतो न लेभे धृतिम् ॥ (५)
अम्भोधीनां प्रकृति-धवला फेन-राजिश्चतुर्णां शत्रु-स्त्रीणां वदन-कमल-प्लोष-नीहार-वृष्टिः ।
पातालान्तर-द्विगुणित-फणि-ग्रामणी-काय-कान्तिः कीर्तिर्यस्य प्रसरति जगत्-पञ्जरे राजहंसी ॥ (६)
कालोऽस्मिन्-गमितो जरा स्मर-जिता बाणो गणोऽस्मिन्-कृतो विष्णुः कंसम्-इहावधिन्-निहितवान्-भीमोऽत्र दुःशासनम् ।
रामः सेतुमिहाकरोदिति जयन्नाशाः पराक्रम्य यः सूत-श्रावित-सत्कथायतिकरो देशान्-अपश्यद्-बभून् ॥ (७)
ये स्वीकुर्वन्ति शौरेः श्वसित-परिमलं योग-निद्रा-शयालो यैश्चक्रे चण्ड-वेला-वलन-कलकलः कन्दरे मन्दराद्रेः ।
येऽभूवन् स्फार-लक्ष्मी-नयन-कुवलय-स्रग्विनस्ते तरङ्गाः क्षीराब्धेर्याचमानाः श्रम-जलमपिबन्-स्वानीलैः शीकरार्द्रैः ॥ (८)
प्रेयस्-सत्यमनन्त-भोग-निलयं गोपाल-धर्म-क्रम-प्राप्ताङ्गाम्-परिपालयन्तम्-अजितं स प्राप लक्ष्मी-पतिः ।
श्रीमत्-पाद-नखेन्दु-दीधिति-भरोदन्वन्-निमग्नाखिल-क्षोणीभृन्-मुकुटान्त-पत्र-मकरं श्री-देवपालं सुतम् ॥ (९)
श्वासस्ताण्डवित-श्लथालक-शिखाः शेते कपोल-स्थली-तल्पे पाणिमये स्तनौ स्तबकयन्त्यक्ष्णोरपाम्-बिन्दवः ।
चेतः प्राण-विसृष्टये स्पृहयत्-इत्याच्छादित-स्वामिनो यद्-वैरि-प्रमदा-जनस्य न कदाप्येषा दशा प्रोषिता ॥ (१०)
निर्भर-भरित-विहायसि यद्-यशसि क्षण-मदीधरत्-तुरङ्गान् ।
क्षीरोद-तरण-शङ्का-समाकुलः सारथिस्तरणेः ॥ (११)
यो जातरूपमयम्-आयतनं जिनस्य जाम्बूनदादि-शिखर-प्रतिपक्ष-लक्ष्मी ।
नेपालनाथ-विजयी विदधे सुवर्ण-द्वीपाधिप-प्रणति-लम्भित-तुङ्ग-कीर्तिः ॥ (१२)
आ-विन्ध्यात् शवरी-रातोत्सव-सुहृद्-वङ्गी-वन-श्यामलात् आ-प्रालेय-गिरेरुमा-स्मित-सुधा-स्रोतः-प्लुताधित्यकात् ।
आ-सूर्योदय-साक्षिणो जलनिधेः सारस्वतीनाम्-अपां पूर्णाद्-आ च यद्-अङ्घ्रि-पङ्कज-युगे भृङ्गत्वम्-आपुर्नृपाः ॥ (१३)
श्रीमद्-दुर्लभराज-राजतनया श्री-माहटाख्याभवद्-देवी तस्य कर-ग्राह-प्रणयिनी श्लाघ्या द्वितीयेव भूः ।
प्रत्येतव्य-पतिव्रता-गुणकथाः शैलात्मजारुन्धती सावित्रीरपि या चकार चरितैः पुण्यामृत स्यन्दिभिः ॥ (१४)
आर्याम्-असौ राम-पराजितां सतीं जयानुजाताम्-अथ सर्व-मङ्गलाम् ।
सद्-गोत्र-जन्मां सुभगां सदाशिवो यां प्राप्य सोऽभूत्-परमेश्वरः सुखी ॥ (१५)
नाप्नुवन्ति गतिं यस्या मनोरथ-शतैरपि ।
दान-धी-कीर्ति-चारित्र्य-सत्येष्वन्याः कुल-स्त्रियः ॥ (१६)
पुत्त्रस्ताभ्यां शिवाभ्यामिव जगति गतः स्वामिभावात्-प्रतिष्ठाम्-उर्वीभृद्-गर्व-खर्वीकरण-पटुतरां शक्तिम्-उग्रान्-दधानः ।
देवानां भीतिभाजाम्-अभय-वितरणैकाध्वर-प्राप्त-दीक्षो देवः श्री-शूरपालः किम्-अपरम्-अपरोऽभून्-महासेन एव ॥ (१७)
माया-मूल-गृहं पुराण-पुरुषं क्रोड़ाननं वामनं नित्योदीर्ण-गदं विनायक-युतं दिव्याङ्गनालोकितम् ।
