सूर्यमिव । मनुष्यभावे मनुष्यरूपे स्थितं पुरातनं पुरुषम् । यो बदरीतपोवननिवासी
नारायणसहचरो नरो नाम स एवायमित्यर्थः ।।
|
गुरुक्रियारम्भफलैरलंकृतं गतिं प्रतापस्य जगत्प्रमाथिनः । |
गुर्विति ॥ गुरुभिः क्रियारम्भाणां फलैरलंकृतम् । सफलकर्मारम्भमित्यर्थः । जगत्प्र- माथिनो जगद्विजयिनः प्रतापस्य तेजसो गतिं स्थानम् । अतोऽस्य बहूनामेकलक्ष्यत्वं च युज्यत इति संदर्भाभिप्रायः । पूर्वोक्तविशेषणविशिष्टमनीलवाजिनं श्वेताश्वमर्जुनं गणाः प्रमथास्तपात्यये तोयघनास्तोयभरिताः । वार्षिका इत्यर्थः। घना मेघा इव । महाचलमिति शेषः । समासेदुः । अवापुरित्यर्थः ।।
|
यथास्वमाशंसितविक्रमाः पुरा मुनिप्र[२]भावक्षततेजसः परे । |
यथास्वमिति ॥ पुरा पूर्वं स्वं स्वमनतिक्रम्य यथास्वमहमेवैनं जेष्यामीत्याशंसिताः काङ्क्षिताः कथिता वा विक्रमा यैस्ते परे शत्रवो मुनिप्रभावात्क्षततेजसो हतप्रभावाः सन्तः क्षणात्प्रतिपत्तिमूढतामज्ञानमोहान्धतां ययुः । तथा हि । महानुभावोऽतिप्रतापः पौरुषं पुरुषस्य चेष्टितं प्रतिहन्ति नाशयति ॥
|
ततः प्रजह्रे सममेव तत्र तैरपेक्षितान्योन्यबलोपपत्तिभिः । |
तत इति ॥ तत एकैकस्याशक्तावपेक्षिता वाञ्छितान्योन्यबलोपपत्तिरन्योन्यशक्त्य- वष्टम्भो यैस्तैः प्रमथैस्तत्रार्जुने । क्रियाधारत्वात्सप्तमी । समं युगपदेव प्रजह्रे प्रहृतम्। भावे लिट् । तथा हि । सहायसाध्याः सिद्धयः कार्यसिद्धयो महोदयानां महानुभा- वानामपि संघेन वृत्तिर्व्यापारो येषां तेषां भावस्तत्ता तां संघवृत्तितां संभूयकारितां प्रदिशन्ति । अतो गणानामपि संभूयकारित्वं न दोष इति भावः ॥
|
किरातसैन्यादुरुचापनोदिताः समं समुत्पेतुरुपात्तरंहसः। |
किरातेति ॥ उरुभिर्बृहद्भिश्चापैर्नोदिताः प्रक्षिप्ता उपात्तरंहसः प्राप्तवेगाः प्रवृत्तपत्रध्वनयः संजातपक्षस्वनाः शिलीमुखा बाणाः। महावनादुन्मनसः क्वापि गन्तुमुत्सुकास्तथोक्तविशेषणविशिष्टाश्च खगाः पक्षिण इव । किरातसैन्यात्समं समन्ततः समुत्पेतुः।
|
गभीररन्ध्रेषु भृशं महीभृतः प्रतिस्वनैरु[६]न्नमितेन सानुषु । |
