कारिषेण्यः, लाक्षण्यः, तान्तुवाय्यः, कौम्भकार्यः; cf. Kas. on P.IV.1.152; (4) applied in the Catuararthika senses to the words संकाश, काम्पिल्थ, कश्मीर etc., e.g. साङ्काश्यम्, काम्पिल्यम् etc.; cf. Kas. on P. IV. 2.80; (5) applied to the word परिषद् and optionally with the affix ठक् to the word सेना in the specified senses; e. g. परिषदं समवैति, परिषदि साधुर्वा पारिषद्य्ः, सेनां समवेति सैन्यः सैनिको वा; cf. Kas on P. IV. 44, 45, 101 ; (6) applied as a tad. affix called ' tadraja , to the word कुरु and words beginning with न e. g. कौरव्यः नैषध्यः; cf. Kas on P. IV. 1.172; कुरवः, निषधाः etc. are the nom. pl. forms. ण्यत् krtya affix य which causes vrddhi and which has the cir- curmflex accent (1) applied to a root ending with ऋ or any con- sonant to form the pot. pass.parti- ciple: e. g. कार्यम्, हार्यम् , वाक्यम् etc. cf. Kas on P. IV. 1.124; (2) applied to a root ending in उ if a necessity of the activity is to be indicated, e. g. अवश्यलाव्यम् , अवश्य- पान्यम् cf. Kas. on P. IV. 1.125; (3) tad. affix य applied to the word षण्मास्र optionally with यप् and ठञ् affixes: e. g. षाण्मास्यः, षण्मास्यः, षाण्मा- सिकः; cf Kas. on P. V. 1.84. ण्युट् krt affix अन in the sense of ' skilled agent ' applied (1) to the root गै to sing. e.g. गायनः, गायनी, cf. Kas. on P. III 1.147, also गाथकः, गाथिका by P. III. 1.146: (2) to the root हा (III. P. and III.A. also) if ' rice ' or ' time ' be the sense conveyed: e. g. हायना व्रीहयः, हायनः संवत्सरः .cf. Kas. on P. III. 1.148. ण्वि krt, affix ण्वि i. e. zero, causing vrddhi, applied to the root भज् and to सह् and वह् in Vedic Lite- rature if the root is preceded by |
any preposition ( उपसर्ग ) or a substantive as the upapada ; e. g. अर्द्धभाक्, प्रभाक्, तुराषाट् , दित्यवाट्; cf. Kas. on P. III, 2.62, 63, 64. ण्विन् krt affix व् or zero, seen applied in Vedic Literature to the root वह् preceded by श्वेत, to शंस् preced- ed by उक्थ, to दाश् preceded by पुरस् and to यज् preceded by अव. e. g. श्वेतवा इन्द्रः, उक्थशा यजमानः, पुरोडाः, अवयाः; cf Kas. on P. III. 2.71, 72. ण्वुच्( krt affix अक seen always with the fem. affix अा applied to a root when the sense conveyed is ' a turn ' or ' a deserving thing ' or ' debt ' or ' occurrence;' e. g. भवतः शायिका, अर्हति भवान् इक्षुभक्षिकाम्, ओदनभोजिकां धारयसि, इक्षुभक्षिका उदपादि ; cf Kas. on P. III. 3.1 1 1. ण्वुल् (1) a very general krt affix अक, causing vrddhi and acute accent to the vowel preceding the affix, applied to a root optionally with तृ (i. e. तृच् ) in the sense of an agent e. g कारकः हारकः also कर्ता, हर्ता ; Cf P. III. 1.33; (2) krt. affix अक applied optionally with the affix तुम् to a root when it refers to an action for which another action is mentioned by the princi- pal verb; e. g. भोजको व्रजति or भोक्तुं व्रजति; cf. Kas. on तुमुन्ण्वुलौ क्रियायां क्रियार्थायाम्; P. III. 3.10; (3) krt affix अक, necessarily accompanied by the fem. affix अा added to it, applied to a root if the sense given by the word so formed is the name of a disease or a proper noun or a narration or a query ; e. g. प्रवाहिका, प्रच्छर्दिका, शालभञ्जिका, तालभञ्जिका, कारिक, cf. Kas. on P. III. 3.108, 109, 110. त त् the first consonant of the |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/१८१
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
ण्यत्
त्
165
