महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-068
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

भगवद्वेदनसाधनं पृष्टेन सञ्जयेन धृतराष्ट्रंप्रति तत्कथनम् ।। 1 ।। श्रीव्यासेन धृतराष्ट्रंप्रति सञ्जयाद्भगद्वेदनाभ्यनुज्ञा ।। 2 ।।

धृतराष्ट्र उवाच।	5-68-1x
कथं त्वं माधवं वेत्थ सर्वलोकमहेश्वरम्। कथमेनं न वेदाहं तन्ममाचक्ष्व सञ्जय ।।	5-68-1a 5-68-1b
सञ्जय उवाच।	5-68-2x
श्रृणु राजन्न ते विद्या मम विद्या न हीयते। विद्याहीनस्तमोध्वस्तो नाभिजानाति केशवम् ।।	5-68-2a 5-68-2b
विद्यया तात जानामि त्रियुगं मधुसूदनम् । कर्तारमकृतं देवं भूतानां प्रभवाप्ययम् ।।	5-68-3a 5-68-3b
धृतराष्ट्र उवाच।	5-68-4x
गावल्गणेऽत्र का भक्तिर्या ते नित्या जनार्दने। यया त्वमभिजानासि त्रियुगं मधुसूदनम् ।।	5-68-4a 5-68-4b
सञ्जय उवाच।	5-68-5x
मायां न सेवे भद्रं ते न वृथाधर्ममाचरे। शुद्धभावं गतो भक्त्या शास्त्रद्वेद्मि जनार्दनम् ।।	5-68-5a 5-68-5b
धृतराष्ट्र उवाच।	5-68-6x
दुर्योधन हृषीकेशं प्रपद्यस्व जनार्दनम्। आप्तो नः सञ्जयस्तात शरणं गच्छ केशवम् ।।	5-68-6a 5-68-6b
दुर्योधन उवाच।	5-68-7x
भगवान्देवकीपुत्रो लोकांश्चेन्निहनिष्यति। प्रवदन्नर्जुने सख्यं नाहं गच्छेऽद्य केशवम् ।।	5-68-7a 5-68-7b
धृतराष्ट्र उवाच।	5-68-8x
अवाग्गान्धारि पुत्रस्ते गच्छत्येष सुदुर्मतिः । ईर्षुर्दुरात्मा मानी च श्रेयसां वचनातिगः ।।	5-68-8a 5-68-8b
गान्धार्युवाच।	5-68-9x
ऐश्वर्यकाम दुष्टात्मन्वृद्धानां शासनातिग। ऐश्वर्यजीतिते हित्वा पितरं मां च बालिश ।।	5-68-9a 5-68-9b
वर्धयन्दुर्हृदां प्रीतिं मां च शोकेन वर्धयन् । निहतो भीमसेनेन स्मर्ताति वचनं पितुः ।।	5-68-10a 5-68-10b
व्यास उवाच।	5-68-11x
प्रियोऽसि राजन्कृष्णस्य धृतराष्ट्र निबोध मे। यस्य ते सञ्जयो दूतो यस्त्वां श्रेयसि योक्ष्यते ।।	5-68-11a 5-68-11b
जानात्येष हृषीकेशं पुराणं यच्च वै परम्। शुश्रूषमाणमैकाग्र्यं मोक्ष्यते महतो भयात् ।।	5-68-12a 5-68-12b
वैचित्रवीर्य पुरुषाः क्रोधहर्षसमावृताः । सिता बहुविधैः पाशैर्ये न तुष्टाः स्वकैर्धनैः ।।	5-68-13a 5-68-13b
यमस्य वशमायान्ति काममूढाः पुनः पुनः । अन्धनेत्रा यथैवान्धा नीयमानाः स्वकर्मभिः ।।	5-68-14a 5-68-14b
एष एकायनः पन्था येन यान्ति मनीषिणः । तं दृष्ट्वा मृत्युमत्येति महांस्तत्र न सञ्जति ।।	5-68-15a 5-68-15b
धृतराष्ट्र उवाच।	5-68-16x
अङ्ग सञ्जय मे शंस पन्थानमकुतोभयम्। येन गत्वा हृषीकेशं प्राप्नुयां सिद्धिमुत्तमाम् ।।	5-68-16a 5-68-16b
सञ्जय उवाच।	5-68-17x
नाकृतात्मा कृतात्मानं जातु विद्याञ्जनार्दनम् । आत्मनस्तु क्रियोपायो नान्यत्रेन्द्रियनिग्रहात् ।।	5-68-17a 5-68-17b
इन्द्रियाणामुदीर्णानां कामत्यागोऽप्रमादतः। अप्रमादोऽविहिंसा च ज्ञानयोनिरसंशयम् ।।	5-68-18a 5-68-18b
इन्द्रियाणां यमे यत्तो भव राजन्नतन्द्रितः । बुद्धिश्च ते मा च्युवतु नियच्छैनां यतस्ततः ।।	5-68-19a 5-68-19b
एतज्ज्ञानं विदुर्विप्रा ध्रुवमिन्द्रियधारणम्। एतज्ज्ञानं च पन्थाश्च येन यान्ति मनीषिणः ।।	5-68-20a 5-68-20b
अप्राप्यः केशवो राजन्निन्द्रियैरजितैर्नृभिः। आगमाधिगमाद्योगाद्वशी तत्त्वे प्रसीदति ।।	5-68-21a 5-68-21b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि यानसन्धिपर्वणि अष्टषष्टितमोऽध्यायः ।।

सम्पाद्यताम्

5-68-4 भक्तिः आराध्यत्वेन ज्ञानं एच्च कीदृशम् ।। 5-68-5 वृथाधर्मं भगवदर्पणं विना न चरामि। शुद्धभावं मनसः कामक्रोधादिराहित्येन नैर्मल्यम् ।। 5-68-12 ऐकाग्र्यं शुश्रूषमाणं सेवमानं त्वां मोक्ष्यते मोचयिष्यति ।। 5-68-13 सिताः बद्धाः । पाशैः कामादिभिः ।। 5-68-14 अन्धनेत्रा अन्धश्चासौ नेता च तेन ।। 5-68-17 आत्मनः स्वस्य इन्द्रियनिग्रहादन्यत्र इन्द्रियनिग्रहंविना क्रियायागादिरूपा उपायः प्राप्त्युपायो नास्ति ।। 5-68-21 योगात् चित्तवृत्तिनिरोधात्। वशी ईश्वरः। तत्त्वे स्वयाथात्म्ये विषये। प्रसीदति ज्ञानदानेन अनुगृह्णाति ।।

उद्योगपर्व-067

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-069