र्भोजनमित्यस्य कालनियमस्य च नियमो नास्तीत्येतेन ज्ञायते । आहिताग्नेर्बर्हिःसमिदाहरणादेरावश्यकत्वाद्ब्रह्मचारिणश्च गुरुसेवाया अवश्यकर्तव्यत्वात्तद्विविरोधिशरीरनैर्बल्यापादकं काम्यव्रतादिकं नानुष्ठानार्हमित्यर्थः । अनडुद्ग्रहणं दृष्टान्तार्थम् ।
अत्र पात्रनियममाह हारीतः--
|
"लौहे मृन्मये वा पात्रे भुञ्जीत" इति । |
लोहं काञ्चनम् । लोहशब्दस्य काञ्चननामसु निघण्टौ पाठात् ।
कांस्यपात्रे भोजनं ताम्बूलाभ्यञ्जने च निषेधति प्रचेताः--
|
"ताम्बूलाभ्यञ्जने चैव कांस्यपात्रे च भोजनम् । |
निषिद्धान्नमाहात्रिः--
|
"हस्तदत्ता तु या भिक्षा लवणं व्यञ्जनानि च । |
मनुः--
|
"व्रते वा देवदैवत्ये पित्र्ये कर्मण्यथापि वा । |
अभ्यर्थितः काममश्नीयादित्यन्वयः । अभ्यर्थितः प्रार्थितः ।
आश्वलायनः--
|
"अञ्जनाभ्यञ्जने क्षौद्रं गन्धपुष्पाक्षतान्व्रती । |
कूर्मपुराणे--
|
"आदर्शं नैव वीक्षेत नाऽऽचरेद्दन्तधावनम् । |
वसिष्ठोऽपि--
|
"चेद्व्याधितः कामं गुरोरुच्छिष्टं भेषजार्थं सर्वं प्राश्नीयात्" इति ॥ |
व्याधित इति संजातार्थ इतच्प्रत्ययः । सर्वग्रहणं मांसलशुनाद्यभक्ष्यमात्रसंग्रहार्थम् । तद्भक्षणेनापगतव्याधिरादित्यमुपतिष्ठेत ।
तथा च बौधायनोऽभक्ष्यभक्षणं प्रकृत्य--
|
"स यदाऽगदो भवति तदोत्थायाऽऽदित्यमुपतिष्ठते ह सः शुचिषत्" इति । |
स रोगी । अगद इति पदच्छेदः । ह सः शुचिषदित्येका, ऋक् । धर्मसूत्रे--
|
"गुरुसमवाये भिक्षायामुत्पन्नायां यमनुबन्धस्तदधीना भिक्षा" इति । |
यदा द्वितीयं तृतीयं वा वेदमधीयानस्य माणवकस्य गुरुसमवायो भवति
