ललितविस्तरः

ललितविस्तरः [[लेखकः :|]] १९०२

LALIT A VISTARA LEBIDEN UND IHRE pg v A KYA - B C D D H A THETAUBEARS I YARDEN - RE-AD WORKERZEICINE 02 DRS. LEFANN as big at TALEX S. EDIA HE balALEअG DESWARA 1802 LALIT A-VIS TARA ABHe HIRAUGEGEBEN 6 Dala । DR. DR. S. LEFIANN posomap Cantag ico 3 220 SEEE THE ' वि → 1 4 _&०१० == = 23 १c L/2 HALILE . S. E.GE GUIDAB 23 AGHATS 1502 ल } ७ ६५-6-85% 4 CENTRAL ARCHAEOLOGIGA LIBRARY, NEW DELHI. १oo. No....................--- Data............. ........... a Na. --. Sh------ La८ILe. =ि AIR Raghaza nehan अथ श्रीललितविस्तरो नाम दREER & prayag Ng N ॥ ओं नमः सर्वबुद्धबोधिसल्लेभ्यः । । ओं नमो दशदिगनन्तापन्तलोकधातुप्रतिष्ठितसर्वबुद्धबोधिसः त्वावप्रत्येकबुद्धया ऽतीतानागतप्रत्युत्पन्नेभ्यः। एवं मया श्रुतमेकमिन्समये भगवान् श्रवस्थां विहरति स्म । बतचने ऽनघपिण्डदाराने महता भिक्षुसंधेन सार्ध (द्वादशभि- ५ भिचुसहयैः । तद्यथा । आयुष्मता च ज्ञानकाण्डिन्योग। आयुष्मता चाश्वजिता । आयुष्मता च वायेण । अयुष्मता च महानाम्। आयुष्मता च भद्रिकेय । आयुष्मता च धभेदेवेन । आयुष्मता च विमलेन । आयुष्मता च सुबाहुना । आयुष्मता च पूर्णेन । आयुष्मता च गवाम्यतिना । आयुष्मता चेयविल्वाश्चर्यन ।१० आयुष्मत च नदीकाशपत् । आयुष्मता च मयाशयेन । आयुष्मता च शारिपुत्रेषु । युष्मता च महामीनाथनेन । अयुष्मता च महाकाशयेन । आयुष्मता च महाकाव्यथनेन । आयुष्मता च कपिले । आयुष्मता च कीर्डिन्येन । आयुष्मता। च चुनन्दन। आयुष्मता च पूर्णमायणपुत्रेण । आयुष्मता यानि- १५ दिन । चायुष्मता च नन्दिकेन । आधुमत च काफिलेन । आयुष्मता च सुभूतिना । आयुष्मता च रेवते । आयुष्मता च ॥ ललितत्सिरः । खदिरवनिकेन । आयुष्मता चामेघराजेन । आयुष्मतां च महान् पारणिकेन । आयुष्मता च वकुलैम । आयुष्मता च मन्दे । आपुष्मता च रहनि । आयुष्मता च स्वागतेन । आधुमता। आनन्देन एवं प्रमुछेर्ददशभिर्सिबुसहयैः सार्ध द्वात्रिंशता च - ५ धिसत्त्वमाह नः सर्वरकजातिप्रतिबद्धेः सर्वबोधिसत्त्वपारमितानिति संबंधिाभिन्नताविीडितः सर्ववाधिसत्वधारणप्रतिमानप्रति- लब्धेः शर्वबोधिसत्त्रधारणप्रतिलयैः सर्वबधिसत्वप्रणिधानसुपरिपूर्ण त्वमातिसम्यङ्कतिङ्ग सर्वबाधिसत्वसमाधिवसिताननः सर्वाधिसमवशितापतिर्वैः सर्वबोधिसश्चाषवञ्चकीर्णः सर्वव १० धिसत्तभूमिपपूिर्णः। तवथा। मेचयेण च बोधिसतेग महासनेन । धरणीवरराजेन च बघिसनेन महासत्वेन । सिंहकेतुमा च वधिसन्नेन महासवेन । सिद्धार्थमतिा च बाधिसलेग महास लग । अशातचारित्रमतिना च । वधिसव सहासवत् । प्रतिमाविमानेन च वधिसवेन महा स वन। नित्ययुक्तंभ च बोधिसत्व वन मकसभः मेष महाकरणाचद्रिा च बोधिभलेग महासत्रम् । एवं प्रमुखवधिशत च बोधिसत्वसहः । न खलु पुनः समयेन भगवान् श्रावतीं महानगरीमुनि बिल्व विहरति स्म । अतो गुस्तो मानितः पूजितं तसृणां परिषदा । राज्ञा राजकुमाराणां राजमन्त्रिणां राजमहामायाणा २० राजपादमूलिकानां बलिथन्नझाइपचमात्यपाषंडन पारजनपदानां अन्वतीर्थकत्रमत्राह्मणनरकपरिव्राजकानां । लामी च भग अभूतानां सादये भोजनीयमसादनीयाकल्पियन चयरपिण्डपा निदानपरिवर्तः । शयनासनम्लानप्रययभयरूपरिस्काराणां भार्ययोऽधमाप्तश्च भगवान् सर्वच वानुपतिः परा इव जलेनदारश्च भगवतः कीर्तिशब्द- यो लेदो ऽसुतो धीन् सम्यमहं बुद्धो विव्यचरणसंपन्नः सुमती लोकचित्परः पुरुषदन्यसारथिः शया देवानां च मनुष्याणां च बुद्ध भगवान् प्रचलङः समन्वागत । स इमं च लोकं परं च लोकं सदैवी ५ समारी समझकं सश्रमचत्राङ्गणीन् प्रयान् सदेवमानुषान् खर्थ विथ साचात्त्योपसंपझ विहराति कं । सचमी देशयति यत्र । आदा कच्या मध्य की पर्यवसाने कमाणं स्वर्थ सुव्यञ्जनं केवल परिपूर्ण परिशुद्धे पर्यवदातं ब्रह्मचर्यं संप्रकाशयति स ॥ तेन खलु पुनः समरे भगवान् राज्य मध्यमे यामे शुद्ध- १० बकारबूट नाम समधि समापनभूत । समनन्तरसमापन्नस्य च। गवतः हमें बुद्धीकारतें नाम समाधिमथ तत्क्षणमेव भगवत तपः रिश्वान्भूर्भः संधावुष्णीष विवशतात् पूर्वंबुजुर्वसन्ते कालंकारं नाम रश्मिश्चचार । सा खर्च गुचवासान् देवभवनान्यवभास्य महेश्वरदेवपुत्रप्रमुखानप्रमेयान्देवपुलाम्संचोदयामास । ततश्च तथा १५ गतरश्मिजालान् निधायेंसा (संचोदना) शाखा भिश्चरन्ति स्म । चाननमें अन्ततमसे प्रभार शुधप। शुभवमलाग्रतेजसम्। प्रशान्तकार्य शुभशान्तमानसे मुनि समादिश्यत शक्यसिंहम् । नीद महानुभावं धर्मेश्वरं सर्वविदं मुनीशम । द्वातिदवे नरदेवपूछे में खयंशं वशित्रं अयध्यै ॥ २० या दुर्दमं चित्तमवतंबर था मारपालैरवमुक्तमानस । यस्वयबन्धाविव। दर्जनश्रवा स्यात्ततः शानविमोचपारगः । ॥ बलितविस्तरः । आलभूतं तमतुल्यधर्म तमोनुदं समाचवेदितार । शान्तऊिर्थ सुममेयबुद्धि भक्त्या समस्या इपसंमध्ये ॥ स वैश्चराकी मृतभैषजप्रदः स वादिरः कुगणिप्रतापकः । स धर्मबन्धुः परमार्थकोविदः च आथको अनुक्रमार्गदर्शकः इति। ५ समनन्तरस्थुष्टाव खलु पुनस्ते श्रद्धावासकायिका देवपुत्रः । तस्थ इवानुभुत्सङ्गशालंकाया रस्त्या अभिधैवंरूपाभिभाषाभिः संवदिताः समन्ततः प्रशान्ताः समाधियुत्वाय तान् बुझनुभावेनाप्रमेय संन्यगणसमतिकान्तकख्यातिक्रान्तान् बुबान् भगवन्ते अनुसरति । तेषां च बवानां भगवतां यानि बुद्धक्षेत्रगुणव्यूहात्पर्यमण्डलानि १० याच धर्मदास्ता आसन् तान् सर्वमनुसरन्ति । । अथ खलु तस्यां रात्राि प्रशान्ताचामीश्वरश्च नाम शुद्धाभया चिको देवपुत्रो मईश्वरो नाम मन्दब सुनन्द्य चन्दनञ्च महितच प्रशान्य प्रशान्तविनीतश्चरीते चान्ये च बहुलाः शुषासका थिका देवपुत्रा अतिक्रान्तातिक्रान्तवः सर्ववन्तं जैतवनं दिब्धेना १५ बभासेनावभास्ख येन भगवतेिषज्ञकामदुपसंक्रम्य भगवतः पाद। शिरसाभिवन्छेकाने तखुः कान्ते खिताब ते गुयवासकायिका देवश्च भगवन्तमेतद्वचम्। अति भगव ललितथिपतरो नाम धर्म पर्ययः सुत्रान्ता महावैषुवनिचचे बाधिसवकुशलमूलसमुद्भवजस्तु- पितवरभवमविकिरणसंचिन्त्यावकमविीडनगर्भ बिड़लगर्भनविशेषसंक्रांती २० अभिजातवथभूमिप्रभावसंदर्शनः सर्वपापचयगुणविशेषसमतिक्रमसर्वः क्रियाशिल्यानकर्मखानतिपिशंख्यमुद्राननाधिनुक्षध्वसाः अम्भसर्वसत्त्रप्रतिविशिष्टसंदर्गेनान्तःपुरविषयोपभेगमसंदर्शनाः सर्वथा

1. निदानपरिवर्तः ।

धिसत्वचारिनिष्पन्दनिष्पत्तिमधिगभपरिकीर्तना बोधिसत्त्वनि डितः सर्वमारमण्डलविध्वंसनचागतववैशारद्यष्टादशावनिकस मुच्चय ऽप्रमाणबुवधर्मनिर्देशः पूर्वकरपि तथागतभीषितपूर्वः। तद्यथा। भगवता पदोत्तरेण च धर्मकेतुना च दीपङ्करेण च गुणकेतुना च महाकरेण च अर्पिदेवेन च आतेजसा च सत्यकेतुना च वयसंहतेन ५ च समिभुवा य हेमवर्षेम च अत्युच्चगामिना च प्रवडसागरण च पुष्पकेतुना च वररूपेण च सुलोचनेन च ऋषिगुप्तने च विनवण च उन्नतेन च पुष्पितन च ऊर्णतेजसा च पुष्करेण च सुरश्मिना च मङ्गलेन च सुदर्शनेन च मद्दसिंहृतेजसा च स्थितबुदितेन च वसन्तगन्धिना च सत्यधर्मविपुलकीर्तिना च तिच्चेण च पुष्येण च १० लोकसुन्दरेण च विस्तीर्बभेदेन च रबकीर्तिना च उग्रतेजसा च ब्रह्मतेजसा च सुषेषेण च सुपुष्येण च सुमनोज्ञघोषेण च सुचेष्टरूपेण च प्रहसितनेत्रेण च गुणराशिना च मेघखरेण च सुन्दरवर्णेन च आयुस्तेजसा च सलगवणामिश च लोकाभिसाधितेन च जितशत्रुणा च संपूजितेन च विपश्चिना च शिखिना च विद्मभुवा १५ च ककुच्छन्दे च कनकमुनिना च बालपेन च तथागतेनाईता सम्धः वसं चुबेन भाषितपूर्वस्त भगवानप्येतर्हि संप्रकाशयेत् ॥ बहुजनहिताय बहुजनसुखाय सानुकम्पार्थ महतो जनकाधस्त्राघीय सुखाय देवानां च मनुष्याणां चाच्य च महायानवनार्थं सर्वपरप्रवादिनां च निवडूची सर्वबोधिसत्वानां चङ्गावार्थ सर्वमाराणां चाभिभवनाथ् २० सर्वाधिसत्त्वयानिकानां च पुन्नानां वायोरधसंजननावी इर्मस्य चालुपरिग्रहार्थं चिरत्रवंशस्यापरिग्रहार्थं त्रिरब्रवंशस्खानुपवेदार्थ । ललितविस्तार । वृहकार्य च परिसंदर्शनार्थमित्यधिवासयति स भगवांतषां देवः पुत्राणां तूष्णीभावेन सदेवकस्य लोकस्यानुकम्पामुपादाय । अथ खलु देवपुत्र भगवतकूणभावेनाधिवासना विदित्वा तुष्टा उदय चात्मनस अमुदिताः प्रीतिसैमनस्याता भगवतः ५ पाद शिरसाभिवन्द भगवन्तं त्रिपदवणीयत्व दियश्चन्दनचूर्णर गुडूचैमीन्दारपुत्रैश्वास्थवीयं तत्रैवान्तर्दधुः । अथ खलु भगवांस्तस्यामेव रामत्वेन च कर मण्ड माचूहनोपसंकामदुपसंतस्थ भगवान्प्रज्ञाप्त एवासने न्यषीदधि सत्त्वगतपुरस्कृतः श्रावकसंघपुरस्कृता निषद्य भगवाभिचूम मय - १० यति मा । इति हि भिचव रामी प्रशान्य नाम शुबाबासका थिको देवपुत्रं महेनरी नाम नन्दछ (आनन्द) सुनन्द्य चन्दनञ्च महितच प्रशान्तञ्च विनीतेश्वरथते चान्ये च संबहुलाः शुद्धावासका चिका देवपुत्रः पूर्ववथावत्तवान्तर्दधुः । अथ च ते बोधिसत्वात २५ च महाञ्जाबका येन भगवताञ्जलिं प्रणम्य भगवन्तमेतदवचन । तत्साधु भगवंस्नामितविस्तरं नाम धर्मपचीय देशयते । तद्भविष्यति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पार्थ महती जनकायद्याधीय हिताय सुखाय देवाय च मनुष्याणां च । एतर्हि चागतानां च बोधिसत्त्वानां महासत्वानामधिवासथति छ भगवास्तेषां वधि २० संवत महासमणां तेषां च महाश्रावकाय तूष्णीभावेन सदेवमा मुषासुरस्य कार्यामुपादाय " । निदपरिवर्तः । यमिहास्थ मम मिलव इव सुखपविष्टस्य निरक्षण । अविद्यमानस्य शुनीर्विहारिर एकाग्रचित्तस्य समाहितम् । अथागमन देवसुतो महर्षयः प्रतीतवर्णविमखथियोब्बषाः। श्रियावभास्वेह च दोहसाहयं वनं सुदा में अन्तिकमम्भुपागताः । मईवरचन्दन ईशवी प्रशान्तचित्तो महितः सुनन्दनः। ५ । शान्तहृयश्चाप्तदेवपुत्रस, तास्ताश्च बहो ऽय च देवकाः॥ प्रणम्य पद प्रतिदक्षिणी च छावच मा मां तस्थुरिहायतो में । मगुश्च ज्ञेयाञ्जलिमञ्जरीभिः सगीरवा मामिह ते यचक्षुः ॥ रदं मुने रागनिमूदनाङ उ चैपुत्रसूत्रं हि महानिदानम् । यद्भाषितं सर्वतोगतः प्राग् क्षेत्रस्य सर्वस्य हितार्धमेतत् ॥ १० तत्साध्विदानीमपि भाषतो मुनिः स धिस बीघपरिग्रहेच्छया। परं महायानमिदं प्रभाषय पर प्रवदन्नमुचिं च धर्षयन् । अधषणां देवगणस्य तूष्णीम् अगृह्द्वानधिवासनं च । सर्वे च तुष्टा मुदिता इदाः पुष्पाणि चिक्षेपुरवातहर्षम् । तद्विव मे गृणुतेव संवें वपुबसूत्रे हि महानिदमम्। । १५ यद्भाषितं सर्वतर्गतः प्राग् लोकस्य सर्वस्य हितार्थमेवम् रति ॐ इति श्रीवनितावित निदानपरिवों नामप्रथमो ऽध्यायः तत्र भिषवः कतमत्सुलितविस्तरो नाम धर्मयययः सूयन्तो २० महावैषुब्ब इह भिघवी वधिसवस्त्र तुषितवरभवनावस्थितस्य पूयपूजितस्याभिषेकप्राप्तश्च देवशतसहस्रसुतस्तौमितबर्गितप्रशंसितस्त्र लब्धाभिषेकस्व प्रशिधानसमुन्नतस्व सर्वबुद्धधर्मसमुदागतबुद्धे सुवि पुलपरिर्दशनमयनस्च मृतिमतिगतिश्रुत्युत्तप्तविपुलबुदैः। दानशी चातिवीध्यानम्नमहीपायौशल्यपरमपारमिताप्राप्तस्य महामै करुणामुदितार्षात्रयपञ्चके महाभिसंगळावरणज्ञानसं में दर्शनाभिमुखीभूतस्य धूम्रपानसखम्हाणच्छविपादेझियममध्य- जमार्नेसवंवाधिपत्रधर्मसुपरिपूर्णकोटिप्राप्तस्य । अपरिमितपुण्यसभा रलवणानुषयज्ञनसमलंकृतवाच दीर्घशुपरिवर्तिनो यथावादितश्च आर्यवितथवकर्मसमुदाहारकस्य उज्जकुटिलावङ्गप्रतिहतमानसद्ध सर्वमासमदर्पभयषिणदापगतस्य सर्वसत्त्वसमचित्तम् । अपरिमितबुद्ध १० डिनयुतंशतसहस्रपर्युपासितस्व बहुवाधिसत्वकेटिनयुक्तशतसहस्र वलोकिताबलेकितवदनस्य शकत्राझमट्टीश्वर नेपालदेवगाण्यवगन्धर्व- भूगडकिन्नरमहोरगराक्षसगणरभिनन्दितयशसः सर्वपदप्रभेदनिर्दे- शासङ्गप्रतिसंविदवताशकुशलख सर्वसुखभाषितधारणवूतिभाज आविक्षेपामन्तापर्यन्तधारींप्रतिलब्धस्व । महाधमेनामृत्युपस्खानस १प म्यकृशा विषादंद्रियबलवंध्यङ्गमार्गपारमितापायशवधर्मरत्न- पुण्यसमुदतीतमहासार्थवाहस् चतुधपारगामिनाभिप्रायस्व निहत मानप्रवर्चिकस्य सर्वपरमवादिचुनिगृहीतस्य संयमशीषंसुप्रतिष्ठितस्त्र शरिपुगणनिसूदनस्त्र जानवरच घड्डप्रहरणाय वधिचित्तमूलमहा वहणादण्डाध्यायद्वतय गभीरर्थसलिलाभिषिक्तस्य उपाय २० शतकर्णिकस्य मध्यभागकेशरस्य समाधिकिञ्जल्कत्र गुणगणचिम ससरसिसुजातम्ख विगतमदमाजपरिवाहशशिविमलविलीपत्रस्य विद्युतामवाददशदिनप्रतिहतगन्धिनी लोके ज्ञानवृद्धस्याष्टाभित्रैवसमुत्साहपरिवर्तः । धर्मरपबिप्तस्य महापुरुषपदाच पुढचानसभारविसृतसुरभिगन्धिन अज्ञानदिनकरकिरीर्विकसितसुविशुद्धशतपत्रपत्तनस्य चतुर्थद्धि पादपरमजापजपितस्य चतुरार्यसत्वसुतीक्ष्णनखदंष्ट्रवं चतुर्द्धविहार निश्चितदमेन चतुःसृग्रहवखुसुसंगृहीतशिरसः बादशाङ्गमतीत्वस सुत्पादानुवेधानुपूर्वसमुहतकायस्ख सप्तत्रिंशदधिपयधर्मसंप्रतिपूर्ण- ५ सुविजातिनाविष्याशनकेशरिणस्खिविमोमुखविधृषितस्य समर्थचिद् शंनासुविशुद्धनयनस्व धानविमोचसमाधिखमापतिगिरिदरीगुवानि वासित चतुरीयंपघविनयनपवनसुवर्विततरोद्भबलवंशराभ्या- सीभवितवचस्व विगतभवविभवभयलोमहर्षनासंकुचितपराक्रसद ती ‘शशमृगगणसंघसमघनस् नराम्यशेषोदारमहासिंहनादादिनः १० पुरुषसिंहस्य विमुक्तिध्यानमण्डप्रक्षेप्रभमिथकर घीतगणनि:प्र भंकरल अविवातमधन्वकारतमःपटलवितिमिरकरणस्योत्तप्तववर्षा यस्व देवमनुष्येषु पुष्णतेजस्तो तस्व महापुरुषदिनकरस्य कृष्णपक्षपन तव पदप्रतिपूर्णस्तु ममायप्रियदर्शनस्वं अप्रतिहतचक्षुरिन्द्रियस्य देवशतसहस्राब्दीतिर्गणपतिमण्डितस्य ध्वनविमोचनमण्डलस्य ब- १५ ध्यङ्गसुखरश्मिशशिकिरण सुचवियुद्धमनुजकुमुदविवाधकस्तु महापुर उषचन्द्रमचतुष्पदृपाशुपतस् सप्तमोध्यङ्गत्बसमन्वागतस् सर्वस वसमचित्ताप्रस्वाप्रतिहृतबुद्धेःदशकुशलकर्मपथब्रततपसः सुसमृहप्रक तिपूर्णविशगमनाभिप्रायस्त्र अप्रतिहतधर्मराजावरप्रवरधर्मरत्नचकम- वर्लोकस्य चक्रवर्तिवंशकुबबुदितख ममरदुरवगाहप्रतीत्यसमुत्पादसर्व- २० धर्मरजप्रतिपूर्णच अतृप्तश्रुतविपुलविस्तीर्णरम्भनशीलवेलानतिक्रम यस्व महापझगर्भणस्य सागरवरधरविपुलबुडे: पृथिवजोखाधुसमचि तस्य मेरुकल्यदृढवलाप्रकम्यमानखामुनथप्रतिघायगतस्च गनतलबियम-- विपुलसविस्तीर्णबुडः। अयशसुपरिशुख सुदत्तदासस्य सुकृत पूर्वचामस्य सुक्रताधिकारस्य दत्तसर्वकारस्ख पद्वषितसर्वकुशलसूत्र वासितवाससम् निर्वाणमिवसर्वकुशलमूत्रस्य सप्तसैन्येषु कव्येषु ५ समुदानीतसर्वकुशलमूलचन्दवः सप्तविधदानश्च पञ्चविधपुतिथाव स्ववसेवितवतस्त्रिविध काचिकेन चतुर्विधं वाचा त्रिविधं मम सुचरितवतो दशाकुशलकर्मपादानसेवितवतः। चत्वारिंशदङ्गसमन्वा गतसम्यक्प्रयोगमासेवितवतः । चत्वारिंशदङ्गसमन्वागतसम्प्रणिधा नाप्रणिहितवतः। चत्वारिंशदङ्गसमन्वागतसस्यमध्याशयप्रतिपक्षतः । १० चत्वारिंशदङ्गसमन्वागतसम्यग्विभावपरिपूरितवतः। चत्वारिंशदङ्गसम वागसम्यगधिसूक्तिमूलतवतः । चत्वारिंशत्सु बुद्धकोटीमियुतशत साहसेष्वनुपलखितवतः। पदयशत्रु युवकोटीनियुतशतसहतेषु दानानि तलतः । अर्धचतुर्थेषु प्रत्येकबुद्धकोटीशतेषु ताधिकारवतः । अप्रमथासंख्दछन् सर्वान्वर्गमोक्षमार्गप्रतिपादितवतः । अनुत्तरा १५ अव्यक्तबोधिमभिसंवीतुकामस्यैकजातिप्रतिबद्धस्व । इतश्रुत्वा तृषित वरभवने स्वितस्व चेतकेतुनाबे दैवपुत्तमस्य सर्वदेवसंधे संपूज्यमानस्य रस्यायमपरसितयुतो मर्यग् वेत्पन्न न चिरा दतर अन्यपतंबधिमभिसंभवतीति । तस्मिन्महाविमाने सुखपविष्टस्य द्वात्रिंशचूमिस्रहस्रप्रतिसंविते २० वितर्दिगिर्दूहतरागवाचकूटागारप्रासादतलसमलंकृते इच्छूित करवलिङ्गिनीबाजवितानवितते . मादावमहामन्वपु- पसंतरणवृतं अप्सरसः कलिङतशतसहस्रसंगीतिसंप्रचलिते अति समुत्साहपरिवर्त ॥ ११ मुक्तकचम्पकाढलकोविदारचिदिन्दुमहासुचिलिन्दकन्ययोऽति दुकसनकर्णिकारकेशरसालरत्नवृपशोभिते हेमजालसंमें महता पूर्णकुम्योपशोभिते ससतलधूपशर्मिते तिमीलिकासुमनवाते देवकोटीमियुतशतसहस्राभिमुसलयावलोकितालोके महविपुलधर्म संगीतिसर्वकामरतिवेगकेशच्दने व्यपगताखिलधप्रतिधमानमद५ पीपनयनं प्रतिप्रसादप्रमियोत्तप्तत्रिपुरसूतिसंजनने सुखोपविष्टख "तबिहाधर्मसां प्रवृत्ते तेभ्यश्चतुरशीतिश्चतूर्यसंगीतिसहस्रनिर्मा दितव Tधसमस्त पूर्वशुभकर्मपचयेनेमाः सदा गाय निश्चरति । अक्षर विपुलपुष्यनिच मृतिमतिमतिमनन्तमशप्रभाकरिन । १० अतुलबलविपुलविक्कम व्याकरणं दीपसंहनानि ॥ कर विपुलनिर्मलमनन जिमखमल नहीनभातमददोषं । शुभविमलचित्ता दामचरी यादृशा ति पुरे ॥ अर कुलकुलीश शमर्थ मीलन्नतं समादमं चैव । वीर्यबलध्धाप्रय निधिविता कल्प कोणेनियुतानि ॥ १५ अर अर संपूजिता वै ति बुकनियुतानि असतत । सखीभ्यायमान: कालो इयं मा उपेक्षस्व ॥ च्यव व हि .युतिविधि जरामरणक्लेशसूदन विरजा । समुदायले बवे देवासुरनागयक्षगन्धर्वा । कल्पसहस्ररमित्वा तृप्तिस्त्वमसीव समुद्रे । २० साधु भव प्रश्नतृप्त तपंथ जगतां चितृषात् । कि चाप्यनिन्दितयशस्वी धर्मरातिरतो न चासि कामरतः। ५२ 1 लालितविस्तराः । अथ च पुनरमलनयना अनुकम्मा संदेवकं लोकं । कि चापि देवनयुताः युवा धनं न ते बितृप्यन्ते । अथ च पुन रबणगतानपायसंखलंपैचस्व ॥ किं चापि विमलचश्च पञ्चसि बुचान्दशदिशि सेके । ५ घमें युरोषि च ततस, तं धर्मवरं विभज लोके ।

