जाने नैव जानामीति योजना । एतेन मौग्ध्या धैर्यानुरागा व्यज्यन्ते । ‘प्रसाराः धाराः, संशयः, इति पाठे तु तव भवन्तीत्याद्यध्याहृत्यैव योज्यम् । शेषं कार्थमेव । अत्र मध्या संबोध्या स्वकीयादिरेव नायिका । लुप्तोपमालंकारः। उक्तमेवान्यत् ।
इत्थमुपालम्भवाक्येन पुनः कुपितायां सीतायां राधायां वा सत्य श्रीरामः श्रीकृष्णो वा तल्पनिकट एवानरुपखिन्नत्वेन प्रसुप्तः सन्खप्ने तां तथाविधां दृष्ट्वासी प्रबुद्धः खनिकटस्थितामिव मूर्तिमतीं निद्रां प्रकल्प्य निरुतनायिकासंभाषणलाभ जनकत्वेन तां स्तौति
|
अकरुण मृषाभाषासिन्धो विमुञ्च ममाञ्चलं |
अकरुणेति । हे भद्रे वक्ष्यमाणनायिकासंभाषणसुखदातृत्वेन कल्याणि निद्रे , तन्वीं निसर्गकृशाङ्गीम् । प्रेयसीमित्यर्थः । एतेन प्रकृतप्रणयप्रकोपप्रकर्षप्राकट्ये प्रयुकविरहवैवश्यकार्यातिशयस्य कमुत्यसिद्धत्वं ध्वनितम् । कोऽलौकिकगुणक वेतनादिसाधारणः पदार्थः । भवतीं विना त्वामन्तरा विनिवेदयेत् । विशेषेण वक्ष्यमाणभाषणपूर्वकत्वलक्षणेन तत्रापि नितरां बहुकालम्, न तु क्षणमात्रं वेद येज्ज्ञापयेदित्यर्थः । मां प्रतीति शेषः । न कोऽप्यन्यस्त्रिभुवनेऽपीत्यार्थिकम् । ननु दृश्यत एव भवता भवश्रियाप्रायः सततमेवेति कोऽत्र मया स्खप्नतो विशेषः संपादित इत्यतस्तां विशिनष्टि-अकरुणेत्यादिना त्रिभिः। रे अकरुण । एवं च कथमेतावत्कालं मप्रसादनोपेक्षा स्वानुमानेन मन्मथव्यथाविदापि भवता भावि तेत्याक्षेपः सूच्यते । न च मया त्वत्प्रियसखीप्रार्थनशतमेव त्वत्प्रसादनार्थं कृतम् , न तूपेक्षापीत्याक्षेप्यम्। अप्रामाणिकत्वादित्याह--ऋषेति । एतेन धूर्तत्वं ध्वन्यते। सिन्धुपदेन त्रैकालिकानाश्वसनीयवचनत्वं माधुर्यगन्धविधुरत्वं च । अत एव त्वं ममाञ्चलं बलात्कारेण धृतं वसनपल्लवं विमुञ्चति संबन्धः । अहो नेहादेव मयाञ्चलो धृतः, न तु बलात्कारेणेत्यत्राह--तवेति । मया तव स्नेहः सम्य परिचित इत्यभिधायिनीं वदन्तीमिति योजना । एतेन यदि सम्यक्नेहः स्यात्तर्हि कथमेतावत्कालं विरहः सुसहः स्यादित्यादितर्कस्तर्यते । तेन परमतिः