पश्यन्त्या बहु सेर्षयमेव हि हरिं त्यक्त्वा विरागादिव श्रीमद्-योवन-रूप-सद्गुण-तृषा देव्या श्रीयाश्लेषितः ॥ (१८)
प्रस्थाने यस्य सेना-भर-विधुर-धरा-भार-निर्भुग्ण-भोग-श्राम्यत्-शेषाहि-मुक्ता विष-शिखि-परुष-श्वास-धूमच्छटेव ।
उद्गच्छन्ती समन्ताद्-बहल-विल-पथैर्व्याप दिक्चक्रवालं तत्-कालोन्मीलिताश्मा जरठ-भर-खरा धूसरा धूलि-लेखा ॥ (१९)
यस्य निस्त्रिंश-पानीये नीलोत्पल-वनोज्ज्वले ।
निमज्य राजहंसानाम्-उन्ममज्ज पुनः कुलम् ॥ (२०)
प्रालेयांशोः प्रशमित-मृग-श्यामिकैरानयद्भिर्लक्ष्मीं क्षीरोदधि-हिमवतोः शेष-सिन्धु-क्षिति-धराः ।
नागो मूर्ध-प्रतत-पलित-भ्रान्तिभिर्यद्-यशोभिः प्राग्-भूपानां वत मणि-निभाः कीर्तयः कुन्द-भासः ॥ (२१)
अन्तर्व्योम-समुद्रम्-और्व-शिखिनः काष्ठां समारोधता यस्य व्याप्त-दिशा द्विषन्-नृपतयस्तप्ताः प्रतापोष्मना ।
भेजुः सान्द्र-सुगन्धि-चन्दन-वनच्छाया-पथ-श्यामलान् उत्सङ्गान्-मलयस्य सन्तत-हिमान् प्रालेय-शैलस्य च ॥ (२२)
यस्यासि-कृत्त-रिपु-कुञ्जर-कुम्भ-पीठ-निष्ठ्यूत-मौक्तिक-सटाः समरे विरेजुः ।
लाजा इवाखिल-जगज्जयिनो जयश्री पाणि-ग्रह-प्रकरणावसरे विकीर्णाः ॥ (२३)
आ-विन्ध्याद्-दन्ति-दन्त-क्षत-विषम-शिला-शीर्ण-रेवा-तरङ्गात् आ-कैलासाद्-दशास्य-प्रकट-भुज-बल-क्षोभ-विस्रस्त-शक्तेः ।
आ शैलाभ्याम्-उभाभ्याम्-अशिशिर-किरणोत्पत्तिपातास्पदाभ्याम्-आज्ञाम् यस्योत्तमाङ्गैः स्रजमिव बिभराञ्चक्रिरे भूमिपालाः ॥ (१४)
|
स खलु भागीरथी-पथ-प्रवर्तमान-नानाविध-नौवाटक-सम्पादित-सेतुबन्ध-निहित-शैल-शिखर-श्रेणि-विभ्रमात् । निरतिशय-घन-घनाघन-घटा-श्यामायमान-वासर-लक्ष्मी-समारब्ध-सन्तत-जलद-समय-सन्देहात् । उदीचीनानेक-नरपति-प्राभृतीकृताप्रमेय-हयवाहिनी-खर-खुरोत्खात-धूली-धूसरित-दिगन्तरालात् । परमेश्वर-सेवा-समायाताशेष-जम्बूद्वीप-भूपालानन्त-पादात-भर-नमदवनेः । श्री-मुद्गगिरि-समावासित-श्रीमज्जयस्कन्धावारात् परमसौगत-परमेश्वर-परमभट्टारक-महाराजाधिराज-श्री-देवपालदेव-पादानुध्यातः परमसौगतः परमेश्वरः परमभट्टारकः महाराजाधिराजः श्रीमान् शूरपालदेवः कुशली ॥ श्रीनगर-भुक्तौ । क्रौञ्चधानक-विषयान्तःपाति-अङ्गारगर्तिका-ग्राम । देवराष्ट्र-वैषयिक-वासन्ती-ग्राम । कुलपुत्र-ग्राम । कल्मषनाशपार-वैषयिक-नवल्लिका-ग्रामेषु ॥ समुपगतान् । अशेष-राजपुरुषान् । राजनक-राजपुत्र । राजामात्य । महासामन्त । महासेनापति । महासान्धिविग्रहिक । महाक्षपटलिक । महाप्रतीहार । महाकार्ताकृतिक । महादौःसाध्यसाधनिक । महादण्डनायक । महाकुमारामात्य । राजस्थानीय-उपरिक । दशपराधिक । चौरोद्धरणिक । दाण्डिक । दण्डपाशिक । शौल्किक । गौल्मिक । क्षेत्रप । प्रान्तपाल । कोट्टपाल । खण्डरक्ष । तदायुक्तक । विनियुक्तक । हस्त्यश्वोष्ट्र-बलव्यापृतक । किशोर-वड़व-गो-महिष्यजाविकाध्यक्ष । दूत-प्रेषणिक । गमागमिक । अभित्वरमाण । विषयपति । तरिक । गौड़-मालव-खश-हूण-कुलिक-कर्णाट-लाट-चाट । भट-सेवकादीन्-अन्यांश्चाकीर्तितान् । राज-पादोपजीविनः प्रतिवासिनो ब्राह्मणोत्तरान् । महत्तम-कुटुम्बि । मेदान्ध्र-चण्डाल-पर्यन्तान् यथार्हं मानयति बोधयति समादिशति च । विदितमस्तु भवताम् । महादेवी-श्री-माहटा-भट्टारिकया दूतक-मुखेन वयं श्रावितः यथास्मद्-वाराणसीय-श्री-माहटेश्वरस्य । अङ्गारगर्तिका-वासन्तिका-ग्रामौ । तथा अस्मद्-अभिप्रेत-शैवाचार्य-पर्षदः । कुलपुत्रक-नवल्लिका-ग्रामौ च अस्मत्-पुण्य-यशोऽभिवृद्धये । पूजा-सत्राद्यर्थं शासनीकृत्य श्रीमान् महाराजो ददात्विति तच्छिष्य-प्रशिष्येभ्यश्च । अतोऽस्माभिस्तदीय-श्रावणिकया एते ग्राम यथोपरिलिखिताः स्व-सीमा-तृण-युति-गोचर-पर्यन्ताः स-तलाः सोद्देशाः साम्र-मधूकाः स-जल-स्थलाः स-गर्तोषराः सोपरिकराः । स-दशापराधाः स-चौरोद्धरणः परिहृत-सर्वपीड़ा अ-चाट-भट-प्रवेशा अ-किञ्चित्-प्रग्राह्याः समस्त-राजभाग-भोग-कर-हिरण्यादि-प्रत्याय-समेता भूमिच्छिद्र-न्यायेन । चन्द्रार्क-क्षिति-सम कालं तस्मै तस्मै दत्ता इति । मत्वा चैवं भवद्भिर्दानम्-इदम्-अनुमन्तव्यम् भाविभिरपि भूपतिभिर्भूमेर्दान-फल-गौरवादपहरणे महानरकपात-भयाच्च दानम्-इदम्-अनुमोद्य परिपालनीयं प्रतिवासिभिः क्षेत्रकरैश्चाज्ञा-श्रवण-विधेयैर्भूत्वा समुचित-सर्व-प्रत्यायोपनयः कार्य इति । संवत् ३ आश्विन-शुदि २ ॥ तथा धर्मानुशंसन-श्लोकाः ॥
बहुभिर्वसुधा दत्ता राजभिः सगरादिभिः ।
यस्य यस्य यदा भूमिस्तस्य तस्य तदा फलम् ॥ (२५)
षष्टिं वर्ष-सहस्राणि स्वर्गे मोदति भूमिदः ।
आक्षेप्ता चानुमन्ता च तान्येव नरके वसेत् ॥ (२६)
स्वदत्ताम्-परदत्तां वा यो हरेत वसुन्धराम् ।
स विष्ठायाङ्कृमिर्भूत्वा पितृभिः सह पच्यते ॥ (२७)
इति कमल-दलाम्बु-विन्दु-लोलां श्रियमनुचिन्त्य मनुष्य-जीवितञ्च ।
सकलम्-इदम्-उदाहृतञ्च बुद्ध्वा न हि पुरुषैः परकीर्तयो विलोप्याः ॥ (२८)
अस्मत्-कुल-क्रमम्-उदारम्-उदाहरद्भिरन्यैश्च दानम्-इदम्-अभ्यनुमोदनीयम् ।
लक्ष्म्यास्तड़ित्-सलिल-बुद्बुद-चञ्चलाया दानं फलं पर-यशः-परिपालनञ्च ॥ (२९)
यानीह दत्तानि पुरा नरेन्द्रैर्दानानि धर्मार्थ-यशस्कराणि ।
निर्माल्य-वान्त-प्रतिमानि तानि को नाम साधुः पुनराददीत ॥ (३०)
श्रीमान् श्री-शूरपालेन नृप-चन्द्रमसा कृतः ।
हरिर्युधिष्ठिरेणेव बलवर्मात्र दूतकः ॥ (३१)
नि नि [= निबद्ध/निरीक्षित]
उत्कीर्णमिदं शासनं सामन्त-दक्कदास-वैरोचनदासाभ्याम् ॥
|
छन्दांसि
| १, २, ८, १७, १९, २४ |
स्रग्धरा
|
| ३, १२, २३, २९ |
वसन्ततिलका
|
| ४, ५, ७, ९, १०, १३, १४, १८, २२ |
शार्दूलविक्रीड़ित
|
| ६, २१ |
मन्दाक्रान्ता
|
| ११ |
आर्या
|
| १५ |
उपजाति
|
| १६, २०, २५-२७, ३१ |
अनुष्टुभ्
|
| २८ |
पुष्पिताग्रा
|
| ३० |
इन्द्रवज्रा
|