िचापि तुषितभवनं तव पुत्रियाभिशेभते पुमान् ।

अथ च पुन करुणमान प्रवर्ष जनुवन वर्षम् । समतच कामधातुं देवा ये रूपधातुकने । संवें बभिनन्दन्ते स्पृशेय सिद्धित्रतो बोधि । १० निहता ति मारक जितास्त्वयान्ने कुतीर्घिका नाथा। केन सकलगत ति बघी कालो ऽयं मा पंचस्व ॥ शनिना प्रदीप्त लोके स्वं वीर मेघवयाय । अभिबयमृतवर्ष समय भन्नरमात् । त्रं चैकधातुड्सल चिरातुरान् सञ्चयैव सत्यवान् । १५ जिविकोपागद्वेगैर्निर्वाणसुखं स्वपय शीघ्रम् ॥ अधुत्व सिंहनादं ऋकनादं नदवनुषाः। गद बुद्धसिंहनादं वासय परतीडेिकशृगालान् । अशप्रदीपहन्ता बलवीर्यबलोदितो धरधिमण्ड । करतलत्ररे धरणीं परा नित्या जिगहि माम् । २० समुदीक्षन्ते पालाचतु ये तुभ्य दास्वते पात्रम् । गद्य अझनयुता ये जातं च यहीष्यति । ववलोकयाभियशः कुलननुलोदिता कुलकुना । | कुबपरिशविपरिवर्तः । १३ यत्र खित्वा सुमंते दशैष्यसि बधिसत्ववरिम् । यज्ञेव भाजनेझिन् अतिरत्नं तिष्ठते भवति श्रीमान् । मधिरत्नं विमलबुद्धे प्रवर्य जम्मुखी वर्षम् । एवं बहुप्रकारा संगीतिरानुनिश्चरा गाथा । चंदति करुणामनसं जघं स काल मा उपेक्षस्व ॥ इति ॥ ५ इति श्रीललितविस्तरे समुत्साहपरिवतं नाम द्वितीय अध्यायः। इति हि भिच बधिसत्व एवं धर्मकालखंचादितः संस्ततो महाविमानान्निष्क्रस्व धर्मोचयो नाम महाप्रासादः यत्र निषद्य १० बोधिसत्वस्तृषिते देवयो धर्भ देश्यति स्म । तं अधिसवी भिरोहति स्म । अभिरुह्य च सुखमें सिंहासने निषीदति स्म । अथ ये देवपुत्र बोधिसत्त्वस्य सभाणः समयानसंमलिताः अपि तव भासादमभिरोहति सूत् । ये च दशदिक् निपतिता बोधिसवाः सभागचरिता बोधिसत्वस्व देवपुत्राय ते अपि तं आसादमभिया १५ यचा प्रावधं सिंहासंगणु स्वकस्वकेषु निषीदन्ति स्म। अपगताप्सरोगणाः अपगतप्रातदेवपुत्राः समानाध्याशथपरिवारा अष्टषष्ठिकाटिसहप इति हि भिचव द्वादशभिर्वधबंधिसत्व मातुः कुक्षिमवक्रमः तात २० अथ श्रद्धावासकायिका देवपुचा बघुद्वीपमागत्य दिई वर्णमन्त धीप्य ब्राह्मणवेषेण अङ्गणवेदानध्यापयन्ति स । यस्वरूपा सभी में बतिविस्तरः । बकान्तिर्भवति से त्रिंशता महापुरुषलवणैः समन्वागतो भवति । चैः समन्वागतस् ३ गती भवतो न तृतीया स चेदगरमथावसति राजा भवति चक्रवर्ती चतुरङ्ग विजितान् धार्सिका धर्मराजः सप्तरवसमम्मतः। तस्मागिन सप्तरत्नानि भवन्ति । तद्यथा । ५ चक्रत्वे इलिरत्नं अवरदं स्त्रीरत्नं मणिरत्नं गृहपतिरत्वे परिणा वक्रत्वमेव सप्तमे ॥ अर्घरूपेण राणा चक्रवतीं चक्ररत्नेन समन्वागतो भवति । इह रक्षः चबियस्व सूर्धाभिषिक्तस्य तदैव पौषधयं च पबद शिरः तथापयितम्परिमासादतलगतस्च स्यागारपरिकृतत्र पूर्व १० दिशि दिव्यं चक्रदं प्रादुर्भवति । सहस्रार सुनेमिक नाभिक सुवर्णवर्णकमलंकृतं सप्ततालमुधैः समन्ताह्वान्तःपुर राज्ञः चत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तस्य दिवं चरममैव भवति । घृतं खलु मया यत्र किल राज्ञः अत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तं तदेव पपधेयं पञ्चदशां शिरःशतस्यापवासेषितम्बपरिपासदतलगतश्व स्त्र्यागार परिवृतस्य १५ पूर्वस्यां दिशि दिव्यं चक्ररत्नं प्रादुर्भवति स भवति राजा चक्रवर्ती । नम राजा चक्रवर्ती थन्बई दिब्दं चकार ने मीमांसय्यम् । अथ राजा बबिया मूर्धाभिषिक्त कॉसमुत्तरासङ्ग छत्त्वा दक्षिणजानुमती पृथिव्यां प्रतिष्ठाप्य दक्षिणेन पाणिना तदियं चक्ररवं प्रार्थयदेव चावदत । अवतथस्य भङ्ग दिवं चकरत्नं धर्मेण माधर्मेण । २० अथ तद्दिव्यं चक्रकं राज्ञा चचिथेन मूर्धाभिषिक्तेन प्रवर्तितं सम्यगेव की विद्यया पूर्वेण ब्रजति = अति राजा चशवतीं सखी चतुरङ्ग बकायैन । यत्र च पृथिवीङ्गदेशे तदियं करवं सतिते १५ तत्र राना बबिया मूर्धाभिषिक्त बानं कल्पयति साधु चतुरङ्कण त्रकायेन । अथ थे ते भवन्ति पूर्वस्यां दिशि राजानं मण्डलिनम् कथयाची वा सुवर्णचूर्मपरिपूर्णमादाय पायी वा प्लूएपरि- पूर्णीमादाय राजानं तिंग प्रवृत्तिश्चन्ति । वि देव स्वागत दैवाद चख रच्चमृर्वे च स्फीतं च क्षेमं च सुर्भिक्षे च रमणीयं ५ कोयंबड्यममनुप्यं च अवसतु दैव स्व को चिडितमनुप्राप्तम् ॥ एवमुक्तो राजा बलियो # मूर्धाभिषिक्तस्त्राता तान् राशि मण्डलिन एतदवोचत् । कारयतु भवन्तः स्वकानि राज्यानि धर्मेण । हन्त मयन्ते। मा आशिान घातवियव मातादावध मा कामेषु मिथ्या चरिष्यथ सा मृग अथ यचक्षा में विजितं धर्ममुत्पद्यते माधर्मचारिण १० रोचैव । एवं खलु राजा त्रिची मूर्धाभिषिक्तः पूर्वं दिशं विजयति । पूर्व दिशं चित्रितः पूर्वं समुद्रमवगात् पूर्वं समुद्रमवतरति । पूर्वं समुद्रमवतंत्रं सम्यगेव छडा विहायसा दक्षिणेन अजति । अन्येति राजा चकवतीं सखी चतुरष बलकार्बन पूर्ववदेवं देवि दिर्भ चित्रचति ॥ वा दक्षिणामेव पश्चिमामुत्तरां दिशं विजयति । १५ उत्तर दिनं विजित्य उत्तरसमुद्रमवगाह्रते । अयथावत्तरात्समुद्राम घुतरति प्रत्युत्तीर्थं सम्यगेव आद्या बिहायसा राजधानीत्वेवरि अन्तःपुरदरे धबतमेवखात् । एवंरूपेण राजा बलियो मूर्धाभिषि तबरलेन समन्वागतं भवधि । कञ्चन राजा चक्रवर्ती इतरत्नेन समन्गतो भवति । २० इह राज्ञः क्षत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तस्य पूर्वववतिरत्वमुत्पद्यते । सर्वं क्षत समाजसुप्रतिष्ठितं सञ्चचूडकं स्वसंध्यौं वर्णालंकारं हंसालतिच्छत्रे " ललितविस्तरः। बुद्धिमन्तं विहायसा गामिनं विकुर्वाणाधर्मिणं यदुत बोधिनीम नागराजा । यदा च राजा बबिया मूर्धाभिषिक्तस्तदतिरत्नं मीमां सितुकामी भवति । यथा सूर्यस्त्रायुङ्गमनंघलायां तद्वद्विरत्नममित्र इमामेव महापृथिवीं समुद्रपरिख समुद्रपर्यन्तां समन्ततो ऽन्वाहिए में राधामागत्य प्रशासनरतिः अनुभवति एवंरूपेण राजा चक्रवतीं हविरन्नेन समन्वागतो भवति । क्षेपेण राजा चक्रवर्ती अञ्चरत्नेन समन्वागता भवति । अथ राजः अत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तस्य पूर्वेघदयरत्नमुत्पलं ते । सर्वे नीलो झण्यभिरर्स मैनुकंशमातवदनें स्वर्णध्वजं सर्णालंकार १० हेमजालप्रतिच्छनैं कविमन्तं विज्ञाचसा गामिन विकुर्वाणाधर्मिण यदुत आलाइको नामाश्वराजम् । यदा च राजा बखिये मूर्धाभिषिक्तो बरब मीमांसितुकामी भवति । अत्र सूर्यायुमन् वेलायामन्वरत्वमभिक इमामेव महापृथ्वि समुद्रपरिख समुद्र यं समन्ततो ऽन्वाहिण्ड राजधानीमागत्य प्रशासनरतिः १५ प्रत्यनुभवति । एवंरूपेण राजा चक्रवर्ती अञ्चरत्वेग समन्वागत भवति ॥ कर्थपण राजा चक्रवत मणिरत्नेन समवामतो भवति । वह राज्ञः क्षत्रियस्य मूर्धाभिषिक्तस्ख पूर्ववन्मणिरत्नमुत्पद्यते । नील वैडूर्यमसि सुपरिकर्मकृतं तस्य खलु पगमंघिरत्नखाभया सर्वमन्तः २० पुरमवभागस्फुटं भवति । यदा च राजा चचिये मूर्धाभिचिंताएँ मणिरत्नें मीमांसितुकामे भवति । अथ रात्र्यामर्धरात्रसमये ऽन्यका- रतमिखयाँ तं मरिचं बजाये उपयित्वा उवानभूमेिं गियीति । कुतपरिशुद्धिपरिवर्तः । भूमिदर्शाथ तव खलु पुनर्मविरत्नस्त्राभया सर्ववन्तं चतुरङ्ग बकायमवभासेन वह्नि, समन्ततेन याजनं । ये खलु पुनस्तत्र मणिरत्नस्व सामन्तके मनुष्याः प्रतिवसति ते तेनावभासेनाह- समाना अन्योन्यं संशमन्वन्य इन् पश्यन्बी इन्वमाहुः । उत्तिष्ठ । भद्रमुखः कनीन्तानि कारयत आपणानि प्रशस्त दिा मन्यामहे ५ सूर्यमभ्युन्नतम् । एवंरूपण राजा बलियो मूर्धाभिषिक्तो मणिरत्नेन सम न्वागतो भवति । कथंरूपेण राजा चक्रवर्ती स्त्रीरत्नंग समन्वागतो भवति । इह राज्ञः आवियम्य मूर्धाभिषिक्त पूर्ववत्स्वरत्नमुत्पद्यते । सदृशी चत्रिया नातिदीर्घ नातिह्रस्वा गतिसूला नातिकृशा गातिगोरी १० नातिचपला अभिया आसादिक दर्शनीया । तस्याः सर्वरोम पश्ववन्दनगन्धं प्रवाति मुखच्चेत्पलगन्धं प्रयाति । काचिनिन्दिक सुखसंखली। शीतलतले चास्वा उष्णानि संस्पर्शानि गात्राणि भवन्ति। उष्णकाले च शीतसंशीनि । सा राजानं चकवर्तिनं मुक्का नान्य भिन्नसापि रागं करोति किं पुनः कायेन । एवंरूपेण राज्ञा चक्रवर्ती १५ स्त्रीरत्वेन समन्वागतो भवति । कथंरूपण राजा चक्रवर्ती गृहपतिरबेन समन्वागता भवति । इह राज्ञः ववियत्र सूर्धाभिषिक्तस्तु पूर्ववतृट्पतिरत्नमुत्पद्यतेपण्डिती व्यक्ती मेधावी दिवचचुः। स तेन दिव्यचक्षुषा मामन्तेन चेजन सस्वामिकानि निधानानि पद्धति अस्वामिकानि निधानानि पश्यति । स यानि तानि २० भवन्ति अस्वामिकानि नैं राजकवर्तिना धनेन करणीयं करोति । एवंरूपण राजा चक्रवर्ती नृपतिरबेन समन्वागतो भवति । १= । ललितविस्तरः । कर्घरूपेण राजा चकवत परिणथकरघेन समन्वागती भवति । वह रागः ववियखं मूर्धाभिषिक्त तमु पूर्ववत्परिणायकरत्नमुत्पद्यते । पण्डितो व्यतो मेधावी छात्रश्चक्रवर्तिनश्चिन्तितमात्रेण कथिती सेनामुखयति मम । एवंरूपण राजा चक्रवत परिशायरवेज ५ समन्यागतो भवति । एभिः खप्तरनिः समन्वागतं भविष्यति । चास्य पुत्रसहसं भवति शूराणां वीराणां वराङ्गरूपिणी पसैन्य प्रमर्दकाम। स इमां महापृथिवीं ससागरपर्यतामस्त्रियामकडकास-- दडगशस्त्रेणाभिनिर्मिलब्धसवति । स चेदगारादनवारिकां प्रव्रजिष्यति वान्तन्हो नेवा अनन्यदेवः शास्ता देवानां च १० मनुष्याणां चेति । तथान्ये ऽपि जम्बुद्वीपमागत्य प्रत्येकबुद्धेभ अरोचयन्ति । वचा स । रिचत मायी चुइयं इतो द्वादशवत्सर बोधिसत्त्रो मातुः कुक्षिमवशमिष्यति । तेन खलु पुनर्भिद्यवः समर्थन जगृहें सनगरं गालङ्क १५ परिवर्तन पर्वत मातङ्गो नाम प्रत्येकसु विहरति स्म । स तं शब्दं श्रुत्वा कर्दम इव शिलायां प्रस्थाय विहायसा सप्ततालमात्रमचुब्रम्य च समापञ्चकंच यत्तख सीधाएं परिनिर्वाण भयम् । पिताशेष बडिमांसरुधिरं चासीत्तत्सर्वं क्षेत्रमा पर्यवदानमगच्छंदशा स्व भनी -मापतन्नपि च तानि ऋषिपदान्येव संज्ञायन्ते । २० तेन खलु पुनर्मिलवः समयेन वाराणस्यां ऋषिपतंने मृगदान पक्ष सबैकमुतानि विहरति स । ते ऽपि तं अब्दं श्रुत्वा । विहायसा सप्ततालमात्रमवृत्रम्य तेधातुं समापवादेव परि | कुलपरिक्षिपरिबर्तः ॥ १०७ निवीनि । तेषां यतचेष्यमांसाखियुधिरे चाभूत तत्सर्वं तेजसा पर्यवदानसमच्छच्छवशरीराव भूमी प्रापतन्नविषयः पतिता इति । तत्प्रभृति ऋषिपतनसंज्ञदपादि । अभयदाय तभिर्गः प्रतिवसन्ति इति तदपेण मृगदाद मुमदव रति इति हि भिचव बोधिसत्वन्तुषितभरभचास्तिचत्वारि महाविकीक्षितानि विलोकयति स्म । कतमानि चत्वारि । तद्यथा । कालविीक्तिं द्वीपविलोकितं देशविलोकितं कुविलेहितं । किं कारण भिजवो बोधिसत्वः ज्ञानविभक्तिं विलोकयति स्म । न बोधिसत्व आदिप्रवृत्ते तक सबसंवर्तीकालसमय प9 मातुः कुमिचकामति । अथ तर्हि यदा च्या लोकः सुखितो भवति। जातिप्रज्ञायते जायते च्याधिशयने मग्नज्ञायते । तदा बाधिसत्व मातुः कुशिमवकामति । किं कारणं धिनो दृपविलोकितं विलोकयति स्म । न वसित्वाः प्रत्यन्तपा उपपद्यन्ते न पूर्व विदेहें नापरगीदानीये १५ न चेत्तरञ्च । अथ तहिं जम्मुखीप एवोपपद्यते ॥ किं कार भिजवो बोधिसत्व देशविलोकितं विली कयति सः । स वधिसत्वाः प्रत्यन्त उपपदैरुपपद्यन्ते । येषु मनुष्यान्घवा खडा एडमूकजातीया अभयः सुभावितदुभीषिताना मधं आतुर अष तर्हि योधिसत्वा अधर्मेष्वेव जनपदेश्य- २० पद्यत । ५ कलितविखरः ॥ किं कारणं मिव बोधिसत्वः कुलविलोकितं विनेकयति का ? न अधिसत्ता इंजकुलेपपद्यन्ते । चण्डालकुलेषु वा । वेणुकारकुने आ रथकारले वा पुष्कसकुले वा । अत्र तति कुलद्वयं वोपपद्यते । श्रावणकुल क्षत्रियकुले च । तत्र यदा ब्राह्मणमुकको ५ लोको भवति तदा ब्रामणकुले उपपद्यते । यदा बलिचगुरुको जोको भवति तदा क्षत्रियकुले उपपद्यते । एतर्हि भिचवः चत्रियगुरुको लोकः । तबोधिसत्वाः अत्रियकुले उपपद्यते । समर्थ व संप्रतीत्व बोधिसत्वतुलितचरभवनस्सुश्चत्वारि महाविी जितानि विलोकयति स्म । ११ एवं चावलोक्य तुष्णीमभूत् । इति हि मित्रवस्त देवपुत्रा बधिमन्यस्वन्यो ऽन्यं परिपृच्छन्ति स्म । कतमग्निकुलरने कियद्वैपाय जनन्य बोधिसत्वः अतिष्ठतेति । तत्र केचिदाहुः। इदं वैदेहीकुलं संगधेषु जनपदेषु च्छदं च स्फीतं च चेमं सुभिरं चेदं प्रतिरूपमस्त्र बधिसत्वस्य गर्भस्वनम्। । अपरे त्वाहुः । न तमतिरूपं । १५ तात्कफात् । तथा हि । तन्न मातृशुद्धं पितृध्दं असुतं चञ्चलमनवस्वितं (परितपुटाभिश्चन्दितं । विपुलपुत्राभिषिक्तं सत्कुलप्रदेशपचारं तीथमसरस्तडागाकीर्णं अर्घटमिव भवन्तवासं । तेन न तत्तपतिरूपं । अपरे त्वाहः। इदं पुनः शलकुजे महाबाहुर्न च सहप रिवारः च महाधनं च । तत्प्रतिपमस्य वधसमय गर्भप्रतिसं २० च्यानयति ॥ अपरे ऽप्यहः । तणप्रतिरूपं तत्कर्षः । तथा हि। कैशल्लकु मातङ्गच्युत्युपपन्नं न मातृपितृगुवं हीनाधिमुक्तिकं न च कुलोदित न चापरिमितधनरत्ननिधिसमुत्थितं न तत्प्रतिप। । तेन ॥ कुलपरिशुद्धिपरिवर्तः ॥ २१ अपरे ऽस्याहुः । इदं वंशराजकुले अर्के च स्फीतं च चेमें च सुभिलं चेद प्रतिरूपमस्र बोधिसत्व गर्भवानमिति । अपर एवमाहुः । इदमस्यप्रतिरूपं । किं कारणं । तथाहि । बुधराजकुलं प्राकृतं च चण्ड च न चोज्ज्वलिततेजस परयुवजनावृतं च न मातृपितृस्त्रतेजःकमीमित्रिबृत्तं यच्छंदवादी च तत्र राजा च तग ५ तदष्वप्रतिरूपं । अपरे ऽप्याहुः। इयं वैशाली महानगरी अथ च सीता च विमा च सुमित्रा च रमणीया चाकीरौबहुजनमनुष्या च वितर्दि निघृहतोरणगवाबहरैकूटागमादतलसमीकृता च पुष्पवाटिका वनराजिसंकुसुमिता च । अमरभवनपुरप्रकाश सा प्रतिरूपास्त्र १० बोधिसत्त्वस्य गर्भप्रतिमुखानयेति । अषर आहुः सायप्रतिपा । किं कारणं । यथा हि । तंव नास्ति परसरन्यायवादिना नाति धर्मचरणं नश्वमध्ययुद्धानुपालिता । एक एव मन्यते । अहं राजा तु राजेति । न च कस्यचिच्छिष्बत्वमभ्युपगच्छति । धर्मवं । तेन सायप्रतिरूपा ॥ १५ अपरे क्षेत्रमाहुःइदं प्रवेतकुलं महाबसं च महावाहनं च पर चमूभिरसि विजय च । तत्तप्रतिरूपमस्य बोधिसत्त्वस्य गर्भप्रति संस्खनाथेति । अपरे त्वेवमाहु। तदप्यप्रतिरूपं । किं कारणं । तथा हि । ते चण्डाञ्चपलाञ्च राश्च परुषाय साहसिकाश्च न च कमंद शिनः तेन तष्वप्रतिरूपमन्ख बोधिसत्वस्य गर्भमतिसंस्नाथेति । २० पर एवमाहुः । यं मथुरा नगरी अछा च सता च बमा च सुभिक्षा चाकर्णबहुजनमनुष्य च । राज्ञः सुतः २२ । ललितविस्तरः । सञ्चलन्म सनवर राजधानिः । सा प्रतिरूपास्त्र बोधिसत्वस्य गर्भप्रतिसंखनाथेति । अपरं वः। शास्त्रप्रतिरूपा । किं कारणं । तचाहि । स राजा निब्बूदिकुलवंशप्रसूतो दथुराना न युज्यते चरमभविक वधिसत्लख मियादृष्टिकुलं वपपत्तें । ते साथ ५ प्रतिपा । अपरे ऽप्याहुः । अयं हस्तिनापुर महानगरे राजा पाण्डव कुलप्रसूतः श्री वीर्यवान्वराहरूपसंपन्नः परसैन्यममर्दकानां तत्रों प्रतिरूपमख बोधिस नख ममंप्रतिसंस्थानाचेति । अपरे ऽप्याहुः । तदष्वप्रतिरूप । किं कारणं । तथा हि । पाण्डवकुलमतेः कुवंश १० तिब्बाकुलीकृत युधिष्ठिरो धर्मस्य पुत्रः इति कथयति भीमसेन वाथैरर्जुन इन्द्रस्तु नकुलसहदेवावनिरिति । तत्र तदपि कुलम प्रतिरूपमख बोधिसत्व गर्भसंस्खागाचेति । पर आहुः । हवे मिथिला नगरी अतीव रमणीचा मैथिलस्ख राशः सुमित्रस्य निवासभूमिः । स राजा अभूतहस्वखरः १५ पदातिबलसमन्वितः प्रसूतहिरणसुवर्णमणिमुक्तावैदूर्यशिला अवाङजातरूपरजतविीपकराः सर्वसामन्तरायाभीतबलपराक्रमी यिवान्धर्म वत्सलः। तत्क्षेत्रं प्रतिरूपम वर्धिसत्वस्य गर्भप्रतिसंस्वा नायेति । अन्ये च तदप्यप्रतिपम । अस्सी राजा मित्र एवंगुणयुक्तः किं वसिषेवे न वमर्दः अत्रानुत्पादयितुमतिपत्रपुच्छ । २० कुलपतिरूपमस्य बोधिसत्वस्य गर्भप्रतिसंखलायेति । तदपि एवं भिषज्ञ बोधिसत्वा देवपुजा सर्वस्वं दपि षोड शजानपदेषु यानि कानिचिदुचेच्चानि राजकुलानि तानि सर्वाणि

• कुलपरिबिपरितः ।

वाकमत (नाग) सर्वाणि सदोषाद्राः तेषां चिन्तामन कारयुक्तानां मकिन के म देवपुत्रों सेबैतिक घाय कृतनिश्चयो ऽभिगवान स तां महीं बोधिसत्त्वदवपपैदमेतद वोचत । तस्या एतसेच बाधिसत्वमुपसंहस्य परिमच्छामः । कीदृग्गुण्यासपने कुछ चरमभविओ बोधिसत्वः अजायत इति ॥ ५ शथिति ते सर्वे कृताञ्जलिपुत्र बोधिसत्लमुपसंकम्य पर्वमायुः । कीदृग्गुणसंपने सत्पुरुषकुणरत्रे वरमभवको आधसत्त्वः प्रत्यायत होते बोधिसत्त्वस्ते महान् बोधिसत्त्वगा देवगणं च व्यवसाय एतदवचित् । चतुर्थकामेषाः संपन्नबुले भवति यत्र चरमभबिक ० बोधिसत्वः प्रत्ययंते । कतमश्चतुष्पथकार:। तद्यथा । यभिज्ञातं च कुत्र भवति । अङद्रानुपधाति च तत्कुलं भवति । बातिसंपर्ने न तत्कुलं भवति । गौचसंपन्नं च तत्कुले भवति । पुरुषयुगसंपने च तत्वं भवति । अलीनः च तत्कृतं भवति । पूर्वपुषयुगसंपन्नं व तत्कुलं भवति । अभिजातपुरुषयुगसंपन्नं च तत्कर्म भवति । ६५ अभिषक्तिपुषयुगसंपदं च तनुत्रं भवति । मङभण्वपुरुषयुगसंपर्ने। च तत्कुले भवति । बहुस्त्रीकं च तत्कुलं भवति । बहुपुण्यं च तत्सुओ भवति । अमीचं च तत्सुयो भवति । अदीनालन च तत्कुलं भवति । अथ च तत्कुलं भवति । शोलवच्च तत्कुलं भवति । अज्ञवच्च तत्कृतं भवति । अमाव्यथितं च तत्कुले भवति भोगन् २० प्रभिनति । वशिख्यनिवेशनं च तत्कुले भवति भगान् परि भुनक्ति। इदमित्रं च तत्सुखं भवति । तिर्यग्योनिगतप्राणाशुपराधकरं च । नातिचिरं । तत्कुले भवति । इयं च छतवदितं च तत्युक्तं भवति । अच्छन्द गामिने च तत्कुले भवति । अदोषगामिने च तत्कुले भवति । अमदामिनं च त कुलं भवति । अभयणामिनं च तत्कुक्तो भवति । अनवबभौ च तञ्च भवति । मेहविहारि च तत्तुले भवति । ५ स्थूलश्रियं च तत्सुखं भवति । क्रियाधिमुत्रे च तत्कुलं भवति । वागाधिसुक्तं च सत्गुलं भवति । दानाधिमुक्तं च तत्कुलं भवति । एझपरमति च तनूनं भवति । इडविक्रमं च तत्कुलं भवति । बलविक्रमे च तत्कुले भवति । श्रेष्ठविक्रमं च तत्कु मवति । अषि पूजकं च तत्फलं भवति । देवतपूजकं च तत्कृतं भवति । चेवपूजकै १० च तत्सुखं भवति । पूर्वतपूजकं च तत्सुखं भवति । अप्रतिबद्धवैर च तत्कुत्र भवति । दशदिग्विषष्टशब्दं च तत्कुलं भवति । महापरि वार च तद्युवं भवति । अभिधपरिवार च तत्सु यो भवति । अत्तरपरिवारं च तत्कुले भवति । कुलस्यैष्ठे च तत्कुले भवति । कुलश्रेष्ठ व तत्कुत्र भवति । कुलपशिताशनं च तत्वं भवति । स भईभवं च तत्कृतं भवति । मातृ च तत्सुखे भवति । पितु स तकुसी भवति । आम च तत्सुकं भवति । प्राङ्गणं च तत्कुलं भवति । प्रभूतधनधान्यकायकोष्ठागारं च तत्कृतं भवति । प्रभूत हि रसुवर्णमणिमुक्ताजातयजतवित्तोपकरणं च तत्कुलं भवति । प्रभूतहसवडोद्भगवैडकं च । तत्सुतं भवति । अभूनदासदासभवर २० पौषषयं च तलं भवति । दुःअधर्षे च तत्कुलं भवति । सुवर्च सिई च लकुचं भवति । चक्रवर्तकुयं च तत्कुलं भवति । पूर्वकुभ वसूसइयोपचितं च तल्कुलं भवति । बोधिसत्वकुचकुवादित । । कुपरिशुदियरिवर्तः । च तत्कुलं भवति । जनव च तत्सुयो भवति सर्वजातिवाददोषः सदेवके लोके समार के सत्र के सबमणमहणिकायां प्रजाया । एभिमीषचतुष्पथ्याकारैः ससम्वागतं च नकुलं भवति यस्मिंश्चरम भविओ बोधिसत्व उत्पद्यते । द्वात्रिंशता भार्या गुणाकारः समान्वागता सा स्व भवति । यस्याः स्त्रियायमभविक बाधिसत्त्वः कुचाववक्रमति। कतमीडुि शता। यदुताभिज्ञतायां स्त्रियां कुचे चरमभषिको बोधिसत्व ऽवक्रामति । अभिलचिताया अच्छिद्रोपचाराचा जातिसंपन्नायाः कुल- सपनायाः रूपसंपनया नाम संपव आरोहपरिणाहसंपन्या अप्रसूतायाः शीलसंपन्नयस शमसंपन्नायाः क्षितसुखायाः प्रदक्षि- १० णग्राहिया व्यक्तया विनीताश्च विशाखदाया बहुश्रुतायाः पण्डि- तथा अढाथा अमायाविन्था अशोधनाचा अपगतेष्वीया अमत्स राश्या अचञ्चलाया अचपलाया अमुखरायाः बातिसैरभ्श्वसंपन्या पाप्यसंपन्नाथा मन्दागधमशाया अपगतमातृणामदोषायः पतिव्रतायाः सर्वकारगुणसंपन्थाः स्त्रियाः कुर्वी चरमभविके १५ बोधिसत्व अवकामति । एभिमयी द्वात्रिंशताकारेिः समन्वागता सा स्त्री यस्याः स्त्रियाः कुचौ चरमभविक बोधिसत्व अवका अति ॥ न खलु पुनमषः कृपाप ओ गोधिसत्व मातुः कुचाववक्रम । अपि तु पर्छ एवं पक्षदं पूर्वीय पूर्णिमायां पुषनचयाने २० पोषधपरिगृहीताया मातुः कुक्ष चरमभविक बोधिसत ऽवक्र मति ॥ । ललितविस्तरः । अथ खलु ते बोधिसते च देव बोधिसत्वस्यान्तिकादि- मामेवं कुलपरिशुचि मातृपरिशुचिं च युवा चिमनला अभूवन् । कतमं केवी एवं गुणसमन्वागतं भर्बयावद्विधमश्रेण सत्युपमा निर्दिष्ट तेषां चिन्तामनकारप्रयुक्तानामेतदन् । इदं ५ इस्वपि शक्यकुल छी च स्फीतं च क्षेमं च सुमित्रं च रमणीयं वाको बहुबलमनुष्यं च । रजा शुद्धदनों मातृशुकः पितृदः पत्रीशुद्ध ऽपरिक्छष्टसंपलायाः स्वकारसुबिशपकः पुण्डंतेनजिता महासंमतकुले अमृतश्चक्रवर्तिवंबकुलकुलादितो परिमितधननिधिरत्नसमन्वागतः कर्म दृक्च विगतपापदृष्टिकश्च सर्वशास्त्रविषये चकरा पूजित माचितः १०. भेशिगृहपवमापारियानां प्रासादिक दर्शन गतिवृद्धः नातितयो ऽभिरूपः सर्वगुणोपेतः शिल्पज्ञः च आत्मज्ञो धर्मज्ञस्तनों लोकों लघवत्र धर्मराजो धर्मानुशाता अव रोपितकुलानां च सवानां कपिलवसुमहानगरनिवचः । ये अपि तत्रोपपत्रों ऽपि तस्वभाव एव राज्ञश्च शुद्धादनस्य १५. नाम देवी सुमबुदख आधाधिपतेसैंहिता नवती रूपये- वनसंपन पसुता अपगतपुत्रवृत्तिका सुपा सलेबचिचेव दर्शनीय दक्षकन्येव सर्वालंकारभूषिता अपगतमगमदेषां सत्व वादिब्वकर्कशा अपक्षा अचानवद्या कीकिबखरा आलापिनी मधुप्रियवादिनी । यपगताखिलकधसदनदप्रतिष अनीङ्का २० कालवदनं त्यागसंपन्ना शीलवती अतिसंतुष्टा पतिव्रता परपुष चिन्तामनरपगता समसहितशिरःकर्णनासा भमरवरसदृशकंशी सुलटी सुल्बपगतभृकुटिका भितमुख पूर्वाभिलापिनी यस्म॥ पर शुद्धिपरिवर्तः । २ धुरवचना प्रदक्षिणाग्राहिदी की चक्कुटिका चशठा अमायाविनी हृष्टपचाप्यसंपन्ना अचपला अचबला प्रमुख विकीर्दवचना मन्दायः वेषभो शान्तिसुरभवसंपन्न करचरणनयनसारथितबुद्धिः । मृदुत- वरुहस्तपादा काबिलिन्दिवसुखसंस्पर्शा नवगलितेन्दीवरपवसुविध वजयमा रतुङ्गनासा सुप्रतिष्ठिती सेन्द्रायुधमिव यष्टिः सुखिनौता ५ सुविभक्ताप्रयङ्गा अनिन्दितान विबोधी चारुदशना अनुपूर्वीचा स्वलंकृता सुमना वार्षिकी सुविशुद्धदर्शन सुविनीतांग अनुपूर्वसुजाः तबाहुपदरी अनुपहतपाठी गझीरनाभिमण्डला वृत्तसुविस्तरैव खडिलकटिर्वञ्चभहननकलपसदृशगात्रा गजभुजसमसमाहितसदृशी ऐणेयमृगसदृशजब लाक्षारससदृशाधिपादा जगति अयनाभिरम्या १० यप्रतिहतचक्षुरिन्द्रिया सनापप्रियदरॉन स्त्रीरत्नयप्रतिविशिष्टा मायानिर्मितमिव बिम्बं मायानामसंकेता विश्वचण अन्न इवाप्सरः प्रकाश शुदनस्य महाराजस्यान्तःपुरमध्यगता सा प्रतिरूपा बोधिसत्व जननी ॥ या चेयं कुपरिशुद्धिबोधिसते नदाता सा शक्य कुत एव संदृग्दृते । १५ प्रासादि धमच्चचि शुद्धसत्त्वः सुधर्मसिंहासनिः संनिपाः। सभायंदेवैः परिवारिता कविः संबोधिसभि महायशाभिः । तत्रोपविष्टान अभूमि चिन्ता कतमकुलं शुद्धसुसंप्रजाने । यदोधिसत्वे प्रतिरूपज माता पिता कुत्र च शुद्धभाषाः ॥ २० यवकथन; चला जम्मुसाफ़रों यः क्षत्रिय राबले महात्मा । सवा सर्वेषामनुचिन्तयन्तः शक्षं कुलं चासु बीतदेषे । २८ ॥ वलितविस्तरः । गुवदनो राजकुले कुलीनों नरेन्द्रवंशे सुविशुद्धगाचः । छत्रं च सतत च निराकुलं च सगौरव सच्जनधार्मिकं च । अन्येऽपि सत्वाः कपिला हवे पैर सर्वे सुशुद्धाशयधर्मयुक्ताः । इंग आरामविहारमण्डिता पिलाह्वये शंभति जन्मभूमिः । ५ सर्वे महानगबलोपेता विस्तीर्णहती नषरजवति । इष्वस्वशिवषु च पारमिं गता न चापर हिंसिषु जीवितार्थ । ओदनस्य अमदा प्रधाना नारीसहसेषु हि सायप्राप्ता । मनमा वाचछतेव बिम्बं मानेन सा उच्यति मायादेवी । सुरूपरूपा चच देवकन्या सुविभक्तगात्रा शुभजिमी । १० न सति देव न च मानुषा वा यो मायदुद्दा च लभेत तृप्ति ॥ न रागरा न च दोषदुष्टा ह्या मृदू सा शकुनिग्धवान्। चककसा वापरूषा च संस्था द्वितीमुख सा भृकुटीप्रीणा ईमा ब्वपापिणि धर्मचारियों निमी अलब्ध अचच्च च । आउँका चाषशठा अमया त्वामनुरक्ता सहमैषचित्ता । १५ कर्मेषिणी मिष्यप्रयेगहीना सबै खिता कायमनःसुसंवृता । २ स्वदोषजातं भुवि यतमभूतं सर्वं ततो ऽस्या खलु नैव विद्यते । न विद्यते कन्य मनुष्यलोकि गन्धर्वखर्के ऽथ च देवलोके । भाधय देवींच समा कुतन्ती प्रतिरूप सा वै जननी महर्षेः आतीशतां पदमनकारि का वधिसत्वस्ख बभूव माता। ० पिता च वेदनु तत्र तत्र प्रतिरूप तस्माज्जननी गुणान्विता। अतश्च सा तिष्ठति तापसीव व्रतानुचारी सहधर्मचारिणी । आभ्यनुज्ञात बरगला बर्बिस मासमव काम सेवहि । के कुलपरिशुद्धिपरिवर्तः २ धच अंदेशे विहते निषीदतं मयागता च क्रमयी च तस्वाः । आभाषित भौति सदेवभागों आभाव तस्याः शुभकर्मनिश्चयाः॥ न सेति देवासुरमानुषो वा च रागचित्तेन समर्थ प्रेचितं । पश्यन्ति मातां दुहितां च सर्वं इयाय चेश्वर्यगुणोपपता । नाथाय देव्याः शुभकर्महेतु विवर्धते राजकुम विशालं । ५ प्रदेशराशामपि चमचारी विजेते कीर्ति यशश्च पार्थिव । चचा च माया प्रतिरूपभाजनं यथायंसत्वः परमे विराजते । पत एखावधिकं गुणान्विता दयासुता सा बनन च माया । जस्फुध्वकेन्या न हि नास्ति नारी यस्य समझी धरितुं नरोत्तमः। अन्यत्र देवातिगुणान्वितायाः दशनागसाहस्त्रबलं हि वस्वः । १० एवं हि ते देवसुता महात्मा संबोधिसत्वाश्च विशालप्रदा । वर्णानि मायां जननींगुणान्वितां प्रतिरूप सा शाक्यकुलनन्दनस्व । इति ॥ इति श्रीललितविसंरे कुलपरिशङिपरिवतों नाम तृतीयोऽध्यायः। इति हि भिकवि बोधिसत्व जन्मकुलं धवलोक्य उद्धतं नाम तुषिताशये महाविमानं चतुःषधियोजनान्याचा मवितरिव वन्वािधिसत्वः संनियच तुषितेभ्यो देवेभ्यो १५ धनी देशयति झ । तं महाविमाने बोधिसत्व अभिरोहति व । अभिरुह्य च सर्वान् तुषितकाधिकान् देवपुत्रानामन्त्रयते स्म । संनिपतन भवन्तच्छायाकारप्रयोगं नाम धर्भसुसुतिचथीनुशासन पश्चिमी कोधिसत्त्वस्यान्तिकाद्धर्मश्रवणं आघवेति । इदं खल्वपि वचनं श्रुत्वा सर्वे तुषितकाचिका देवपुत्राः सासरोगणास्सास्मिन विमाने संनिपतन्ति स्म । तच बोधिसतेन चतुर्महीपके लोकधातुविताराप्रमाणो मण्ड समानाधिष्ठिते अभूत् । तावचित्रताबद्दर्शनीयस्तावत्स्वीकृत तावत्सुक ५ चिरो यावत्सर्वे कामावचरा देवा रूपावचय देवपुत्रः स्वय भवनडुहेषु मानसंशमुत्पादयामासुः । तत्र बोधिसत्वः स्वपुण्यविपाकनिवन्दपरिमतेि सिंहासने निषीदति स्म । अनेकमणिरत्यपादप्रचुने अनेकपुष्पसंतरीते अनेकदिव्यगन्धवासोपवासिते अनेकसारवरगन्धमिधूपिते अनेकवर्णादि- १० व्यपुष्पमन्वंतरसंस्कृतेः अनेकमणिरत्नतशतसहस्रनमलालिततेजसि अनेकमणिरत्नशालसंछने अनेककिञ्जिनिलसमिरिताभिनादिते अनेक अरबंधण्टाशतसहस्ररणितनिधये अनेकरत्रजालशतसहस्रपरिस्फुटं अनेकरत्नगणशतसहस्रसेदिते अनेकपङ्कशतसहस्त्राभिप्रलम्बित अनेक कपर्छदाममाष्टशतसहस्रसमसकते अनेकाप्सरशतसहस्रनृत्यगीतवादित १५ परिगतेअनेकगुणशतसहस्रवर्णिते अभकलोमपादशतसहसानुपातेि अनेकशक्रशतसहस्रनमस्कृतं अनेकन्नद्धशतसहस्रप्रणते अनेकवधिसत्व- नियुतशतसहस्रपरिगृहीते दशदिगनेकबुद्दकी नियुवशतसह समन्वते अपरिमितकपकोटीनियुतशतसहस्रपारमितासंभारपुषवि पाकनिष्यन्दसमुद्भते ? इति हि भिक्ष एवंगुणसमन्वागत सिंहासने २० निषव वधिसमस्तां महतीं देवपर्षदमामन्त्रयते न । अवलोकयत मषी वधिसत्वस्य कार्यं शतपुत्रवणसमलंकृतं । वक्रोकयत पूर्वदक्षिणपश्चिमीत्तरास्वध समन्ताद्दशदिक्षु अप्रमेयसंख्ययाग। धर्मलोकमुपरिवर्तः । ३१ नासमतिक्रान वोधिसत्याग् चे तुषितवरभवनस्थाः सर्वे चरमभ: बाभिमुख देवगणपरिवृताच्यवनागरं देवतासंइमं धर्मलकमुखी संप्रकाशयन्ति । अद्यत् स सर्व देवपर्षद्व वधिसत्त्वाधिानेन तान् बोधिसताम् दृष्ट्वा च गुजर्मेन बोधिसक्लान साञ्जलिं प्रशम्य पचमडलैर्नमस्यन्ति । । एवं दानमुदानयन्ति स्म । भावचित्रमिदं ! बोधिसमाधिस्थानं यत्र हि माम वर्षे यवलोकितमात्रेणेन्तो बाधिसमान पाम इति । अथ वेधिसत्वः पुनरपि तां महतीं देवपर्यदमामवमाह । तेन हि माषाः शृणुत युवाकार देतासंहर्यशी धनीलकमुखं यदेते बधिस एभ्यो देवपुत्रेभ्यो भाषन्ते । अतरमिदं यी धर्म- १० लोकसुखं धतं वदवयं बघिसन च्यवनकालससर्च देवपर्षदि संग्रहाशयितव्यं ५ तमतदातरशतं । यदुत अच्छा मार्य धर्मेली कमुखममेवाशचता” संवत । प्रसादो धर्मलोकमुखमाबिलचित्तम्- सादनार्थं संवर्त्तते । प्रागेवं धर्मलोकमुखी प्रसिी संवर्तत । प्रतिधर्मगोत्रसुखं चिन्तविगुव संवर्तेते । आयसंवरो धर्मालमुखं ५५ चिकायपरिशु संवर्तते । वाचसं बत धर्मककसुखं चतुर्वग्दोषप रिवर्धनतायें संवर्तते । मनःसंवरो घमीलकमुखमभिध्याब्यापादमि ध्यादृष्टिमाशय संवर्तते । बुद्धस्फूतिधमनकमुखं बुवदर्शनाविशुद्धे संवर्तेत । धर्मानुवृतिधर्मलोकमुखं धर्मदेशगावि संवर्तते । संधा नुस्मृतिधर्मलोकमुखं वाचकमणतायै संवर्तते । त्यागनुश्रुतिधौलो- २० कमुखं सर्वोपधिप्रतिनिःसगरं संवर्तते । शीलनुभुतिधर्मगजमुखें प्रणिधानपरिपूर्वं संवर्तते । देवताश्रुतिधर्मलकमुखमुदारचित्ततायै ॥ शक्षितविस्तरः । संवर्तते । मेची धमीलोकसुखं सर्वोपधिक्षुष्खकियावस्थमिभावनतायै संवतते । करुणा धमलोकमुखमविहिंसापरमताः सैवर्तते । मुदिता धर्माणकसुखं सर्वरत्यपकर्षयताये संवर्तते । उपेक्षा धर्मामुखें कामजुगुप्सनताये संवर्तते । अनित्वमत्ववे धर्मशोकमुखें कामरूप्या ५ रूप्यरागसमतिक्रमाथ सैवर्तते । दुःखप्रववेचा धर्ममुखं प्रणि धागसमुदीदाय संवर्तत । अनात्मत्वविधा धर्मलोकमुखमालानभि निवेशनताचे संवर्तते । शान्तमयवेला धोकोकमुखमनुनथासंधूवनतायें संवर्तत । धर्मकसुखमध्यागपत्रमाय संवर्तते । अपचाम् धर्मालेकमुखं वहिषीप्रशमाय संवर्तते । सत्यं धर्मेलीकमुखं दम ३० नुष्थाविसंवादनतायें संवर्तते । भूतं धर्मलकमुखमात्मादिसंवादानतायें संवर्तत । धर्मचरणं धमलोकमु धर्मप्रतिशरणतायै संवर्तते । विशरणगमनं धर्मलोकमुखे व्यपायसगतिमाय संबर्तत । कृतज्ञता धर्मलोकमुखं कृतकुशलमूविंप्रणाशाय संवर्तते । कर्तवंदिता धर्माः लोकमुखं पराभिमन्यताव संवर्तते । आत्मज्ञता धर्मानकमुखमा १५ नुत्कर्षशताचे संवर्तते । माझता धर्मलोकमुखे परापत्समानताये संवर्तत । धर्मज्ञता धमलीकसुखं धर्माधर्मप्रतिपधिं संवर्तते । कालज्ञता धमीयमुखममोघदर्शनतायै संवर्तते । निहतमानता धर्मलोकमुखं ज्ञानतापरिपूर्वे संवर्तते । प्रतिहतचित्तता धर्म लोकमुखमानपरानुरवणतार्थ संवर्तत । अनुपनाहो धर्ममेकमुखस २० झाथ संवर्तते । अधिमुक्तिधर्मामुखमविचिकित्सापरमतायै संवर्तते । अशुभमत्यदेया धर्मलकसुखं कामबितकमहाय संवर्तते । अशापादो ऽसंसक्नुम्हें त्वापादवितर्कमणाय संवर्तत । अमरो । धर्मावलमुखपरिक्तः ॥ ३३ धर्मलोकमुखे सर्वज्ञानविधमनताचे संवर्तते। । असीर्थिकता धर्मसौधमुखमर्धप्रतिशरणतायै संवर्तते । धर्भकामता धमलोकमुख बकप्ततिलाच संवर्तते । भूतपवैज्ञिधर्मलोकमुखं योनिशोधमीप त्वचेवणाताचे सैवर्तते । मयमयोगो धर्मोकमुखे सम्यतिपय संवर्तते । नाम रूपपरिजा धर्मतवमुखे सर्वसङ्गसमति संवर्तते । । इंतुङ्गश्चिसमूवाट धामीलोंमुखं दिवधिमुक्तिप्रतिबन्य सैवर्तते । अनुनयप्रतिघप्रहाणं धोलोकमुखमनामावगमनतायै संवर्तते । कन्वीशवं धर्मलोकसुखं दुःखपरिज्ञानतावं संवर्तते । धातुसमता धर्मलोकमुझे समुदयप्रहाणाय संवर्तते । आयतनापकर्षणं धर्मली- अमुखं मार्गभावगतार्थं संवर्तते । अनुत्पादन्तिधर्मलोकमुखे २० निरोधसात्तियाचें संवर्तते । कायगतानुश्रुतिधर्मलकसुखं काय- विवेकतायै संवर्तते । वेदनागतानुतिधर्मलोकमुखं सर्ववेदितप्रति- प्रभवे सैवर्तते । चित्तमतानुभूतिधर्मलोकभुवं मायोपमचित्त त्वचेचणताचे संवतते । धर्मगतानुस्मृतिधर्मलोकमुखे वितिमिरज्ञा- मताचे सैवर्तते । चत्वारि सयपत्राणानि धसलोकमुखे सर्वशल- 0 धर्मप्रहाणाय सर्वकुशस्वधर्मपरिवें संवर्तेत की चत्वार शकिपदा धर्मनवमुखं कायचितलघुत्याय संवर्तते । त्रद्रिये धर्मालोक्सु खमपरप्रयतायें संवर्तते। वयंष्ट्रिय धर्ममोकमुखे सुविचिन्तितज्ञा मताचे संवर्तते । सुतीन्द्रियं धर्मलकसुखं सुकृतकर्मतायै सैवर्तते । समाधीन्द्रियं धर्मानजमुखं चित्तविमुक्तः सैवर्तते । पंचेन्द्रियं २० धर्भातकमुखे प्रववेचणज्ञानतायें संवर्त्तते । अत्राबलं धर्मोकमुखे मारबलसमतिक्रमाथ संवर्तते । वीर्यबलं धर्मलोकमुखमवैवर्तकताये ३४

