x
शङ्कराचार्यचरितनाम्नि श्रीगोविन्दनाथप्रणीते प्रबन्धे प्रथमे कथासंक्षेपात्मन्यध्याये पद्यमिदं संदृश्यते--
- "सर्वागमास्पदं वन्दे व्यासाचलमिमं कविम् ।
- बभूव शङ्कराचार्यकीर्तिकल्लोलिनी यतः” ॥ इति ॥
केरलीयशङ्करविजयनाम्नि प्रबन्धे पद्यमिदं संलक्ष्यते-
- “अत्युन्नतस्य काव्यद्रोर्व्यासाचलमहीरुहः ।
- अर्थप्रसूनान्यादातुमसमथोंऽहमद्भुतम् ” ॥ इति ॥
तदेभिः पद्यैः न केवलं प्रबन्धस्यास्यातिप्राचीनत्वं परमाविष्कृतं यावता निरुपममहिमत्वमप्यस्यावेद्यत एव । सुस्फुटञ्चायमर्थो माधवाचार्येः कण्ठरवेणाप्युक्तोऽन्यत्र प्रथम एव सर्गे--
- "नेता यत्रोल्लसति भगवत्पादसंज्ञो महेशः
- शान्तिर्यत्र प्रकचति रसः शेषवानुज्ज्वलाद्यैः ।
- यत्राविद्यक्षतिरपि फलं तस्य काव्यस्य कर्ता
- धन्यो व्यासाचलकविवरस्तत्कृतिज्ञाश्च धन्याः” ॥ इति ॥
अत एव च श्रीमाधवाचर्यैरेव ग्रन्थादमुष्मात् संघशः सर्गशश्च तत्र तत्रानूदिताः स्वग्रन्थे बहवः श्लोकाः ।
तत्तादृशोऽयं प्रवन्ध इदानीमपि वा प्राकरयं नीयत इति महदिदं प्रमोदनिदानमस्माकं भारतीयानाम् ।
‘सर्गबन्धो महाकाव्यमुच्यत' इत्युक्तनयेन द्वादशसर्गबन्धात्मासौ प्रबन्धः काव्यविभागेषु महाकाव्यतापदमधितिष्ठति ।
'आशीर्नमस्क्रिया वस्तुनिर्देशो वापि तन्मुखम्’ इत्युक्तनयेषु वस्तुनिर्देशात्मकमत्र मङ्गलमाचरितं दृश्यते - यथा --
- "कालव्याख्ये ग्रामवर्ये द्विजाग्र्यः
- सत्सन्तोषी केरलेष्वातिथेयः ।
- जज्ञे कर्ता कर्मणां चोदितानां
- त्यक्ता नित्यं निन्दितानां विनीतः” ॥ इति ॥
