न्यायसूत्राणि/अध्यायः ४
- चतुर्थोऽध्यायः प्रथम आह्निकः
प्रवृत्तिर्यथोक्ता १
तथा दोषाः २
तत्त्रैराश्यं रागद्वेषमोहार्थान्तरभावात् ३
नैकप्रत्यनीकभावात् ४
व्यभिचारादहेतुः ५
तेषां मोहः पापीयान्नामूढस्ये-तरोत्पत्तेः ६
निमित्तनैमित्तिकभावादर्थान्तरभावो दोषेभ्यः ७
न दोषलक्षणा-वरोधान्मोहस्य ८
निमित्तनैमित्तिकोपपत्तेश्च तुल्यजातीयानामप्रतिषेधः ९
आत्मनित्यत्वे प्रेत्यभावसिद्धिः १०
व्यक्ताद्व्यक्तानां प्रत्यक्षप्रामाण्यात् ११
न घटाद्घटानिष्पत्तेः १२
व्यक्ताद्घटनिष्पत्तेरप्रतिषेधः १३
अभावाद्भावोत्पत्ति-र्नानुपमृद्य प्रादुर्भावात् १४
व्याघातादप्रयोगः १५
नातीतानागतयोः कार-कशब्दप्रयोगात् १६
न विनष्टेभ्योऽनिष्पत्तेः १७
क्रमनिर्देशादप्रतिषेधः १८
ईश्वरः कारणं पुरुषकर्माफल्यदर्शनात् १९
न पुरुषकर्माभावे फलानिष्पत्तेः २०
तत्कारितत्वादहेतुः २१
अनिमित्ततो भावोत्पत्तिः कण्टकतैक्ष्ण्यादिदर्शनात् २२
अनिमित्तनिमित्तत्वान्नानिमित्ततः २३
निमित्तानिमित्तयोरर्थान्तरभावा-दप्रतिषेधः २४
सर्वमनित्यमुत्पत्तिविनाशधर्मकत्वात् २५
नानित्यतानि-त्यत्वात् २६
तदनित्यत्वमग्नेर्दाह्यं विनाश्यानुविनाशवत् २७
नित्यस्या-प्रत्याख्यानं यथोपलब्धिव्यवस्थानात् २८
सर्वं नित्यम्पञ्चभूतनित्यत्वात् २९
नोत्पत्तिविनाशकारणोपलब्धेः ३०
तल्लक्षणावरोधादप्रतिषेधः ३१
नोत्प-त्तितत्कारणोपलब्धेः ३२
न व्यवस्थानुपपत्तेः ३३
सर्वं पृथग्भावलक्षण-पृथक्त्वात् ३४
नानेकलक्षणैरेकभावनिष्पत्तेः ३५
लक्षणव्यवस्थानादेवा-प्रतिषेधः ३६
सर्वमभावो भावेष्वितरेतराभावसिद्धेः ३७
न स्वभावसि-द्धेर्भावानाम् ३८
न स्वभावसिद्धिरापेक्षिकत्वात् ३९
व्याहतत्वादयुक्तम् ४०
संख्यैकान्तासिद्धिः कारणानुपपत्त्युपपत्तिभ्याम् ४१
न कारणावयव-भावात् ४२
निरवयवत्वादहेतुः ४३
सद्यः कालान्तरे च फलनिष्पत्तेः संशयः ४४
न सद्यः कालान्तरोपभोग्यत्वात् ४५
कालान्तरेणानिष्पत्तिर्हेतुविनाशात् ४६
प्राङ्निष्पत्तेर्वृक्षफलवत्तत्स्यात् ४७
नासन्न सन्न सदसत्सदसतोर्वैधर्म्यात् ४८
उत्पादव्ययदर्शनात् ४९
बुद्धिसिद्धं तु तदसत् ५०
आश्रयव्यतिरे-काद्वृक्षफलोत्पत्तिवदित्यहेतुः ५१
प्रीतेरात्माश्रयत्वादप्रतिषेधः ५२
न
पुत्रपशुस्त्रीपरिच्छदहिरण्यान्नादिफलनिर्देशात् ५३
तत्सम्बन्धात्फलनिष्प-त्तेस्तेषु फलवदुपचारः ५४
विविधबाधनायोगाद्दुःखमेव जन्मोत्पत्तिः ५५
न सुखस्याप्यान्तरालनिष्पत्तेः ५६
बाधनानिर्वृत्तेर्वेदयतः पर्येषणदोषाद-प्रतिषेधः ५७
दुःखविकल्पे सुखाभिमानाच्च ५८
ऋणक्लेशप्रवृत्त्यनुबन्धा-दपवर्गाभावः ५९
प्रधानशब्दानुपपत्तेर्गुणशब्देनानुवादो निन्दाप्रशंसोपपत्तेः ६०
समारोपणादात्मन्यप्रतिषेधः ६१
पात्रचयान्तानुपपत्तेश्च फलाभावः ६२
सुषुप्तस्य स्वप्नादर्शने क्लेशाभाववदपवर्गः ६३
