पृष्ठम्:ब्राह्मस्फुटसिद्धान्तः भागः २.djvu/३५३

३३६ पलमा भुज, द्वादश कोटि, पलकणं कणं यह प्रथम अक्षक्षेत्र; अग्रा भुज, समशंकु कोटि, तदृति कथं यह द्वितीय प्रकक्षेत्र; दोनों प्रकक्षेत्र सजातीय हैं इसलिये अनुपात करते हैं यदि १२.अग्रा फ्लभा में द्वादश को टि पाते हैं तो आग्रा इस्रसे है। ?x= समशंकु में क्या समशंकु प्राता । प्रभा इससे आचार्योंक्त उपपन्न होता है, सिद्धान्तशेखर में श्रीपति ने ‘दोज्यं रवेः पृथगधो जिनभाग भौव्, इत्यादि संस्कृतोपपति में लिखित श्लोक से समशंकु का साधन आचार्योक्तानुरूप ही कहा है इति ॥५२॥ इदानीं सममण्डलच्छायाकर्णसाधनमाह द्वादशविषुवच्छायागुदिते पृथगझलम्बवावे वा । क्रान्तिहृते सममण्डलकण प्राग्वत् पृथक् छाये ॥५३॥ व- भा.--अक्षज्यां द्वादशहतां क्रान्तिज्यया विभजेत् । फलं सममंडलप्रवेश- काले छायाकणं भवति । अथवा लम्बज्यां विषुवच्छायासंगुणय्य क्रान्तिज्यया विभजेत् । फलं सममंडलप्रवेशे छायाकर्णः ततस्तच्छायानयनं प्राग्वच्छायया चोक्तवद्धटिकानयनमिति, अत्र भागहारफलयोयंपने छायानयनं त्रैराशिकत्रयं भक्रान्त्यानयनं यत्रतः प्रकल्पितं तद्यथा यदिसमंडलकर्णस्य द्वादशकः शङ्कुः तद्वत्रि फलं सममंडलशङ्कुः । ततो द्वितीयं यदलम्बकःशंकोरक्षतुल्यं शंकुतलं तदस्य कियदिति फलमलीग्रातुल्यं शीतुल्यं ततस्तृतीयं यदिव्यासार्द्धवर्णस्य लंबककोटि: तदग्राकणस्य द्विगुण कृत्वा त्रिज्यावर्गाद्विशोधयेत् । शेषस्य पदं कोणशंकृर्भवति । उत्तराया क्रान्तिज्याया उत्तरयो विदिशोः दक्षिणादक्षिण योश्चेत्येवं शंकुमानीय यच्छायाप्राग्वत्कार्या सा कोणछया भवति यथा आर्मीय छाया तश्च नतोन्नतघटकानयनमपि प्रग्वदित्यत्र वासना तद्यथा गोले स्वक्षतिजे यथा भूमध्याधैभदिपूर्वापरायतं सूत्रं तिष्ठति दक्षिणोत्तरायतं च (ख) अपरं सूत्रद्वयं भूमध्यार्धभेद्यग्रे विन्यसेत् । एकमैशांनीनैऋत्यायत द्वितीयमाग्नेयी च यथायतं ततश्चतुं ष्वपि कोणेषु सूत्राणि बद्धान्यानि चत्वारि सूत्राणि ज्यासंस्थानानि कोणाकोणे बनीयादेवं समचतुरस्रक्षेत्रमुपपन्नं भवति । कर्णद्वयसहितं कर्णसंपातश्च भूगोलमध्ये ततः पूर्वापराय दक्षिणोत्तरायत सूत्राभ्यामवस्थितानि चत्वारि समचतुरस्राणि क्षेत्राणि प्रकल्प्यान्यान्यस्मि- अपि क्षेत्रे तानि चतसृणामपि विदिशां सम्बद्धानि भवन्ति । भूमध्यवनिर्गत रूप्रतिसूत्रकर्णयुतानि । यथा तदैवसिक्रममासूत्रगोलाध्यायप्रदशैतविचिना स्वसिति दक्षिणीत्तराखतुं पूर्वापरयोः बद्धं तदभ्योश्च पूर्वापरायतमुदयास्त इयं भाष। ततः वक्षो महोराकालं विन्यस्य हृञ्चंबा नेब