with the other one which is called varṇoddeśa. The Taittirīya prātiśākhya adds protracted vowels and lays down 60 letters : The Ṣikṣā of Pāṇini lays down 63 or 64 letters, while the Vājasa- neyi-prātiśākhya gives 65 letters. cf. V. Pr. VIII. 1-25. The alphabet of the modern Indian Languages is based on the Varṇasamāmnāya given in the Vājasaneyi-prātiśākhya. The Prā- tiśākhyas call this enumeration by the name Varṇa-samāmnāya. The Ṛk tantra uses the terms Akṣara samāmnāya and Brahmarāśi which are picked up later on by Patañjali.cf. सोयमक्षरसमाम्नायो वाक्समाम्नायः पुष्पितः फलितश्चन्द्रतारकवत् प्रतिमण्डितो वेदि- तव्यो ब्रह्मराशिः । सर्ववेदपुण्यफलावाप्तिश्चास्य ज्ञाने भवति । मातापितरौ चास्य स्वर्गे लोके महीयेते । M. Bh. Ahnika.2-end. अक्षराङ्ग forming a part of a sy- llable just as the anusvāra ( nasal utterance ) or svarabhakti (vowel- part) which forms a part of the preceding syllable. cf. अनुस्वारो व्यञ्जनं चाक्षराङ्गम् R. Pr. I.22, also स्वरभक्तिः पूर्वभागक्षराङ्गम् R. Pr. I.32. अखण्डशाब्दबोध unitary import; the meaning of a sentence collectively understood. अगति (1) absence of any other re- course or alternative. cf. अगत्या हि खलु परिभाषाश्रीयते. Puruṣottamadeva- Pari. vṛtti Pari.119;(2) which is not a word termed gati. cf. चनचिदिवगोत्रा- दितद्धिताम्रेडितेष्वगते: P. VII.1.57. अगमकत्व non-communicativeness, inability to communicate ade- quately the intended meaning. cf. सविशेषणानां वृत्तिस्तर्हि कस्मान्न भवति । अगमकत्वात् M. Bh on II.1.1: cf. also अगमक: निर्देशः अनिर्देशः। अगुण् non-secondary, principal; cf. ध्रुवचेष्टितयुक्तिषु चाप्यगुणे तदनल्पमतेर्वचनं स्मरत M. Bh. on I.4.51. |
अगृहीत uncomprehended, uninclud- ed cf.नागृहीतविशेषणा शक्तिर्विशेष्यमुपसंक्रामति । cf. also नाज्झलौ इत्यत्र अगृहीतसवर्णानामचां ग्रहणम् Padamañjari on Kāś VIII. 3.57. अग्नि a term in the Kātantra grammar for a word ending in i ( इ ) or u ( उ ) cf. इदुदग्निः Kāt. II.1.8, अग्नेरमोs कारः Kāt. II.1.50. अग्निग्निपदादिगण a class of words headed by the word अग्निपद to which the tad. affix अण् is added in the senses of 'given there' or 'done there' e. g. अग्निपदम्. cf. अण्प्रकरणे अग्निपदादिभ्य उपसंख्यानम् P. V.1.97 Vārt. 1. अग्निवेश्य an ancient writer of Vedic grammar mentioned in the Taittirīya prātiśākhya. cf. कपवर्गपरश्च (विसर्ग:) अग्निवेश्यवाल्मीक्योः ( मतेन ऊष्माणं न आपद्यते ) T.Pr. IX. 4. अग्निवेश्यायन writer of Vedic grammar, mentioned in the Taittirīya prātiśākhya. cf. नाग्निवेश्या- यनस्य ( मते उदात्तपरः स्वरितपरो वा अनुदात्तः स्वरितं नापद्यते इति न) Tait. Pr. XIV.32. अग्नौकरवाणिन्याय analogy conveyed by the expression अग्नौ करवाणि implying permission to the agent to do certain other things in a sacrificial session when, as a matter of fact, he is only permitted to work as an agent at the sacrificial action ( अग्नौकरण ), by virtue of the reply ' कुरु ' to his request made in the sentence अग्नौ करवाणि. cf. अग्नौकरवाणि- न्यायेन भविष्यति M. Bh.on. II.2.24. अग्र the original Samhita text as oppo- sed to pratṛṇna ( प्रतृण्ण ) or pada- pāṭha, (पदपाठ) which is the recital of separate words. अग्रवाल (Vasudeva-Śarana Agravāla), a modern scholar of Sanskrit grammar, the author of "India as known to Pāṇini". |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/२२
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
अक्षराङ्ग
अग्रवाल
6
