नित्यसमासः २७३
६. वेदिनः स्वस्य परस्य च भाषायां वाग्विशेषं विदुः, नेतरे ।
७. अद्य वाऽब्दशतान्ते वाऽवश्यभावी मृत्युर्जनिमताम् ।
८. साधु खलु पयसः पानं देवदत्तेन । (काशिकायाम्)
९. अस्मास्वधीनं किमु निःस्पृहाणाम् (किराते)।
१०. प्रांशुलभ्ये फले लोभादुद्वाहुरिव वामनः । (रघौ ११३)
६. सुप्युपपदे णिनेर्विधिरिति केवलाद् विदेस्तदप्रसङ्गाद्वेदिन इत्य-
साधु । आवश्यके ऽपि पिनेरप्रसङ्गः । अर्थासाङ्गत्यात् ।
७. अवश्यम्भावीति साधु । अवश्यमिति मकारान्तमव्ययम् ।
८. कर्मणि च संस्पर्शाद् इत्यनेन ल्युटि तु नित्य उपपदसमासः
स्यात् । तस्माच्छरीरसुखस्याविवक्षायां रोगाद्यभिभूतो यदाऽश-
क्नुवन्नेव साधु पिबति तदायं प्रयोगः साधुर्द्रष्टव्यः ।
६. 'कल्प्यो हि वाक्यशेषो वाक्यं वक्तर्यधीनं हि' इति वाक्यकार-
प्रयोगादस्मास्वधीनमित्यसमासेऽपि साधु । अन्यथाऽषडक्षाशितं-
ग्वलंकर्मालंपुरुषाध्युत्तरपदाद इत्युत्तरपदात्खेऽस्मदधीनमित्येव
साधु स्यात् । केचिद् इनं स्वामिनमधिगतोऽधीन इत्येवं व्युत्पाद-
यन्ति ।
१०. इवेन समासो विभक्त्यलोपश्चेति छन्दसि विधिः । तत्रापि न
नित्यः, किन्तर्हि क्वाचित्कः । तेन प्रकृते व्यस्तप्रयोगः सङ्गच्छते ।
इति नित्यसमासविवेचनम्।
अलुक् समासाधिकारो द्वितीयः ।
१. इतः प्राणतरे प्रस्थाताह इति मतिर्मम, विध्नश्चेन्नातर्कितमुप-
नमति ।
२. इदमस्य वचो वाचस्पतेरपि विस्मयमादधीतेति दृढं प्रतीमः ।
१. घकालतनेषु कालनाम्न इति विभाषा सप्तम्या अलुक् । तेन
प्राह्णेतरे इति साधु । पक्षे प्राह्णतरे इत्यपि ।
२. वाचस्पतेरिति साधु । षष्ठ्याः पतिपुत्त्रपृष्ठपारपदपयस्पोषेषु
(८।३।५३) इत्यनेन सत्त्वविधानसामर्थ्यात षष्ठ्या अलुक् ।
अपरे तु द्यावापृथिवीशुनासीरमरुत्वदग्नीषोमवास्तोष्पतिगृह-
मेधाच्छ चेति सामान्यापेक्षज्ञापकात् षष्ठ्या अलुक्, कस्कादि-
त्वाच्च सत्वमित्याहुः ।
