others; e.g. तारकित, मुकुलित, सुखित, दुःखित etc.; cf. तदस्य संजातं तारकादिभ्य इतच् P.V.2.36. इतरेतर possessed of interdepende- nce; depending upon each other; cf. इतरेतरं कार्यमसद्वत् Candra Pari. 5 }. Grammatical operations are of no avail if the rules stating them are mutually depending on each other. The word इतरेतर has the sense of इतरेतराश्रय here. इतरेतरयोग mutual relationship with each other. Out of the four senses of the indeclinable च viz. समुच्चय, अन्वाचय, इतरेतरयोग and समाहार, the Dvandva compound is formed of words connected in the last two ways and not in the first two ways. The instances of द्वन्द्व in the sense of इतरेतरयोग are धवख- दिरपलाशाः, प्लक्षन्यग्रोधौ etc; cf. Kāś.on P. II.2.29 cf. also प्लक्षश्च न्यग्रोधश्चेत्युक्ते गम्यत एतत्प्लक्षोपि न्यग्रोधसहायो न्यग्रोधोपि प्लक्षसहाय इति M.Bh. on II.2.29; cf. also इतरेतरयोगः स यदा उद्रिक्तावयवभेदो भवति Sīradeva Pari. 16. इतरेतराश्रय depending upon each other; cf. इतरेतराश्रयाणि च कार्याणि न प्रकल्पन्ते । तद्यथा । नौर्नावि बद्धा नेतरे- तरत्राणाय भवति । M. Bh. on I.1.1. See इतरेतर above. इत्कार्य a grammatical operation caus- ed by इत् i. e. by a mute letter which is purely indicatory; cf. एवं तर्हि इत्कार्याभावादत्र इत्संज्ञा न भविष्यति M. Bh. I.3.2. See इत् above. इत्व the substitution of short इ by स्याघ्वोरिच्च P.I.2.17, शास इदङ्हलोः P. VI.4.3, etc. इत्थंभूतलक्षण characterization; indi- cation by a mark: e. g. जटाभि- स्तापसः cf. इत्थंभूतलक्षणे च ( तृतीया ) P. II.3.21. इत्नु kṛt affix mentioned by Pāṇini in VI.4.55 as causing the substitution 9 |
of अय् for णि before it; e. g गदयित्नुः, स्तनयित्नुः M.Bh. on VI.4.55. इत्र kṛt affix, added to the roots ऋ, लू, धू etc. in the sense of instru- ment cf. अर्तिलूधूसूखनसहचर इत्रः P.III. 2.184-6. e. g. अरित्रम् , लवित्रम् खनित्रम् etc. The words ending in इत्र have got the acute accent on the last syllable; cf. P.VI.2.144. इत्संज्ञक a letter which is termed इत्; See इत् above. इथुक् augment इथ् , e. g. यावतिथः, ताव- तिथः cf. वतोरिथुक् P. V.2.53. इदित् possessed of the mute indicatory letter इ; e. g the roots नदि, विदि and the like, in whose case the augment नुम् ( न् ) is affixed to the last vowel; cf इदितो नुम् धातोः P. VII.1.58. इन् ( 1 ) kṛt affix इ applied to the roots कृ, हृ, ग्रह, and भृ when they are preceded by certain words like स्तम्ब etc. in certain senses; e. g. स्तम्बकरिः, फलेग्रहिः, अात्मंभरिः; cf. P.III. 2.24-7;(2) kṛt affix इन् (णिनि) pres- cribed by P.III.3.170 e. g. अवश्यं- कारी, शतंदायी इन ( l ) substitute for the inst. case ending in अा (टा) after bases ending in अ ; cf. टाङसिङसामिनात्स्याः P.VII.1. 12; (2) tad.aff इन affixed to पूर्व e. g. पथिभिः पूर्विणैः cf. P. IV. 4. 133. इनङ् substitute इन् for the last vowel of the words कल्याणी, सुभगा, दुर्भगा and others before the affix ढ i. e. एय prescribed after these words in the sense of offspring e. g. काल्यााणिनेयः, सौभागिनेयः, कौलटिनेयः etc. cf.कल्याण्यादीना- मिनङ् P. IV.I.126, 127. इनच् tad. affix इन in the sense of poss- ession applied to the word नि which is changed into चिक, e.g. चिकिनः cf. इनच् पिटच् चिकचि च P.V.2.33. इनि ( 1 ) kṛt affix इन् applied to the roots क्री with धि, जु with प्र, and the |
पृष्ठम्:ADictionaryOfSanskritGrammarByMahamahopadhyayaKashinathVasudevAbhyankar.djvu/८१
पुटमेतत् सुपुष्टितम्
इतरेतर
इनि
65
