पृष्ठम्:विक्रमाङ्कदेवचरितम् .djvu/428

भाषा सूर्य अपने रथ के बुढ़े घोड़ों को बदल देने के लिये मानों श्रेष्ठ धोड़ों के उत्पत्ति स्थान उत्तरदिशा में अर्थात् काबुल में (काबुली घोड़े प्रसिद्ध हैं) प्रस्थित हुवा । अर्थात् सूर्य उत्तरायण होने लगे । अहो नु चैत्रं प्रति कापि भक्तिरकृत्रिमा केरलमारुतस्य । द्राधिष्ठमध्वानमसौ विलङ्घय सर्वत्र तस्यानुचरो यदासीत् ॥७॥ अन्वयः अहो नु केरलमारुतस्य चैत्रं प्रति अकृत्रिमा का अपि भक्तिः यत् "असौ द्राघिष्ठम् अध्वानं विलङ्घय सर्वत्र तस्य अनुचरः श्रासीत् । व्याख्या ‘अहो।” इत्याश्चयें ‘नु' इति वितकें । केरलमारुतस्य दक्षिणस्थकेरलदेश* वाहिनः पवनस्य वक्षिणानिलस्येत्यर्थः । चैत्रं चैत्रभासं प्रति वसन्तकालं प्रतीत्यर्थः । अकृत्रिमा स्वाभाविकी काप्यनिर्वचनीयाऽपूर्वेत्यर्थः । भक्तिरनुरागः । यद्यस्मात्कारणादसौ दक्षिणानिलो द्राघिष्ठमतिदीर्घमध्वानं मार्गं ‘अयनं वत्र्म मार्गाध्वपन्थानः पदवी सृतिः' इत्यमरः । विलङ्काय समतिक्रम्य सर्वत्र सर्वस्थाने · तस्य चैत्रमासस्य वसन्तस्य वाऽनुचरोऽनुगाम्यासीत् जातः । वसन्ते दक्षिणानिलः सर्वत्रैव वहतीति भावः । अत्र केरलमारुते सेवकव्यवहारसमारोपात् समासोक्तिरलङ्कारः । भाषा आश्चर्य की बात है कि केरल के वायु का अर्थात् दक्षिणानिल का चैत्र मास