सोमाय कुप्यन्निव विप्रयुक्तः स सोममाचामति हूयमानम् ।
नामापि जगति हि यत्र शत्रोस्तेजस्विनस्तं कतमे हसन्ते ॥ ७४॥
सोमायेति ॥ विप्रैर्युक्तः वियोगी च स वह्निः सोमाय चन्द्राय कुप्यन्निव हूयमानं दीयमानं सोमाख्यं लताविशेषरसमाचामति पिबति । ननु चन्द्रापराधे सोमलतां किमिति अक्षितवानित्याशङ्क्यार्थान्तरन्यासेनापनुदति-हि यस्माद्यत्र जने शत्रोः नाम अपि जागर्ति, कतमे के तेजस्विनस्तं जनं सहन्ते सोढुं शक्नुवन्ति, अपि तु न कोपि । स्ववैरिचन्द्रस्य सोमनाम्न्यां लतायां नामसद्भावात्तेजस्विनाऽग्निना सा भक्षितेति युक्तमेव । चन्द्रस्तं पीडयतीति भावः । सोमाय 'क्रुधद्रुहेर्ष्याऽसूयार्थानां यं प्रति कोपः' इति संप्रदानत्वे 'चतुर्थी संप्रदाने' इति चतु[१]र्थी ॥
शरैरजस्रं कुसुमायुधस्य कदर्थ्यमान[२]स्तरुणि त्वदर्थे ।
अभ्यर्चयद्भिर्विनिवेद्यमानादप्येष मन्ये कुसुमाहिभेति ॥ ७५ ॥
शरैरिति ॥ हे तरुणि, त्वदर्थे त्वत्कृते कुसुमायुधस्य शरैरजस्रं निरन्तरं कदर्थ्यमानः पीड्यमानः सन् स एष वह्निरभ्यर्चयद्भिः पूजकैः पूजार्थमेव विनिवेद्यमानादेकस्मा- दपि कुसुमाद्विभेति मदनशरबुद्ध्या त्रस्यतीत्यहं मन्ये । 'एष देवः' इत्यपि पाठः । मदनेन वह्विः पीड्यत इति भावः[३]॥
स्मरेन्धने वक्षसि तेन दता संवर्तिका शैवलवल्लिचित्रा।
रराज चेतोभवपावकस्य धूमाविला कीलपरम्परेव ॥ ७६ ॥
स्मरेति ॥ तेन वह्निना स्मरस्येन्धने(नभूते)मदनानलस्य दह्यमानत्वात्काष्ठतुल्ये स्ववक्षसि दत्ता निहिता शैवलवल्या कृत्वा चित्रवर्णा आश्चर्यरूपा च संवर्तिका नवदलं (पद्म)चेतोभवः कामस्तल्लक्षणस्य पावकस्याग्ने—माविला धूममिश्रिता कीलपरम्परेव ज्वालासमुदाय इव चकास्ति शोभते । मदनज्वरशान्त्यर्थं शैवालं नवदलं कमलं च वक्षसि निक्षिप्तम् । पिङ्गस्य कमलस्य हृदयोपरि विद्यमानत्वात्कामपावककीलत्वम् । शैवलस्य च श्यामत्वाद्भूमत्वम् । 'संवर्तिका नवदलम्' इत्यमरः । 'वह्नेर्द्वयोर्ज्वालावलीकीलौ' इत्यमरवचनात्कीलशब्दः पुंलिङ्गोऽपि[४] ॥
[५]पुत्री सुहृद्येन सरोरुहाणां यत्प्रेयसी चन्दनवासिता दिक् ।
धैर्यं विभुः सोपि तवैव हेतोः स्मरप्रतापज्वलने जुहाव ॥ ७७ ॥
पुत्रीति ॥ विकासकारित्वात्सरोरुहाणां सुहृत् सूर्यो येन कृत्वा पुत्री पुत्रवान्, चन्दनेन वासिता परिमलाढ्या दिक् दक्षिणा यत्प्रेयसी यस्य प्रियतमा, सोपि यमल-
