महाभारतम्-04-विराटपर्व-012

महाभारतम्
चतुर्थपर्व
महाभारतम्-04-विराटपर्व-012
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

नकुलेन विराटमेत्य स्वस्याश्वशास्त्रे कौशलाभिधानम् ।। 1 ।।
विराटेन नकुलस्याश्वपालने नियोजनम् ।। 2 ।।

वैशंपायन उवाच।	4-12-1x
अथापरोऽदृश्यत पाण्डवः प्रभुर्विराटराजे तुरगान्समीक्षति। तमापतन्तं ददृशुः पृथग्जनाः प्रमुक्तमभ्रादिव चन्द्रमण्डलम् ।। 1 ।।	4-12-1a 4-12-1b
स वै हयानैक्षत तानितस्ततः समीक्षमाणं च ददर्श मत्स्यराट्। दृष्ट्वा तथैनं स कुरूत्तमं तमः पप्रच्छ तान्सर्बसभासदस्तदा ।। 2 ।।	4-12-2a 4-12-2b
को वा विजानाति पुराऽस्य दर्शनं योऽयं युवाऽभ्येति हि मासिकां सभाम् प्रियो हि मे दर्शनतोपि संमतो ब्रवीतु कश्चिद्यदि दृष्टवानिमम् ।। 3	4-12-3a 4-12-3b
अयं हयान्पश्यति मामकान्मुहुर्ध्रुवं हयज्ञो भविता विचक्षणः। प्रवेश्यतामेष समीपमाशु वै विभाति वीरो हि यथाऽमरस्तथा ।। 4 ।।	4-12-4a 4-12-4b
वितर्कयत्येव हि मत्स्यराजनि त्वरन्कुरूणामृषभः सभामगात्। ततः प्रणम्योपनतः कुरूत्तमो विराटराजानमुवाच पार्थिवम् ।। 5 ।।	4-12-5a 4-12-5b
तवागतोऽहं पुरमद्य भूपते जिजीविषुर्वेतनभोजनार्थिकः। तवाश्वबन्धः सुभृतो भवाम्यहं कुरुष्व मामश्वपतिं यदीच्छसि ।। 6 ।।	4-12-6a 4-12-6b
विराट उवाच।	4-12-7x
ददानि यानानि धनानि वेतनं न चाश्वसूतो भवितुं त्वमर्हसि। कुतोसि कस्यामि कथं त्वमागतो ब्रवीहि शिल्पं तव विद्यते च यत् ।। 7	4-12-7a 4-12-7b
नकुल उवाच।	4-12-8x
पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां ज्येष्ठो राजा युधिष्ठिरः। तेनाहमश्वेषु पुरा प्रकृतः शत्रुकर्शन ।। 8 ।।	4-12-8a 4-12-8b
अश्वानां प्रकृतिं वेद्मि विनयं चापि सर्वशः । दुष्टानां प्रतिपत्तिं च कृत्स्नं चैव चिकित्सितम् ।। 9 ।।	4-12-9a 4-12-9b
न कातरं स्यान्मम वाजिवाहनं न मेऽस्ति दुष्टा बडवा कुतो हयः। जानंस्तु मामाह स चापि पाण्डवो युधिष्ठिरो ग्रन्थिकमेव नामतः ।। 10	4-12-10a 4-12-10b
मातलिरिव देवपतेर्दशरथनृपतेः सुमत्र इव यन्ता। सुमह इव जामदग्रेस्तथैव तव शिक्षयाम्यश्वान् ।। 11 ।।	4-12-11a 4-12-11b
युधिष्ठिरस्य राजेन्द्र नरराजस्य शासनात्। शतसाहस्रकोटीनामश्वानामस्मि रक्षिता ।। 12 ।।	4-12-12a 4-12-12b
विराट उवाच।	4-12-13x
यदस्ति किंचिन्मम वाजिवाहनं तदस्तु सर्वं त्वदधीनमद्य वै। ये चापि केचिन्मम वाजियोधास्त्वदाश्रयाः सारथयश्च सन्तु मे ।। 13 ।	4-12-13a 4-12-13b
इदं तवेष्टं विहितं सुरोपम ...हि यत्ते प्रसमीक्षितं वरम्। ...ऽनुरूपं हयकर्म दृश्यते विभाति राजेव न कर्म वाजिनाम् ।। 14 ।।	4-12-14a 4-12-14b
युधिष्ठिरस्यैव हि दर्शनेन मे समं तवेदं प्रियदर्श दर्शनम् । कथं नु भृत्यैः स विनाकृतो वने चरत्यनिन्द्यो रमते च पाण्डवः ।। 15	4-12-15a 4-12-15b
वैशंपायन उवाच ।	4-12-16x
तथा स गन्धर्ववरोपमो युवा विराटराज्ञा मुदितेन पूजितः। न चैवमन्येऽपि विदुः कथंचन प्रियाभिरामं विचरन्तमन्तरा ।। 16 ।।	4-12-16a 4-12-16b
।। इति श्रीमन्महाभारते विराटपर्वणि पाण्डवप्रवेशपर्वणि द्वादशोऽध्यायः ।। 12 ।।

विराटपर्व-011

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

विराटपर्व-013