न प्रवृत्तिः प्रतिसंधानाय हीन-क्लेशस्य ६४
न क्लेशसंततेः स्वाभाविकत्वात् ६५
प्रागुत्पत्तेरभावानित्य-त्ववत्स्वाभाविकेऽप्यनित्यत्वम् ६६
अणुश्यामतानित्यत्ववद्वा ६७
न संक-
ल्पनिमित्तत्वाच्च रागादीनाम् ६८
इति प्रथम आह्निकः
चतुर्थोऽध्यायः द्वितीय आह्निकः
दोषनिमित्तानां तत्त्वज्ञानादहङ्कारनिवृत्तिः १
दोषनिमित्तं रूपादयो विषयाः संकल्पकृताः २
तन्निमित्तं त्ववयव्यभिमानः ३
विद्याविद्याद्वैविध्यात्संशयः ४
तदसंशयः पूर्वहेतुप्रसिद्धत्वात् ५
वृत्त्यनुपपत्तेरपि तर्हि न संशयः ६
कृत्स्नैकदेशावृत्तित्वादवयवानामवयव्यभावः ७
तेषु चावृत्तेरवयव्यभावः ८
पृथक्चावयवेभ्योऽवृत्तेः ९
न चावयव्यवयवाः १०
एकस्मिन्भेदाभावा-द्भेदशब्दप्रयोगानुपपत्तेरप्रश्नः ११
अवयवान्तराभावेऽप्यवृत्तेरहेतुः १२
केश-समूहे तैमिरिकोपलब्धिवत्तदुपलब्धिः १३
स्वविषयानतिक्रमेणेन्द्रियस्य पटु-मन्दभावाद्विषयग्रहणस्य तथाभावो नाविषये प्रवृत्तिः १४
अवयवावयवि-प्रसङ्गश्चैवमाप्रलयात् १५
न प्रलयोऽणुसद्भावात् १६
परं वा त्रुटेः १७
आकाशव्यतिभेदात्तदनुपपत्तिः १८
आकाशासर्वगतत्वं वा १९
अन्तर्बहिश्च कार्यद्रव्यस्य कारणान्तरवचनादकार्ये तदभावः २०
शब्दसंयोगविभवाच्च सर्वगतम् २१
अव्यूहाविष्टम्भविभुत्वानि चाकाशधर्माः २२
मूर्तिमतां च संस्थानोपपत्तेरवयवसद्भावः २३
संयोगोपपत्तेश्च २४
अनवस्थाकारित्वा-दनवस्थानुपपत्तेश्चाप्रतिषेधः २५
बुद्ध्या विवेचनात्तु भावानां याथात्म्यानुप-लब्धिस्तन्त्वपकर्षणे पटसद्भावानुपलब्धिवत्तदनुपलब्धिः २६
व्याहतत्वा-दहेतुः २७
तदाश्रयत्वादपृथग्ग्रहणम् २८
प्रमाणतश्चार्थप्रतिपत्तेः २९
प्रमा-णानुपपत्त्युपपत्तिभ्याम् ३०
स्वप्नविषयाभिमानवदयं प्रमाणप्रमेयाभिमानः ३१
मायागन्धर्वनगरमृगतृष्णिकावद्वा ३२
हेत्वभावादसिद्धिः ३३
स्मृति-संकल्पवच्च स्वप्नविषयाभिमानः ३४
मिथ्योपलब्धेर्विनाशस्तत्त्वज्ञानात्स्व-प्नविषयाभिमानप्रणाशवत् प्रतिबोधे ३५
बुद्धेश्चैवं निमित्तसद्भावोपलम्भात् ३६
तत्त्वप्रधानभेदाच्च मिथ्याबुद्धेर्द्वैविध्योपपत्तिः ३७
समाधिविशेषाभ्यासात् ३८
नार्थविशेषप्राबल्यात् ३९
क्षुदादिभिः प्रवर्तनाच्च ४०
पूर्वकृतफला-नुबन्धात्तदुत्पत्तिः ४१
अरण्यगुहापुलिनादिषु योगाभ्यासोपदेशः ४२
अपव-र्गेऽप्येवं प्रसङ्गः ४३
न निष्पन्नावश्यम्भावित्वात् ४४
तदभावश्चापवर्गे ४५
तदर्थं यमनियमाभ्यामात्मसंस्कारो योगाच्चाध्यात्मविध्युपायैः ४६
ज्ञानग्रह-णाभ्यासस्तद्विद्यैश्च सह संवादः ४६
तं शिष्यगुरुसब्रह्मचारिविशिष्टश्रेयोऽर्थि-भिरनसूयुभिरभ्युपेयात् ४७
प्रतिपक्षहीनमपि वा प्रयोजनार्थमर्थित्वे ४८
त-त्त्वाध्यवसायसंरक्षणार्थं जल्पवितण्डे वीजप्ररोहसंरक्षणार्थं कण्टकशाखा-
वरणवत् ४९
ताभ्यां विगृह्य कथनम् ५०
- इति द्वितीय आह्निकः इति चतुर्थोऽध्यायः