शाब्दनिर्णयः ।
३३
उक्तमन्विताभिधानम् । इदानीं तत्रैव किञ्चिद् विशेषम्
परामृशति -
किं कार्यान्वयिनं स्वार्थं किं वार्थान्तरसङ्गतम्।
शब्दोऽभिधत्त इत्येतदधुना संविमृश्यते ॥ ४२ ॥
तत्र कार्यान्वयवादी स्वपक्षं १ वर्णयति-
प्रतिपत्तुः प्रवृत्त्या हि शब्दविज्ञानबन्धना ।
कार्यसंसर्गधीरेव व्युत्पत्त्याध्यवसीयते ॥ ४३ ॥
प्रतिपत्तुः प्रवृत्तिलिङ्गेन विशिष्टकार्यज्ञानमनुमाय
तदन्वयिषु पदार्थेषु पदानां सामर्थ्यमवधारयति ॥ ४३ ॥
ननु बालेन यत् स्वात्मनि प्रवृत्तिनिमित्तमवगतं, त-
देव प्रतिपत्तुरप्यनुमीयते, तर्हि२हितज्ञानं तत्साधनज्ञानं वा प्रैषादिर्वेङ्गितादिर्वा दर्शित:३प्रवृत्तिनिमित्तमित्यत आह-
न प्रवृत्तिर्हितोपायात् तथेष्टादाशयाच्च न ।
व्यभिचारादबाधाच्च कार्यसिद्धेः फलादिषु ॥ ४४॥
अवधारिते च फले तत्साधने च नातीतादिरूपे प्रव-
र्तते । ततो हितादयोऽपि कालत्रयविविक्ततया कार्यबुद्धिगम्याः प्रवृत्तिहेतवः । तत्र व्यभिचाराद्धितादीनामव्यभिचाराच्च कार्यबुद्धेः सैव प्रवृत्तिहेतुरिति ॥ ४४ ॥
ननु तदेव हि कार्यं , यदिष्टसाधनम् । तदुक्तं-
“कर्तुरिष्टाभ्युपाये हि कर्तव्यमिति लोकधीः ”
१. ‘क्षं व्याव’ क. पाठः२. 'च्च' ख. ग. पाठः . ३. ‘तं’ ख, पाठः,
