वाच्यम् । उपस्थितसायंकालपरित्यागे प्रमाणाभावात्[१] । वैश्वदेववत्प्रातरुपक्रमसाधकप्रमाणाभावाच्च । वैश्वदेवे तु ये भूताः प्रचरन्ति दिवानक्तमितिमन्त्रे प्रातःसायंकालवाचकयोर्दिवानक्तपदयोर्मध्ये दिवापदप्रथमोपादानमेव प्रातरुपक्रमे प्रमाणम् । न ह्यत्र तथा प्रमाणं लभ्यते ।
प्रातःसंध्योत्तरमकृतस्याग्निकार्यस्य यावद्भोजनं गौणकालमाह याज्ञवल्क्यः--
|
"कृताग्निकार्यो भुञ्जीत वाग्यतो गुर्वनुज्ञया" इति । |
अग्निकार्यार्थसमिदाहरणे विशेषो धर्मसूत्रे--
"सदाऽरण्यादेधानाहृत्याधो निदध्यान्नास्तमिते समिद्धारो गच्छेत्" इति ।
आत्मनः समिदाधानार्थमेधान्काष्ठानि सदा प्रत्यहमाहरेत् । तान्याहृतान्यधो निदध्यात् । अस्तमित आदित्ये समिध आहर्तुं न गच्छेच्चोरव्याघ्रादिसंभवादिति व्याख्यातमुज्ज्वलाकृता ।
अन्यश्च विशेषो बैजवापेनोक्तः--
"पुराऽस्तमयात्प्रागुदीचीं दिशं गत्वाऽहिंसन्नरण्यात्समिध आहरेच्छुष्का ब्रह्मवर्चसकामस्याऽऽर्द्रा अन्नाद्यकामस्योभयीरुभयकामस्य" इति ।
अहिंसन्नच्छिन्दन् । अभावे छिन्दन्नपीति ज्ञेयम् ।
समिन्नियमो वायवीये--
|
"पालाश्यः समिधः कार्याः खादिर्यस्तदलाभतः । |
रोहितको वटावान्तरजातिः । रोहितो वर्णोऽस्यास्तीति मत्वर्थीयोऽच् स्वार्थे कन् । रोहीतक इति दीर्घकारवानप्येतदर्थक एव ।
समिल्लक्षणं कात्यायन आह--
|
"नाङ्गुष्ठादधिका कार्या समित्स्थूलतया क्वचित् । |
प्रादेशान्नाधिका नोनेति सूत्रोक्तसमित्कार्यविषये न प्रवर्तते, तत्र तत्र
- ↑ ख. त् । वैश्वदेवे । घ. ङ. त् । प्रात ।
