महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-060

महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-060
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

धृतराष्ट्रेण दुर्योधनं प्रति स्वपरपक्षयोः बलाबलविमर्शनेन पाण्डवेषु पुत्रप्रेम्णा धर्मादिदेवानां साहाय्यकरमाभिधानपूर्वकं स्वस्य शमाभिरोचनवचनम् ।। 1 ।।

वैशंपायन उवाच।	5-60-1x
सञ्जयस्य वचः श्रुत्वा प्रज्ञाचक्षुर्जनेश्वरः। ततः सङ्ख्यातुमारेभे तद्वचो गुणदोषतः ।।	5-60-1a 5-60-1b
प्रसङ्ख्याय च सौक्ष्म्येण गुणदोषान्विचक्षणः। यथावन्मतितत्त्वेन जयकामः सुतान्प्रति ।।	5-60-2a 5-60-2b
बलाबलं विनिश्चित्य याथातथ्येन बुद्धिमान्। `यदा तु मेने भूयिष्ठं तद्वचो गुणदोषतः ।।	5-60-3a 5-60-3b
पुनरेव कुरूणां च पाण्डवानां च बुद्धिमान् ।' शक्तिं शङ्ख्यातुमारेभे तदा वै मनुजाधिपः ।।	5-60-4a 5-60-4b
देवमानुषयोः शक्त्या तेजसा चैव पाण्डवान्। कुरूञ्शक्त्याऽल्पतरया दुर्योधनमथाब्रवीत् ।।	5-60-5a 5-60-5b
दुर्योधनेयं चिन्ता मे शश्वन्न व्युपशाम्यति। सत्यं ह्येतदहं मन्ये प्रत्यक्षं नानुमानतः ।।	5-60-6a 5-60-6b
आत्मजेषु परं स्नेहं सर्वभातिनि कुर्वते। प्रियामि चैषां कुर्वन्ति यथाशक्ति हितानि च ।।	5-60-7a 5-60-7b
एवमेवोपकर्तॄणां प्रायशो लक्षयामहे। इच्छन्ति बहुलं सन्तः प्रतिकर्तुं महत्प्रियम् ।।	5-60-8a 5-60-8b
अग्निः साचिव्यर्ता स्यात्खाण्डवे तत्कृतं स्मरन् । अर्जुनस्यापि भीमेऽस्मिन्कुरुपाण्डुसमागमे ।।	5-60-9a 5-60-9b
जातिगृद्ध्याऽभिपन्नाश्च पाण्‍डवानामनेकशः। धर्मादयः समेष्यन्ति समाहूता दिवौकसः ।।	5-60-10a 5-60-10b
भीष्मद्रोणकृपादीनां भयादशनिसन्निभम् । रिरक्षिषन्तः संरभ्यं गमिष्यन्तीति मे मतिः ।।	5-60-11a 5-60-11b
ते देवैः सहिताः पार्था न शक्याः प्रतिवीक्षितुम् । मानुषेण नरव्याघ्रा वीर्यवन्तोऽस्त्रपारगाः ।।	5-60-12a 5-60-12b
दुरासदं यस्य दिव्यं गाण्डीवं धनुरुत्तमम् । वारुणौ चाक्षयौ दिव्यौ शरपूर्णौ महेषुधी ।।	5-60-13a 5-60-13b
वानरश्च ध्वजे दिव्यो निःसङ्गे धूमवद्गतिः । रथश्च चतुरन्तायां यस्य नास्ति समः क्षितौ ।।	5-60-14a 5-60-14b
महामेघनिभश्चापि निर्घोषः श्रूयते जनैः । महाशनिसमः शब्दःत शात्रवाणां भयंकरः ।।	5-60-15a 5-60-15b
यं चातिमानुषं वीर्ये कृत्स्नो लोको व्यवस्यति। देवानामपि जेतारं यं विदुः पार्थिवा रणे ।।	5-60-16a 5-60-16b
शतानि पञ्च चैवेषून्यो गृह्णन्नैव दृश्यते। निमेषान्तरमात्रेण मुञ्चन्दूरं च पातयन् ।।	5-60-17a 5-60-17b
यमाह भीष्मो द्रोणश्च कृपो द्रौणिस्तथैव च । मद्रराजस्तथा शल्यो मध्यस्था ये च मानवाः ।।	5-60-18a 5-60-18b
युद्धायावस्थितं पार्थं पार्थिवैरतिमानुषैः । अशक्यं रथशार्दूलं पराजेतुमरिंदमम् ।।	5-60-19a 5-60-19b
क्षिपत्येकेन वेगेन पञ्चबाणशतानि यः। सदृशं बाहुवीर्येण कार्तवीर्यस्य पाण्डवम् ।।	5-60-20a 5-60-20b
तमर्जुनं महेष्वासं महेन्द्रोपेन्द्रविक्रमम्। निघ्नन्तमिव पश्याभि विमर्देऽस्मिन्महाहवे ।।	5-60-21a 5-60-21b
इत्येवं चिन्तयन्कृत्स्नमहोरात्राणि भारत । अनिद्रो निःसुखश्चास्मि कुरूणां शमचिन्तया ।।	5-60-22a 5-60-22b
क्षयोदयोऽयं सुमहान्कुरूणां प्रत्युपस्थितः। अस्य चेत्कलहन्यान्तः शमादन्यो न विद्यते ।।	5-60-23a 5-60-23b
शमो मे रोचते नित्यं पार्थैस्तात न विग्रहः । कुरुभ्यो हि सदा मन्ये पाण्डवाञ्शक्तिमत्तरान् ।।	5-60-24a 5-60-24b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि यानसन्धिपर्वणि षष्टितमोऽध्यायः ।।

5-60-5 शक्त्या परिच्छिद्येति शेष्ठः ।। 5-60-9 भीमे भयंकरे ।। 5-60-10 जातिगृद्ध्या जन्मग्रहणाद्धेतोः युधिष्ठिरादीनां पितरो धर्मादयोपि तेषां सहायाः सन्ति ।।

उद्योगपर्व-059

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-061