|
अवक्रनक्रास्तमयोदयोक्तभागाधिकोनाः कलिका विभक्ताः । |
वा० भा०-स्पष्टार्थमिदम् ।
अत्रोपपत्तिः । उदयास्तमयाध्याये ये कालांश: पठिताः स्फुटार्कात् स्फुटग्रहे तेरन्तरित उदयोऽस्तमयो वा’ भवति । इह तु मध्यमाकत् िस्थूलस्फुटे ग्रहे तावद्भिः क्षेत्रांशैरन्तरिते य उदयोऽप्तमयो वा स्थूल: स कथ्यते । इह यच्छीघ्रकेन्द्र तन्मन्दस्फुटस्य मध्यप्रवेश्चान्तरम्। यथा क्षितिजस्याष्ट्दस्राः २८ । एभिः केन्द्रभागैर्यावड्रौमस्य फलमानीयते तावदेकादश भागाः ११ भवन्ति । तैरधिको मन्दस्फुटो यावदर्काच्छोध्यते तावत् सप्तदशभागान्तरितो भवति । ससदश हि तस्य कालांशाः अतस्तावति केन्द्र उदयः । एभिः केन्द्रभागैश्चक्राच्च्युतः पश्चिमदिशि तावदेव भौमार्कयोरन्तरं स्यात् । अतस्तत्रा तमयः । एवं यदा गुरोश्चतुर्दश भागाः १४ केन्द्रम् । तस्मात् केन्द्राद्धागत्रयं फलम् । तदधिकस्य गुरोरकस्य चान्तरमेकादश भाग : । एवं मन्दस्यापि स्फुटस्यार्केण सहान्तरं पश्चदश कालांशाः १५ । एवमनयोभौमवच्चक्राच्छुद्धरस्तमयः ॥ बुधशुक्रयोस्तु खाक्षे-५० जिनै: २४ केन्द्रांशैर्विवरुद्रमिताः कालांशा उत्पद्यन्ते। तैभगैरधिकौ तौ तैरेव भागैरवेरग्रतः स्याताम् । यतो य एव मध्यो रविस्तावेव ज्ञशुक्रौ ॥ अतः कालांशान्तरितयोरुदयः । ' एवं तयोर्ये उदयास्तभागाः पठितास्तैस्तैः कालांशैस्तुल्यमेव फलं भवति । अवक्रवक्रोदयास्तभागेभ्य ऊनाधिकाः कला द्राक्केन्द्रभुक्त्या हृता गर्तष्यदिनानि भवन्तीति त्रैराशिकेनोपपन्नम् ॥ ४२-४४ ॥ इदानी स्फुटग्रहान्मध्यग्रहानयनमाह
|
स्फुटग्रहं मध्यखगं प्रकल्प्य कृत्वा फले मन्दचले यथोक्ते । |
|
वा० भा० - स्पष्टार्थमिदम् । |
|
इदानी पलभाज्ञानमाह |
१. अत्र बापूदेवः--
|
व्यत्यासतः ककिंमृगादि केन्द्रे स्फुर्ट खराशु' परिकल्प्य साध्या । |