• ललितविस्तरः ।

संवर्तते । सुबिली जमीनीकमुखमसंहावंतानें संवर्तते । समाधिबलं धर्मलीकमुखं सर्ववितर्कप्रहाणाय संवर्तते । प्रज्ञाबलं धर्मलकम् खमनवमूढतायें संवर्तते । स्मृतिसंनयी धर्मलोकमुखं यथाव संप्रजानताचे संवर्तते । धर्मप्रविचयसंबोध्वनं घनीकमुखं सर्वधर्म ५ परिपूर्वे संवर्तते । वीर्यसंबोध्य धर्मलोकमुखं सुविचिचबुद्धितायै संवर्तते । प्रीतिसवयी धर्मलोकमुखे समाध्यायिकतायें संवर्तते । प्रशब्धिसंबध्दं घनीलकमुखे कृतकर नाचतायै संवर्तते । समधि संबध्यन्न धसीलोकमुखं समतागुबोधाय संवर्तते । उपचासवयी धवलोकमुखं सर्वोपपत्तिजुगुप्सनतार्य संवर्तत । सम्यग्दृष्टिधर्म १० कमुखं न्यायाङ्गमणता संवर्तते । सम्यक् कल्पो धर्मलोकमुखें सर्वकल्यविकल्परिकल्पनहणय संवर्तते । सम्ववाग्धनीलकमुखें सर्वरतोषवाक्यमथप्रतिश्रुत्कासमतानुबधनताचे सैवर्तते । सम्य कमीत धमलोकमुखमक्रमीविषाकतायै संवर्तते । सम्यगाजीव धर्मलोकमुखं सर्वेषणप्रतिप्रवढे सं वर्तते । सस्यस्थायामो धर्मलोकमुखे ५ परतीरगमनाय संवर्तते । सम्यक्कृतिधर्मलोकमुखमथुत्वमनसिकारः तार्य संवर्तते। सस्यवतमाधिधर्मलोकमुखमकेप्चेतःसमाधिप्रतिलम्भाय सं वर्तते । बधिचित्तं अमीनमुख चित्रबवंशानुपङदय संवर्तते । आशयो धर्मलोकमुखें हीनयानस्पृणतायै संवर्तते । यथाश धर्मलोकमुखमुदबुद्धमवालम्वगतार्य संवर्तत । अयोग धर्म- २० कमुखं सवंकुशवधर्मपरिपु संवर्तत । दानपारमिता धर्मलोकमुने मवशानुबनबुद्धपत्रपत्रिी मत्सरिसलपरिपाचनतायें संवर्तते । भीमपारमिता धर्मलकमुखं सर्वोचणापायसमतिक्रम्य दुःशील ॥ धमालोकमुपरिवर्तः । ५ सलपरिपाचनतायै संवर्तत । आन्तिपारमिता धर्मलोकमुखे सर्व व्यापादखिलदोषमागमददग्रहणाथ व्यापद्धचित्तसत्त्वपरिपाचनतायै संवर्तते। वीर्यपारसिता धर्मलोकमुखं सर्वकुशलमूलधर्मार्गोत्तारणाय कुदमलपरियाचनतायै संवर्तते । ध्यानपारमिता धसीलोकसुखं सर्वज्ञानाभियोत्पादाय विचिन्नचित्तसत्त्रपरिपाचनतायें संवर्तते । ५ प्रज्ञापारमिता धर्मलोकमुखमबियामोहतमोऽन्धकारोपलमदृष्टिप्रहा णाय दुष्प्रशसवपरिपाचनतायै संवर्तते । उपायकोशाचे धनीलकमुखं ययाधिमुक्तसत्रेयीपचसंदर्शनाथ सर्वबुद्धमविधमजताचे संवर्तत । चत्वारि संग्रह नि धमीलोकसुखं सत्वसंचय संबधिमान्न च धर्मसंमत्यबेचता संवर्तते । सवपरिपाको धर्मलोकमुखमाब- १० सुखानध्यवसानायापरिखेदतावं संवर्तत। सद्धर्मपरिग्रहो धर्मलोकमुखं सर्वसवसंक्लेशप्रहाणाय संवर्तेत । पुखसंभारे धर्मलोकमुखं सर्वस ॥पञ्चतार्थं संवर्तते । ज्ञानसंभारो धर्मलोकमुखें दशबलप्रतिपूर्वं संवर्तते । शमयसंभारो धर्माकोकमुखं तथागतसमाधािपतिल आय भंवती । विदर्भनासंभारो धर्मलोकमुखं प्रज्ञाचक्षुःप्रतिलभाच १५ संवर्तते । प्रतिसंविदवतारो मीलोकमुखें धर्मचक्षुःप्रतिबन्धयः संवर्तते । प्रतिशरणावतारो धर्मलोकमुखं बुङचङ परिशुद्धे संवर्तते । धारणप्रतिपन्नो धर्मेलीकमुखं सर्वबुद्धभाषिताधारण ताथ संवर्तते । प्रतिभानप्रतिलम्भो धर्मलोकमुखं सर्वत्र वसुभाषितसंतोषणाचे सैवर्तते। आनुलोमिकधर्म यान्तिधर्मलोकमुखं सर्वं शुद्धमनुमनताये संवर्तत। २० अनुत्पत्तिकधर्मशान्ति शतिधमीलकमुखं याकरणप्रतिज्ञाय संवर्तते । अर्ववर्तिकभूमिधर्मलकमुखं सर्वबुद्धधर्मप्रतिपूर्वे संवर्तते । भूमेर्भूमि संक्रान्तिज्ञानं घसीलोकमुखे सर्वज्ञानभियकतायें संवर्तते । अभिषेक कभूमिधर्मलोकमुखमखमलबन्धाभिनिष्क्रमणदुष्करमयीवधिमस्त्र पसंक्रमणमारध्वंसनबोधविबोधनधर्मचक्रप्रवतंगमहापरिनिर्वाणसंदी नतायें संवर्तते । इदं तन्माषी अष्टोत्तर धमीलकमुखशतं यची ५ बोधिसत्वेन च्छदमकालसमये देवपर्षदि संप्रकाशयितवे । असिनव पुनर्भिद्यवः धर्मलकमुखपरिवर्ते बोधिसत्वेन निर्दिशशसने तस्या देवपर्षदि चतुरशीतद्वपुत्रसहस्राणामनुत्तराय सम्यक्संबधी चित्तान्युत्पद्यन्ते । द्वात्रिंशतेश्च देवपुत्रसहस्राणां पूर्वपरि तानामनुत्पत्तिषु धर्मेषु यान्तिप्रतिरक्षा अभूत । पदविंशतेश्च १० देवपुत्रमयुता चिर विगतसले धर्मेषु धर्मचक्षुर्विशदं सर्ववच्च तुषितवरभवनं जानुमात्रं दिव्यैः पुष्पः संशादितमभूत । इति हि भिचवो बोधिसत्त्वस्तस्या देवपर्वदा भूयस्व मायया संहर्षेणार्थं तस्य वेलायामिमां गवामभाषत । तुषितवरभवननिलयावादा च्छबति नायकः पुरुषसिंहः । १५ आमन्वयते देवान् प्रमादखिलं विसर्जयत ।। या काचि रतिविधूः दिश्च मनसा विचिन्तिता श्रीमान् । सर्वशुभकर्महेतोः फलमिदं शूरस्व कर्मस्य । तस्माद्भवत ऋतज्ञा अपूर्वशुभसंचयं अपित्वज । मागच्छत पुनरपायानसाध्वसुखंवेदना च । २० घर्मश्च यः शृते ऽयं ममान्तिके गीरवसुपतेनित्वा । तत्र प्रतिपद्याः प्राप्य नियतं मुखमनन्तम् । सर्वमनित्य कामा अध्रुवं न च माझता अपि न कल्याः। । धमलोकमुखपरितः ॥ माघमरीचिसदृशा विद्युत्पेनपमा चपलाः॥ न च कामगुणरभिः तृप्तिर्लवणाद्कं यथा पीत्वा । ते गुप्त येष प्रज्ञा आयो लोकोत्तरा विरजा । न तरङ्गतुल्यकल्याः संगीति च अप्सरोभि संवासः । अन्य अन्यगम्या यथैव सामायि कामे च । न च संस्कृते सहाया न मिचलतीजन च परिवाराः । अन्यत्र कर्म सुकृतादनुबन्घति पृष्ठतो याति । तत्सहितसमय अन्यों अन्य मैलचित्तहितचित्ताः । धर्मचरणं चरेषाः सुचरितचरणा न तप्यते ॥ बुद्धमनुरेघा धर्म संघ तथाप्रसादं च । शुशलदाननिरत छाया कारभवसंपन्नः ॥ दुःखमनियमनमा निरीकथा योनिस इमा धनी । हेतुप्रत्यययुक्ताः वर्तन्ते ऽस्लामिक जड़बुवा । या काचि छवि मखं पश्यत प्रतिभां च ज्ञानगुणतां च । सर्वशुभकर्महिताः शीलन युतेन चाप्रमादेन । अनुशिष्य मन्त्री जन श्रुतेन चाप्रमादेन । दानदमसंयमेन सत्त्वार्थं हितार्थ मित्रार्थः । न च वाक्ययतरवेण मयाः संपादित कुशलधर्म । १५ प्रतिपत्तिमारभेथा यथा च वदथा तथा करो ॥ २० मा स्वच पर वकारां स्वयं यतव्यं सदा प्रयत्नेन । न च कशि छत्व ददते न चाप्यक्त्वा भवति सिद्धिः । समनुस्ररथा यूने बहुखं संसारगिरमनुभूतम् । । ललितविस्तरः । न च निर्गुती विराम समनुगतो मध्य नियतैव । तत्क्षणं अभिसा मित्रं प्रतिपदेशवा च। श्र€ च घर्मश्रवणं खमेध रागादिकान् शान । मनमददर्पविगताः सदार्जवामन्दवाश्च अशठाय । ५ निवीणगतिपरायण युधत मागीभिसमयाय ॥ मेह जूषन्धकारं प्राप्तदपेन विधमथ सर्वे। सानुशथदोषबाल विदारयत ज्ञानवने । किमपि सुबहु वदेयं धर्म युष्माकमर्थसंयुक्तं । न च तत्रवतिष्ठेथा न तत्र धर्मस्य -अपराधः ॥ १० बाधिबंबा मि प्राप्ता स्याद् धर्मे च प्रवर्षणेदमृतगामि । पुनरपि विशुद्धचित्ता उपेघ बरधर्मश्रवणाय + इति ॥ ॥ इति श्रीललितविस्तीरे धर्मजमुखपरिवत नाम चतुर्योऽध्यायः इति हि भिंचवे वधिसत्वतां महतीं देवपपैदमनश्च धन्या कथा संदमदाय समुत्तब्य संग्रहषी चमापयित्वा अङ्गच्छ देव १५ पर्षदमामन्त्रयते स्म । गमिष्याम्यहं माषं अनुद्वयं । मया पूर्व धिसत्त्रयणं चरता सत्वाचतुर्भिः संग्राइवस्तुभिनिसनिहता दानेन प्रियवचनार्थकियया समानार्थता च । तदयुक्तमेतआणी मम। भवेद- कृतज्ञता च यदशमगुरुरायां सम्यक् बोध जॉभिसंबुधेयम् ॥ अथ ते तुषितकाविका देवपुत्रा वदन्तो बोधिसत्वस्य चरण २० परिगृधेवमाहुः । इदं खलु सत्पुरुष तुषितभवनं त्वया विहीन । अचलपरिवर्तः ॥ ३८ न भजिष्यते । अत्र वधिसत्वतां महतीं देवपर्यदमेवमाह । अयं मैत्रेयी बाधिसत्त्वो युष्माकं धर्म देशविवति । अष बोधिसत्त्वः स्वकाच्छिरसः पङ्कमीन चावतार्य संचय बोधिसमस्ख शिरसि प्रतिष्ठापयामास । (एवं भावोचत । ममान्तरेण त्वं सत्पुरुषानुत्तरा सन्यासंबोधिमभिसंभेत्स्यसे । अघ ओधिसत्वो मेची बाधिसत्त्वं तुषितभवने ऽभिनिषद पुनरपि तां महतीं देवपर्षदमामन्त्रयते च । कीदृशेनाहं मापी पेण मातुः कुचाववतुमेवं । तत्र केचिदाज़: मायी मानवकरूपेण । केचिदः। शकरूपता । केचिदाहुः । ब्रह्मरूपेण । केचिदाहुः। महाराजिकपेण ? केचिदाहुः । वैश्रवणरूपण । केचिदाहुः । १० गन्धर्वरूपेण । केचिदाहुः। किन्नररूप । केचिदाहुःमहोरगरूपेण । केचिदज । म इश्वररूपेण । केचिदाहुः। चन्द्ररूपण । केचिदाहुः । सूचीपण । केचिदाहुः । गदडपण । तचीतेन नाम अङ्काः चिको देवपुत्रः पूर्वर्षिजनच्युतो वैवर्तिको अनुत्तरायाः सम्यक्सं वधेः स एवमाह । यथा ब्राह्मणानां मन्यवेदशास्त्रपाठेष्वागच्छति तादृशेनैव १५ सेठ बोधिसत्व मातुः कुचाववामितब्धः । तत्पुनः कीदृशी । सबबरमहाप्रमाणवः षड्दन्ता हेमजालसंकाशः सुरुचिरः सुरशीथे स्फुटितमलितरूपवान्। । एतच्छुत्वा रूपं ब्राह्मणवेदशास्त्रतत्वज्ञ व्याकपिंतयेतो वै भावी द्वात्रिंशद्वषतः । इति हि मिथवा वधिसत्त्वो बमकाजमवलोक्य तृषितवरभव- २० नस्वः एवं राज्ञः गुर्वेदस्य गृहवरे अटी पूर्वनिमित्तानुपदर्शयति न ॥ कतमान्यं । तद्यथा । व्यपगततृणखणुकण्टकशंकर कडवनिमय ॥ ललितविस्तरः । मुषितं सुबोधितमनाकुलवाततमरजेविगतदंशकमर्शिकापतंगसरीसृ पापगतमवकीर्णकुसु समें पाणितलतं तई संखितमभूत् । इदं प्रथमं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् । ये च हिमवत्पर्वतराजनिवासिनः पचगुप्तशुकशारिकाकोविल इंस ५ कोचमयूरचक्रवाककुलकलविङ्कीवंजीवकादथे विचित्ररूचिरपल प्रियभाषिणः शकुनिगणते आगध राज्ञः सुवदनस्य गृहवरे वितर्दिनियूहक्तोरगवाहीकूटागारप्रासादतलेषु खित्वा प्रमुदिताः औतिसामनस्सुजाताः कवकानि तान्युदाहरति । इति द्वितीय पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् । १० ये च राज्ञः शूदनशरामरमणीयेषु वनरमणीयेषु यथा- नरमणीयेषु नानापुष्पफलवृथा भाभरैकारिकान्तैः सव सुपुष्पिताः संकुसुमिता अभूवन् । इदं तृतीयं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत । याच राज्ञः पुंवदनख पुष्करिस्खो अलपरिभीर्यस्खास्ताः सद्यः शकटचक्रप्रमाणैरनेककोनियुतशतसहस्रपर्यः पत्रैः संछादिता १५ अभूवन् । इदं चतुर्थं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् । ये च राज्ञः गुवदनस्त्र गुहावर भाजनविषये सर्पिसतमधुफा णितशरावाने ते परिभुज्यमानाः सर्वे न गच्छति स्म । परिप्री एव सेवन्ते स्म । इदं पञ्चमं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् । ये च राज्ञः शुदस्व गृहवरप्रधनि महत्यन्तःपुरे । २० मेरीमृदङ्गपणवतूणवयवयुवजसंपताहमभृतयर्यभाण्डाः सर्वे स्त्रयमघट्टता एव मनाशशब्द सुचन्ति स्म । इदं वधं पूर्वनिमित्त ४५ यानि च राज्ञः शुश्रुवदस्थ मूवरप्रधानं सुवर्णमणि मुहावडूर्यशद्वशिखाप्रवस्त्रादीनां रचनां भाजनानि तानि सर्वाणि निरवशेष विवृतविमलविशुद्धपरिपूर्णान्बवं विरोचन्ते । इद सप्तमे पूर्वनिर्मित प्रादुरभूत । विमलविछवा चन्द्रसूर्यजिीकरणहया अभया काथचित्तो- ५ द्विसंजनन्या तळूहं समन्तादवभावितमभूत् । इदमष्टमं पूर्वनिमित्तं प्रादुरभूत् । माया च दैवी स्यातानुलिप्तगाना बिबिधाभरणविष्कासितभुवा सुझणसुखवस्त्रवरधारिणी अंतिमभयप्रसादप्रतिधा साधं दशभिः स्त्रीसहस्त्रः परिवृता पुरस्कृता राज्ञः शुद्धदन संगीfतप्रसादे १० सुखोपविष्टस्यान्तिकमुपसंक्रम्य दक्षिणे पार्ने रत्नजालप्रचुने भद्रासने जिया तमुख च्यपगतभुकुटिमहसितवदना राजानं वेद माभिगाथाभिरमाषत । साधा शुणुष्व मम पार्थिव। भूमिपाला याचामि ते नृपतिरश्च वर प्रयच्छ । अभिप्रायु म य चिन्नमनःप्रहर्षे तन्मे शृणुष्व भव प्रीतमना इदः । भूमि देव व्रतशीलवरोपवासे अष्टाङ्गपषधमहं जगि मैच चिता । प्राणेषु हिंसबिरता सद शुद्धभावा प्रमं यथात्मनि परेषु तथा २० करोमि ॥ ॥ ललितविस्तरः । सैद्यविवर्जितमना मदनभईन कामेषु मिधा जूते न समाज चरिथ। सत्वे खित अपिष्ण पञ्चषप्रवीण संधिप्रलापमशुभं न समाः चरिष्ये । ५ व्यापाददोषखिलमहमदप्रदोष सावी अभिध्यविगता स्वधनेन तुष्टा । सन्धयुक्त अहानिया अगिष्ठं कमी यथा दश इमे कुशला चरिव ॥ मां च नरेन्द्र माथि कामतृषां कुष्व शीलव्रतेष्वभिरताय सुसंवृ १० ताव । म ते पुत्र नृपते भवि दीर्धरात्रे अनुभदा हि मम शील अतोपवासं ॥ छन्दो संमेष नृपते प्रविश्व प्रसादहशिखरे स्ति धार्तराष्ट्र । १५ सखिभिः सदा परिवृता सुख मादयेयं पुष्णभिरीशयने मृदुके सुगन्धे । न च काझुकीचषुषा नापि दारकाञ्च न च इस्वि प्राकृत ममा पुरत विहंया । न चामनाय मम प न शब्दगन्धान् नान्यत्र इष्टमधुरा मृणुया २० सुशब्दान् ॥ ये वधबन्धनगताः परिमुंच सब द्रव्याम्बराय पुरुषान्यनिनः ॥ प्रचलपरिवर्तः ॥ ४३ वस्त्रान्नपान रथयुस्य तथाऽयनं दद सराबिकमिद जगतः सुखार्थं । न च विवादकलहू न च रोषवाक्य चान्योन्यमैचमनसा हित सम्यचित्ता । अस्मिन् पुरे पुरुषष्टिक दारकाञ्च देवाश्च नन्दनगताः सहिता ५ महान् । न च राजदण्डनभटा न तधा कुदण्डा नोत्पीडणा गपि च तन- ताड़ना वा । सर्वान् प्रसन्नमनस हितमैचचितां ववस्व देव जगतां यथ एकपुत्रे । श्रुत्वैव राव वचनं परमं उदएँ प्राहानु सर्वमिदमेव यथा तबे । अभिप्रायं तव मनसा स्वनुचिन्तितानि यद्याचसे तब वर तदहें ददामि ॥ आशष्य पार्थिवरः स्वक्यारिषदां प्रासादश्रेष्ठशिखर प्रकरौथ १५ इङि । पुष्पाभिकीर्णचिरं वरधूपगन्में 'छत्रपताक समलंकृत ताः लपति ॥ विंशत्सहसरणसोड विचित्रवर्मा नाराचलशरशक्तिगृहीत- स्खन्न। २७ परिवारयाथ धृतराज्यमनीशषायं देव्याभयार्थ करूणाखित क्षमा । ४४ । ललितविस्तरः । स्वीभिसु सा परिवृता यथ देवकन्या नातानुलिप्तप्रवराभरभू चिताङ्ग । तुयें राइनमनुगतमनजधाः आय देशूपविशेष मय बुधव ॥ ५ दिमहाधेनुविचित्रसुरत्रपादैः वास्तोयं पुष्पविविधैः शयने भनेत्रे । भने स्विता विगलिता मणिरत्नच्छा यथ मिश्रकावनमता खलु देवकन्या ॥ अथ खलु भिघवश्चत्रा महाराजानः शुक्रश्च देवानामिन्द्रः १० सुयमश्च दक्षपुत्रः संक्रमित सुनिर्मितश्च परनिर्मितवशवर्ती च सार्थवाह्य मारपुबलझा च सत्यापतिीचीतरच पुरोहितः सुत्रा च पुरोहितः प्रभायूहभाखरश्च महेश्वरश्च शुद्धवासकायिका निष्ठागतश्चकनिष्ठञ्च एतानि चान्यानि चनेकानि देवशतसहस्राणि संनिपत्य अन्यो ऽन्यमेवमाहुः। अयुक्तमेतनाषा अनाकं स्वदतज्ञता ५ च । यदयमेकाकिनमद्वितीय कोधिसत्त्रमुत्सुजेम । । ऽल्माकं मामी उत्सहते बोधिसची संततसमितमनुबद्धमवक्रमगर्भग्नजन्यजीव नभूमिद्रकक्रीडान्तःपुरनाटकसंदर्शनाभिनिष्क्रमणदुकरचर्यावधिम- वडपसंक्रमणमारधर्षणमध्यभिसंबोधनधर्मचक्रप्रवर्तन यावन्महापरि जिवाणविधितता स्त्रिग्धचित्ततया प्रियचित्ततया मंत्र २० चित्ततया सस्थचित्ततया । तत्र लायाभिमाँ गायाम भाषत । ४५ को बोस ईत वररूपधरं अनुबन्धयितु सततं प्रीतमनाः । कः पुन्धतेज यशसा वचसा अयमात्मनेति विबदयितुं । यस्वेप्सितं (चदशदेवपुरे दियैः सुखैर्हि रमितु सततं । परमाप्मभिरिह कामगुनः अनुवादित विमलचन्द्रमुख तध मिश्रके वनवः शुचिं दिशाकरे रमितु देवपुरे ।। ५ पुष्पत्करे कनकचूर्णनिभं अनुबन्धतां विमलते धर । यथेप्सितं रक्षितु चित्ररथं तथ नन्दने सुरवधूसहितः । मान्दारवेः कुसुमपचर्चित अनुबन्धवामिमु महापुरुषं । यामाधिपत्यमच वा तुषितेर् अथ वापि प्रार्थयति चेश्वरतां । पूजा र भवितु सर्वजणे अनुबन्धत्वामिसु अतथधा ॥ १० यो इच्छति निर्मितपुरे चिरे वसवर्तिभवने रमितुं । मनसव सर्वमनुभोतिक्रिया चनुबन्धतामिसु गुणाग्रधर ॥ मरेवरे न च प्रदुष्टमना सर्वविधैश्वर्यपारगतः । कामेश्वरो वशितपारगतो गच्छबसी हितकरेण सह ॥ तध कामधातु समतिक्रमितुं मति यस्ता नकपुरमावसितुं । १५ः चतुरममाणप्रभृतेऽधरः स ऽनुबद्धतु महापुणे । अथ वापि यस्य मनुजेषु मति वरचकवतिविषये विपुले । नाकमभयसाददं अनुबन्धतां विपुलपुष्खधरं । पृथिवीश्वरस्तथपि अविमुत आद्यो महाधनु मत्तनिचयः । परिवारवान्निहतशत्रुगणे एकं गच्छबसी हितकरेण सह ॥ २० रूपं च भागमपि विरता कतिर्थशच्च वलता गुणवती । आद्य भवि ग्राह्यतो महेश्वरं समुपयातु विउँ ॥ ॥ ललितविस्तरः । ये दिव्यकाम तथ मानुषकां य इच्छती चिभवि सर्वसुखं । ध्वाने सुखं च अविवेकमुखं धमॅथरं समनुवन्थत रागप्रहाथु तथ दोषमपी ये इच्छते तथा किलेबई । शान्तप्रशान्तउपशान्तमना सो दान्तचित्तमनुयातु लधुः । ५ चा अनैश्च तथा प्रत्येकजिचा सर्वजगमनुमापूरितं । दशभिर्ववनदि सिंह इव गुणसागरं समनुयातु बिड । पिचितं अपायपथ थैष मतिर् विवृतं च पङ्गतिपथं इमृतं । अष्टाङ्गमार्गगमनेन गतिं अनुबन्धत अतिपश्चर्तकर । ये इच्छते सुगत पूजयितुं धर्म च तेषु जुति कारुणिवे । १० प्राप्तो गुणानपि च संघगतान् गुरुसागरं समनुयातु इमं । गतिजरामरणदुःखचयं संसारबन्धन विमोचयितु । चरितुं विशुद्धगमनातसमं सो शुद्धसत्वमनुबन्धयत । इष्टो मनपणियु स वेबमें वरलचयो के गुणोपचितः । आत्मा परं च तध मोचयितुं प्रियदर्जन समुपयातु विद्धं । १५ शतं समाधि च प्रज्ञमयी गरदुर्दर्शरोपगर्म । था इच्छते बिङ विमुक्तिममे से दैवराजमसुद्यतु तथं । एते च अन्य गुण नैकविधा उपपत्तिसीव तव निर्वति। सवर्थभि अतिपूर्णसिंह सिद्धव्रतं समनुयातु विड् ॥ इति ॥ इदं खलु वचनं श्रुत्वा चतुरशीतिसहस्राणि चातुर्महाराजिकान २० देवानां शतसहसं जयत्रिंशानां शतसहसं यानानां शतसहस्र तुषितानां शतसहस्र निर्माणरीणां शतसहधं परनिर्मितवशवर्तीनां देवानां बधिसहस्राणि मारकाचिकानां पूर्वशुभकर्मनियंतागां अष्टषष्ठिसहस्राणि । ॥ प्रचलपरिवर्तः ॥ ब्रह्मथिनां वनिः शतसहस्त्राणि यावदकनिष्ठानां देवानां संनिपतितान्बभूव । अन्ये च सूयः पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तर दिया बहूनि देवशतसहस्राणि संनिपतितान्बभूवन् । तेथ य उदारतमा देवपुत्रास्ते तु महतीं देवपर्यदं गाथाभिरस्थभाषन्त । हन्त गृहाच वचनं अमरेश्वराह अभिन्न विधानमति याथात- ५ बभता । त्वकार्चिकामरति ध्यानसुखं प्रखतं अनुमन्याम । इममुत्तमधुद्ध सौ॥ ओोकान्तयाद् तध गर्भस्थितं महात्मं पूरहं अतिशयमभिपूजयामः। पुष्पैः सुरचितमूर्पि परिरचिसन्तो यम्यावतारलभते न मनः प्रदुष्टं ॥ १० मंगोतितुर्यरचितैश्च सुवायश्च वीर्थां कथयतो गुखसागरस्य । कुवेम देवमनुजान महर्षणीयं यं श्रुत्व बोधिवरचित जसे - मयी ॥ पुष्पाभिकीर्ण नृपतेच्च करोम नहं कालागुरूत्तमसुक्षुपितसम्यगन्धं । ये घाव देवमनुजा भवन्सुदा विगतज्वराय सुखिनश्च भवन्ब- १५ राग ॥ मान्दारवश्च कुसुमैस्तध पारिजाते युद्धेः सुचन्द्र तथा खलविरो चमानैः। पुष्पाभिकणं कपिलादयते करीम पूजार्ष पूर्वशुभकर्मसमुद्रतम् । यावच गर्भि वसते चिमलैरलिप्त यावच्चरमरवाचान्तकरः प्रसूतः। २० तावत्प्रसन्नमनसी अनुबन्धयाम एषा मतिमंतिधरस्य करोम पञ्चां ॥ । ललितविस्तरः । लाभा सुलब्धविपुलाः सुरमानुषाणां द्रक्ष्यन्ति जानु मु सन्नपद जसके । भज माझणकरैः परिगृह्यमानं गन्धोदकैः पियमानि सुशु- वसवं । ५ यावच्च जोकि अनुवर्तनतां करोति अन्तःपुरे वसति कामकिले भघाती । यावच्च विमति राज्यमपाम सबै तावतपसन्नमनसे अनुबन्ध चामः । यावदुपैति महिमण्डि तूणां गृहीत्वा यावच्च बधिर्भतै विनिहत्य १० मारं । अध्येषु आश्रमयुतेभि प्रवर्ति चकं तावत्कर्म विपुल मुगतस्य यद बुद्धकार्यं कृत्तु भेष्यति चिमहत समान कोटिमयुता अमृतै विनता। १५ निवीणमार्गमुपयास्यति शीतिभाव तावन्महाशयमृषिं न जहाम सर्वे ॥ इति ॥ अथ बल भिचवः कामघावीश्वराणां देवकन्यन बोधिसत्वस्त्र रूपकाद्यपरिनिष्पतिं इव एतदभवत् । कीदृशी त्वसै कन्या भविष्यति या इमं वरप्रवर वसनं धारयिष्यति । ताः -कीतूहलवाता वरन २० वरपुष्पधूपदीपगन्धमानमविलेपनचूर्णचीवरपरिगृर्ह दिल्यमनेमथा अभावमतिलब्धाः पुष्पविपाकाधिस्थानाधिस्थितास्मिन् चणे ऽमरपुर भवनादन्तर्हिताः कपिलाहचे महापुरवर उवानशतसाहसपरिमण्डित ॥ अचलपरिवर्तः ॥ राज्ञः सुवदनस्त्र गृहे धृतराने महाप्रासादे अमरभबननकारी विगलितामरधारिण्यः शुभविमलतेजप्रतिमण्डिता दिव्याभरणवभि- तभुजः शयनवरगतां मायदेवमेकालिकवादर्शयन्त्यो गगतल गताः परस्परं गाथाभिरभ्यभाषन्त ॥ अमरपुर गतान अप्सराणां रूपमनोरम दृश्च बोधिसत्त्वे । ५ मतिरियमभवत्तदा हि ता प्रमद तु कीदृश संधिसवमाता । ताश्च सहितपुष्पमाल्वहस्ता उपगॉस क्षेत्र नृपस्य जातकाल । पुस तथा विलेपनां गृहीत्वा दशनव अज्ञविभिनंमधमाशाः। विगलितवसनाः सलीडरूपाः करतल दक्षिणि अञ्चल प्रणस्य । शयनमत विदर्शि मायादेवीं साधु निरीक्थ प मानुषोय ॥ १० वयमिह अभिमन्ययम अन्ये परमसनोमसुरूप अक्षराणां । इमं नृपतिर्थ निरीयमाणा जिल्झविपथ दि आत्मभाव रतिरिव सङ्ग गुणान्विता च अननिरिर्व प्रवरायपुङ्गलस्ख । मणिस्तन यथा सुभाजनस् तथ इव भाजन देवि देवंदेवं । करचरणतले भि यावदूई अङ्गमनोरमदिव अतिरेकाः । १५ प्रवतु नयनान्न चास्ति तृप्ति भूय प्रहर्षति चित्तमानसं च । शशिरिव गगल विराजते ऽस्य वद वरं च विराज गात्रभासा रविरिव विमला शशीव दीप्ता तथा प्रभ निश्चरतेऽस्य आत्मभावात् । कबकमिव मुळातलातरूपा वर्ण विरोचति देखिये तथि । भसश्वरनिकाश कुन्तलानी मृदुकसुगन्धश्रवास्त्र सूर्धजानि । २० कमलदलनिर्म तथात्र जेंचे दर्शनविशुद्ध नभव वसिषाणि । चाप इव च तनूदरी विशला पात्रे समुन्नत मासि मासि संधिः॥ ॥ ललितविस्तरः । गजभुजसने इन जरुत्र त्रय जानु सुज़त्वनुपूर्वमुक्ता । करतलचरणहा समा सुरळा यामिर्च डकु देवकन्या नान्या । एवं बहुविधं निरीख देव कुसुमभिपित्व पदचिणं च अत्र । सुधिययसवतीं जिनस्य माता पुनरपि देवपुरं गता चन ॥ ५ उच चतुरि चतुर्दिशमु पालाः शक्र सुयम तवैव निर्मिताश्च । देवगणकुम्भाण्डराहसाद्य असुरमहोरगकिन्नरायद्वचः । गवत पुरतो नरोत्तमस्य पुषवरस्य करीब रथगुप्ति । मा कुरुत अग अग:प्रदीपं मा च करोथ विंड मानुषाणां ॥ वय गृहवरपि मायदेवी तत्र समय सारिपव सर्वे । १० असिधनुशरशक्तिखङ्गहस्ता गगणतानि स्वितां निरीक्षण । जाव च्यवनकाल देठंचा उपगसि मावसका इष्टचित्ता । पुष्प तथ चिपनां गृहीत्वा दशमख अञ्जलिभिर्गमञ्चमानाः । च्चव चव हि नरेन्द्र शुद्धसत्त्ला अधु समयौ भवतो ऽद्य वादिसिंह। कप करुण जनित्र अर्जुनके अपि यथेषम धर्मदानहेतोः। इति । १५ अथ च भिषा बोधिसत्वस्थ च्यवनकालसमये पूर्व दिशो बहुनि बोधिसत्त्वशतसहस्राणि सर्व एकजातिप्रतिबद्धतूषित- वरभवनवासिना वेग वाधिसत्वन्तेनोपसंक्रामन् बोधिसत्वस्त्र प्रजा कर्मणे । एवं दशभ्यो दिग्भ्य एकैकस्या दिशो बहूनि बोधिसत्व शतसहस्राणि सर्व एकतिप्रतिपक्ष तृषितवरमवासिन चेन २०वधिसत्वतनोपसंक्रामन् बोधिसत्वस्ख पूजाकमेण । चातुर्महाराज कायिकेभ्यो दैवेदचतुरशीत्यसरः शतसहस्राव चयबिभ्रतों यामध्य ॥ प्रचलयरिषतः सुषितेभ्यो निर्माणरतिभयः परनिर्मितवशवर्तिन्या देवेभ्यश्चतुरशीत्वमरः शतसहस्राणि नानातूर्यसीतिवादितेन येन बोधिसभस्तेनौपसंक्रामन् बोधिसत्वस्य पूजाकर्मा । अथ खलु कोधिसत्त्वः श्रीगर्भसंहासने सर्वपुखसमुन्नते सर्वदे वनामसंदर्शने महाकूटागार निषव सार्ध तेबोधिसत्वैर्देवनागयज्ञ ५ - कोटिनियुतशतसहसैः परिवृतः पुरस्कृततुषितवरभवनात् प्रचलति स्म । प्रचलता च भिक्षवो धिस वन तथारूपा यायात् प्रभा मुक्ताभूद् यथा प्रभयायै चिसाहस्त्रमहासाहस्रो वधातुरेवं विपुलविस्तीर्णों अहतोदरेण सुप्रचलितपूर्वेण दिव्यप्रभासमतिक्रान्ते नावभासन परिस्फुटो ऽभूत् ॥ या अपि ता लोकान्तरिया अघा १० अघस्फुटाः अन्धकारास्तमिस्रा यमौ चन्द्रसूर्यवेवं महर्घिकावेवं महानुभावावेव महेशस्वी अभया आभा वर्णन वर्षे तेजसा तेजों नाभितपतो नाभिविरोचतः । तत्र चे सवा उपपन्नास्ते स्खकानपि बाहप्रसारिताल पश्यन्ति । तत्रापि तस्मिन् समये महत उदास्या वभासस्य प्रादुर्भवो ऽभूत । ये च तत्र सदा उपपन्न नवाबभासेन १५ फुटाः समाग अन्यो ऽन्यं सम्यक् पश्यति स्म । अस्यों इन्वं मैजानते स । एवं चाहुः । अन्ये ऽपि किस भोः सका तोपपन्नाः किम ॥ इति ॥ अथं च त्रिसाहस्त्रमहामाइन लोकधातुः यङ्गिकारमष्टादशम हानिमित्तमभूत् । क्रिम्स प्रकल्प सेनाकम्पत् । अबेधत् प्रबंधन २० संप्रावधत । अचलत् प्राचलत् संप्राचलत । अभ्श्वतः प्राञ्चम्चत् संग्राजुदत् । अरणत भारत संप्राणे। अगर्जत् प्रागर्जत् समागर्जत् । १209 । ललितविस्तरः । अन्ते अवनमति । न । मध्ये अनुमति छ । मेथे अवनमति च । अन्ते उन्नमति स्म । पर्वस्यां दिग्भवनमति झ । पश्चिमायां दिछन्नमति छ । पश्चिमायां दिशवमति स्म । पूर्वत्र दिइनमति स्म । दक्षिणस्यां दिशवनमति स्म । उत्तरस्यां दिछन्नमति स्म । उत्तर द ५ दियवनमति स्म । दक्षिणस्यां दिग्वुन्नमति च । तस्मिन् समये हृषीयास्तोषणीयाः प्रेमणीयः प्रसादनीया अवकायाः महा दीय निर्वर्णनीया उसेचनीया अप्रतिकूल अनुचासकराः शब्दाः यूयन्ते स्म । न च कस्यचित् सव तच्छिन् वर्षे विहिष्ठा वा स वा भवं वा स्तमितत्वं वाभूत् । न च भूयः सूर्याचन्द्रमसन १० दशमकपाणानां तस्थिन को प्रभा प्रजायते स्म । सर्वनरकति नियमनोंकोपपन्नात्र संयास्तस्मिन वर्षे विगतदुःख अभूवन् । सर्वसुखसमर्पिताः । न च कस्यचित् समस्य रागो बाधते स्म दोष वा महो वा इयं वा मात्सर्यं वा मानो वा न वा मदो वा कधी वा आपदा वा परिदाहो वा । सर्वसनास्तस्मिन् १५ च मैत्रचित्ता हितचित्ताः परस्परं मातापितृसङ्गिने ऽभूवन् । अघट्टितानि च दिव्यमानुष्यकाणि तूर्यकोटिनियुतशतसहस्राणि मनोज्ञघोषमुत्सृजन्ति स्म । देवकोटीनयुतशतसहस्राणि पाणिभिरंसे: शिरोभिस्ते महाविमानं वहन्ति स्म । तानि चाप्सरःशतसह वाणि स्वां स्वां संगति संप्रयुध्य पुरतः पृष्ठते वामदक्षिणेन च २० खिला वेधिसत्त्वं संमीति मतस्वरेणाभिस्तुवनि स । पूर्वकर्मशुभसंचित ते दीर्धरात्र बुदितस्य ते । सवधर्ममयोंधितस्य ते पुत्र अद्य विपुल प्रवर्तते ॥ ॥ प्रचल परिवर्तः॥ पूर्वि तुभ्य बहुकल्यकाटियो दाजु द प्रियपुवधीनराः। तस्य दानचरितत्र तत्फलं चेन दिव्यकुसुमाः प्रवर्षिताः ॥ आत्ममांसरुचिव ते विमी सोभिदतु प्रियपथिकारणात् । तस्य दनचरितस्य तत्फलं प्रेतलोकि लभि पानभीजनं । पूर्वि तुभ्य बहु कस्यकोटिथ शीजरहितमखण्डनन्नतं । तस्य शीलचरितस् तत्पाले येन अवया उपाय शोधिताः॥ पूर्वि तुभ्व बहुकल्पकोटिये भाति भावित निदानयोधये। तस्य शान्तिचरितस्य तत्सले मैबचित्त भुत दैवमानुषाः । पूर्वि तु बहुकल्पकोटिं वधं भावितमलीलमुत्तमं । तस्य वर्थचरितख तत्फलं । वेग कायं यथ मेन शोभते ॥ १० पूर्वि तस्व बहुकल्पकोटियो ध्यान ध्यायित किसाध्येयसात् । तस्य ध्यानचरितस्य तत्कस येन केश जगत न बाधते ॥ पर्व तुन्थ बहुकल्यकोटिचे प्रज्ञ भावित किलशच्छेदनी । तस्य प्रमचरितस्य तत्फलं येन आभ परमो विरोचते ॥ सेब्रवर्भितकिलशसूदन सर्वसत्वकरणाय इङ्गता । मेदिप्राप्त परमा उपचका ब्राल्लभूत सुगता नम इतु ते । प्रबडकसभतेऽसङ्गता सर्वदोषतमनेहध । चतुभूत बिसहस्रि नाथका मार्गदेशिक सुत्रे नमो ऽस्तु ते । अद्विपाद्वरभिन्न कोविदा सचदशीि परमाधि शिक्षिता। तीर्ण तारयसि अन्यप्राणिनो दायभूत सुगमता गभी इस्तु ते ॥ २०॥ सर्वोपावरभिन्न कोविदा दर्शयसि जुतिमच्युतिच्युतिं । कधर्मभवनाभिवर्तसे न च लोकि क्वचि औपलिप्यंस । १५ ५४ ॥ कलितविस्तरः । अभ तष परम अचिन्तया येषु दीन अवं च एष्यसे । किं पुनः श्रुणुय यो ति धर्मत अक ऑति विपुला जनेष्वसे ॥ जिस सर्वतुषितात्रयो भूत असूनपि पुरि यी उदागतः । प्राणिकोटिनयुता अचिन्तियाँ बोधयिष्यसि प्रसुप्त शत ॥ ५ च स्फीत परमद्य मैथ्यती देवकोटियुतैः समाकुवं । अप्सरामि तुरियनिनादितं राजोगडि मधुर झुस्थिति ॥ पुष्पतेन भरिता शुभकर्मण्णा नारि सा परम उपेता । यस्व पुत्र अयमेव समृद्धः तिस्रलोक अभिभाति शरि च ॥ न भय पुरवरस्मि देहिनां लोभदायक हा विवादका । १० सर्वोमचमसः सगरबा भाविंशे नरवरस्य तेजसा ॥ राजवंश नृपतेः प्रवर्धते चक्रवर्तिकुलराजसंभवः। मेष्यते कपिलसाह्य पुर रत्नकोषभरितं सुसमूवं ॥ यचरासकुडसुद्धका देवदानवगणाः सद्रकाः । ये स्थिता नरवरस्व रजकाः तेषु नैवं न चिरेण भवते ॥ १५ पुवुपार्जितु बिव नायकं प्रेमगरवमुपर्यपिस्व मा । सर्वं वधिः परिणामथाम विप्र मीम यथ त्वं नरोत्तम ॥ इति । ॥ इति चललितविस्तरे अचलपरिवतों नाम पञ्चमो ऽध्यायः ॥ इति हि भिजवः शिशिरकालविनिर्गत वैशाखमासे विशा खनचानुमते शुक्रप्रवरे वसन्तकालसमये तस्वरपत्रकोणे वरप्रवर २९ पुष्पसंकुसुमिते शीतोष्णतमोरजोविगते मृदुशाद्वले सुसखिते त्रिभुवन ॥ गभीयक्रान्तिपरिवर्तः । ५५ बड़ा समहिता यवनक छतुकलसमये पञ्चदः पूर्णमास्यां पषधगृहीताया मातुः पुष्यनक्षत्रयोगेन बोधिसत्त्वसुषितवरभवनाचे चुत्वा सूतः संप्रजानन् पाण्डुरो गजपतो भूत्वा षड्दन्त इद् नीपक शिरः सुवर्णरादन्तः सर्वाङ्गप्रत्यङ्गो ऽहीनेन्द्रिय जनन्य दक्षिणाय कुचाववक्रामद् अवकान्तञ्च स दक्षिणवचरे भून जातु । वामाबचरः । मायादेवी सुखशयनमनुप्ता इमं खप्तमपश्यत् । हिमरजतनिभच यद्विषाणः मुचरण चाभुजः भुरक्तशीर्षाः उदमुपगतो गजमधानों ललितगतिद्वंद्वद्गाचसंधि । न च मम सुख जातु एव दृष्टमपि श्रुतं नापि चतुभतं । कायमुखचित्तसीयंभाव यथरिव ध्यानसमाहिता । अभूवम् ॥ १० अथ खलु मायादेवी आभरणविगलितवसमा प्रहादिताथचित्ता मीतिप्रमथप्रसादप्रतिलब्धा यनबरतलादुत्थाय शारीगण परिवृता पुरस्कृता आसादवरशिखरादवतीर्य येनोकवनिका तेजोपजगाम । सा इशीकवनिकायां सुखोपविष्टा राज्ञः शुद्धोदनस्य् दूतं प्रेषयति स । आगच्छतु देवी देवी ते द्रष्टुकामति । अथ स राजा शुदतचनं श्रुत्वा प्रहर्षितमना आक- पितशरीरो भद्रासनादुत्थायामायनगमषार्धधबधुजनपरिवृतो येना कवनिका तैर्नापसंक्रामदुपसंकाक न शक्नोति स्म अशोकवनिकां प्रवेष्टु । गुरुतरमिवात्मानं मन्यते स्म । अशोकवनिकाद्वारे स्थितो मुहूर्त संचिन्त्य तां वेलायामिमां गाथमभाषत । न स्मरि रागीपिड सूर्धसंखख मह एव गुरु शरीर अन्यमी यादृशेऽद्य । २७ ॥ बलिविश्वरः।। स्वकुलगृहमा न प्रमसि प्रवेष्टुं किमिह मम भवेदको कान्य पूज्य चाहं ॥ इति ॥ अथ खलु शुद्धवासकाधिका देवपुचा गमणतलगता आर्धकाय- मभिनिमीथ राजानं, गाचयध्यभापत । ५ प्रततपगुणयुक्तातिस्रलोकेषु पूज्यो मेचणणभी पुथन्ना- नाभिषिक्तः । कुषितपरि व्यवत्वा बोधिसत्त्वा महात्मा नृपति तव सुतत्वं माथ दमनख तद कृत्वा स्वं शिरं कम्पयन् नृपतिरनुप्रविष्टश्चिविका- १० रानुयुक्तः । माथ तद निरिच्य मानदपोंपनीतां वदहि कुमि किं ते किं प्रयोगो भाहि ॥ बाहु । हिमरजतनिकाशचन्द्रसूर्यातिरिकः सुचरण सुविभक्तः षडूि १५ घणे मद्यम् । जनवड झडसंधि वञ्चकल्पस्सुरूपः उदरि मम प्रविष्टस्तस्त्र हेतु गृणुष्व । वितिमिरबिसहस्र पश्चमी भजमानां देवयुत देवाचे तुवन्ती २० न च मम खिलदयो नैव राय न मही ध्यानसुख समङ्ग नमी शान्तचित्ता॥ के गर्भधातिपरिवर्तः । साधु नृपति भीमं अझणनानयाचिन बैदसुपिभपाठाचे गृहम् विधि । सुपि मम हि चेमं चाकरो तत्वयुक्तं किमिद मम भवेथा यु पापं कुलस्तु ॥ वचनमिसु स्थित्वा पार्थिवस्तत्ववन ब्राह्मण कृतवेदानानयन ५ शस्त्रपाठान् । माय पुरत खित्वा ब्राह्मणानामवाचः सुपिन मचि ह दृष्टस्तस् हेतु गृणेथ ! ब्राह्मणा आज़ःकूहि देवि वया कीदृमं वनं दृष्टं श्रुत्वा चास्खामः॥ देह । १० हिमरैवतनिकाशचन्द्रसूर्यातिरेकः सुचरण सुविभक्तः षड्-ि षाणो महात्मा । गजवल दुइओधि वव्रकल्पस्सुरूपः उदरि मम प्रविष्टस्तस्त्र हैंतु शूणच । वचनमिसु शुचित्वा ब्राह्मण एवमाहुः प्रीति विपुलचिन्या गालि १५ पाषं कुलस्य । पुत्र तव जनंसी लचर्णभूषिताङ्गः राजकुलकुलीनं चक्रवर्ति माहात्मं । स च पुरविजहिया कामराज्यं च गेहं प्रवजितनिरपेक्षः सर्व २० बुद्ध भवति एष दक्षिणीयस्त्रिलाई अमृतरसवरेण तर्पयत् सर्वकं । । ललितविस्तरः । व्यांकरिव गिर साम्स्वां भुला पाधिवयोजनं । आच्छादनानि यात्रु पकान्ता ब्राह्मणास्ततः ॥ ति हि मित्र राजा शुद्धचेदन अझरबैभ्यो लवणमित्ति कर्मपचकेवः स्वमाध्यायीपाठकेभ्यः प्रतिश्रुत्य इह तुष्ट उदग्र आत्तमनाः ५ प्रमुदितः तिसीमनखशातस्तान् ब्राह्मणान् भभूतेन खादनीयभी जनीयास्वादनीयेन अंतची संप्रवावच्छादनानि च दत्त्वा विसर्जयति स्म । तस्य वेलायां कपिलवस्तुनि मज्ञानगते चतुर्ष नगरवारेषु सर्वजगरचत्वराटकेषु च दानं दापयति स्म । अवमर्थिकः । पानं पानाधिकंग्धः। बत्राणि वस्त्राधिकेभ्यः। यानि चायाधिकम् । १० एवं गल्पमाल्यविलेपनशय्योपाश्रयं प्राविकं आजीविका यावदेव बोधिसत्वस्य पूजाकर्मण । अथ खलु भिवा राज्ञः शुद्धस्वतदभवत् । कतमस्मिन गृहे मायादेवी सुखमगुपतिश्च विहरेदिति । अथ तत्क्षणमंत्र चत्वारो माराणनो राजानं शुझेदनमुपसं १५ क्रम्येवमाहुः । अन्यत्सुको देव भव सुखे तिष्ठ वपेचक। वयं हि बोधिसत्त्वस्य वेश्म वै मापयामहे । अथ खलु शक्रो देवानामिह राजानं शुचंदनमुपसंहयैवमाह। हीना विमाना पालानां त्रयस्त्रिंशानामुत्तमा । २० वैजयन्तसमं इमं नोधिसत्वस्त दाम्यहं । अथ बसु सुयाम देवपुलं राजानं शुचंदनमुपसंहन्येवमाह । संदर्थं भवनं दृष्ट्वा विस्मिताः शक्रकेटचः । । गभीवकान्तिपरिवर्तः ॥ सुयामभवनं श्रीमधिसलस्य दाम्यहं । अथ खलु संतुषितो देवपुत्र राजानं गुदगमुपसंश्रयव आह । यदैव उषितः पूर्वं तुषितेषु महायसा। तदव भवन' रम्यं बोधिसत्वस्व दाम्यहं । अथ खलु मुनिर्मिता देवपुत्रं राजानं वदनमुपसंहस्येवमाह । अनामयमहं श्रीमवेश्म तद्रतनामये । बोधिसत्वस्य पूजार्थमुपैष्यामि पार्थिव । अथ ननु परनिर्मितवशवतीं देवपुत्रं राजानं यंदनमुपः १० संकवैवमाह । यावन्तः कामधातुस्खा विमानाः भगाः चित् । १५ भाभिते मद्धिमानस्त्र भवन्यभिहतप्रभाः ॥ तत् प्रयच्छाम्यहं श्रीमदम रत्नमयं शुभं । बोधिसत्वस्य पूजार्थमानयिष्यामि पार्थिव । दिव्यः पुर्वैः समाकी दिव्यगन्धापबासिते । उपगमयिष्व विपुलं यत्र दैवी वसिष्यति ॥ इति हि भिजनः सर्वः कामाचबरदय चर्चाधिसत्वस्य पूजार्थ कपिलाहचे महापुरवरे स्खकखकानि गृहाणि (प्रदत) मापिता न्वभूवन् । राज्ञां चापि शुदनेन मनुष्यतिक्रान्तं दिव्यासंप्राप्तं गृह तरं प्रतिसंस्कारितमभूत् । तत्र बोधिसत्वे महासत्रों महान्यूहस्व २० समाधेरनुभावेन सर्वेषु तषु गृहेषु मायादेवीमुपदर्शयति । । अस्थतरगत बाधिसत्वे मायादेवः कुथा दक्षिणे पार्थे पर्यङ्कमुच्य ३०

