behind the eyes, unnoticed by the eyes. The word is generally used in the sense of remote or long (past) or 'perfect'. For the alternative explanation of the word परोक्ष, cf. कथंजातीयकं पुनः परोक्षं नाम । केचित्तावदाहुः वर्षशतवृत्तं परोक्षमिति । अपर आहुः क्रटान्तरितं परोक्षमिति । अपर आहुर्ह्याहवृत्तं त्र्यहंर्वृत्तं चेति । M.Bh. on परोक्षे लिट् P. III.2.115. परोक्षा lit. behind the eyes; remote; । the term is found used by ancient grammarians and also referred to in the Mahaabhaasya as referring to the perfect tense called लिट् in Paanini's grammar: cf. ज्ञापकात्परोक्षायां ( लिटि ) न भविष्यति । M.Bh. on P. I. 2.28: cf. also न व्यथते: परोक्षायाम् Kaat. III.4.21. पर्जन्यवल्लक्षणप्रवृत्ति the application of a grammatical rule or operation like the rains which occur on dry land as also on the sea surface: cf. कृतकारि खल्वपि शास्त्रं पर्जन्यवत् । तद्यथा । पर्जन्यो यावदूनं पूर्णे च सर्वमभिवर्षति । M.Bh. on P.I. 1.29 ; VI. 1.127: cf also यथा पर्जन्यः यावदूनं पूर्णे वाभिवर्षति एवं लक्षणमपि दीर्घस्य दीर्घत्वम् । चिचीषति, बुभूषति। Vyaadi. Pari. 58, cf. कृतकारि शास्त्रं मेघवत् न चाकृतकारि दहनवत् Puruso. Pari. 86. पर्पादि a class of words headed by the word पर्प to which the tad. affix इक (ष्ठन्) is added in the sense of ’moving by' or eating along with' ( तेन चरति ); e.g. पर्पिकः, पर्पिकी; अश्विकः, अश्विकी etc.; cf. Kaas. on P. IV.4.10. पर्याय (l) serial order or succession as opposed to simultaniety ; the word is used in grammar in connection with a rule which, as the objector for the sake of argument, would like to hold and would apply by succession with respect to the rule in conflict, either before it or after it i.e. alternatively; cf. पर्यायः |
प्रसज्येत often found used in the Mahabhaasya as for example on I.4.1 etc.: cf. also तृजादयः पर्यायेण भवन्ति M.Bh. on P. I. 4.2. Vaart. 3; ( 2 ) alternative word,. synonym; cf. अभिज्ञावचने लृट् । वचनग्रहणं पर्यायार्थम् । अभिजानासि स्मरसि बुध्यसे चेतयसे इति । Kaas. on P. III.2.112. पर्यायवचन synonym, synonymous word: cf. जित् पर्यायवचनत्यैव राजाद्यर्थम् । इनसभम् । ईश्वरसभम् M.Bh. on I.1.68; cf. also यदयं कस्यचित्पर्यायवचनस्य ग्रहणं करोति । अधिपतिदायादेति M. Bh. on II. 3.9. पर्युदास (1) exclusion; negation with a view to exclude; one of the two senses ( प्रसज्यप्रतिषेध and पर्युदास ) of the negative particle नञ्, generally found in cases when the particle नञ् is compounded with a noun, and not used independently with a verbal form or a verbal activity ; e. g. अब्राह्मणः; अनचि च ; cf. अन- पुंसकात् । नायं प्रसज्यप्रतिषेधो नपुंसकस्य नेति । किं तर्हि । पर्युदासोयं यदन्यन्नपुंसकादिति । M. Bh. on I.1.43: cf also प्रसज्यप्रतिषेधः स्यात् क्रियया सह यत्र नञ् । पयुदास: स विज्ञेयो यत्रोत्तरपदेन नञ् ॥ (2) removal in general, not by the use of a negative particle: cf. पाठात्पर्युदासः कर्तव्यः । शुद्धानां पठितानां संज्ञाः कर्तव्या । M. Bh. on I. 1.27 Vaart. 3. पर्वन् word, pada; lit. member of a sentence; the word is found used in the sense of पद in the old Pra- tisaakhya Literature: cf. अन्तरेण पर्वणी । पर्वशबेदन पदमुच्यते । पदयोर्मध्ये पद अागमो भवति । यथा प्राङ्कसोमः, प्राङ्क्सोम: । Uvvata on V. Pr. I. 138. पर्श्वादि a class of words headed by the word पर्शु to which the tad. affix अ ( अण् ) is added without any change of sense provided the words पर्शु and others, to which the affix अ is to be added mean fighting clans; e. g. पार्शव , आसुरः, |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/२४३
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
परोक्षा
पर्श्वादि
227
