चोदितो रामवाक्येन विश्वामित्रो महामुनिः ।
वृद्धिं जन्म च गङ्गाया वक्तुमेवोपचक्रमे ॥ १२ ॥
वृद्धिः त्रैलोक्यव्याप्तिरूपिणी ॥ १२ ॥
नगेन्द्रो हिमवान्नाम धातूनामाकरो महान् ।
तस्य कन्याद्वयं राम ! रूपेणाप्रतिमं भुवि ॥ १३ ॥
धातूनां-अयस्ताम्रादिधातूनाम् ॥ १३ ॥
या मेरुदुहिता राम ! तयोर्माता सुमध्यमा ।
नाम्ना मनोरमा नाम पत्नी हिमवतः प्रिया ॥ १४ ॥
मेरोर्दुहिता मेरुदुहिता । तयोरिति । कन्ययोरित्यर्थः । मनोरमेति मेनाया नाम ॥ १४ ॥
तस्यां गङ्गेयमभवत् ज्येष्ठा हिमवतः सुता ।
उमा नाम द्वितीयाऽभूत् नाम्ना तस्यैव राघव ! ॥ १५ ॥
अथ ज्येष्ठां सुरास्सर्वे देवतार्थचिकीर्षया ।
शैलेन्द्रं वरयामासुः गङ्गां त्रिपथगां नदीम् ॥ १६ ॥
देवतार्थचिकीर्षया-देवतानां प्रयोजनसम्पादनेच्छया । देवताप्रयोजनं च स्वर्लोकस्नानपानादिः वक्ष्यमाणभगवद्वीर्यधारणं च । त्रयश्चते पन्थानः,'ऋक्पू: 'इत्यकारस्समासान्तः, त्रिप्रथात् गच्छतीति तथा ॥ १६ ॥
ददौ धर्मेण हिमवान् तनयां लोकपावनीम् ।
स्वच्छन्दपथगां गङ्गां त्रैलोक्यहितकाम्यया ॥ १७ ॥
धर्मेण-धर्ममार्गेण ददौ । ननु देवप्रयोजनाय कथं स्वर्गमनम् ; न हि जलमाकाशे तिष्ठतीत्यत्रोक्तम्-स्वच्छन्दपथगामिति । स्वच्छन्दः-