• ललितविस्तरः ।

निषण उभूत् । सर्वे च ते देवेश्वरा एकैकमेवं संजानीते स्म । ममैव गृहें बोधिसत्वमाता प्रतिवसति नान्यत्रेति । चत । महाशूद्य स्थितः समाधिये अचिन्तिया निर्मितनिर्मिणि । ५ सर्वेष देवानभिप्राय पूरिता नृपस्य पूर्णश्च तदा मनरथः । अथ खलु तस्यां देवपर्षदि केषांचिद्देवपुत्राणामेतदभवत् । ये ऽपि तावच्चतुर्महाराजकायिका देवास्ते अपि तावन्भगुष्यात्रय गतवेत निर्विव्यापकमस्ति । कः पुनर्वादो ये तदन्ये उदारतमा देयः । त्रयोविंश वा वामा वा तुषिता वा। तत्कथं िनाम १० सर्वलोकाभ्युद्वतो बोधिसत्वः। शुचिर्निरामगन्धः सत्त्वरजः संतुषिताई- वनिकायच श्रुत्वा दुर्गन्धे मनुष्वाश्रये दशमशन्मातुः कुक्षौ स्ति इति । अथ खल्वायुष्मामानन्दो खुशनुभावन भगवन्तमेतदवाचत् । आयर्थ भगवन् यावच्चुगुप्मनीयञ्च मातृश्रामस्तथागतेनोक्तो यावद्रा- गचरितञ्च । इदं तु भगवन्नाशवंतर कवं हि नाम सर्वलकाथुङ्गत १५ भगवान पूर्वे बाधिसत्वभूत एव तुषितावनिकायाच च्छविला मनु धायचे दुर्गन्ध) मातुदेखि पाउँ कुचावुपपन्न इति । नाहं भगवन्निदमुत्सहत एवं वक्तुं यथा पूर्वं भगवता व्यक्तमिति ॥ भगवानाह । इकॉसि त्वमानन्द रनचूड़ी बोधिसत्वपरिर्भगं द्रष्टुं यो मातुः कुलिगतस्य वधिसत्वस्य प्रतिभागी अभूत् । आनन्द २० आह । अथमस्व भगवन कालोऽयं सुगत समय थत्तथागत बधि सवपरिभागमुपदर्शयद्ध यं दृष्ट्वा प्रतिवेत्स्यामः । ! गभीरुतिपरिवः ॥ अथ खलु भगवांलथयनिमित्तमकरीतः । यद्वा सहपतिः आर्धमष्टषष्टितम शतसह तत्रैलोके ऽन्तर्हिता भगवतः पुरतः प्रस्वात् । स भगवतः पादं शिरसाभिवन्द्य भगवन्तं चिमदक्षिणीडधिकाने ऽस्थत गाजलीभूत भगवन्तं नमस्यन् । तत्र खलु भगवान् जाननेव ब्रह्माणं सहापतिमामन्त्रयते न । गृहीतस्वथा अझन् स बोधिसत्य- ५ परिभागा दशमासिको यो मम पूर्व बोधिसत्वभूतस्य मातुः कुविगतस्खाभूत् ॥ ब्रह्म आह । एवमेतद्भगवदैवमेतत् सुगतः ॥ भगवानाह । क्व स इदानीं बबच पदर्शय तं । ब्रह्म आह । ब्रह्मलोके स भगवन् ॥ भगवानाह । तेन हि स्वं प्राप्तमुपदर्शय । दशमासिकं बधिसत्वपरिमणं ज्ञास्यति कियत्संस्कृतमिति ॥ १० अथ खलु ब्रह्मा महापतिस्तान् बाणानेतद्वचत् । तिष्ठन्तु तावद्भवन्तो यावद्रवं रवधूहं बोधिसत्वपरिभागमानयिष्यामः । अथ खलु ब्रह्मा सहापतिर्भगवतः पादी शिरसाभिवन्दित्वा भगवतः पुरतो ऽन्तर्हितस्तत्रणव ब्रह्मलोके प्रत्ययात् ॥ अथ खलु बझा सहापतिः सुत्राणं देवपुत्रमेतदहोचत् । गच्छ १५ त्वं मायी इतौ ब्रह्मलोकमुपादाच यावचयतिंशजवनं शब्दसुदीरय घोषमनुभावय । रत्नहं बोधिसत्त्रपरिभागं वयं तथागतम्यति कमुपनामधिष्यामः। वो युष्माकं द्रष्टुकामः स शीघ्रमागच्छत्विति ॥ अथ खलु ब्रह्मा सहपतिश्चतुरशीत्या देवको नयुतशतसहस्त्रः साधु तं रबघूहं बोधिसत्वपरिभोगं परिगृह्य महति व्रा बिमाने २० चियौजनशतिकं प्रतिष्ठाप्यनेकद्वकोटीनयुतशतसहसैः समन्ततो ऽनुपः रिवार्य जम्बुद्वीपमवतारयति च । ॥ कलितविस्तरः । तेन खलु पुनः समयेन कामावचराणां देवानां महासंनिपातो इभूत् । भगवत्सकाशे गन्तुं ? स खलु पुन नचूहे बोधिसत्त्व परिभोगो दिवैर्वस्त्रैर्दिर्यमीर्दिवैर्गन्धैर्दिव्यैः पुढिवादिवं च परिभागैरभिसंस्कृती भूत् । तावन्महेशश्च देवैः परिवृती भूद. ५ यच्छकं देवानामिन्द्र सुनेरी (समुद्रे। स्त्वाि दूरत एव मुखें ताल चले दत्वा भयंश्चवलोकनेनुविलोकयति स्म । उन्मेध्या- यिकया वा न च शक्नोति न द्रष्टुं। तकमाव। महेशाच्या हि देवा ब्राह्मणः। इतरास्त्रयस्त्रिंशा यामाहुषिता निर्माणरतवः परनिर्भि तवशवर्तिनः । कः पुनर्वादः शक्र देवानामिन्द्रः |महं ते वै १० याति | ॥ अथ खलु भगवांस्तं दिव्यं शयनापमथापयति स्म । तत्लभत् । यत्साइब्रवणादेव आसुदीपका मनुष्या उमदमपत्यका अथ खलु चत्वारो महाराजानः शकं देवानामिन्द्रमुपसंहस्ये १५ इमाङ्गः । कथं देवानामिन्द्र करिष्यामे न लभामहे रत्नच्यूई बोधिसत्तपरिभोगं द्रष्टुं ॥ स तानवोचत् । किमहं माषः करि प्वाम्यहमपि न में द्रष्टुं । अपि तु खलु पुलसीधे भगवत्समीपम् पनतं द्रजामः। ते (तदा) आहुः । तेन हि देवागामिन्द्र तथा कुरु यथास्थ चिमं दर्शनं भवेत् । शक बाद में आगमयत २० माघी मुहूर्त यावदतिान्तातिक्रान्ततमा देवपुत्रा भगवन्तं प्रतिसं केदयन्ते स्म । तदेकान्ते क्षित्वा औषभिजितकया भगवन्तमनुचि- लोकयन्ति वा । । नभीक्रान्तिपरिवर्तः ॥ । झाथ खलु कला सहापतिः सर्वं तचतुरशीत्वा देवानयुता तसहसैतं रत्नन्व्यूहं बोधिसत्त्वपरिभोगं गृहीत्वा छन भगवांस्तनपसं शामयति स्म । स खलु पुन रत्नशू बोधिसत्त्रपरिभोगो ऽभिरूपः प्रासादिके दर्शनीयचतुरस्रश्चतुझ्णः । उपरिष्टाच्च कूटागारसमलैं- इत एवं प्रमाणान्तद्यथापि नाम षण्मासजाते दारक उर्चस्वेन । ५ तस्य सु पुनः कूटागारस्य मध्य पर्यङ्कः प्रज्ञाप्तम्तथापि नाम वशमासजातस् दारकस्य भित्तीयलकः । स खलु पुन रत्नप्यू बोधिसत्त्रपरिभोग एवं वर्णसंघानी यस्व न कश्चित् सदेवके लोकं स्मारके सञ्जज्ञके सही ईलि । आकृत्वा वा वर्णेन वा । दैवाः खल्वपि तं दृष्टाः आचर्चप्राप्ता अभूवन् । चचूंषि तेषां विधमन्ति १० म । स च तचागतस्यान्तिक उपनताऽतीव भासते तपति विरोचते स्म । तवश्चापि गम विनिधीन्तं सुवर्णकुशलेन कर्मकारिन सुपरिनि शिंतमपगतकाचदोषं एवं तस्मिन् समये) स कूटागारो विराजते स । तभिस् खलु पुणवधिमावपरिमाणं पर्यङ्कः अज्ञप्तो यस्ख सदेवके लोक नास्ति कश्चित् सदृशे वर्णेन वा संस्थानेन वान्यत्र २५ कम्बुग्रीवाया बोधिसत्वख । यत् खलु महाब्राह्मण चीवरं प्रावु तमभूत् । तत्तख बोधिसत्वपर्यङ्कस्याग्रतो न भासते स्म । तथापि नाम वातवृष्याभिहतः कुणकम्बल ॥ स खलु पुनः कूटागार इरग सारचन्दनमयो यस्य सुवर्णधरणी साहनं चकधातुं मूल्यं चर्माते तथाविधगिरगसारयन्दनेन स कूटागारः समन्तादनुपक्षिप्तः । २g तादृश एव द्वितीयः कूटागारः कृतो यस्मिन् प्रधमें कूटा गरे ऽभ्यन्तरतः । असक्त इव खितः । तादृश एव तृतीये ऽपि कूटागारो यस्तस्मिन इतोये कूटागारे ऽभवन्तरे ऽसक्तो ऽबवस्थितः। स च। पर्येतस्मिन् ग्रन्थसये तृतीये कूटागारे व्यवखितः संप्रतिः उनलस् स्वनु पुनर्गसारचन्दनधवंरूपौ वर्णावयापि नामाभि- जातस्य नलवंडूर्यस्य। तस्य स्वनु पुनर्बन्धकूटागारस्योपरि समतावा- ५ वन्ति कानिचिद्विव्यतिकान्तानि पुष्पाणि सन्ति तानि सर्वाणि तस्मिन कूटागारे बोधिसत्वस्य पूर्वकुशलमूलविपाकानुप्राप्तान्वेव जायन्ते स्म । स खलु शुन रत्नचूहे बोधिसत्त्वपरिभाग इस भेदी ववेपमः स्पर्गेन च काचिदिदिकसुखसंस्पर्गः तस्मिन खलु पुन रत्नचूहें बोधिसत्वपरिमीगे ये केचित् कामाववराणां देवानां १० भवनचूहात सर्वे तस्मिन् संदृबन्ते स्म । यामेव च । रात्रि बोधिसत्व मातुः कुचिमवक्रान्तस्तामेव राचिमध आपसानामुपादाय अष्टषष्टियोजनशतसहस्राणि महापृथिवीं भिवा यावद्द्वीकं पद्मशृङ्गतमभूत् । न च कश्चित्तं पदं पश्यति स्म । अन्यत्र सारथिनरोत्तमाद्दशशतसाहसिकाच्च महाब्राह्मणः । १५ यच्चेह त्रिसाहसमहासाहसन्तीकधात्तत्र वा महो वा रसों वा तत्सर्वं तस्मिन् महापझं मधुबिन्दुः तिष्ठते स्म । तमेन महान शुमें वैडूर्यभाजने प्रक्षिप्य बोधिसत्वस्वोप नामयति स्म । तं बोधिसत्त्वः परिगृह्य भुङ्क स्म महालक्षण ऽनुकम्पामुपादाय । गावि स काश्चित् सखः समनिकाये यस्य स २० ओजोविन्दुः परिमुक्तः सम्यक्सुस्खेन परिणामैदन्यत्र चरमभविता- दधिसत्वात् सर्वबोधिसत्वभूमिपरिपूर्णात् । कस्य च कर्मण ॥ विपाकेन स विन्दुबोधसमस्यापतिर्धते स्म । दीर्धरात्रं स्वपि ॥ गभीषकान्तिपरिवतः । ३५ बोधिसत्वेन पूर्व बोधिसत्वचर्यां चरता ग्लानेभ्वः सबैभ्यो भय दत्तमासापराणां सन्तानामसाः परिपूरिताः शरणागताश्च न परि व्यक्ता नित्यं चायपुष्पमयसमरसं तथागतेभ्यस्तथागतचीत्वैधताः मनश्चयकसचेभ्यो मातापितृभ्यच दवा पश्चादात्मना परिभुक्तं । तस्य कर्मणा विपांश्चन महात्रङ्ग् बोधिसत्लज्ञ तं मधुबिन्दुमुपगमयति ५ तस्मिन् खलु पुनः कूटामर बानि कानिचित सन्त्वतिका नातिक्रान्तानि मायागुणरतिप्रीडासमवसूतधामानि । तानि सर्वाणि तस्मिन् प्रादुर्भवानि संहृद्यन्ते स्म । बोधिसत्वख पूर्वकर्मविपाकेन । तस्मिन् खलु पुन रनचूहे बोधिसत्त्रपरिभोगे शतसहस्रयूहं १९ नाम वासोयुगं प्रादुर्भूतं । न स कश्चित्सवः सत्रनिकाये सोवियते यस्य तत्प्रादुर्भवेदन्यत्र चरमभवकावेधिसत्वात् । न च ते केचन उदारी दारा रूपशब्दगन्धरसस्पर्श ये तस्मिन् कूटागारे न संदूषन्त स्म । स चेश्टागारपरिभाग (एवं सुपरिगएवं सुपरिनिष्पनः सन्तः बहवं सुपरिनिष्ठित एवं मृदुकश्च तद्यथापि नाम काचिलन्दिक- १५ सुखसस्यों निदर्शनमात्रेण न तु तस्योपमा संविधते । धर्मत ववेषा बोधिसत्त्वस्व पूर्वकेण च प्रणिधानेन इष्ट चेतना छाववश्यं बोधिसतेन महासवेन मनुष्यलोक उपपत्तव्यमभिनिष्कम्य चानुत्तरां सम्यक् बोधिमभिसंकुध्ध धर्मचकं प्रवर्तयितञ्च । यस्या मातुः कुचावुपपत्तिर्भवति तथा दक्षिणी क्षेत्रवादित रत्नचूहः कूटागारो २० भिनिवर्तते । पश्चाद्विधिसत्वस्तुतियुक्त्वा तस्मिन् कूटागारे पर्यङ्कनिषणः संभवति । न हि चरममविकस्त्र बीधिसत्त्वस्य कला अ वलितविस्तरः । ईदषनपशीभाई कायः संतिष्ठते स्म । अष तर्हि सर्वाङ्गप्रयङ्गवच संपदः संजिष एव प्रादुर्भवति । स्वशान्तरगता च (बोधिसत्व- माता) मायादेवी महानागकुञ्जरमवश्चन्तां संजानीते स्म । तस्स खलु पुत्रस्तथा निषशस्त्र श देवानामिन्द्रश्चत्वारश्च ५ महाराजानं प्रविशतिश्च मलायचसेनापतयो गुल्यकाधिपतिश्च गाम यचकुलं यतों वञ्चपादो यत्पत्तिस्ते बोधिसत्त्रं मातृकुक्षिगतं विदित्वा सततं धूमितमनुबद्धा भवन्ति स्म । सन्ति खलु पुणश्चत बोधिस परिचार देवताः। उत्खी च नाम समुत्खली च मम ध्वजवती च नाम अभवती च नाम । ता अपि बोधिसत्व मातृकुचिमतं १० विदित्वा सततं ससितं रक्षन्ति स्म । शक ऽपि देवानामिन्द्रः सार्ध पञ्चमात्रेर्देवपुत्रशतेबोधिसत्त्रं मातुःकुद्धिगम वा सतत समि तमबति स्म । बोधिसत्वस्थ बसु घनमीतुकुविगतस्य कायस्तथाविधो ऽभूत् । तद्यचापि नाम पर्वतमूर्धनि राघवचरतमिस्रय महानग्रिकन्धो ५ यजनादपि दृश्यते स्म । बाच पबन्धा योजन इते स्म । एवमेव बोधिसत्त्वस्य मातुःकुचिमतखात्मभाव निवृत्तोऽभूः ॥ प्रभास्वरो ऽभिरूपः प्रासादिक दर्शनीयः स तस्मिन् कूटागरि पर्यङ्कनिषता इतीव शोभते स्म । वैिडूर्यप्रसुप्तमिवाभिजातं जातरूप। बोधिसत्त्वस्य माता च निध्य स्थिता पयति स्म कुविगतं बोधिसत्वै। २० तवघाथि मम मते ऽभ्रटावियुते निःसु महान्तमवभासं जनयत्वमेव बोधिसत्व मातुःकुक्षिगतः धिया तेजसा वन च तं प्रथमं रलकूटागारमवभासयति स्म । अवभास्व द्वितीयं ॥ गर्भावकान्तियर्षितः। ग ति स्म । द्वितीयं गन्धकूटागारमवभास्व तृतीचे रङ्गकूटागारमवभासयति स्म । तृतीये रनकूटागारमवभास्य सर्वं वन्तं मातुरत्वाभावमवभासयति स्म । तमवभास्त्र यत्र चासने निघा भवति स्म तदवभासयति स्म । तदवभास्यं सर्वे गृहमखमासयति स्म । सर्वे गृहमवभास्य गृहस्योपरिष्टान्निःसृत्य पूर्वां दिशमवभासयति ५ चर्म । एवं दक्षिण पश्चिम उत्तरामध कडं समन्ताद्दशदिशः केशमात्रमेकं कस्खां दिशि मातुःकुचिततो बोधिसत्त्वः यिया तेज- स वर्गेण चवभासयति स्म । आगच्छन्ति स खलु पुनर्भिक्षवश्चत्वारो महाराजानो ऽष्टा विंशच्च महद्यचसेनापतयः सार्ध पञ्चमार्धर्चशतैः पूर्वाह्नकालसमये १० बोधिसत्त्रस्य दर्शनाय वन्दनाय पर्युपासनाय धर्भश्रवणाय च । तदा बोधिसत्त्वस्तानागतान विदित्वा दक्षिणं पाणिमभ्युत्विय एका- बलिक्या आसनान्युपदर्शयति स्म । निषीदन्ति स्म ते लोकपालादयो यथा अञ्जनेष्वासनेषु । पतन्ति । बोधिसत्वं माकुर्विगतं जातरूपमिव वियह हूयते चासयन्तं विचारयन् उत्क्षिपन्तं अति-१५ यापयन्ते । ते प्रीतिमामेवप्रसादप्रतिलब्धा बोधिसत्त्वं नमस्कुर्वणि स्म । नियच्छ ताग विदिखा बोधिसत्व धम्र्थथा कथया संदर्शयति स्म । समादापयति स्म । समुत्तेजयति झ । संप्रहर्षचति स्म । यदा च प्रकमितुकामा भवन्ति तदा बोधिस वलेप चेतसीव विचिन्तितं विज्ञाय दचिम पाणिमुत्क्षिप्य संचारयति स्म । संचार्य विचा- २० रयति स्म । मातरं च न बाधते स्म । तदा तेषां चतुर्णा महाराजानमेव भवति सा । विसर्जितान वयं बोधिसत्वेनेति । सवितविस्तरः । ते बोधिसत्वं योधिसत्वमातरं च त्रिप्रदक्षिणीकृत्य प्रमन्ति स्म । अयं हेतुरयं प्रत्ययो यद्वोधिसत्वा राज्य प्रशान्ताय दक्षिणं पाणि संचारं विधारयति च । विचार्य पुनरपि धृतः संप्रजानतं पाणीि प्रतिष्ठापयति स्म । पुनरपरं यदा बोधिवम्ब केचिद्दर्शनाथा ५ गच्छन्ति स्म । स्त्रियो वा पुत्रा वा दारक वा दारिका वा ।। तान् बोधिसत्वः पूर्वतरमेव प्रतिसंमदबते स्म । पश्चाद्वधिसत्त्व- माता । इति हि भिनव बोधिसत्व मातृद्धिगतः सन् समान् प्रति संमोदनः कुतो भवति तिन न कञ्चिद्देवो वा नरो वा यकी १० वा मनुष्य का मनुष्यो वा यः शक्नोति । बोधिसतं पूर्वंतर अति संमोदितं । अथ तर्हि कोधिसत्व एवं तात पूर्वतर प्रतिसमो दते स्म । पञ्चवोधिसत्वमाता ॥ निर्गते व पुनः पूर्वाह्नकालसमये मध्याह्नकालसमये प्रलुप वितं । अथ बल भने देखातामिन्द्रं निष्क्रान्तो भिनिष्कान्ता अथ संचत्रिंशद्देवपुषा बोधिसत्त्वस्य दर्शनाय वन्दनाय पर्युपासनाय धर्मश्रवणाय चागच्छन्ति स्म । तत्र बोधिसत्वौ दूर एवागच्छती इहा दक्षिणं सुवर्णवर्णबाहुं प्रसार्य शची देवानामिन्द्रं देवांश्च वाथविशाल प्रतिसंमोदते स्म । एकाङलिका चासाद्युपदर्शयति स्म । न च सति स भिजयः शक्रो देवागामिन्द्रो बोधिसत्त्व २० स्थायां प्रतिरहुँ । निषीदति न भाओं देवानामिन्द्रादन्य च देवपुत्रां वा तासंबधु । तान् बोधिसत्व लिपणान् विदित्वा धम्र्योया कथया संदर्जायति स्म । समादापयति स्म । समुत्तेजयति । ॥ गर्भावतिपरिवर्तः । । संप्रहर्पति झ । न च बोधिसत्वः पाणि संन्चारयति स्म तम्घास् बोधिसत्वमाता भवति । तततषामेव भवति । अस्माभिः साधु बोधिसत्व संमोदते स्म । एकैकश्च संशानीते स मिथव सार्ध बोधिसत्वः संलपति मामेव प्रतिसंमोदंते स्र इति ॥ तस्रिन खलु पुनः कूटागारे शक्रव देवानामिन्द्रस्य त्रयः ५ विशगां देवानां च प्रतिमासः संहृते स्म । न खलु पुनरन्वर्जवं परिशुद्द बोधिसत्वपरिभोगो भवति यथ मातृविगतम् बोधिसत्वस्य । यदा च मिचवः शी देवानामिन्द्रस्तदन्वे च देवपुत्राः प्रक्रमितुकामा भवति ध्र । तदा बोधिसमस्तेषां चतसैव चतपरिवितर्कमाज्ञाय दक्षिणं पाणिमुत्क्षिप्य संचारयति स्म । १० संचायं विचार्यं पुनरपि पूतः संप्रजानन, प्रतिष्ठापयति स्म । मातर च न बाधते स्म । तदा शलख देवानामिन्द्रस्यान्येषां च चायत्रिंशानां देषाणामेव भवति स्म । विसर्जिता वयं बोधिसलगति। ते बोधि सत्र बोधिसत्वमातरं न लिप्रदक्षिणीकृत्य प्रक्रामन्ति च । निर्गत च खलु पुनर्भिक्षवी मध्याह्नकालसमये सायङ्कालसमये १५ पंखुवन्तेि। अथ खलु सदा सत्पतिरनर्कएकायिकैर्देवपुत्रशतसह धेः परिवृतः पुरस्कृततं दिवमोजोविन्दुमादाय येन बोधिसलतनोप- संकामति स्म । बोधिसत्त्वं द्रष्टुं चन्दितं पर्युपासितं धनं च ज्ञातुं । समाहरति स भिवा वधिसत ब्रह्म सत्पतिमागच्छन्तं सपरिवार पुनरत्र च घोधिसक्तं दक्षिणं सुवर्णवर्णपाणिमु- २७ त्थािय ब्रह्मणे सहपतिं ब्रह्मकायिकांश्च देवपुजन प्रतिसंमोदते स्म । एकाङ्कलिकथा चासमान्युपदर्शयति भ । न च शक्तिरति । वलितविस्तरः । भिक्षों श्रवणः सहापंतबंधिसत्वस्यच अतिरेङ्। निषीदति - भिक्षवो ब्रह्मा सर्वोपतिस्सादन्ये च ब्रह्मकाधिका देवपुत्रा वयाप्रजनि वासनेषु । तान् बोधिसत्वों नियणान् विदित्वा धन्वं कथया संदर्शयति स । समादापयति स्म । समुत्तेजयति रह । संप्रहर्पयति ५ साम । येन च बोधिसत्वः पाणीि संचारयति स्म तन्मुखंव मायादेवी भवति स्म । तततेषामेवाकीयं भवति स्म । मया सार्ध बोधिसत्वः मैलपति मामेव प्रतिसंमेदते स इति । यदा च ब्रह्मा सहपति दन्ये च ब्रह्मकाथिका देवपुत्रा गन्तुकामा भवन्ति स्म । तदा बोधिसतषां चेतसंव चेतपरिवितर्कमलाय दक्षिणं सुवर्णवर्णी १० उत्क्षिप्य संचारयति च । । संचार्य विचारात स्म । संचार्य विचायावसादनाकरण पालि संचारयति स्म । मातरं च न बाधत स्म । त ब्रह्मणः सहपतस्तदन्येषां च प्रश्न कायिकानां देवपुत्राणामेवं भवति सा । विसर्जिता वयं बौधिस लेनति । ते बोधिसत्र नधि सत्त्वमातरं च त्रिमदक्षिणीकृत्य पुनरेव प्रक्रामन्ति स्म । बोधिसत्वश्च १५ रुनः संप्रजानन् पाणिं प्रतिष्ठापयति । । आगच्छन्ति स खलु पुनर्भिक्षवः पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तराधों दिग्भ्यो ऽधस्तादुपरिष्टात्समन्ताद्दशभ्यो दिग्भ्यो ब्रह्मनि बोधिसत्व शतसहस्राणि बोधिसत्वस्थ दर्शनाय वन्दनाय पर्युपासशाची धर्म बलाय च धर्मसगीतिसंगायणाय च। तेषामागतागतागां बोधिसत्वः २० कथा सभामुख्य प्रभाव्यूहानिः सिंहासनान्धभिनिर्मिमीते स्म । अभिनिर्माय तान् बोधिसत्त्रांस्तष्वासनेषु निषीदयति स्म । निषण दीनान् विदित्वा परिपृच्छति स्म । परिषत्रयति । वदुतास्त्र ॥ गभावक्रान्तिपरिवर्त: ॥ बोधिसत्व महायानम्र वितरविभागतामुपादाय । न च तान् कचिदन्यः पञ्चति । धून्वत्र सभागेभ्यो देवपुचभ्यः। अयं भिचवो हेतुरयं प्रत्ययो येन बोधिसत्त्वः प्रशान्तायां रात्र्यां कायात् प्रभा मुत्सृजेति स्म । न खलु पुनर्मिलयो मायादेवी बोधिसमकुचिगते गुरुका- ५ थत नीते । । । अन्यत्र लघुतामेव मृदुतामेव तमेव । न चोदमतानि दुःखानि प्रत्यबुभवति न । ग च रागपरिदहेन वा वेषपरिदाहेन वा मोहपरिदहेन वा परिदह्यते । । न च काम वितकं वा यापादवितकं वा विहिंसावितवं वा वितर्कधति स्म । न च गीतं न चीनी या जिघत्स वा पिपासां वा, तमो वा रज़ो १० वा षा वा संजानीते । पश्यति वा । न चास्या अमनापा रूप शब्दगन्धरसस्पर्श वा आभासमागच्छन्ति स्म । न च पापकान स्वमन पश्यति स्म । म चास्याः स्वमाश्च न शो नर्थे । स्त्रलेशा बाधन्ते गए । पञ्चशिष्यापदसमादत्त बजु पुनः शीलवती दशकुशलकर्मपथ प्रतिष्ठिता तांत्रिन् समये बोधिसत्त्वमाता भवति १५ । न च बोधिसत्तमातुः क्वचित्पक्षे रागचित्तमुत्पद्यते स्म । नापि कस्यचित्पुरुषस्य बोधिसत्वस्य मातुरन्तिके । ये च केचित्कपिला हचे महापुर बरे अन्धषु वा जनपदेषु देवनागयक्षगन्धर्वसुरगड भूताविष्टाः स्त्रीपुरुषदाकदारिका वा ते सर्वे बोधिसत्वमातु सह- दर्शनादेव स्वचः श्रुतिप्रतिलब्धाः भवन्ति स्म । ते चामनुष्थः २० मिव प्रमन्ति स्म । ये च केचिन्नारोगदृष्टाः सवा भवन्ति । वातपित्तहेमसंनिपातजै रोगैः पीड्यन्ते स्म । चचुरगेण वा । ललितविस्तरः॥ ओबरांगण वा घ्राणगढ वा रागण वा ओष्ठरोगेण वा दन्तरोगेण वा कण्ठगण या गलमण्डलैगेण वा उरगण्डकुक्ताि- सशेषान्मदापहारज्जरगलगण्डपिटकविसर्पविचर्चिकायै रोगैः संपी द्यते स्म । तेषां बोधिसत्त्वमाता दक्षिणपाणि मूर्थि प्रतिष्ठापयति १५ वा । ते सहमतिष्ठापिते पाशी विगतव्यधयो भूत्वा स्वकनि गृहाणि गच्छन्ति स्म । अन्तत मायादेवी तृणगुअकमपि धरणित लादभ्युत्क्षिप्य ग्लानिभ्यः सभ्य इनुप्रयच्छति च । ते सहमति तस्मादरोगनिर्विकारा भवन्ति स्म । यदा च माद्यदिव स्वं दक्षिणं पार्श्व प्रववेचते स तदा पश्यति स बोधिसले बिगतं । तद्यथा १० दपि गाम सुपरिशुद्ध आदमण्डलं सुखमण्डलं दृश्यते । इदा च पुनस्तुष्ठा उदय छात्तमन प्रमुदिता मनस्वशता भवति । बोधिसत्वस्थ खलु पुनर्भिब माकुविगतस्याधिष्ठितं सततं समितं रात्रिदिवं दिव्यानि त्रीणि अभि (निमीय) प्रनदन्ति स्म । दिव्यानि च पुष्पाणि अमिप्रवर्षन्ति स्म । कालेन देव वर्षति १५ न । कायेन बाघवो वाति मा । कालन तवो नक्षत्रापि च परिवर्तन्त स्म । इमं च राज्यं सुमित्रं च सुमनाकुलमनुभवति स्म । सर्वे च कपिलाह्वये महापुरवरे शच्या अन्ये च सत्त्वाः खादन्ति स्म । पिवन्ति स्म। (रमते क) क्रीडन्ति । अविद्यारयति स्म । दानानि च ददन्ति स्म । पुखानि च कुर्वन्ति स्म । कोमोशमिव चातुर्मास्या २० मैलान्तरे डासुखविहरिर्विहन्ति । राजापि शुवदनः समान अझचयो ऽपरसरद्रकायों दपि शुपरिशुद्धस्तपोवनगत इव घर्म मेवानुवर्तते स्म । । गर्भावकान्तिपरिवर्त ॥ एवंरूपण भिचव क्षिप्रातिह्र्येण समन्वागतो कोधिसत्व मातुःकुक्षिगतो ऽस्यत । तत्र खलु भगवानायुष्मन्तमानन्दमामनवद्यते व। द्रवसि स्वमानन्द रत्नचूहं बोधिसत्वपरिभोगं यत्र बोधिसत्व मातुः विगत ब्याज्ञाषत । आह । पश्यं भगव पवयं सुगत । दर्शयति च तथागत आयुष्मत आनन्दस्य शकल्य देवानामिन्द्रस्ख ५ चतुर्णा च लोकपालानां तदन्येषां च देवमनुष्याणां दृष्ट्वा च ते तुष्टा अभूवन् उदा आतमनसः प्रमुदिताः प्रीतिसमनस्यजाताः ॥ स च ब्रह्म महापतिः पुनरेव ब्रह्मलोकं संमारोप्य प्रतिष्ठापयति अ चैवार्च ॥ तच खलु भगवान् पुनरपि भिंजूनामन्त्रयते स्म । इति हि भिनवो दशमासकुचिगतेन बोधिसत्वेन पर्चिशनयु तानि देवमनुष्याणां चिषु वनेषु परिपाचितान्वभूवन् । यत्रेदमुच्यते । योधिसत्व असत्य मातुः कुचिसंस्थितः प्रकम्पिता च यद्विकार सेदिनी सकानना । सुवर्णवर्ण आभ मुक्त सर्वपाय धिता १५ प्रहर्षिताव देवसंघ जर्मगळु में ते । सुसंस्वित महाविमानु नैकरत्नचित्रितो यत्र चीक आहित्य तिष्ठते विनायकः । १० गन्धोत्तमेन पूरितो विरोचते चन्दनन यस्थककथं चिसहस्र मूल्यरत्नपूरिता ॥ महासहस्रलोकधातु हेलि भिदिचिवमा उदगतो गुणाकरच पदा योजबिन्दु । । ललितविस्तरः । स सप्तरात्र पुख्तेश अझलकि उन्नत गृहीत्व अग्न ओजविन्दु बोधिसत्वनामयी ॥ न असि सर्वसमकाथि भुक्तु यो अश्रेय तं अन्यत्र सूरि बोधिसत्व ब्रह्मकल्यसंनिभे । ५ अनेकवल्य पुरतेज लबिन्दु संस्थितो भुजिव सत्त्व कायचित्त ज्ञानशुद्ध महिषु । शत्रझलोकपालपूजनाथ नायकं णि काल आगमिव बोधिसत्वधतिकं । वन्दयित्व पूजयस्व धर्म शृणुत वरं १० प्रदक्षिणं करिव सवं मच्छि यथागता ॥ बोधिसत्र धर्मकाम एति लोकधातुषु प्रभावियूह आसनेषु ते निषद्य इष्टिषु । परसर च श्रुत्वा धर्म यानवेऽमुत्तमं प्रयान्ति सर्व इष्टलिज़ वर्णमाल भाषते । १५ ये च इष्टिदारकासु दुःखिता तदा अभूत् भूतस्थुष्ट शिप्तचित्त नप्रपशुत्रचिता । ते च सर्वे व माय भोति धर्मता। मृतीमतीगतीवपत गहि गहि अखिषु ॥ वाततो वा पित्तों या वैमसंनिपातकि: २० ये च चक्षुरोग ओोतरोग कायचित पीडिता । नैकरूपमेकजाति व्याधिभिश्च ये हताः स्थापित च माय मू¥ि पथि भोति निर्जरा । १ गर्भवनिपरिवर्तः । १० अथापि वा तृणस् तूनि भूमितो गृहीत्वा ददाति च आतुराण सर्वि भोति निर्जरा । सीवमाप्ति निर्विकार गहि गडि मच्छिषु भैषज्यति वैवरात्रि कुचि संप्रतिबीिते । यच्मि कालि मायदेवि तनु निरीचते अदृशाति बोधिसत्व कुपिये प्रतिष्ठित । यथैव चन्द्र अन्तरीच तार के परिवृतं तद्धिव माधु बधिसत्व अवरकृतं । न च तस्य रागदोष मैच मोह बाधते कामक दो नव तन्वं दर्षि जैव सिता । तुष्टचित्तः दृढचित्त औतिसमनविता कुषा पिपास शीतउण नैव तस्य बाधंते ॥ अघट्टिताच नित्वकाल दिब्बतूर्य वादिषु अवर्णयन्ति दिब्यपुष्य गन्धश्रेष्ठ शोभना । देव पवि मानुषा व मानुषा मानुष नो विहेति नो विहिसि तत्र ते परस्पर ॥ रमन्ति सत्व कीडयन्ति अक्षयानु देति च आनन्दशब्द घोषयन्ति इष्टतुष्टमानसाः। अमार बनाकुला च कालि देव वर्षेतेि तृणाञ्च पुष्प ओषधय तनि कालि रोहिषु ॥ राजगड सप्तरात्र रत्नवर्ष वर्धिती यतो दरिद्रसन गृघ दान दन्ति भूते । २० । ललितविस्तरः । नास्ति सत्र य दरिद्र यो च आसि इति नेकमूfि नन्दनव एव सब नन्दिषु । सी च राघू शाकिथन पोषधी उपाषित राज्यकार्यं न करोति धर्ममेव गोचरी । ५ तपोवनं च सी प्रविष्ट मायदेवी पृच्छते तूने ति काचि सौख्य अयसलधार ति॥ इति ॥ इति श्रीललितविवरे गभीवकान्निषरिवंतं मम षष्ठमथायः ॥ इति हि भियवो दशमसेषु निर्गतषु बोधिसत्त्वस्य जन्त्र-- समर्थ प्रत्युपचितं र शुद्धोदनम्न गृहोद्याने द्वात्रिंशत्पूर्वनिमित्तानि द6 प्रादुरभूवन् । कतमानि द्वात्रिंशतं । सर्वपुष्पाणि मुञ्जीभूतानि न पुष्पन्ति । पुष्करिणषु चोत्पलपद्मकुमुदपुण्डरीकवधुहूतानि कुटमः भूतानि न पुष्यन्ति स्म । तदा च पुष्पफलवृचा धरतलादमुद्रम्य आरकता न फलन्ति च । अष्टी च रत्नचुः प्रादुरभूवन् । विंशति च्च रत्न निधानशतसहस्राक्षुत्क्षा अवस्थितानि दृश्यन्ते स्म । अन्तः १५ पुरे च रत्नदुखाः प्रादुरभूवन । सुगन्धितलपत्रिासिताश्च गन्धाद शीतशः मध्यन्ति । हिमवत्पर्वतपाद्यच्च सिंहयतका अगा गत्वमिनन्दन्तः कपिलद्वयं पुरवर दक्षिणीकृत्य द्वारमूढेष्ववतिष्ठन्त स्म । न च कंचित्सलं विजयति स्म । पञ्चशतानि पाण्डराण इतिशावकानमागत्य राज्ञः शुद्धोदनखाकचरखाव भिजिघ्रन्ति २० सा । सेखीवद्भकाच दिया राजः गुबननन्तपुर उत्सद्धे ॥ जन्मपरिवर्तः । गौत्सङ्गमनुपरिवर्तमानाः संदृश्धन्ते । गगणतलगतार्धकाया ना मकन्या नानापूजोपकरणपरिगृहीता अलम्बमानाः संदूशन्ते स्म । दश च नागकन्यासहस्राणि मयूराङ्गसस्तपरिगृहीता भगतने ऽवखिताः संह्रसन्ते । दम् च पूर्णकुम्खहस्राणि कपिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकुर्वन्ति संदृश्यन्ते झ । दम च देवकन्यासहस्राणि गन्ध- ५ दकभृङ्गारपरिगृहता सूॐि धारयन्तं ऽविखताः संदृश्शन्ते याम । दश च देवकन्यासहस्राणि छत्रध्वजपताकापरिगृहीता अवस्थिताः संदृश्यन्ते स्म । बहूनि चामरशतसहस्राणि शङ्कभेरीमृदङ्गपणवः घटावसक्ती प्रतीयमाखान्यपतितानि भइव ते स्म । सर्वे वायववखिता न वाति । सर्वगदी व प्रस्रवणानि च न । वहसि । चन्द्रसूर्यबि-१० मानानि नक्षत्रयोतिर्गा न वहन्ति । पुष्ये च नयनयुक्तमभूत् । रत्नजालपरिस्फुटं च राज्ञः शुचोदन गृहं संस्थितमभूत। ईश्वानरश्च न ज्वलति स्म । कूटागारप्रसादतोरणद्वारकतनेषु च सणिरत्ना न्यभिप्रलम्बमानानि च संदृश्यन्ते स्म । इष्वगशाच विविधरत्नगश्च प्रवृत्ताः संङ्कलन छ । काकोलूकगृधवृकगासशब्दाचान्तर्हिता १५ अभूवन् ! सुजातजातशब्दाश्च भूयन्ते । सर्वजनपदकमन्तात्र समुच्छिन्ना अभूवन् । उत्कृनिलाच पृथिवीप्रदेशाः समाः सम वस्खिताः सर्ववचवराटकयान्तरापणमुखानि च पणितक मृष्टानीव पुष्पाभिकोणानि विरोचन्ते स्म । सर्वाश्च गुर्विण्णः सम्बर् खेन प्रसुचत स्म । सर्वशालवनदेवताश्च पंचवर्धकायानभिनिर्भय २० जस्यमाणाः स्थिताः संदृश्रन्त न । इमानि द्वात्रिंशत्पूर्वनिमित्तानि । ललितविस्तरः । अषः खलु मायादेवी बोधिस यस्य शुभकालखमयं ज्ञात्वा बोधिसत्तत्रैव तेन अनुभावेन राज्य प्रथमे यामे राजानं शुद नमुपसंक्रम्य गाथाभिरभ्यभाषत ॥ देव शूलु हि मतं भाषतो यं मतं । ५ अचिराचिचिरेण बात उद्यानबुद्धिः । यदि च तष न रोषो नैव दोषो न मोहः क्षिप्रम्ह् त्रवेषा डडवानभूमिं । त्वमिव तपसि खिन्न धर्मचित्तप्रयुक्तो अङ च चिरप्रविष्टा शुद्धसत्त्वं धरन्ती । १० डूमबरप्रतिबुवा फुलिता शालवृक्षाः युक्त भबिध देवा गन्तुमुद्यानभूमिं । ऋतु प्रवर वसतो योषितां महनीयो भ्रमरवरविष्टाः कोकिलवर्हिताः । सुचिरुचिरविचित्र धान्यंते पुष्परेणुः १५ साधु ददहि अशां गच्छमों मा विलम्बः ॥२॥ वचनसिमु गुणिता देखिये पार्थिवन्द्रः तुष्टो मुदितचित्तः पारिषदानवोचत् । हयगजरषद्मा वासना थोथध्यै प्रवरगुणसमृद्ध दुम्बिनीं मद्यध्वं ॥ २० मीलगिरिनिकोश में वर्षानुवाच विंशति च सहस्रान्योधयध्वं गजानां । सः जन्मपरिर्वतं । मणिकनकविचित्र हेमजालोपगूढाँ घटाचिरपान ड़ियाणां गजेन्द्रान् । हिमरजतनिबाण मुञ्जकं सुकेश विंशति च सहस्रान्बोधयध्वं इयान । कनकरचितपाद्य किङ्किनीजालसम्म पवनवितवेग वाहना पार्घिवस्य । नरगण रणबीघडाग् गूढंग्राममान् असिधनुशरशक्तियशखङ्गाग्रहयान् । विंशति च सहस्रान्योजय सुशीघ्र माथ सपरिवारा रचधा अप्रमत्ता ॥ 10 मणिकनकनिषिक्त बिन कारयध्वं विविधवसनरत्नैः सर्वेषु वृष संवथा। विविधकुसुमचित्रं नन्दनं वा सुराणां वदथ च मम शिं सर्वमतं विधाय ॥ ५ ॥ १ वचनमिमं निशम्य पारिषदो वर्णन वाहनकृतसच्चा झुबिनी मण्डिता सा । पारिषद्य आह । जय जय हि नरद्रा आयु पालेहि दीर्घ सर्व तु यथोक्तं काल देव प्रतीच । २० सो च नरवद्रो इष्टचित्तो भवित्वा गुरुवरमनुविद्य इष्टिकानेवमाह । यम्य अहु मनाप या च में प्रीतिकाम स मि कुत आशां मण्डयिवात्मभाव । g ॥ ललितविस्तार । वरसुरभिसुगन्धां भावर विचित्र वसनमूदुमनोज्ञां प्रावृणोघा उदाः । उरसि विगलितानां मुक्तहरा भवेथा आभरणविभूषां दर्शचधाश्च सर्वाः । ५ जूषापणवमूद वणवसुमुकुण्ड तूर्यशतसहस्रान्जय मनोजं । भूय कुक्त हर्य देवकन्धान यूयं झुख मधुरघोषं देवतापि सुईयुः ॥ एकरथवरंभि तिष्ठता मायादेवी मा च पुष इस्त्री अन्व तत्राखंडवा । गरि विविधवर्मा तं रथं वाहयन्त मा में प्रतिकूल सामनाएं गुणेप्या ॥ हयगरथपत्तों सैमयमविचित्र हरि स्थित नुप्रस्खा यूयंते उच्चधो । १५ भिलनिधिवं शूयते एव शब्दो ॥ २॥ माथ यद गृहात निर्माता बरमूर्ते घष्ट शतसहसा लाडिता मङ्गलार्थं । स च रथविचित्रों मण्डितः पार्थिवेन अपि चमसह दिव्यसिंहासंगेभिः। २० चतुरि रतनचुः पपुष्पोपंषताः अभिगदितमनसां इंसायङ्करान् ॥ न जम्मपरिवर्तः ॥ ४१ इध्वजपताकाशोच्छि ता वैजयः किकिनियरलैश्छादितं दिवः । मरुधु गगणन्तिं रथं तिचयन दियमधुरर्घोषं श्रावयत्च सुवन्ति । उपविशति यदा सा माय सिंहासनाये प्रचलित चिसहस्र मेदिनी भट्टिका । पुष्प मच जिषिर् अम्बरा धामचिंटू अष जगति जै थुते लुबिगीचे । चतुहि जगति पादान्ते रथं वाह्रयन्ते त्रिदशपतिरपी मार्गशुद्धि करोति । न पुरतु गच्छ दुर्जनां वारयन्ती अमरशतसद्दशः प्राञ्जलीका नमते । १० नुगति मुदितचित्तो जीवते तां विचूहाँ तस्व" भवति एव व्यक्त यं देवदेवं । यत्र चतुरि पाला त्र सेन्द्रा देवाः कुरुत विपुलपूजां उक्तं यं शुद्धभावी ॥ १५ गति बिभनि सबो यः सहेत्सुखमेत दे अथ च मणः शक्र ब्रह्मा च पालाः । मूर्धा तद फलैया जीवितं चास्य मस्त अथ पुन अतिदेवः सर्वपूजा सति । अथ खलु शिशवो मायादेवी चतुरशीत्वाि हयरथसहः सर्वलकारविभूषितः परिवृता चतुरशीत्यर सर्वालंका- गजरथसहस्त्रः । अतिबिमारः । रविभूषितैः। चतुरशीत्वा च पतिसहसैः पूरवरवंशङ्गरूपिभिः सुसंन अड्डबर्मकत्वचितैरनुपरिगृहीता। यध्या च शकन्वासहः पुरस्कृता। चत्वारिंशता । सर्व राज्ञः शुद्धोदनस्य शतिकुवमः शनैः वृद्धदहनध्यमैः संरक्षिता । यथा च सही रात्रः सुवदनापुः ५ रेण गतवाङसम्वतूर्यताइववरसंगीतिसंभवादिनी परिवृत्ता । चतु रशीत्वा च देवकन्यासहस्रः परिघुता । चतुरया च नागकन्यासहर्मुः। चतुरशीत्या च गन्धर्वकन्यासहवः । चतुरा च विरकन्यासहसैः। चतुरशीत्वा चासुरनश्वसहसै; । नानाङ्हालंकारताभिः । नागगताववभाविषीभिरनुगम्वमाना नियंति । सर्वे च २० लुम्बिनीवन गन्धोदकसितं दिष्टस्याभिकावितमभूत् । सर्ववृक्षत्र तमिन्वगरे अकालपत्रपुष्पफलानि ददन्ति स्म । देवे तथा तवनं समझतमभूत् । तथापि नाम मिश्रकवचं देवानां समल शतं । अथ खलु मायादेवी इभिनयनसमविशताद्रथवरादवतीर्यं १५ नमञ्चकन्यापरिवृता वृधे वृषं पर्यटन्त वनाइन चम्यमाणा द्रमाहुमं निरीक्षमाणा अभूत्रेण येनासौ सषो महाद्रुमरब्रवरप्रवरः सुविभक्तशाखः समपवमञ्जरीधरो दिव्यमानुष्थनानापुष्पीपुपितो वरबरसुरभिगन्धिनानाशन्धिनानारत्रयस्त्रभिप्रलम्बितो विविध मधिविचित्रप्रभोर्ललितः सर्वरत्नमूलशापत्रसमलंकृतः सुबिम २० कविताशाखः करतलनिभे भूमिभन शुचिभाविीनीकर्तुगालमधू रथवाजिमे काचिनिन्दिवसुखसस्य धरणीतले संस्थितः पूर्वनि अजमेज्याभिनिवासितः देवसंगचतुतः भविमलविशुधः शुद्ध खासदेवशतसहत्रैः प्रशान्तचिकीरभिनतजटामकुटावलम्बितावनतमूर्ध भिरभिनन्दमानतं समवृक्षमुपजगाम । अथ स । सवृथो बोधिसत्व तेजो ऽनुमात्रिनावनम् प्रशमति स्म । अध मायादेवी भगणतलगते च विद्युद्वधि दचिणी बाई प्रसार्य सबशाखां गृहीत्वा सप्तमी गणतलं पचमाया विबुभमान स्थिता- ५ भूत् । अथ तस्मिन्समये पप्रुभतसहस्राणि कामवश्वरदेवेभ्य उपसं क्रम्य मायदेव्या उपखाने परिचयं कुर्वन्ति स्म । एवंरूपण खलु पुनर्बलिप्रतिहार्यं समन्वागतो बोधिसत्त्व मातुरधिगतो उखात् । स परिपूर्णानां दशम आसनसञ्चयेन मातुर्दक्षिणपार्शनिकसति स्म । स्मृतः संप्रजानन्नमुपबिप्तो गर्भमलं- १० एँच नान्यः कश्चिदुच्यते ऽन्वषां गर्भमत इति ॥ तस्मिन् खलु पुनर्भिचवः समये शकों देवानामिन्द्रो वा च सहपतिः पुरतः स्थितावभूतां। यो बोधिसत्सं परमगरजाती विकाशिकवस्त्रान्तरित सर्वाङ्गप्रवीः स्मृतौ संप्रयौ प्रतिगृहुतेि स्म । यस्मिंश्च कूटागारे बोधिसत्व मातुःकुचिगतो ऽस्यात् । ते ११ तदा सहापतिर्जज्ञकाचिका देवपंचा अभ्युत्क्षिप्य ब्रह्मलोकं चत्वार्थ पुत्राची घोषनामयामासुःअपरिगृहीतः खलु पुनर्वाधिसत्वः । केनचि मनुष्यभूतेन। जध तर्हि अधिसत्वं देवताः प्रथमतर प्रतिगृति स्म । अथ धमल आतमात्रः पृथिव्यामवतरति स्म । समनन रावतीर्णस्य च बोधिसत्लख महासत्त्वय महापृथिवीं भित्त्वा २० महापत्रं प्रादुरभूत् । नन्दोपनन्द च नागरानी जगातले “कार्या णित्वा शतगदं वारिधारे अभिनिमित्वा बोधिसत्व शपथतः स्म । वै ८४ शकत्रान्नलोकपालाः पूर्वंगमाश्चान्ये च बहवो देवपुत्राः शतसहस्र थे बोधिसत्वं ज्ञातमात्रं नानागन्धोदकमुक्तकुमुर्मः क्षपयत्वभ्ववकिरन्ति स्म । अन्तरि च के चामरे उन्नच्छत्रं च प्रादुर्भूतं ? स तस्मिन् महापदें खित्वा चतुर्दिशमवलोकयति स्म । चतुर्दिशमवलोक्य ) ५ सिंहावलोकितं महापुरुषावलोकितं यवनकथति स्म । तस्मिन् खलु पुनः समर्थ बोधिसत्वः पूर्बकुलमूलविपाकजेना प्रतिहतेन दिव्यच प्रादुर्भग दियेग चक्षुषा सर्ववन्न विमाहखें सहसाहस्र लोकधातुं सनगरनिगमजनपदद्भराजधानों संदेवमानुषः पश्यति स्म । सर्वसत्वानां च चित्तचरितं च प्रजानाति स्म । बाबा १० च व्यवलोकयति स्म । असि तदा कश्चित्सलो यो मया सङ्गः शीलेन वा समाधिना वा प्राचचा वा कुशलमूलचर्यया वा । यदा च बोधिसत्वः त्रिसाहस्रमहासहरुलोकधावौ न कंचित्समादातुर्च पञ्चति स्म । अथ तस्मिन्समये बोधिसत्नः सिंघ इव विगतभय भैरवौ दर्भचतः। अतश्री चिन्तितं स्मृत्वा चिन्तयित्वा सर्वसत्त्वानां १५ चित्तचरितानि ज्ञात्वा अपरिगृहीतो बोधिसत्वः पूर्वां दिशममिमुस्वः सप्तपदानि प्रक्रान्तः । पूर्वगमो भविस्वामि सर्वेषां कुशलमूलानां धर्माणां । । तस्य अकमत उपर्यंतचे अपरिगृहीतं दिव्यतविपुल छत्र चामरशुभं गच्छन्तमनुगच्छन्ति स्म । यत्र यत्र च बोधिसत्वः पदमुत्विषति स्म । तत्र तंत्र पन्नानि पादुर्भवन्ति स्म । दक्षिण २० दिसमभिमुखः सप्तपदानि प्रक्रान्तः। दक्षिीयो भविष्यामि दैवमनु वाण के पश्चिमां दिशमभिमुखः सप्तपदानि अकामतः सप्तमे पदे खिला सिंह इवाहादनामिकां वाचं भाषते स्म । अहं लोके खोज । अश्मपरिवर्तः । लोके श्रेष्ठः। इयं में पश्चिमा आतिः। करिष्यामि तिवरामरणदुःख स्त्रान्त में उत्तर दिशमभिमुखः सप्तपदानि प्रक्रान्तः । अनुत्तरो भविष्यामि सर्वंसयाग । अधस्तादिशमभिमुखः सप्तपदानि प्रक्रान्तः। नित्वनियामि मार च मारतेन च। सर्वनराधियाणां च निर्यापि प्रतिघाताच महाधर्ममेघदृष्टि वर्षिष्यामि येन ते सुसमर्षित ५ भविष्यन्ति । उपरिष्टादिगमभिमुखः सप्तपदानि प्रकाश ऊधं चाव लोकयति स्म । । उन्होकनयो भविष्यामि सर्वसत्त्वानां समनन्तरभा- पिता चेयं बोधिसतेन वा । अथ तस्मिन्समये अथे जिसहस्र महासहरुलोकधातुः स्वरेणाभिविज्ञान दियं बोधिसत्त्वस्वं कर्म विपाक अभिघसंता ॥ १० यदा । बोधिसत्वथरमभविक उपजायते । यदा स चानुत्तरां सम्य क्लं नौधिमभिसंबुध्यते । तदस्मान्वेवंरूपाणि ऋद्धिप्रतिहार्याणि भवन्ति । तस्मिन् खलु पुनर्भिक्षवः समये सहपितरोमकूपजाताः सर्वसत्वा अभूवन् । महतश्च पृथिवीचालस्य लोके प्रादुर्भावो ऽभूत् । भैरवस्त्र रोमहर्षणस्य । अघट्टितानि च दिक्मानुदकानि तूचि १५

