चत्वारि कपालानि भवन्ति । ततस्तानि पक्त्वा परिशेषितप्रदेशेषु विभजेत् । अत्रैव कपालशब्दस्य रूढेः । शम्यामानमप्याह स एव--
|
"त्रिप्रादेशा भवेच्छम्या कुम्बाग्राऽतिमनोहरा । |
दृषदादीनां पूर्वेद्युःश्राद्ध उपयोगः ।
स्रुवलक्षणमाह मण्डनः--
|
"अर्धाङ्गुलमितच्छिद्रः स्रुवस्त्वङ्गुलबुध्नवान् । |
आश्वलायनस्मृतौ--
|
"अष्टाङ्गुलमिता स्थाली प्रोक्षणी च षडङ्गुला । |
उच्चताऽर्थसिद्धा । स्थाली चरुस्थाली । आज्यपात्रमाज्यस्थाली । वितस्तिर्गृह्यकर्मणीतिवचनसिद्धेन वितस्त्यात्मकेन प्रोक्षणीप्रमाणेन षडङ्गुलप्रमाणं विकल्पत इति केचित् ।
कात्यायनेन चरुस्थालीलक्षणमन्यथोक्तम्--
|
"दृढा प्रादेशमात्र्यूर्ध्वं तिर्यङ्नातिबृहन्मुखी । |
एतच्च प्रादेशमात्रत्वमाश्वलायनस्मृत्युक्तेनाष्टाङ्गुलप्रमाणेन विकल्पते । औदुम्बरी ताम्रमयी । मेक्षणलक्षणमप्युक्तं कात्यायनेन--
|
"इध्मजातीयमिध्मार्धप्रमाणं मेक्षणं भवेत् । |
इध्मजातीयमित्यनेनैव वृक्षलाभे वार्क्षमिति वचनमिध्मवृक्षातिरिक्तवृक्षस्यापि पक्षे संग्रहार्थम् ।
संग्रहे--
|
"आयामं पञ्चधा कृत्वा त्रिभागं दण्डमेव च । |
इयं च दर्वी पूर्णाहुत्यादिहोमे होमानुसारेण कल्पनीया । यत्र द्विस्त्रिर्गृहीताज्यहोमः प्रायश्चित्तादौ तत्राप्येवम् । यत्रैवमाज्यहोमो नास्ति तत्र[१] कर्षप्रमाणमाज्यं यावति बिले संमाति तावत्प्रमाणबिला दर्वी ग्राह्या ।
- ↑ ग. त्र स्रववक्त्रप्र ।
