महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-076
| ← उद्योगपर्व-075 | महाभारतम् पञ्चमपर्व महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-076 वेदव्यासः |
उद्योगपर्व-077 → |
| महाभारतस्य पर्वाणि |
|---|
श्रीकृष्णेन भीमंप्रति स्वस्य तन्महिमाभिज्ञत्वमभिधाय तत्प्रशंसनपूर्वकं स्वोक्तेः तेजस्सन्दीपनार्थत्वकथनम् ।। 1 ।।
श्रीभगवानुवाच। | 5-76-1x |
भावं जिज्ञासमानोऽहं प्रणयादिदमब्रवम् । | 5-76-1a 5-76-1b |
वेदाहं तव माहात्म्यसुत ते वेद यद्बलम्। | 5-76-2a 5-76-2b |
यथा चात्मनि कल्याणं संभावयसि पाण्डव । | 5-76-3a 5-76-3b |
यादृशे च कुले जन्म सर्वराजाभिपूजिते । | 5-76-4a 5-76-4b |
जिज्ञासन्तो हि धर्मस्य सन्दिग्धस्य वृकोदर । | 5-76-5a 5-76-5b |
स एव हेतुर्भूत्वा हि पुरुषस्यार्थसिद्धिषु। | 5-76-6a 5-76-6b |
अन्यथा परिदृष्टानि कविभिर्दोवदर्शिभिः । | 5-76-7a 5-76-7b |
सुमन्त्रितं सुनीतं च न्यायतश्चोपपादितम् । | 5-76-8a 5-76-8b |
दैवमप्यकृतं कर्म पौरुषेण विहन्यते । | 5-76-9a 5-76-9b |
यदन्यद्दिष्टभावस्य पुरुषस्य स्वयं कृतम् । | 5-76-10a 5-76-10b |
लोकस्य नान्यतो वृत्तिः पाण्डवान्यत्र कर्मणः। | 5-76-11a 5-76-11b |
य एवं कृतबुद्धिः स कर्मस्वेव प्रवर्तते । | 5-76-12a 5-76-12b |
तत्रेयमनुमात्रा मे भीमसेन विवक्षिता। | 5-76-13a 5-76-13b |
नातिप्रहीणरश्मिः स्यात्तथा भावविपर्यये । | 5-76-14a 5-76-14b |
श्वोभूते धृतराष्ट्रस्य समीपं प्राप्य पाण्डव। | 5-76-15a 5-76-15b |
शमं चेत्ते करिष्यन्ति ततोऽनन्तं यशो मम। | 5-76-16a 5-76-16b |
ते चेदभिनिवेक्ष्यन्ते नाभ्युपैष्यन्ति मे वचः । | 5-76-17a 5-76-17b |
अस्मिन्युद्धे भीमसेन त्वयि भारः समाहितः। | 5-76-18a 5-76-18b |
अहं हि यन्ता बीभत्सोर्भविता संयुगे सति। | 5-76-19a 5-76-19b |
तस्मादाशङ्कमानोऽहं वृकोदर मतिं तव। | 5-76-20a 5-76-20b |
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि |
5-76-1 भावमिति । विवक्षया त्वया स्वरूपं वक्तव्यमितीच्छया। प्रागेव तस्य ज्ञातत्वात् ।। 1 ।। 5-76-5 देवमानुषयोर्धर्मस्य पर्यायमिति संबन्धः ।। 5-76-7 परिदृष्टानि कर्तव्यत्वेन निश्चितानि कार्याणि ।। 5-76-10 दिष्टः फलभोगाय आज्ञप्तः भावः सत्ता यस्य तत् दिष्टभावं प्रारब्धकर्म। पञ्चम्यर्थे षष्ठी । प्रारब्धादन्यदित्यर्थः । पुरुषस्य पुरुषेण संचितं यत्स्वयंकृतं कर्म तस्मादनुपरोधो जन्मान्तरे निरोधो नास्ति। तत्र ज्ञानेन प्रायश्चित्तेन वा संचितपापानां नाशे लक्षणं ज्ञापकं श्रुतिस्मृतिजातं विद्यते ।। 5-76-11 कर्मणोऽन्यत्र पौरुषंविना अन्यत एकस्माद्दैवादेव वृत्तिर्जीविका नास्ति । एवं बुद्धिः ईदृक्ज्ञानवान्सन् प्रवर्तेत पुरुषकारं कुर्यात्। तथा सति उभयान्वये दैवपौरुषयोः संबन्धे फलं भवति नान्यतरत इत्यर्थः ।। 5-76-13 अनुमात्राऽवधारणं निश्चय इत्यर्थः ।। 5-76-14 प्रहीणरश्मिः निष्प्रभः। भावः प्रारब्धं कर्म। अर्च्छेत् प्राप्नुयात् ।। 5-76-17 ते कुरव इति संबन्धः ।। 5-76- 5-76- 5-76-
| उद्योगपर्व-075 | पुटाग्रे अल्लिखितम्। | उद्योगपर्व-077 |