• प्रवादितानि । सर्वत्रैकालिकाच वृतस्मिन्समये चिसाहस्रमसाइ

लोकधाता सकुसुमिताः फलिताञ्च। विशुद्धच नगणतसान्मेघशब्दः शूयते स्म । अपगतमेघाल गमणाच्छनैः सूक्ष्मसूो देवः प्रवर्षति स्म । नानावर्षदिव्यकुसुमवस्त्राभरणगन्धचूर्णब्यमित्राः परममुखीय भी सौम्याः सुगन्धवाताः प्रयन्ति स्म । ज्वपगततमोरजोधूमनीहा- २० राय सर्वा दिशः सुप्रसन विराजते च । उपरिष्टाचान्तरिक्षादम्बा गभीरा महाब्रह्मघोषाः संभूयन्ते रूप । सर्वचन्द्रसूर्यगक्रह्मलोकपा । ललितबितरह से प्रभाभिभूत अभूवन् । परमसुखसंखगं च सर्वेसन कायवित्तसु खसंजनन्या लोकोत्तरयामेकशतसहसबचप्रमयाः सर्वचिसाहस्रमहासाह सलोकधातुः परिस्फुटो भूत् । समनन्तरातन खलु पुनर्बधिसत्त्वम् आन्तसुखसमर्पिताः सर्वसा बभूवुः सर्वरागवषमोदरतिविषाः ५दभयलोभमात्सर्यविगताः सकुशलक्रिया प्रतिक्रिता । व्या- धितानां सत्त्वानां व्याधय उपशान्ताः । क्षुत्पिपासितानां सवाना कुत्पिपासा प्रधाभूतः । मयमदमत्तानां च सत्वानाँ मदपगतः संयुक्तः । उक्तञ्च धृतिमा तिलब्धा । चक्षुर्निवलैश्च सर्वोच्च प्रति। ओबिकबेथ सत्वः श्रोत्रं । अङ्गत्वविजयेन्द्रियविकलंद्रियाः १० संवृत्ताः। दरिद्धेन धनानि प्रतिलब्धानि । बन्धनवधे बन्धनेभ्यो विमुक्ताः । जावीचिमादि कृत्वा सर्वनरथिका बलानां सर्वका रणाहुःखं तस्मिन्समयैः प्रस्रध तिर्यग्योनिवानामन्यो अन्वभवणा दिखेंयमलौकिकानां सत्त्वानां कुत्पिपासादिदुबै चुपशान्तमसूत । यदा च बोधिसत्व जातमात्रः सप्तपदानि अकतो ऽभूत् । अष संचयाकल्पकोटिनयुतशतसहवः सुचरितचरणैर्महावीर्महाद्यमः धमंताप्रतिलम्भेन तस्मिन्समये दशदिलीकधातुस्मिता बुद्ध भगवन्तस्तं । पथिवीप्रदेश वमयमधितिष्ठन्ति स । येन महापृथिवी तस्मिन्म देने नागतीर्यत तावमहब खगसमन्वागत हि भिनव जातमात्रो बोधिसत्लः सप्तपदानि प्रक्रान्तो ऽभूत् । सर्वलोकान्तरिकाश्च तस्मिन् २० समये महताबभासेन फूटा अभूवन् । महांश्च तचिन्समये गीत शब्द ऽभूचुंबशों ममेयाच तडिन्समये पुष्पचूगन्धमाल्चरत्न मरणवश्वमेधा अभिप्रयन्ति स्म । परमसुखसमर्पिताश्च सर्वसला । जन्मपरिवर्तः। अभूवन् । संपादचिधा सा लियाभूत । यदा बोधिसत्व की प्रादुरभूत् सर्वलोकान्भुञ्जतः । अथ खल्वायुष्मानन्द जत्थाचालनदेकांसमुत्तरास छत्र दक्षिण मुमङ्गलं पृथिव्यां प्रतिष्ठाप्य येन भगवाञ्जलिं प्रणन्थ भगवन्तमेतद्वोचत् । सर्वसत्त्वानां भगवतागत आचर्यभूतो भूत् । ५ कोधिसभभूत एवाङतधर्मसमन्वागतच कः पुनर्वाद एव ह्यनुत्तर सम्यकसंबोधिमभिसंवृचः । एष ह भगवंश्चतुष्पञ्चकृत्वो ऽपि दशकको अपि यावत्पवशात्खो ऽपि शतक्तर्वा अपि यावदनेकशतसहस्रों ऽप्यहं भगवान् बुद्ध भगवन्तं शरणं गच्छामि ॥ एवमुक्ते भगवानायुष्मन्तमानन्दमैतदवोचत् । भविष्यति खलु १० पुनरानन्दानगते शनि केचिन्निचय इभावितकाया अमायितचित्ता अभावितीला अभाबितपन्ना बाबा अपण्डिता अभिमानिका उइता उन्नता असंवृता विक्षिप्तचित्ताः कालपरीता विचिकित्सा बहुला अद्भवाः अमखमलाः श्रमणलतिरूपकाते न चास्खति इमामेवंरूप बोधिसत्त्वञ्च शमीकऋतिपरिशुद्धिः । ते इवोन्मेकान्ते १५ संनिपात्यये वयन्ति । पञ्चत भो यूयमेतदप्यमानं बोधिसत्व किन मातुकुचिगतस्त्रोच्चारणावमण्डोपरिमिश्रस्ख ईदृशी विभूतिरासीत् । स च किभिजिकमन् मातुर्दक्षिणाया कुपचितो गर्भमलना भूदिति । कथमेतद्योज्यते । न पुनः मोहपुरुषा एवं धास्यति । न सुकृतकर्म खाँ सवानामुच्चरप्रसायमन हि कायः संभवतीति । मद्रिका २० खल्वपि तथारूपाणां समानां गभीवान्तिर्भवति । गर्भवति ॥ ललितविस्तरः । भवानुकम्पया हि बोधिसमें मनुष्यलोके उपपद्यते । न देवभूत एव घर्मचक्र प्रवर्तयति । तत्तस्मात् । सा खस्यानन्द सत्याः की - सीमापत्स्यन्ते । देवभूतः स भगवान् तथागतो अहं सम्यवसं बुद्ध वयं तु मनुष्यमात्र न वयं समघोनाखान परिपूरयितुमिति । ५कौसीमापयेरन् । न खलु पुनस्तयां सहपुत्राणां धर्मसन्यकानामेव भविष्यति । अचियो हि स सर्वं नासावस्माभिः प्रामाणिकः कर्तव्य इति । अपि तु खल्वानन्द (द्ध ऋविभातिहार्यमपि ते तस्मिन् काले नवकल्यथिष्यन्ति । किमङ्ग पुनधिसत्वभूतस्य तथा- गतम् बोधिसत्वमातिहार्याणि ॥ पशानद कियन्तं ते मोहपुरुषा १० बहुपस्याभिसंस्कारमभिसंस्करिष्यति । ये । बुधभृन् प्रतिप्यन्ति लाभसत्कारबोकाभिभूता उच्चालपा लाभसत्काराभिभूता इतर- तीयाः । आनन्द आह । मा मैवंरूपा भगवल्लनागते यानि भिक्षवो भविष्यन्ति य इमामेवं भद्रिकां सूत्रान्तां प्रतिक्रिप्स्यन्ति । प्रतिपत्रे १५ पचन्ति च । भगवानाह । एवंरूपाय ते आनन्द सूत्रान्तां प्रपिप्यन्ति प्रतिवच्छन्ति चानेकप्रकारान् चान्यान्पापकाभिसंक्रामभिसे कारि वति । अनर्थिकाश्च ते आमच्यो न भविष्यति । आनन्द आव । का पुनर्भगवन् तेषां तथारूपाणामसत्पुरुषाखाँ २० मतिर्भविष्यति । को अभिसंपरायः । भगवानाह । या गतिरंदबोधिमनधीया अस्थतीतानागताप युत्पन्न बदाम्भगवतो वत्स्याय वा हे गति गमिष्यन्ति । ॥ जम्मपरिवर्तः ॥ अव श्रवायुसाहानन्दः संहर्षितरोमकूपजाती नम उवाच इत्युत्का भगवन्तमेतदवोचत् । सूरी मे भगवन् कायस्थादिर्भ तयामसत्पुरुषाणां समुदाचार युवा । भगवानाह । न तेषामानन्द समाचारो भविष्यति । विषमसमुदा चाराः खलु पुनस्ते सदा भविष्यति । ते तेन पिसेंग समुदाचा- ५ रेणावीच महानरके प्रपतिष्थति । तत्क व हेतोः। ये केचिदानन्द भिचयो वा भिक्षुर्न वा उपासको यो उपासिका वा इमानैर्व रूपान्सूत्रान्तान्तावच्छुत्वा मा धिमोक्ष्यन्ति न भास्यन्ति न प्रतिवि- त्स्यन्ति । ते च्युताः समान अवीच महानरर्व प्रपतिष्यन्ति । मा आनन्द तथागताप्रामाणिकं अकार्पः । कलावत। । अप्रमेय १० आनन्द तथागतो गभीरो विपुलो दुरवगाहः। चेषां वेषांचिदानन्द इमानेवंरूपान्सूत्रतायैवोपपत्स्खन्तं तममाव प्रसादलाभात : सनैः सुखब्धाः। अमोघं च तेषां जीवितं अमोघं च तेषां मानुष्यं सुचरितचरणाय ते आदत्त । तैः सारं मुक्ताय ते बिभ्योऽपावध भविष्यति च ते पुत्रस्तथागतस्र परिप्रश्नं च तैः सर्वकार्य अमोघश्च १५ तेषां श्रद्धापतिवचः सुविभक्तं च ते राष्ट्रपिड प्रसन्नाश्च ते इत्यसवः संछिन्नालैर्मारपाशा विस्तीर्णश्च तैः संसटबीकान्तारः समुद्यतश्च तेः शोकशो ऽनुप्राप्तं च तैः आमोघवस्तु सुगूत्तानि च तैः शरणगमनानि दधिवाय ते पूर्वाही दुर्लभप्रादुर्भावाश्च ते लोके दचियाञ्च ते धारयितव्याः । तत्र हेतोः। तथा हि ते सर्व- २० लोके इममेव सर्वविप्रत्यनीकं तथागतधर्म अदधति । न ते जानन्द सचा चरकेण कुशलसूलेन समन्वागता भवन्ति । ते । ललितविस्तरः । चानन्द चत्वा ममैकतिप्रतिबद्धानि मित्राणि भविष्यति । तस्या आर्द्रताः । कश्चिदानन्द श्रवणादेव प्रियो भवति मनापत्रं न तु। दनेन । कश्चिदानन्द दर्शनेनापि प्रियो भवति मनापश्च न तु खलु पुनः श्रवणेन । कश्चिदानन्द दर्शनेनापि अवशेनापि श्रियो ५ भवति मनापश्च । तयां केषांचिदानन्दाहं दर्गानेन वा अवणेन वा प्रियो मनाय भवेयं जनिष्ठावं तत्र गच्छेथा न तानि ममेकजा- तिप्रतिबगि मित्राणि । इष्टात तथागतेन मोचयितव्यात त्वष गतेन ते समगुणप्रशासे तथागतगुणप्रयंशले तथागंतन कर्तव्या उपासका तथागतं शरणं गता उपान्तास्ते तथागतेन । ममान्तिकात्। १० स्वयानन्द पूर्व बधिसमचर्यामेव तावच्चरतो ये केचिद्भयार्दिताः सला आगचा उभयं प्रहिथचन्ते स्म । तेभ्यो ऽहं वत्सेभ्यो ऽभयै दत्तवान् । किमङ्ग पुनरेतव्यंकर सम्बोधिमभिसंकुचः ॥ अलाबामानन्द योगः करणीयः । इदं तचागतो विज्ञापयति । यदानन्द तथागतग. युष्माकं करणीयं कृतं तथागतेन शोधितो १५ माशयः। त्रवणेनायानन्द मित्रस्य ननु योजनशतारमपि गच्छति न च सुखिता भवत्सदृष्टपूर्व मित्रं कृच। कः पुनर्वादो ये मां निश्चित्य कुशलमूलान्यवरोपयन्ति । खमयानन्द तथागता अहन्तः सम्यक् उवः। पूर्वमिवावते सत्वावचगतानामपाकमधीते मित्राणि भवन्तीति । तत्कस्यात् । न पुनरानन्द मित्रं मित्रस्य प्रिधं च मनाएं २० न भवति । तत्रापि तदपि प्रियमेव भवति) मिचस्व यत्प्रियं मित्रं तदपि प्रियमेव भवति अनाप च । तस्मात्तीनदारोचयामि । प्रतिवेदयामि च । अयमात्रकमुपाध अनुपरिन्दिष्यामो वयवना॥ जन्मपरिवतः ॥ ७१ मतानां तथागतानामवंतां सम्यक्संबुद्धांनासन्तिके ते ब्रह्माकमपि मिषा णीति विदित्वा यथाभिप्राये परिपूरयिष्यन्ति । तथापि नाम आनन्दः कवचिदेव पुरुषवकमुचको भवेत् । सुवयोः अदक्षिाही स च पुरुषो वमिवों भवेत् । स तन् िपितरि कालगते न हि विहन्येत पितृमित्रसुपरिगृहीतः। एवमेवानन्द ये काचिन्मम अद्यस्यान्ति । तामहमुपाददामि । मित्राणीव मम तागि (ते ) मम शरणं गताः । बहुमिचर्यं तथागतः। तानि च तचागतस्य मित्राणि भूतानि न मृषावादीनि । अणुपरिन्दान्यी। भूतवादीनां यानि तथागतस्य मित्राणगगतास्तवमता अर्वन्तः सम्यक् बुद्धः । त्रयामानन्द योग अरणीयःअहं युष्मान् बिशपथामीति ॥ इति हि जाते बोधिसत्वे गगणतलगतान्यप्सरकोटिनयुतशत- सहस्राणि दिव्यैः पुष्पधूपगन्धमाल्यविलेपनवस्त्राभरणैर्मायादेवीसभाक्षेत्र किरन्ति स्म । तवेदमुच्यते । शुभविनलविशुबहमप्रभा चद्रसूर्यप्रभा। यध्दिशसहस देवाञ्जरा मनुघोषखराः । तमि वणि उपेत्य तां कुशिनीं मायदेव्यनुवन् मा खु अनि विवादु तुष्टा भवोयाथिक वयं ॥ से अता f हि करणीयं किं कुर्म केन कार्यं च ते वयं तब मुसमयपस्याचिका प्रेमभावति। अपि च मय उदय हर्षान्विता मा च खेद अनाहि जरामरणविषाति बतमं अथ देवी जनिषी मधु । २० । ललितविस्तरः । अथ दू परिफुल्क संपुष्पिता शानबूझ रसे यथ चमवसहरू पावें स्थिता भासयन्तो भुजान् । यथ च चलि सागरा मेदिनी पट्टिकारा इयं दिवि भुवि च विषुष्ट लोयोत्तरं वं अनयी सुतं । ५ यथ च अभ विशुद्ध बिधानंते स्वर्णवर्ण शुभा । तूर्यशतमनोज्ञा चाधङ्किता पृष्थते ऽम्बरे। यथ च शतसहस्र शुद्ध शुभा वीतरागाः सुरा गमिषु मुदितचित्ता अश्वो जने सर्वलोक हितं । शक्रमपि च ब्रह्म चापि चान्या च या देवता १७ तुष्ट मुदितचित्ता पार्ये स्थिता नामयन्तो भुजां । न च पुरुषसिंह गुजंत्रको भित्र कुवि निर्धावितो कनकगिरिनिकास निष्कमी नायकः । सुचवतो अहमपि च तदा तौ पाणिभिः संप्रतीच्छ मुनि च शतसहस्र संकम्पिता आभ मुक्ता शुभा । १५ अपि च त्रिषु अपछि सल्ला सुखी नासि दुःखं पुनः अमरशतसहस्त्र पुष्प दिप शमयन्त्यवरान् । वीर्यबलडत वाजिनका मादिनी सखिताऽभूत्तदा। पशु चिचिङ अधुञ्जतो यत्र चढचित्रिभिः) पयां स्थितो (आणि आयकः। २० सप्तपक्रमिव त्रायस्वरो मुखि घोषोत्तमं जरामरणविशति चैवोत्तम यि सहयोत्तमः । । ॥ जन्मपरिवर्तः । ५३ गगणतास्खिहित्य नल्लोत्तम शक्रदैवोत्तमः मुचिरुचिरप्रसन्नगन्धोदकै विसपी नाथकं । अपि च उरगराजा शतोदे वारिधारे शुभे। व्यमुञ्चतान्तरंज खितः अमरशतसहस्र गन्धोदकं विपी नायके । १० लोकपालाश्च संभात संधारयन्ती करः शोभने । विसहस्रा इयं भूमिः कम्पते सचराचरा ॥ प्रभा च । रुचिरा मुक्त ज्यायाश्च विशोधिताः। संशदुःखाद्य ते शान्ता ते लोकविनायके । धिपति मरुतः पुष्पं बांत दक्षिनरनायके । अस सप्तपदां वीरः कमते बलवीर्यवान् । पाद निजिप्त यत्र भूमौ पद्मवराः शुभाः। धथुङ्गच्छ ततो मां सर्वरत्नविभूषिताः । यदा सप्तपदां गत्वा अह्मस्वरमुदाहरि । जरामरणविघाती भिषग्वर इवोन्नतः ॥ चवलोकयित्वा च विशालदो दिशां ततो गिरा मुञ्चति चर्चायुक्त । अधो ऽहं शर्वलोकस्य श्रेष्ठो लोके विनायकः । इयं च जातिर्मम पश्चिमा (इति) । हा च मुक्ते नरनायकेन स लोकपादेमंकभित्र सेवें। । असन्नचित्तधरणधारिभिः संस्कारित कवितार्थवारी । २० अपि चोरगेन्द्रः सहितैः समयः गन्धयधाराविसरः स्वपित्सु । अन्वऽपि दैवानयुता (लितान्तरी पिसु गन्धाय जिने स्वयंभु ॥ १ । ललितविस्तरः । बेत च विपुलं छत्र चामरश्च शुभाम्बरान् । अन्तरीयं गता देवाः स्नपयन्ति नरर्षभ । (पञ्चकुलिकशतानि प्रसूयन्ते ) पंप वरिंतु गत्व गुवदनमब्रवीत् हर्षितो वृद्धि विपुत्र तु देवा सुतो मूषितो वचः। महबुबरतनखं (घुभूित) को असौ चक्रवर्तीचरः न च भवि प्रतिघाउ जइव एकश्च भवेत् ॥ द्वितियु पुष्पु गच (रात्रि] शुद्धोदने श्रेषयित्व कसे वृश्चि विपुल देव आता पे शक्यािनां कुले । १० पञ्चविंशतिसहस्र जातः सुताः शाकियानां गु सर्व बाउंपत नपाः समा दुष्प्रधर्षाः परैः । अपय पुरुष आह देवा शुणा नशब्दं ममा छन्दकप्रमुखानि चेठीसुता जात अद्य । शता । अपि च दशसहस्र जाता हयाः कखकस्य सखा १५ तुरगवरमधान होमप्रभा मछुकशावरा ॥ विंशति च सह पर्यन्ताः कोङ्कणरजास्तथा नृपति कम लेभि चान्यक्रमी साधु देवा जया । आलु खलु ददाति गच्छाम किं वा रोम नृपा त्वमिह वणिर्ता प्राप्त श्रुत्वा वयं भट्टद्वा जया ॥ २० विंशति च सहस्र आगत्तमां हेमजाज्वला त्वरितमुपगमन्सु राजो गृहं गर्जमाना गमे । | जन्मपरिवर्त: ॥ ९५ कृष्णसबलवत्सगोपामुखा जात यद्विशत इथमपि सति देवंदेवोत्तमें वृद्धि राज्ञो गृहे । स अपि च नृपति गच्छ प्रिय स्वयं सर्वमेव प्रभो पुष्पतेन प्रमे । नरमतसहस्त्र ये हर्षिता इव कांते गुयाँ बधिर अशोक संप्रस्थिताः चिन भोमो जिनाः । इति । रति हि भिनव जाति बोधिसते तत्षण दान निसर्गाः पुनातरि प्रवर्तते स्म । एव च कुलिकाशतानि प्रसूयन्ते स्म । दश चकन्या- सहस्राणि यशोवतीप्रमुखानि । अष्टौदासीशतानि अझौदासशतानि छन्दकप्रमुखानि । दश वडवासमणि दश किशरसहस्राणि १० कष्टकाप्रमुखानि । प्रत करेणुसहस्राधि पत्र घिसमाशि प्रसूयन्ते स्त । तानि सर्वाणि राजा शुद्धोदनेन पुस्तवरांपैतानि कुमारस्य । कोडर्थे दत्तान्बभूवन् । चतुर्णां च वीपकोटीशतसहस्राणां मध्ये पृथिवीप्रदेशे अन्धत्सयष्टिः प्रादुरभूदन्तद्य च चन्दनवनं प्रादुर्बभूव। बोधिसख परिभोगार्थ बोधिसत्रहवामुखेन। पल चोयनशनानि १५ समन्तानगरस्य प्रादुर्बभूवुबोधिसत्वब्द परिभोगाय । पञ्च च निधा गसहस्राणि धरणीतलादुत्थाय मुखं दर्शयन्ति च ॥ इति हि ये केचिद्राज्ञः शुद्धोदनस्वार्थाभिमता अभूवन् ते सर्वे समृद्धाभिनेता अभूवन् संसिद्धाः । ततो राज्ञः शुद्धोदनस्वेतदभूत् । किमहं कुमारस्ख नामधेयं २० करिष्यामीति । ततोऽतदभूत् । अस्य हि जातमात्रेण मम सर्वार्थाः संसिद्धः । यन्वहमस्ख सर्वार्थसिद्ध इति नाम कुच । ततो राजा । ललितविस्तरः । बोधिसत्त्रं महता सत्करिण इव सचर्मसिद्धों ऽयं कुमारो नाव भवतु इति नामास्वाकाषत ॥ इति हि भिचच आते बोधिसत् मातुः कुचिपाउँमचतमनुप हतमभयथा पूर्व तथा पश्चात् । चितविष्वग्वाऽपूपाः प्रादुरभूवन् ५ अपि च सुगन्धतैलपुष्करिण्याः । पञ्चाप्सरसहस्राणि दिव्यगन्धपरिवार सिततैलपरिगृहीतानि बघिसलमातरमुपसंकम्य सुतांते तामा अतकायतां च परिपृच्छन्ति स । पवस्रसहस्राणि दिव्यानुलेपनप- रिगृहीतानि बोधिसत्वमातरमुपसंख्य सुतांति तामशान्तयतां च परिपृच्छन्ति सा । पश्चप्सरसहस्राणि दिव्यगन्धोदकपरिपूर्णघटा १० परिगृहीतानि बोधिसत्वमातरमुपभकर्ष सुतांते तामन्तकायत च परिपृच्छन्ति । । पश्चाप्यरसहस्राणि दिव्यदारकचीवरपरिगृही तानि बोधिसत्वमातरमुपसंहम् सुतमतं तामकान्तकायां च परिपृच्छन्ति स्म । यद्यप्सरसहस्राणि दिव्यदारकाभरणपरिगृहीतानि धिसलमातरमुपसंयम्य सुजातजाते तामसान्तकायत च परिपू- १५ च्छन्ति स । यद्यप्सरसहस्राणि दिब्बतूर्यसगतिसंमभणितेन बोधि सत्त्वमातरमुपसंक्रम्य सुजातजत तामक्रान्तकावतां च परिपृच्छन्ति स्म । यावन्नदेह बखूप बाह्याः पञ्चभिशा ऋषयत संवें मगणतलेनागत्य राज्ञः शुद्धोदनस्य पुरतः स्विस् अथवृद्धिशब्दमनुश्रावयन्ति च । इति हि भिवी आतमायो बोधिसत्वः सप्तरात्रं लुम्बिनीवने २० दिव्यमानुष्यकं स्तूयैतडाखर्च कियत स्म । मुक्रियते स्म । मान्यते व । पूज्यते स्म । वमोक्ष्यस्वादन्नथानि विश्रान्त ऊ । सर्वशा- क्षगणाश्च संनिपात्यानन्दमुदीरयन्ति स्म । दानानि च ददन्ति ॥ जम्मपरिवर्तः । ०७ म । पुण्यानि च कुर्वन्ति स्म । द्वाविंशच्छ ब्रह्मणशतसहस्राणि दिने दिने संतर्धन्ते स्म । येषां च येनार्थेन तेभ्यवादयते स्म । शक्रश्च । देवानामिन्द्रो ब्रह्म च तव श्रावणपर्षदि मानवरूपमभिनिमी- आयासने निषधेम मङ्गल गाधामभ्यभाषत ॥ अपायाञ्च यथा शान्ता सुखं सर्वं यया अगत् । ध्रुवं सुखाय जातः मुखे स्वापयिता जगत् ॥ यथा वितिमिरा चाभा रविचन्द्रसुप्रभाः। अभिभूता न भासन्ते भुवं पुत्रप्रभोद्भवः । पशव न्यथा चहच छोत्रहीनाः शृणन्ति च । उन्मत्तकाः सुतमन्तो भविता लकचैत्तियः ॥ न बाधन्ते यथा शश्वतं संचजनं जगत् । निःसंशयं ब्रह्मकटन भविता पूजनारदः । यथा संयुषिताः गला मेदिनी च सम स्थिता । ध्रुवं सर्वजगत्पूज्यः सर्वज्ञो ऽयं भविष्यति । यथा निराकुम लोको महायज्ञो यवोद्भवः। जिसंशयं महांत लोकनाथ भविष्यति ॥ यथा च मृदुका वाता दिव्यगन्धोपवासिता । शसेनिश ब्याभिं शयानां वैवराजो भविष्यति । वीतरागा यथा चेमे पञ्चतौ महच्छताः। २० इताञ्जलिं समस्यन्ते दक्षिणीयो भविष्यति ॥ चष च मनुजा देवान् देवाः पतन्ति मानुषान् । जेठयति न चान्योई सार्थवाह भविष्यति ॥ । ॥ शक्तिविवरः । यथा च ज्वलनः शान्तः सर्वं मया विस्थिताः । स च कन्पत भूमिः भविता तनदशैकः ॥ इति ॥ इति हि भिघवः सप्तरात्रजातन्त्र बोधिसत्वस्य माता मायांदवी कालमकरोत् । स कालमता वाचविशति देवेधूपपद्यत । स्यात् खलु ५ पुनर्भिक्षवो युष्माकमेवं बोधिसत्वपराधेन मायादेवी कालमतति । न खल्वेवं द्रष्टव्यं । तत्तचेतोः । एतत् परमं हि तख आयु माधमभूत् । अतीतानामपि भिक्षवो बोधिस वाल सप्तरात्रातानां जनेयः कालमकुर्वन्तः । तत्कफातोः पितृवत्र हि कोधिसत्त्व परिपूर्णेन्द्रियस्याभिजिकमतो मातुर्वदथे स्फुटेत । १० एति हि भिचवः सप्तमे दिवसे यादृशेनैव चूहेन मायादेवी कपिलवस्तुनों महानगरादुशानभूमिभिनिष्कान्ताभूत् । ततः कोट शतसहस्रगुणोत्तरेण महबूबेन बोधिसत्त्वः वापिलवस्तु महानगर प्रविषत् । तस्य च प्रविमतः पव पूर्णकुसहस्राणि गन्धोदकपरि पूर्णानि पुरतो नयन्ते स्म । एवं पञ्च कन्यासहस्राणि मयूरहरूका ५ परिगृहीतानि पुरतो गच्छति । पञ्च च कन्याखहस्राणि तालवृक परिगृहीतानि पुरतो गच्छन्ति स्म । पञ्च च कन्यासहस्राणि गन्धोद कभूचरपरिगृहीतानि पुरतो गच्छन्ति सा । मार्गमवसिञ्चन्ति । । पञ्च च कन्यासहस्राणि विचित्रपटलकपरिगृहीतानि पुरतो गच्छन्ति स्म । पञ्च च कन्यासहस्राणि विविचिप्रलम्बनमालापरिगृहीतानि २० पुरतो गच्छति स पञ्च च कन्यासहस्राणि रखभद्रालंकारपरिग्रु हीतानि पुरतो गच्छन्ति स्म । मागें शोधयन्ति स्म । पद्य च कन्या सहस्राणि भद्रासनपरिगृहीतानि पुरतो गच्छन्ति स्म । पंड च क्राद्धसहस्राधि षडापरिगृहीतानि माङ्गल्यशब्द अवयन्तः पुरत गच्छन्ति स्म । विंशति नागसहस्राणि सर्वावकारविभूषितानि पुरतो गच्छन्ति अत्र । विंशतिं हयसहस्राणि सुवर्णालंकारसंछन्नानि सर्वाः कारविभूषितानि पुरतो गच्छन्ति क्ष अशीतिसहस्राणि उतिः छत्रध्वजपटाकाकिनीजलसमीहतानि बघिसलस्त्र पृष्ठतोऽनुगच्छ- ५ न्ति स्म । चत्वारिंशत्पदातिसहस्राणि शूराणां वीराणां वराङ्गरूपिण संनद्धदृढवर्मकवानां बोधिसत्त्रं गच्छन्तमनुगच्छन्ति झ । गगणतल गतानि चाप्रमेयासंवेयान्यभिज्ञातानि कामाववराणां व्यापवरदेव पुचकोटीनयुतशतसहस्राणि नानाप्रकारमनेकयूबोधिसत्तस्त्र पूजां कुर्वन्तो ऽनुगच्छति अ । यसिंथ करप्रवररथे बोधिसतः समभिद्र १० ऽभूत् स कामाववरैर्देवैरनेकैर्महाघूहैः समर्चकृत अभूत । विंशति च देवकन्यासहस्राणि सर्वालंकारविभूषितानि रत्नसूयपरिगृहीतानि त रथं वहन्ति स्म । घोंघाप्सरसोर्म एक मानुषी कन्या द्वयोर्म- जुषकन्ययोर्मध्ये एकाप्यारा। न चाप्सरसो मानुषीणामामगन्धं विमुक्तिः यस अ च मानुषा अप्सरसां रूपं दृष्ट्वा प्रमादमापद्यते स्म । यदद १५ बोधिसत्व तैजनुभावं । इति हि भिद्यवः कपिलाह्वयं पुरवरे सर्वार्थसिद्धाय पशमार्चः शाक्षशतैः पञ्च गृहशतानि निमीपितान्बभूवन् बोधिसत्वमुद्दिज । ते बोधिसते मगर प्रविशतं सस्वगृहवरसूले स्थित्वा कृताञ्जलिपुटा अभिनतकायाः सगौरवा एवमाहुःइदं भोः सर्वार्थसिद्ध प्रविन २० इह भो देवातिदेव प्रविम । इह नः शुद्धसत्व प्रविश । इह भीः सारथिबर प्रविश । इह भोः श्रीनिमामीश्च कर अविश । इह ॥