एतच्चान्तेऽपि कर्तव्यम्--
|
"ब्रह्मारम्भेऽवसाने च पादौ ग्राह्यौ गुरोः सदा" इति मनूक्तेः । |
ब्रह्म वेदस्तस्याऽऽरम्भ इत्यर्थः ।
अध्ययनारम्भ ओंकारोऽपि वक्तव्यः,"ओंकारः स्वर्गद्वारं तस्माद्ब्रह्माध्येष्यमाण एतदादि प्रतिपद्यते" इतिधर्मसूत्रात् ।
ओंकारः प्रणवः । ब्रह्म वेदः । एतदादि, ओंकारादि । प्रतिपद्यत आरभते । अन्यत्स्पष्टमिति व्याख्यातमुज्ज्वलाकृता ।
भारद्वाजशिक्षायाम्--
|
"प्रश्नानुवाकाद्यारम्भे सविसर्गोच्चको हरिः । |
प्रश्नाश्चानुवाकाश्च प्रश्नानुवाकाः । तेषु य आद्यः प्रश्नोऽनुवाको वा तस्याऽऽरम्भ इत्यर्थः । प्रश्नानुवाकारम्भ इत्येतावदुच्यमाने सर्वपश्नानुवाकारम्भे वक्ष्यमाणो विधिः स्यात्स मा भूदित्येतदर्थमाद्यग्रहणम् । सविसर्गश्चोच्चकश्च सविसर्गोच्चकः । सविसर्गः प्रथमैकवचनान्त इत्यर्थः । उच्च एवोच्चकः । उदात्त इति यावत् । एतादृशो हरिशब्दः प्रश्नानुवाकाद्यारम्भे वक्तव्यः । प्रणवेऽग्रे सति नित्यं सदा हरिशब्दे संधिर्न कर्तव्य इत्यर्थः । विरामेऽवसानेऽध्ययनसमाप्तौ तु हरिशब्द उच्चक उदात्तो न भवति किंतु नित्यं सदा स्वरितः, अन्त्यस्वरित एव भवेत् । संध्यभावोऽप्यत्रास्त्ये[२]वेति ।
प्रणवानन्तरं व्याहृतीस्तदनन्तरं सावित्रीं चानुब्रूयात् ।
|
"प्रणवं प्राक्प्रयुञ्जीत व्याहृतीस्तदनन्तरम् । |
वृत्तान्तोऽध्ययनम् ।
प्रणवात्पूर्वं प्राक्कूलदर्भासनोपवेशनं पवित्रैः पावनं प्राणायामत्रयं चाऽऽह मनुः--
|
"प्राक्कूलान्पर्युपासीत पवित्रैश्चैव पावितः । |
प्राक्कूलाः प्रागग्रा दर्भाः ।
पवित्रपावनं गौतम आह--"प्राणोपस्पर्शनं दर्भैः" इति ।
