अमरचन्द्र a Jain grammarian who is believed to be the writer of स्यादिशब्दसमुच्चय, परिमल etc. अमु tad. affix अम् applied in Vedic Literature to किम्, words ending in ए, indeclinables and the affixes तर and तम: e. g. प्रतरं नयामः प्रतरं वस्यः cf. अमु च च्छन्दसि P. V. 4. 12. अमृतभारती a grammarian who is believed to have written सुबोधिका, a gloss on the सारस्वतव्याकरण. अमृतस्मृति called also अमृतस्तुति, a com- mentary on the प्रक्रियाकौमुदी of रामचन्द्रशेष. अमोघवर्ष A Jain grammarian of the ninth century who wrote the gloss known as अमोघावृत्ति on the Śabdānuśāsana of Śākaṭā- yana; the वृत्ति is quoted by माधव in his धातुवृत्ति. अमोघा also अमोघावृत्ति, a gloss on the grammar of Sākaṭāyana. See अमोघ- वर्ष above. अम्बाकर्त्री a commentary on Nāgeśa's Paribhāsenduśekhara named so, as it commences with the words अम्बा कर्त्री etc. अम्बूकृत utterance (of words) accom- panied by water drops coming out of the mouth; a fault of utterance or pronunciation; मुखात् विप्रुषो निर्गमनम् . It is explained diffe- rently in the Rk. Prātiśākhya; cf. ओष्ठाभ्यां नद्धं अम्बूकृतम्म्वृ (R. Pr. XIV.2.) held tight between the lips which of course, is a fault of pronunciation; cf.ग्रस्तं निरस्तमविलम्बितं निर्हतं अम्बूकृतं ध्मात मथो विकम्पितम्. MBh. I. 1. पस्पशाह्निक. अय् (l) substitute for the causal sign णि before अाम्, अन्त, अालु etc. by P, VI.4.55 (2) substitute for ए before a vowel by P.VI.1.78. अयङ् the substitute अय् for the final ई of the root शी by P. VII.4.22. |
अयच् tad. affix अय substituted op- tionally for तय after द्वि and त्रि by P. V.2.43. e.g. द्वयम् द्वितयम्; त्रयम् त्रितयम्. अयाच्,अयाट् substitutes for inst. sing affix टा in Vedic literature e. g. स्वप्नया, नावया. अयावन non-mixture of words where the previous word is in no way the cause of (any charge in) the next word. अयावनं अमिश्रयम् Uv. on R. Pr. XI. 12 e. g, अग्निमीळे where the क्रमपाठ is अग्निं ईळे । अयुज् a term applied to the odd feet of a stanza; cf. युग्मावष्टाक्षरौ पादवयुजौ द्वादशाक्षरौ । ना सतोबृहती नाम R. Pr. XVI. 39. अयोगवाह the letters or phonetic ele- ments अनुस्वार,विसर्ग,जिह्वामूलीय, उपध्मानीय and यम called so,as they are always uttered only in combination with another phonetic element or letter such as अ or the like, and never independently; cf. अकारादिना वर्णसमा- म्नायेन संहिताः सन्तः ये वहन्ति आत्मलाभं ते अयेागवाहाः Uvvaṭa on Vāj.Pr.VIII.18. These अयोगवाह letters possess the characteristics of both, the vowels as well as consonants;cf.अयोगवाहानामट्सु उपदेशः कर्तव्यः णत्वं प्रयोजनम् । शर्षु जष्भावत्वे प्रयोजनम् । M. Bh. on शिवसूत्र हयवरट्. अर् a technical term for Ārdhadhā- tuka affixes in the Mugdhabodha grammar. अरक्तसन्धि a word, the coalescence of which is not nasalized, as the word आ in मन्द्रमा वरेण्यम् as contrast- cd with अभ्र आं अपः cf. R. Pr. XI.18. अरङ् a Visarga which is not rhotaciz- ed; the term अरिफित is used in the same sense. अरिफित not rhotacized: not turned into the letter र; cf. विसर्जनीयोsरि्फितो दीर्घपूर्वः स्वरोदयः आकारम् ， R. Pr II. 9. |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/५२
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
अमरचन्द्र
अरिफित
36