ो को बलितविस्तरः । अनिन्दितयशः प्रविश । इह भोः समन्तचक्षुः प्रविश । इह भोः असमसम प्रविश । इह मो असदृशगुणतेजोधर लचखानुजनल ऊतकाय प्रविशति । (ततश्चोपादाय कुमारस्वह सर्वयंसिद्धः सर्वार्थ सिव इति संज्ञामगमत) । तत्र राजा शुद्धोदनस्य सर्वेषामनुवर्तनार्थ बोधिसत्वं सर्वगृहेषु प्रविश्य चतुर्ण मासानामत्वाबोधिसत्वं स गृहं प्रविशयति स्म । तत्र च नानारत्नघूहो नाम महाप्रासादस्त्रं बोधिसत्वः समावेऽभूत । तत्र ते वृद्धवृद्धः शक्याः संनिपत्य मतं चरन्ति स्म । का नु खलु समर्च बोधिसत्वं गोपायितं केशयितु ममाचितं हितचित्ततया मैयचित्ततया १० गुणचिततया भवदिततया चेति । तत्र पव मात्राणि शाक्यवधूशता वेक एवमाहुःअहं कुमारमुपस्थास्व त । तत्र महकमहोलिकाः शक एवमाहुः । स एतावका भाव दुहशयः पयो वनमदमत्त जैताः समद्य बोधिसत्वं कालेन कालमुपापयितुं। चय स पुनरियं महाप्रजापती गीतमी कुमारस्य मातुखसा। एषा समयी १५ कुमारं सम्यसुखन संवर्धयितुं । राजानं च शुद्धोदनमभिधारयितुं । इति हि ते सर्वे समग्र भूत्वा महाप्रजापत गौतमीमुत्साहयन्ति स ॥ इति fत महाप्रजापती गौतमी कुमार संवर्धयति स्म । तत्र बोधिसत्वस्त्रार्थ द्वात्रिंशद्यन्यः संस्थापिता अभूवन् । अष्टावङ्गधाः। अष्टौ बीजधान्यः। अष्ट मलधाच्यः। बड़ी क्रीडाधायः ॥ २० ततो राजा शुद्धोदन सबै शाक्यगणं संनिपात्वैवं ममांसत स्म । किं नु खल्वयं कुमारो राजा भविष्यति चकर्षत्वखिदभिनिष्क्रमि यति प्रव्रज्यायै । १०१ तेन च समचेन हिमवतः पर्वतराजस्व पान्हें असितौं नाम महर्षिः प्रतिवसति । प्रवाभिः सार्धे भरतन भाभिगचेन ॥ स बोधिस चल जातमात्रस्य बहून्याश्रयीव्रतप्रातिशयीद्राक्षीत् । गगणतलगवाय देवपुत्रान् बुद्धशब्दमनुत्रावयत धबराणि च शमयत इतस्ततः प्रमुदितान् भसतों द्राक्षीत् । तस्येतदभूत् । बवई बबलो ५ कथयमिति । स दिन चक्षुषा सर्व बघूद्वीपमनुविलोकयन्नङ्गात् कपिलाहचे महापुरवरे राज्ञः शुद्धोदन गृहे कुमारं जातं शतम् स्पतेइस्तोजितं सर्वलोकमहितं द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणः समलंकृतगात्रं । इडा च पुनर्दत्तं मानवकमामन्त्रयते स्म । यत् । खलु मानवक जानीय बसुवीरं महारत्नमुत्पनं ।। कपिलवसुनि महानगरे राज्ञः १६ युवनत्र गृहें कुमारो जातः शतपुस्तेजजितः सर्वलोकहितो द्वात्रिंशन्महपुरुषस्तच्च योः स मन्वागतः । स चेसो अगारमध्यावसिष्यति। राजा भविष्यति चतुरङ्गचक्रवतीं विजितवान । धार्मिको धर्मराजों जानपदामवर्यप्राप्तः सप्तरमसमन्वागतः । तस्येमानि सप्त रत्नानि भवन्ति । वचा । चक्ररत्नं वस्तिरतें अवरत्वे मणिरत्नं । स्त्रीरत्नं मूव - १५ पतिरत्नं परिणाथकरलें । एवं सप्तमसंपूर्णश्वस्य पुत्रसहनं भविष्यति । शूराणां वीराणां वराङ्गरूपियाँ परसवप्रमदंकानां । व इमं महा पृथिवीमण्डले समुद्रपरिखमदण्डेनाशस्त्रेण तेन (धर्मेण बलेनाभि भूवाभिनिर्जित्य राज्यं करिष्यत्वञ्चयधिपत्वेन च पुनरनारादन गरिक अलजिष्यति । तथागतो भविष्यति अहं सम्यग्ज्ञ व नेत २० अनवनेयः श लोके संबुद्धः। तदेतदुपसंक्रमिष्यावलद्युमिति ॥ RE ८. Delhi ०२ ॥ ललितविस्तरः । अथ खल्वसितो महर्षिः सर्घ लड़तेन भागिनेयेन राजहंस इव गगणतलादभ्युझम्य समुत्सुश्च येन कपिलवस्तु माहानगर क्षेत्रों पसंसदुपसंहस्व आङि अतिसंहृत्य ययामेव कपिलवस्तु महानगर प्रविश्य येन राज्ञः शुद्धोदनस्य निर्वचनं तेनोपसंक्रामदुपसंक्रम्य ५ राज्ञः शुदनस्य गृहहर इयात् । इति डि भिइवो जितो महर्षिः पश्यति स्म राज्ञः शुद्धोदनस्य गृहद्वारे अनेकानि गणिशतसहस्राणि संनिपतितानि ॥ अथ खल्व सितो महर्षिदाचारिकमुपसंक्रम्यैवमाह । म गच्छ दो मः पुरुष यज्ञः चोदन निवेदय दर आर्चिबस्ति इति । परसति दौवा १० रिको सितस्य महर्षेः प्रतिश्रुत्य चेन राग अचोदनस्तेनोपसंका मदुषसंक्रम्य कृताञ्जलिपुटों राजानं शुद्धोदनमेवमाह च यत् खलु दैव जानीथा ऋषिजी वृद्धो महावक द्वारे खितः । एवं च वदति रावणमहं द्रक्षुकाम इति । अत्र राजा शुद्धोदनो ऽसित अद्यैरासनं अप्राप्य तं पुरुषमेवमाह। प्रविशतु अधिरिति । अथ १५ में पुरुषो राजकुलन्निष्क्रम्यासिनं महर्षिमेवमाह । प्रचिति ॥ अथ खल्वसितो महषिर्चन राजा शुद्धोदनस्तनयसंकामदुपसंजय पुरतः विवा राजानं शुद्धोदनमवमाह । त्रय जय महाराज चिरः मायुः पाच धर्मेण रात्र कारयेति । अब स राजा शुद्धोदन सितस्य महर्षेरर्षयामर्चनं च कृत्वा २० साधु सुषु च परि यासंगमोपनिमन्त्रयते स्म । सुखोपविष्टं वैन ज्ञात्वा सगौरवः सुमनस एवमास । न अरम्यहं तव कुर्य दर्शनं । तत्वं मधुमेहाभ्यागतों इति किं प्रयोजनं । ॥ जन्मपरिवतः । एवमुक्तं सितो महीं राजानं ध्रुवदनमेतदवोचत् । पुत्रस्त महाराज शततमहं द्रष्टुकाम इहागत इति ॥ राना आह । स्वपिति महर्षे कुमारो मुहूर्तमागमय यावदुत्वा स्खतीति ॥ । ऋषिरवोचत । न महाराज तादृश महापुरुषाधिरं स्वषन्ति ५ आगरशीलालाहशः सत्पुरुषा भवन्ति । इति हि भिघवो बधिसतं सितस्य महर्षेरनुकम्पथा वा गरणनिमित्तमोत् । अथ ससु राजा शुद्धोदनः सर्वार्थसिद्धे कुमारमुभाभ्यां प्राणियां साधु च सुषु चानुपरिगृहासितस्य महर्षे रतिकमुपशामयति च । रति द्वासितो महर्षियोंधिसत्वमवलोक्य द्वात्रिंशता महापुरुष वर्गःससन्वागतमपीत्यनुव्यवसुविचित्रगाय शत्राद्वलोकपालातिरे कवर्षं दिनकरशतसहस्रातिरक्तेन सर्वाङ्गसुन्दरं तूवा चोदनम् दानयति । आर्यपुत्रयो वतायं लोकं प्रादुर्भूतः (महाद्ययंपुङ्गको वतायं वै भड़भूतः )। इयुत्वायासनात्कृताञ्जलिपुटो बोधिसत्वस्व १५ चरणयोः प्रपित्व प्रदक्षिणीकृत्य च बोधिसत्वमंकन परिगृह्य निध्य यत्ववस्वतो ऽभूत् । सो ऽद्रापीडोधिसत्व द्वात्रिंशन्महापुरुषलक्षणानि चैः समन्वागतस्य पुरुषपुङ्गवख ३ गती भवत नान्या । स चंदगा रमध्यावसति राजा भवति । चतुरङ्गञ्चवर्ती पूर्ववयवंद्वचर्याधि पत्वेम । स चिपुनरगादनमारिकां प्रनवति तथागतौ भविष्यति २० विशुष्टशब्दः सम्यक् बुवः स तं दृष्ट्वा मारोदीदयूणि च भवतंचन सभीर च निवसति स्म । १०४ ॥ ललितविस्तरः । अद्रवीद्राजा सुवदनों सितं महर्षेि यदन्तमयू च प्रवर्तयमानं गभीरं च निःश्वसन्न। इस च संहर्षितरोमकूपजा तस्वरित त्वरितं दीनमना असिब महर्षिमेतदवोचत् । किमिदमूचे र्दसि आशूणि च प्रवर्तयसि गौर व निश्चय सि । मा व ५ कुमार काचिद्विमतिपत्तिः । एवमुक्ते सितो महर्षी जानः शुचोदनमेवमाह । नाहं महाराज कुमारस्खजैन रोदिमि नाघस्य काचिद्विमतिपत्तिः । किं त्वात्मानमहं रोदिमि ! तत्कचेतोः। अहं च महाराज जीर्णा वृद्धौ महत्वको ऽयं च सर्वार्थसिद्धः कुमारोऽवश्वमनुतरां सम्यक्सं १० बौधिमभिसंभौत्यव्यभिसंबुध्य चागुत्तरं धर्मचक्र प्रवर्तयिष्यति । अप्रवर्तितं असणेन वा श्रावणेन वा देवेन वा मरण वा अन्येन वा पुनः केनचिके सहधर्मेय का संदेवकस्तु लोकस्य हिताय मुख्य धर्म देशयिष्यति । आदी कल्याणं मध्धे कार्ये पर्यवसान कल्याणं स्वधं सुब्बज्ञानं सवनं परिपूर्ण परिशुदै पर्यवदतं लक्षचर्ये १५ सत्त्वानां संमनाशयिष्यति । अफ़क्तं धर्म द्युम्न जातिधर्माः सना आय परिमोचन्त । एवं जराव्याधिमरहशोकपरिदैवदुदीर्मनस्यो चावासेभ्यः परिमोचते । रागविषमोक्षपितप्तानां बलानां स यम जलवर्षेण प्रहादनं करिष्यति। नानाकुदृष्टियह्रसप्रस्कन्धानां सत्वानां सुपथप्रयातानामृजुमार्गेण जिवणपथमुपनेष्वति । संसारपञ्जरचारका- २० यद्यम केशबन्धमवचन सलाह बन्धननिभं करिष्यति । अज्ञानतमस्तिमिरपटलपट्टीवन नयनानां सत्त्वानां मनाचबुकत्या- दष्विति । केशशवविवानां सलाम शयोद्धरण करिष्यति । तद्यथा | जन्मपरिवर्तः । १०५ महाराव अौदुम्बरपुष्पं कदाचित्काईिचलांचे उत्पद्यते । एवंमय महाराज कदाचित्कर्हिचिवहुभिः बाल्यकोटिनयुतैर्गुणा भगवन्तो जो उत्पद्यन्ते । स इव कुमारो ऽवमनुत्त सम्यकसंबोधिमभि संमोत्स्यते । अभिसंबुध्य च सत्त्वकोटीनियुतशतसहस्राणि संसारसा गरात् पारमुत्ताधिष्यति । अमृते च प्रतिष्ठापयिष्यति । वयं च तं । मुदरतं न द्रक्ष्याम इत्येव तदहं महाराज रोदिमि परिदीनमना दीपं च निवसामि । यदयमिमं नस्ये ऽपि राधायिष्यामि । यथा अस्त्रायं महाराज मन्त्रवेदशास्त्रेष्वागच्छति । नार्हति सर्वार्थसिद्धः कुमारो इशारमध्यावसितं । तत्कस्य हेतो । तथा हि महान सर्वार्थसिद्धः कुमारो द्वात्रिंशता महापुरुषलवर्णः १० समन्वागतः | कतमेद्वात्रिंशता । तद्यथा । उपशीघशीय महारत्र सर्वार्थसिद्धः कुमारः । अनेन महाराज प्रथमेन महापुरुषलवन समन्वागतः सर्वार्थसिवः कुमारः। भिन्नाञ्जनमयूरकणपाभिनीलव द्वितप्रदक्षिणावर्तकशः । समविपुल ललाटः स महाराज वर्षे सिद्धस्य कुमारस्तु ध्रुवोर्मध ता हिमरजतप्रकाशा । गोपनेत्रः। १५ अभिनीनेत्रः। समचत्वारिंशद्दन्तः । अविरलदन्तः । शुकदतः । अखरो महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । रसरसायवान् । प्रतत जि सिंहकः । सुसंवृतमन्धः । सप्तत्सदः। चित्तान्तरासः । सूच्यसुवर्णवर्णकविः । पितो ऽनवनतप्रलम्बबाहुः। सिंहपूर्वार्धकायः। न्यग्रोधपरिमण्डल महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । एकेकोमा । २० ऊर्धायाभिप्रदक्षिणावर्तमाः कोशोपगतवतिगुह्यः। सुविवर्ति तोरः । षयमृगराजः । दोषीञ्जलिः । आयतपाणिपादः । १०८६ ॥ ललितविस्तरः । उत्सङ्गापादः। मूझतकणहस्तपादः। आङ्गलसापादः। दीर्घञ्जलि रहक़मतयोर्महाराज सर्वार्थसिहस्त्र कुमारस्य चक्रे ते चित्रे (अर्चिष्मती अभास्करे सिंतं सहसा सनेमिके सनाभिके सुप्रति। तिसमपादौ महाराज सर्वार्थसिचः कुमारः । अनेन महाराज वशितमेन महापुरुषकारेण समन्वागतः सर्वार्थसिहः कुमारः । स च महाराज चक्रवर्तिनामेवंविधानि लक्षणानि भवन्ति । बोधि सत्तामा । च तादृशानि वचानि भवन्ति । संविच्यते खलु पुनर्महाराज सवीर्य सिद्ध कुमारस्य कार्य इत्यनुव्यञ्जनानि । यैः समन्वागतः सर्वार्थसिवः कुमारो गाईल्य- १० गारमध्यावसि। अयमभिनिमिष्यति प्रच्यावे । कतमानि च महाराज तान्यशीत्यनुव्यञ्जनानि । तद्यथा । तुङ्गनखश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । ताम्रनखच स्निग्धमय वृत्ताकृतित्व अनु संचिकुलिया गूइशिरच गूढगुरुश्च घनसंधिच्छ विषमसमपादश्च आयतपाधिश्च अरब सवयीमिव कुमारः । निग्धपाणिलेखश्च पहुधपाणिलंघय गभीरपणि अभिशपाणिलेख अपूर्वाणि- लेखश्च विबोध्य नववचनशष्ट्य मृदुतरुणताम्रजिह्वश्च नवगर्जिता नितमेघखरमधुरमनुषोपश्च परिपूर्धव्यञ्जनव महाराज सवीर्यं शिवः कुमारः । प्रलम्बबाहुञ्च शुचिगात्रवस्तुसंपन्नश्च मुद्गानद्या विशोषश्च अदीनाय अनुवव्रतमाचच सुसमाहितमाश्च २० सुविसक्तवाचश्च पूषविपुलसुपरिपूर्णजानुमण्डलञ्च वृत्तमयश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । सुपरिष्टगाचच अबिहवृषभमानञ्च अनुपूर्व गायत्रं गयीरनाभि जिनर्भिद्य अनुपूर्वाभिश्च गुच्चार १०७ ऋषभवत्समन्ताम्रासादिकञ्च परमविशुद्धवितिमिराकसमप्रभा नागविलम्बितगतिश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः सिंहविश्चाग तिच खषभविक्रान्तगतिच इंसविक्रान्तगतिश्च अभिप्रदक्षिणावतंगति वृत्तकुचिश्च मृष्टकुचिङ्ग अजिह्मयि चायोदरच व्यपगतदोष नीलकालकाडुष्टशरीरय वृत्तदंष्ट्रश्च महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमार । । तीक्ष्णदंष्ट्रश्च अनुपूवंदंड्रच तुन्नगासश्च शुचिर्नव विनतनयनद्यः प्रहसितनयनञ्च आयतनवनश्च विशालनयनञ्च नील कुवलयदलसदृश नयनश्च सहितऽथ महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः । बिजय असितभूव भुगतश्च अनुपूर्वभुछ पीजगडव अविषसगढच बप सतगडदोषश्च अनुयह तथ्य सुविदितेद्रिथश्च सुपरिपूर्णेन्द्रिय स १० महाराज सर्वधसिद्धः कुमारः संगतमुल्ललाटञ्च परिप्रणुत्तमाङ्गश्च असितधैश्च संहितीशय (सुसंगतशय) सुभिकेशश्च अपश्यलेशश्च अनडुबकेशश्च अनुपूर्वकेशश्च सुकुञ्चितकेशश्च जीवसस्वस्तिकनन्द्यावर्त- वर्धमानसंस्नकेशव महाराज सर्वार्थसिद्धः कुमारः। इमानि तानि महाराज सवयंसिद्धस्य कुमारस्थाशीत्यनुव्यञ्जनानि । यैः क्षमन्वागतः १५ सर्वार्थसिद्ध कुमारो । गलगारमध्यावसितं । अयमभिनिष्क्रमि ध्वति अत्रज्यायै । अथ खलु राजा शुदन असितस्व महर्षेः सकाशात्कुमारस्वाद व्याकरणं श्रुत्वा संतुष्ट उदा आत्मनः प्रमुदितः प्रीतिसौममस्खजातः उत्पाबासनालधिसत्त्वस्य चरणयोः प्रतिपत्मा गायमभाषत । २० वन्दितस्त्वं मुरैः सेन्दैः अषिभिश्चासि पूजितः । जैव सर्वेषु लोकस्य वन्दे ऽहमपि च विभो । १०८ः जो ललितविस्तरः । इति हि मिथवो राजा शुद्धोदन भितं महर्षेि सा जरदत्तेन भागिनेयेनानुरूपेण भक्तेन संतर्पयति स्म । संतप्त्री भिक्षा प्रदक्षिणमकरोत् । अत्र सर्वसितो महर्षिस्तत एवञ्च विहायसा आक्रमत् । चेन साश्रमस्तगोपसंक्रामत् । ५ अश्वः (खलु वयं संक्रम्य) तत्र ववसितो महर्षिर्नारदनं मान बकमैतदत्रोचत । यदा त्वं नरदत्त शृणुया बुबो सके उत्पन्न इति तदा वै गत्वा तस्य शासने भन्नः। तत्ते भविष्यति दर्धरात्रमयीय हिताय सुखाचेति । १० दूवा देवगणान्नभस्तलगतान् बुधश्रवोन्नरियों देवरसितो ऽद्रिकन्दगतः प्रीतिं परां अप्तवान । शुद्ध नाम पदं किमेतदिह भोः हर्षावहं प्राणिनां महादं मम काथ एति सुखितं शान्तं च चित्तं परं । किं देव वसुरो वापि स भवेद् गरुडो ऽथवा किन्नरः। १ बुबो नाम किमेतदश्रुतपदं प्रीतिकरं मोदनं । दिव्या चर्चा प्रेक्षते दशदिशः शैलान् महीं सागरान् भूयः पश्यति चाद्भुतं बहुविधं भूमौ नि सागर । आर्सेयं प्रविश्जते सुरुचि पादयन्ती तरं आताधव यथा हि शैलशिखर निग्धाः प्रवाशाङ्कराः ३२० व्याधैव यथा सुपुष्पभरिता नानाफलैर्महिताः सुवक्त विभवं भविष्यति लघु रत्नोद्भवः शोभनः । । अश्मपरिवर्तः ॥ ० भूमिमीति यथा च पाणिसदृश सब समा निर्माण देवादेव यथा अहष्टमनसः स्खे धामथनवम्बराम् । थब्रत्सागरामराजनिलय रत्नाः क्षयन्ते व्रताः सुव्यक्तं जिनरत्न जम्बूजिये धमकरस्खोद्भवः। यच्छत अपाय दुःखविगताः सवाद्य संख्यान्विताः यद्देवगणा नभस्तलगता गच्छन्ति हर्यान्विताः । यथ च निग्धरत्वं मनोज शुणुया दिव्यान संगीतिनां रतनस्य इव प्रादुर्भावु विभवे यस्या निमित्ता इमे । असितः प्रति अनुसाह्यमिदं दिशेन चे चक्षुषा स द्राचीन कपिलाय पुरवरे शुद्धोदनस्यालथे । जातो रक्षणपुतेजभरितो ज़रायणस्वामवान् श्वा चात्मगा उदगमनसः स्खामा संवर्धितः । १७ इचुक्तस्वरितो ऽतिविस्मितमना चासौ स्वशिष्बान्वितः गत्वा कापित्रद्वयं पुरवर द्वारि स्खितो भूपतेः । अनुबद्ध बहुमाणिकोटिनयुता दुइ विमर्शक अवची वारधि च वैदर्य लङ् बारे ऋषिः तिष्ठति । १५ श्रुत्वा चाशु प्रविशख राजमवनं राजस्समाख्यातवान् बार देव तपसि तिष्ठति महान् जीणों आथिर्जर्जरः। स चापी अभिनन्दते कृषिवरः प्रवेष्ट शो गू आज्ञा दीयतु ताव पार्थिववरा देमि प्रवेश तया ॥ २० यथा चासनमस्य और गुपतिः गच्छ प्रवेश दद असितः सारधिवाक्य श्रुत्वा मुदितः प्रीत्या सुखेनान्वितः । ११० ॥ ललितविस्तरः । शतं वारि यच्चाभिकादि तृषितो भुत्सादितो चाशनी तद्वमुच्चाभिनन्दित आपव द्रष्टु स सत्तमे ॥ अथ भः पार्थिव इत्युवाच मुदितौ चायं चिरं पालय बुद्धेि झख निषसा दान्तमनसः शान्तद्बिः सूरतः । रखा में अभिवाद्य तं सुचिभूतं प्रोवाच किं कारणं आगामस्तव पाधेिन्द्रनिलयं तद्भव शीघ्र सुने । ५ पुचत वर मिगतो वातो महातेजवान् शिवरवर्णाः कवचितो नारायणथमवान् । तं द्रढं हि ममेप्सितं नरपते कवचं सिद्ध शिी इत्यर्थं समुपागतो वि नृपते नास्त्यन्यकार्थं मम । १० साथ स्वागतु याचसे किसमिस प्रीतो हि ते दर्शनात् शपो ऽसौ शयितः कुमर वरदो द्रष्टुं न शक्यो ऽधुना । साधू ताच मुहमागम इह यद्यसे जिर्सी चन्द्रे वा वर्ष पूर्यमानि बिसत तारागणसंजितं । १५ यद बास प्रतिबुद्ध सारथिवरः परिपूर्णचन्द्रप्रभः। द राजा प्रतिगृह्य यद्विपुषे सूर्यातिरेकप्रभं । हन्ता पत्र अंर्ष बृदिखमहितं होमायचिसोपन असितो दृष्ट न त तौ सुवर्ण चकाञ्जितौ शोभने । प्रत्युत्थाय ततः शताञ्जलिपुटो भरणानि भो वन्दते २० बजे शुद्ध महात्मशास्त्रकुशलो निध्यायतो सेवते । सो ऽपश्वद्वरवचन वचितं नारायणस्मन्

िवम्श्च स वेदशास्त्रकुशलो से वे तस्य पश्चाद्वती । । अपरिवर्तः ॥

१११ राजा वा भवि चक्रवर्ति बलवान बुचो व कोकोत्तमः वाष्पं व्यक्त सुदीजकायमगसो गभीर विश्वस्य च ।। उद्विग्नच बभूव पार्थिववरः किं झणो रोदिती मा विसं खलु पलते ऽयमसितः सर्वार्थसिद्धस्य मे ॥ भूत चाहर किं तु रोदिषि अथ श्रेयो ऽथ किं पापके पाप नास्ति न चान्तरायमित भोः सर्वार्थसिद्ध है। आत्मानं बहु सोचमी नरस्यतै जीर्णा इति चतुर्धारः यदयं भवति इव शोकमहितो धर्के यदा भयंते ५ अ इ अह लब्धप्रतिमनसो ऽत्यर्थं रदाम्यहे. या काचि भवन्ति वशवरा द्वाविंशति निर्मला । १० ये तत्र गतयो न अन्य तृतिया जानीष्व एवं नृप राजा वा भवि चक्रवति वृद्धवान् बुलं च लोकोत्तमः । नायं कामगुणेभिरर्चिङ पुनः बुधो अयं भेष्यति श्रुत्वा याकरणे इषः स नृपतिः प्रीतिं सुखं लब्धवान् । प्रत्युत्थाय ततः कृताञ्जलिपुटो रणबस वन्दते १५ देवस्य स्वाभिपूजितः सुखमवान् ऋषिभिश्च संवर्णितः । वन्दे व बरसार्थवाह विभवे सर्वे जमे पूजितं असितः प्राह च भागिनेय मुदितः सधूयतां भाषते । बुद्धबोधि यदा गृणसि जगतो वलेंति चनं वयं शचं प्रबल शासने ऽस्य सुगणे तत्प्राप्स्यसे निर्देति । २० वदित्वा चरणी आम मुनिवरः कृत्वा च प्रादक्षिणे आभा ते नृपंत सुध विपुला यशते सुतः। ११२ः । ललितविस्तरः । एषो लव सदेवकं समनुजं धमैंण तपॅथति निकामं कपिलाद्वयादूषिवरी रखे स्थितः स्वाश्रमे ॥ इति ॥ इति हि भिचव जातमाचम्य बोधिसत्वस्व महेश्वरो देवपुत्रः शुश्रावासकायिकान्देवपुलानामयैवमाह । यो ऽसौ माय असंख्यय ५ कल्पकोटिनियुतशतसहस्रसुकृतकभेदानशीलशतिवर्षेथानप्रशंपाय श्रुतचरथव्रततपःसुचरितचरणः । मनैमहाफणामहमुदितासम न्वागतः। उपवासमुन्नतचित्तः। सर्वसत्त्वहितमुखोद्यतः। द्डवीर्थक वचसुसंगाहर्बनः । जिनकतकुशलोदितः। शतपुण्यलक्षणसम संकृतः । सुकृतनिश्चयपराक्रमः। परचक्रप्रमथनः। सुविमलशुद्धाशयसंपन्नः १० सुचरितचरण महाचकतुध्वजः । मारबलान्तकरणः । त्रिसाह- समसार महासाहस्रसावाः । देवमनुष्बपूजितमहायज्ञयष्टः । सुसमुवः त्रिचयनिमरणाभिप्रायो बतिजरामरणम्सकरः सुजातजातः । इलाकुराजकुलसंभूतो जगद्विबोधयिता बोधिसत्व महासको मनुष्य लोक उपपन्नो न चिरादसावनुतरां सक्थ। बोधिमभिसंभोत्स्यते । १५ इन्त गच्छामसमभिवन्दितं मानयितुं पूजयितुमभिलतुमन्येषां च मानाभिभूतानां देवपुत्रयों मानमददर्पदना वें । ते ऽनभिवन्द मानान्दृष्ट्वा ते ऽपि बोधिसत्त्वं बन्दिति मागधिष्यन्ति पूजयि यन्ति च । तत्तेषां भविष्यति दर्जरात्रमयीय हिताय सुखाय बाबदमृताधिगमाय । राज्ञश्च गुचोदनस्य जयबुद्धिरनुभाविता २० । भविष्यति करणेन च बोधिसत्वं छल्व पुनरागमि- याम इति ॥ ॥ अम्मपरिवर्तः ॥ ११३ अथ खलु मह वरो देवपुत्रो द्वादशभिर्देवपुत्रशतसहसैः परि वृतः पुरस्कृतः सर्वकापि वस्तुमहानगरमवभासन सुप्रथिा योग राज्ञः शुद्धोदनस्य निवेशने तनयसंकामदुपसंक्रम्य दौवारिके निर्दवा राज्ञाभ्यनुज्ञातो राजकुले प्रविश्य बोधिखवथ पादौ शिरसाभि बढेकममुत्तरासङ्ग हखानेकशतसहस्रकृत्वः प्रदक्षिणीकृत्य बोधिस- ५ चमड़े समारोप्य राजानं गुडौदनमद्यापयति स्म । तुष्टो महाराज भव परमप्रीतश्च । तत्करुचितो यथ महाराज बोधिसत्व लक्षयोरनुव्यञ्जनव कायः समलंकृतो यथा च कुमारो भिभवति

• अदेवमानुषासुरलोकं वचन तेजसा च यशसा लक्ष्म्या च निःसंशयं

महारज बोधिसनो खातर मस्यबलं बोधिमभिसंभोर्यते । इति हि भिचवो महेश्वरो देवपुचः सार्ध श्रद्धावासकाधि देवपुत्रवधिसत्वस्य महत्पूतोपखानं कृत्वा बोधिसत्त्वं तलयाकरणेन धाय पुनरपि स्वभवनं प्राकामतः । तचेदमुच्यते । जातस्य तस्ख गुणसागरसागरस्त्र १५ शाखा सुरेश्वरमण्डूबते उदय । च सुखावभावों बहलपी इतश्च तं नतम पूजयितुं मुनीन्द्रे । परिपूर्णद्वादशसहस्र मकविश्व मणिरत्नचूडसमलंकृत हर्यवन्तः । कपिलाह्वयं पुरवरं समुपब शीघ्र वारि स्थिता जगपतेः सुबिलबूढाः । ११४ प्र ललितविस्तरः । ते द्वारपालमवदन् सुमनोहाघोषाः प्रतिवेदयस्व नृपते भवनं प्रविष्ठ । दौवारिको वचन चुब ग़ई प्रविष्टः प्रहृताञ्जलिपुटो नृपतिं बभाषे । ५ जय देव नित्यमनुपालय दीर्घमायुः द्वारे ताि विपुलयुवविशुद्भासः । मणिरत्नचूडसुविभूषित हर्यवन्तः परिपूर्णचन्द्रवदन शशिनिर्मलाभा । । शय न तेष नृपते क्वचिदस्यपान १० शब्दं न चैव चरणोतिषपणे गुणोमि । न च मेदिनी बिचरतो बमुत्क्षिपन्ति तृप्ति न याति च जनाः समुदोबत वै । कायप्रभा सुविपुला च विभाति तेषां वाचा मनोज्ञ यथा नासि वै मानुषाणां । १५ गभीरवर्णसुशिला च सुकरा च का हि मे सुरमा न हि ते मनुष्याः ॥ बरपुष्पमाल्य अनुलेपनपटुदामा पाणी जुडीबग वदधिषु गौरवेण । निस्संश्रयं नृपति द्रष्टु कुमारमेते २० देवाधिदेव मयतागत पूजार्थं । राणा निशाम्य वचनं परमं उदयो गच्छा भयाहि प्रविशन्तु गुठे भवतः । ॥ अम्मपरिवर्तः । १२ न हि मानुषाण इवमीदूध आदि काचि यश्च भाषसे च गुण तेष यथा च हयी । दौवारिकः कृतपुटो सप्तैवमाह प्रविश भवन्त अनुशतुि नराधिपेन । ते इष्टतुष्टमनसो वरमान्बहला गेहं प्रविष्ट भूपतेरमरालय वा । दृढा च त सुरवर प्रविशन्त मेहें प्रत्युत्थितो नृपतिरति संप्रगृह्य । संवियत हम असन रक्षादा अया निषीदत भवन्ननुजस्य पुत्रा ॥ ते मानदविगता जित आसनेषु यस्यार्थि आगत इवा नृपते शृणुष्व । पुत्रतवातिपृष्टपुष्खविद्युद्धकायो। १० जातः सुतचरणं वव द्रष्टुकामाः ॥ १५ असो विधिञ्च वरवणलवणञ्च येषां तथा भवति था गति च प्रयोगः । तत्साधु पार्थिववर प्रज़हस्व वदं पनाम चणविचित्रविभूषिताङ्ग । स स्वीगणैः परिवृतो नृपतिः प्रइयो गू कुमारमसमं वचनार्चिवर्थे । उपगमयन सुरवरां सुविलम्बचूडा द्वारा निकामतु कन्धित चिसहस्राः॥ १६ ॥ अविवबिस्तर ॥ इदैव ते सुरजरा जस नायकस्त्र ताम्रां नद्यां विमलपत्रविभुङ्क्तयः । ते उत्थिता त्वरित पबिम्धचूडा मूभिवन्दिषु क्रम विमलत्र । ५ वध लव य च दर्शित कविता च यश्च पुष्तेजि शिरि मुर्घ विलोकितं च । अथ हर्य ने विमानभ ऊर्ण कोश निःसंशयं स्पृशति बोधि विजित्य भारं । ते तं स्तुवन्ति गुणसूत यथार्घदर्शी १% ध्यायी गुण विगतक्लेशतमोनुदस्व । सुर्चिरिण सत्त्वरतनस्य हि प्रादुर्भाव अतीव्ररामरणक्लेशरणं बाहस्य ॥ आदीप्त सर्वविभवं त्रिभिरश्रितम्। संकल्याणविषयारणि इतेिन । १५ वं धर्ममध चिसहस्र फरिव धीरा अमृतोदकेन प्रशमेष्यसि शतापं । वे भववाक्य कक्ष्यान्वित चाक्ष्णवा झखरारचितघोष मनोज्ञाणि । त्रिसहस्त्र आज्ञपरिबिपनी अगस्त्र २० किमी प्रमुख भगवन् महबुद्धोषं । भग्ना कुतीर्श्विकगण विपरीतष्टिः भवगवधननिमग्नचित्ता मेचये । । जन्मपरिवर्तः ॥ ११२ हेतु अतीत्य भवः शून्य गुणिव धर्मा सिंहस्य कोङ्कगब पलायिनाते । भित्ता अविवपटल महल्लेशशून पर्युत्थिता अनतये नियतप्रकाश । ज्ञानाचिं प्रज्ञाप्रभविषु विलोकितेन सर्वं जगे विधमर्थे महदन्धकारं । लाभा सुल विषुका समानुषाणां यथोद्भवो ऽद्भुत हदृशि गुदसले । पिचिता अपायपत्रीत सत्पथानि भैष्यति सत्वरतनन विबोधनि ॥ १० बर्बिस्व दिव्यकुसुमां कापिनाहयेखिन् इत्वा प्रदक्षिण तविश्व च गौरवेण । बुद्ध सुबुद्ध इति वाक्यमुदीरयन्तः प्रकान्त ते सुरगणा गगणे सवाः इति ॥ । इति श्रीललिताखिलर जन्मापरिर्वतों नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ वर्ष = इति हि भिषवो यामेव रात्रिं बोधिसत्स जातस्तस्यसेच राज्या विंशतिः कन्यासहस्राणि जजियब्राह्मणगंगसगृहपतिमहासलकुलेषु आताः। ताश्च सवी मातापितृभिर्वाधिसत्ताय दत्ता उपस्थानपरि चर्यायै । विंशति च न्यासद्वस्राणि राज्ञा शुद्धोदनेन दत्तानि बोधि संवस्त्रोपवनपरिचयीथ् । विशति च कन्याथहस्राणि मित्रामात्य -२० ॥ ललितविस्तरः । बतिसालोहितेदत्तानि बोधिसत्वयोपखणपरिचर्याचें । विंशति च । कन्यासहस्राणि अमात्यपायंवदंतानि बोधिसत्त्वस्त्रोपस्तपरिचयीये । तदा च भिक्षवो महबकमहद्भिः शाखाः संनिपत्य राजानं शुद्धोदनमुपसंकवचमाहुःयत्खलु दब जानीथाः। देवकुलं कुमार ५ उपनयतामिति । राजा आह । साधुपनीयतां कुमारसेन हि मण्डतां नसरमुपशोधन्तां वचिचत्वरजटकान्तरापथरथ्यासुखानि । अपनी यताममङ्गन्याः काकुब्जबधिरान्यमूकविसंस्थितविरूपण परिपू मद्रियाः। उपनाम्यन्तां मङ्गलानि । बुधत पुर्वमैर्यस्यन्तां मङ बघटाः। समचिन्तां पुरवरद्वाराणि। वाद्यन्तां सुमनौबतूर्यनाडा १० वचराणि । निपात्यन्तां सर्वकोणैराशनः । एकीभवन्तु अविगृहपत्यमा यदवारिपारिषद्यः । युथन्तां कन्यारथाः। उपास्यमा पूर्वज आ। संनिपात्यन्तामधीयन ब्राह्मणः । अलंक्रियन्वां देवकुलानि ॥ इति हि भिवयो यथोक्तपूर्वं सर्वं वृत्तमभूत् ॥ ततो राजा द्धोदनः सगृहं प्रविश्य महाप्रजापत गौतमीमा १५ मन्यैवमाह को अजिथतां कुमारो देवकुलमुपनेष्यत इति । चाधितिप्रतिश्रुत्य महाप्रजापत गौतमी कुमारं मण्डयति स्म । ततः कुमारो मण्ड्यमानः अहसितवदनों वपचतभृकुटिक परममधुरया वाचा मातृस्त्रसारमेवमाह। । अस्य कुचाहमुपनेष्यत रति । आह । देवपुत्रं पुलति कुमारः स्मितमुपदर्शयन ॥ ततः २० प्रहसितवदनो मातृस्वसारं गयाभिरध्यभाषत । संत मखमिह कभित त्रिसहने इतश्च बाह्य असुराश्च महोरगश्च । ॥ देवकुलोपनयनपरिवर्तः ॥ चन्द्रश्च सूर्य तष वैश्रवण कुमारो सूतमेषु निपतित्व समस्खयति ॥ १० कतमो ऽन्यं देवं मम उत रियो विशिष्टो भिक्षम अयसे त्वमिहाव अस्य । देवादिब अङ उत्तमु सर्वदेवैः देवो न मे । ऽस्ति सदृशः कुत इतरं वा । लोकानुवर्तन अती इति अस्य आस्त्र दूवा विकुर्वित ममा जनता उदयः । अधिमाचा गौरव करिष्यति चित्रकारः आस्यति देवमनुश स्थ देवदेवः । इति हि भिजवः संवेंवीण स्तुतिमङ्गलैः प्रत्युपचितैरपरि मितालंकारालं तेषु वीचिचत्वरङ्गाटकान्तरायणमुखेष्वन्तपुरे कुमा रख रथमलंकृत्य राजा शुद्धोदन ब्राह्मणश्रेगमत्रेष्ठिगृहपत्वमात्वको डुराजदौवारिकापारिषामित्रघातिपरिवृतः पुरतो धूपधूपितेन मुक्तपुष्पाभिकीयेन हयगजरथपत्तिकलिलनच्छितछत्रध्वजपटाकेन १५ नानातूर्यसमवादितेन मार्गेण कुमारं गृहीत्वा गच्छति स्म । देवताशतसहस्राणि बोधिसत्वस्य रथं वहन्ति स्म । अनेकानि च देवपुलप्सरकोटिनियुतशतसहस्राति गगतलगतानि पुष्पवर्षाण भिप्रवर्षति च । तूर्याणि च। प्रवादयन्ति च । इति हि राज्ञा शुद्धोदन महता राजपून महता राजबं महता राजानुभावेन २० कुमारं गृहीत्वा देवकुलं प्रविशति स्म । समनन्तरप्रतिष्ठापितश्च बोधिसत्वेन दक्षिणञ्चरणयोः क्रमतलविन् देवकुले ऽथ ता अचे १२५ के ललितविस्तरः । देवप्रतिमाः । शिवस्यन्दनारयण कुबेरचन्द्रसूर्यब । तन्वा तया । श्रवणशकन्नदासोकपालप्रभृतयः प्रतिमाः सर्वे स्वेभ्यः स्वेभ्यः शनैश्च उत्थाय बोधिसतस्य कस तयोर्निपतन्ति च । तत्र देवमनुष्यशतक सहस्राणि कारकिलकिलामुखः अमेडितमतसहस्राणि मुखं ५ चैवविपाणि चाकार्षीः । सर्वे च कपिलवलुमहानगरं पद्विकारं आकम्पितं । दिव्याभि च कुसुमानि प्रवर्षम् । तूर्यशतसहस्राणि चाघट्टितानि प्रणेदुः येषां च देवानां दाः प्रतिमास्फे खर्च स्वस्त्रपमुपद गाथः अभाषत । नों ने गिरिराज पर्वतवरं जातु नमै सर्षेप न वा सागर भाशराजनिलय जातू नमे गोप्पद । चन्द्रादित्व अभंझरा अभयार खमीरीक न नमें प्रज्ञापुष्यकुलोदितो गुणधरः कालमें देवते । यद्वत गोष्पंद व सलिलं खद्योतका वा भवेत् सर्वेप एवं च जिसइदेवमनुजा ये केचि मानाश्रिताः। १५ सेमचन्द्रसूर्य शो को स्वयंभूत्तमो यं लोको भिवन्द्य आभ लभत स्वर्ग तय निवृत्ति ॥ अभिखलु पुनर्भिद्वयो बोधिसत्वेन अहासत्वेन देवकुले प्रवेशे संदर्जमाने देवपुत्रशतसहस्राणामनुत्तरायां सम्य द्वात्रिंशत सं बभौ वितान्यत्पबनते । अयं भिक्षवो हेतुरयं प्रत्ययो येनों २० घंधको बोधिसनो भवति स्म । देवकुलमुपनीचमान इति । ॥ इति श्रीललितबिखर देवकुलोपमघनपरिवों नाम अष्टमो अध्यायः ॥ ॥ अमरणपरिवर्तः ॥ १२१ अथ खलु भिडव उदयनो नाम माझ यो राज्ञः पुरोहित उदा यिनः पिता स पञ्चमार्बनोद्दणगतैः परिवृतो इसोत्तरे चिबानचत्रे रामानं सुवदनमुपसंक्रम्यैवमाह । यत्खलु दवो नान्यादाभरणानि कुमाराय क्रियन्तामिति । तं राजा आह । बाई गई क्रियतामिति । तत्र राजा शुद्धोदनेन पञ्चमार्चच्च शक्यतेः पवमानाया- ५ भरणागतानि कारितान्धभूवन्। तबाधा । हस्ताभरणानि पादाभरणानि मूर्धाभरणानि कष्टाभरणानि मुद्रिकाभरणनि कर्णिकायाकेयूराणि मेखलासुवर्णसूत्राणि लिङ्किनीजलानि रत्नानि मणिप्ररत्नानि पादुकां नानारत्रसमसक्छता दाराः कटका हवी सुटानि । कारयित्वा च पुष्यनक्षत्रयेनेनानुयुक्तेन ते शचा राजानं शुद्ध- १० दनमुपसंक्रम्यैवमाहुः । इन्त देव माता कुमार इति के राजा आह । अलमलंकृतच पूजितञ्च भवद्भिः कुमारः । सथापि कुमारश्च सर्वाभरणानि कारितानि न ते ऽवोचन् । सप्तसप्तरा बिन्विष्यकमाभरणानि कुमारः काच आश्नातु । ततो ऽस्र - कममोघो व्यायामो भविष्यतीति ॥ तत्र रावी विजिगतामादित्य उदिते विमलयूहलमोचन तत्र बोधिसत्व निर्गतो ऽभूत । तत्र महाप्रजापल्ला गौतम्या बोधिसत्व भी मृत ऽभूत । अशीतिश्च स्त्रीसहस्राणि प्रयुब्रम्य घोधिसत्र वदनं प्रेक्षते ः । दश च कन्यासहस्राणि प्रायुबम्ब बोधिसत्त्वस्व वदनं मे बनते । । पञ्च च ब्राह्मणसहस्राणि प्रत्यक्षम्य २० १२३२ । ललितविस्तरः। बोधिसत्वस्वं वदनं प्रीयन्ते य । तत्र यानि भद्रिकेण शारा जेनाभरणानि कारितान्यभूवन् । तानि बोधिसत्वस्त्र कार्य आबध्यन्त सप्त । तानि समनन्तरबद्धानि बोधिसत्त्वस्व कायप्रभया जिीकृता बभूवन् । न भासते । न तपति । न विरोचत व्हॅ । तथापि ५ नाम जानदश्च सुवर्णं पुरतो मसिपिण्ड उपनिचितो न भासति ग तपति न विरोचते । एवमेव तान्वभरणति बोधिसत्वस्य कायप्रभया पृष्ठानि न भासन्ते न तपन्ति न विरोचते स्म । एवं या याभरणविछतियोंधिसत्तस्य कार्य बाबध्यते च । सा सा जिभवति झ । तयश्चापि नाम मसिपिण्डः ॥ १० तत्र विमला नामोआनंदवता सा औदारिकमात्मभावमभिसंदर्म पुरतः विवा राजानं गुडौदनं दीख महान्तं शक्यगणं गाथाभिर भिभाषते स्म । सर्वेचे जिसहस्रमेदिनी सनगरनिगमा पू काञ्चनसंचिता भवेत् सुचिर विमना । व एका काकिनि आभुकाञ्चने भवति उपहता ना भासी इतरः स काचन प्रभसिरिहितः ॥ आम्बूळचनसंनिभा पुनर्भवेत् सकर इव मही रोमें अभ प्रयुक्त गायक हरिसिरि भरिते । मा भासी न तपी न सोभते न च प्रभवति आभायै सुगतं काचिं न भवति यच असि । ते तेन अयं स्वीकृतो मुखमतभरितो न तत्राभरणा विरोचिपू सुविमलवपुषः। ॥ आभरणपरिवर्तः । १२३ चद्रसूर्यप्रभञ्च ज्योतिषा तथा मणिज्वलनाः शक्रब्रह्मभा न भासंते पुरत शिरिषन । यस्या अखणि काय चिजितः पुरिमशुभफलैः किं तस्य भरणेभिरिधरः परऊतकरणीः। अपनेचा भरणा म हैठता अनुध बुधकरं मार्च कृत्तिमभूषणार्चिक परममतिकरः । चैटयाभरणानि दधिमे सुचिर विमला सहजातो य सुधृषि छन्दको मृपतिकुलशुभं । तुष्टा शकिय विक्षिताच अभवन्प्रमुदितमनसो बुद्धिः प्राप्नुवनन्द घोलमा भविष्यति विपुला ॥ १० । इत्युका शा देवता बोधिसतं दिवैः पुष्पैरभ्यवकीयं तचैिवाः अतधात् । । इति श्रीललितविखरे आभरणपरिबतों नाम नवमो ऽध्यायः ॥ इति हि भिचवः संवृद्धः कुमारः । तदा आङ्गवसतसइर्दः १५ बिपिशामुपनीयते स्म । दशभिर्दकसहसैः परिवृतः पुरस्कृतः। दशमि रथसहसैः खादनीयमोजनीवस्वादनीयपरिपूहिरसुच ‘परिपूर्णञ्च । येन कपिलवस्तुनि महानगरे वीचिचक्रयान्तरा पणमुखबन्धवकीयंते च अभिविश्राम्यत । अष्टाभिश्च तूर्यजतसहस्त्रैः मधुष्यमाणुर्महता च पुष्पवर्षेणाभिप्रवयंता वितर्दिगिर्दूहतोरणगवा -२५ १२४ इम्यैकूटागारमासादतलेषु कन्याशतसहस्राणि -सर्वालंकारभूषिताः खिता अभूवन् । कोधिसत्त्वं प्रेक्षमाणः कुसुमानि च विपन्ति स्म । अष्टौ च मरुत्कन्यासहस्राणि विगलितालंकारभरणालक्तानि रत्नभद्रं करण भूतानि मार्ग शोधयन्य बोधिसत्वस्व पुरतो गच्छन्ति स्म । । ५ देवनागयक्षगन्धर्वसुरगरुडकिन्नरमहोरगाश्चार्धकाथिका मगणत पुष्पपडुदामान्यभिप्रलम्बयति स्म । सर्वे च। शकगणाः शुचोदनं राजानं पुरस्कृत्य बोधिसत्वस्य पुरतो गच्छन्ति स्म । अनेनैव अपेण चूहेन बोधिसत्व लिपिशलामुपनीयते ॥ समनन्तरप्रवेशितच बोधिसत्व बिपिशां। अब विश्वामित्रो १० नाम दारकाचाचों बोधिसत्त्वस्ख श्रियं तेजशासहमानी घरणितज्ञ निविष्टो ऽधोमुखः प्रपतति स्म । तं तथा प्रपतितं दृष्ट्वा शुभङ्गो नाम तुषितथिको देवपुषो दक्षिणेन करतलेन परिगृह्यौत्थापयति स्म । उत्थाय च गगणतलस्खो राशन शुद्धोदन तं च महान्तं जनकार्य गाथाभिरध्वमात्। २५ शस्त्राणि यानि प्रचरन्ति मनुष्यलोके संख्या लिपिब गणनापि च धातुतन्त्रं । चे शिल्पयोग पृष्ठ सुविक अप्रमेयाः तेष्वेषु शिक्षितु पुराण बहुकल्पकोदाः ॥ कि तू अन अनुवर्तलतां करोति २० किपिशलमागतु सुशिक्षितु शिष्याणार्थं । परिपाचनार्थ बहुदारक अग्रयान अन्यांश्च सननयुतानमृते विचेतुं । १9 ॥ लिपिसंदर्शनपरिवर्तः ॥ १२अ लोकोत्तरेषु चतुसत्यपथे विधिनो हेतुसतीत्वकुशल बच संभवन्ति । यथा चानिरोधयु सेवितु सीतिभावः तस्मिन्विधिच किमथो लिपिशास्त्रमनि ॥ नैतस्य आचरिय उत्तरि वा त्रिलोके सर्वेषु देवमनुजेष्वयमेव जेष्ठः । आमापि तेष लिपि न हि वित्य पूर्व यचेष शिक्षितु पुरा बहुकल्यकव्यः । स चित्तधर जगतां विविधा विचित्रा एकवणेन अयु जाजति शुद्धसत्त्वः । अदृश्यरूपरहितस्ख गतिं च वेत्ति किं वा पुत्रो अध लिपिशो ऽचरद्भ्यरूपां ॥ इङका स देवपुत्रो बोधिसत्वे दिलैः कुसुमैरधरं तत्रै वान्तर्दधे ॥ तत्र धात्र्यञ्च चेटीबगीझ स्खपिता अभूवन् । परिशिषाः १५ शक्या शुद्धोदनप्रमुखाः प्रक्रामन्तः ॥ अथ बोधिसत उरगसारचन्दनमयं लिपिकलकमादाय दिवा र्बसुवर्णतिरकं समन्तान्मणिरत्नप्रचुनं विश्वामित्रमाचार्यमेवमाह । अतम । मे भो उपाध्याय लिपि शिवापयसि । ब्राझीखरोष्ठीपुष्करमारि । अङ्गलिपि बहुलिपि मगधलिपि मन्नवतिथि अनुयायलिपिं सका- २० रिलिपि ब्रह्मवालिलिपि पार्थलिपि द्राविडलिपि किरातलिपि दाझिलिपि उयलिपिं संख्यालिपि अनुलोमलिपि अवमूर्धलिपि दरदलिपि खावलिवि चीनलिपि लूनलिचि इनलिपि सध्याचरति स्तरलिपि पुप्पलिपि देवर्षि नागलिपि यचलिचि गन्धर्वकिपि किमरलिपि महोरगलिपि असुरलिचि गडलिपि मृगचक्रलिपि यसकतलिपि भीमदेवलिवि छतरीवदवलिपि उत्तरकुलदोषलिपि ५ अपरगडानतिपिं पूर्वविदहलिपिं डायलिपिं निक्षेपलिपि द्विवेप लिपि प्रवेपलिपिं सागरलिपि वचलिपि लेखप्रतिलिखतिथि अनुद्धत लिपि शास्त्रावर्ती गणनावतंतािप उज्ञेयावर्तलिपि विषावर्तलिपि) पादलिखितविष दिकत्तरपदसंधिविधि याद्दशोत्तरपदवधिलिपि मध्याहारिणलिपि सर्वतसंग्रहणीभिषि विवानुलोमविमिश्रितलिपि १० अपितपम्तप्तां रोचमानां धरणीमत्रिणं लिपिं गगनप्रकिणीलिपि सर्वोषधिनिष्यन्दां सर्वसारसंग्रहण सर्वभूतक्षतग्रहणं । आसां भो उपाध्याय चतुष्षष्ठीलिपीनां कतमां खें शिशुपचिष्यसि । अच विश्वामित्रों द्वारकाचार्यो विहितः प्रहसितवदनो निहत माममददएँ दम भाषामभाषत । १५ आचर्य शुद्धसत्त्रस्तु स के लोकानुवर्तिनो । शिक्षितः सर्वशास्त्रेषु लिपिशालामुपागतः । येषाम’ नामधेयं विपीमां न प्रजानामि । तवैष शिपितसन्तों विपिशालामुपागतः। वक्तुं चास्य न पाश्चामि सूर्धानं तस्य नैव च । २० शिष्वयि कथं वनं विपिप्रचच पारणं । देवदेवो दिवः सर्वदवोत्तमो विभुः। उससथ विशिष्य प्रतिपुल । १०] । बिपिशाळसेदांगपरिवर्तः ॥ अस्यैव त्वनुभावेन प्रशोषाये विशेषतः। शिक्षितं शिष्ययिष्यामि सर्वलोकपरायण । इति हि भिचवो दब दारकसहस्राणि बोधिसत्वेन सार्ध लिपि शिष्यते च । तत्र बोधिवत्वाधिष्ठानेन तेषां दारकायां मातृक वाचयत । यदा अकारं परिकीर्तयन्ति स्म । तदा अनिंयः ५ सर्वसंस्कारशब्दो निश्चरति स्म । आवार परिचमान आजपरहित शब्दो निश्चरति । इकारे इन्द्रियवैकल्यशब्दः। ईकर तिब जलं जगदिति । उकारे उपद्रवबहुलं जगदिति । ऊरि ऊनसत्वं जगदिति । एकरेि एषसमुत्थागदोषशब्दः। ऐकार ऐयपषत्रधा लिति । ओकारे शोधोत्तरशब्द । ऽकारि औपपादुकधदः ।

२०

अंबार अमोघोत्पत्तिशब्द । अकारि अगमनदो निश्चरति च ॥ ककारे कर्मविपाकावतारशब्दः। स्खकरे खसमसर्वधर्मशब्दः । बकरि । यसमुत्पादावतारशब्दः । चकारे घनपटलविद्यमः हान्धकारविधमनशब्दः । इकरे ऽङ्गविशुचिशब्दः । चकार चतुरा १५ यसन्धशब्दः। छहरे कन्दरागप्रहाणशब्दः। जकर जरामरणसम- तिक्रमणशब्दः। झकारे झषध्वजवानियहषशब्दः । अकरे ज्ञापन शब्दः। हजारे पटोपवेदनशब्दः। उकारे उपनीवमत्रशद । बकरि डलरमारनियतृणशब्दः। मीडविषय इति । शकर चुके डकां श्रा इति । तरि तथतासंभेदशब्दः। बकरेि बामबभविगवैभव- दरे दानदर्मसंयमसौरभ्वशब्दः। धनमाची २० धकां सप्तविधमिति । मकरे नामरूपपरिज्ञाशब्दः। चकरेि परमार्थशब्दः। फकरे फलप्राप्तिसायात्क्रियाशब्दः । बकरे बन्धनमोचशब्दः । म १२८ ॥ ललितविसरः । भकरं भवविभवशब्दः । मकारे मदमानपशमनशब्दः । यकर यथावद्वसंप्रतिविधशब्दः। रकरि रत्वरतिपरमाणैरतिशब्दः। बकरेि लताकुदशब्दः । वकर वरयनशब्दः। शकारे शमयविपाशनाशब्दः । यकरि यायतननिग्रहाभिजानाप्तिशब्दः। सकारे सर्व- ५ नाभिसंबोधनशब्दः। इकरे इतकेशविरागशब्दः। बकरे परिकी त्र्यमाले चणपर्यन्ताभिलास्य सर्वधर्मशब्दो निवरति । । इति हि भित्रयस्तेषां दारकाणां मातृकं वाचयता बोधिसत्ना नुभावेनैव प्रमुखान्वसंधेयानि धर्ममुखशतसहस्राणि निश्चरन्ति न तो तदापूर्वं बोधिसत्वेन लिपिशाखितेन द्वात्रिंशद्रक ६० सखाणि परिपाचितान्यभूवन । अमुत्तरायां सम्यबसे बड़ी चित्ता न्युत्पादितानि शिरिकासहस्राणि । अयं हेतुरयं मत्वा यच्छिचित अपि बोधिसत्र लिपिशामुपागच्छति स्म । इति श्रीललितविस्रे विपि पिनासंदर्भातपरिवतों नाम दशम 6ायः॥ य इति हि मित्र यावद्वृिचः कुमारः । अथापरेण समयेन कुरवदनः कुमारमाबबुद्धिः साधु पियाममवलोकयितुं भवति व । अवलोक्य च षिकमतमन्वत उवानभूमिं प्रविशति । संविषमशास्तत्र बोधिसत्ल एकाकी अद्वितीयो ऽनुबहून्यमाणों इनुवि- चरन् जघ्युमपशत प्रासादिकं दर्शनीयं । सच बोधिसतशयथार्थ २० षयंश्चन निषीदति स्म । निषधश्च बोधिसत्वबित्तैकाग्रतामासादयति । ऋषिणामपरिवर्तः । १२९ च । आमा च विविक्तं कामैर्विविक्ते पापकरकुशधर्मः सवितर्क सविचारं बिकी औतिसुखें प्रचमं ध्यागमुपसंपव विक्षरति स्म । स वितर्कविरयां थुपसमदध्यायसंप्रसादचेतस एकति भावादवितर्कमविचारं समाधितं प्रीतिसुखें द्वितीयं ध्यानमुपसृपय विहरति न ॥ स (भूतेषरागादुपेयको विहरति स्म । मृतिमान संप्रजनन सुखं च कथम अतिसंवेदयति । यदायी आचचक्षे उपञ्चकः अतिमान्नुल्वविज्ञानी निष्प्रीतिकं तृतीयं ध्यानमुषसं पञ्च विहरति मम ॥ श सुखसा न अहाणाइःखम् च अहात् पूर्वमेव च सौमनस्य दमेनयोरर्ददुखासुखमुपेषशृतिपरिशुद्धे चतुर्थ थानमुप- १० संपदा विहरति । तेन = समयेन पञ्च ऋषय आधाः पञ्चभिज्ञः श्चिम । विशेषसंगमा दक्षिणाया दिश उत्तर दिशं गच्छन्ति स्म । ते तख वनखण्डखोपरि गच्छन्तः प्रत्यक्षता इव न शक्रचलित छ गन्तुं । ते संलिप्ररोमकूपज्ञाता इमा गावामभाषत । वयमिह मणिवडणूटे गिरि मेहमयुन्नतं तिर्यगचर्चावतारिकं गज इव सहकारशाखासुन वृवृन्दां प्रदायित्व निर्धावि १५ वयमिझ मरण पूरे चास्यसक्ता गता यषगन्धर्ववेमानि चोर्ध तमे निश्चिताः इस पुल बनवणमासात्व सदास औ: कस्य लली निवर्तेति अङईर्क । इति ।

• कलितविस्तरः ।

अध या तच वचखङदेवता सा तानृषीन् माध्यमाषत । नृपतिपतिकुलोदितः अक्षरात्मजो बालसूर्यमकासप्रभः। डितकमलगर्भकर्णप्रभवश्चन्द्रानन लोको विदुः । अथमिह वनमाश्रितो ध्यानचिन्तापरो देवगन्धर्वानिन्द्रयचर्चितो भवशतगुणकोटिर्भवञ्चितस्तस्य लक्षी निवतंत चंबल ॥ इति ॥ तत इञ्चदवलोकयन्तों दद्युः कुमारं श्रिया तेजसा च आज्वलमान । तेषामेतदमृतं । को बथं निषाम मा हैब वधषणो धनाधिपतिर्भवेत् । आत शिक्षारः कामाधिपतिः । अथ मदर मेंद्रः । अथेद्रो बधरः । अथ कद्र कुम्भाण्डाधिपतिः । अथ १० झणो महोत्साहः। उत चन्द्रो देवपुत्रः । छत सूर्यः सहस्ररश्मिः । उत राजा चकचत भविष्यति । तस्यां च वेलायामिमा गाथाम भावम् । | वेशवशातिरेकवपुषं व्यक्तं कुर्बलों द्वयं आ स वचधरख चैव प्रतिमा चन्द्रो इध सूय ह्ययं । व कामानाधिपतिञ्च वा प्रतिकृती द्रव कुणस्य च श्रीमान् अवश्वचित्रिताङ्मनषो बुद्धोऽथ वा खादधे ॥ इति ॥ ततः सा वर्गादवता तानुपीन नाधया प्रत्यभाषत । या की नवणे च ये निवसते या वा सहस्त्रं च लोकानां परिपालकेषु चतु या चासुरेन्द्रत्रिया । २० अर्ब था च सहापतौ निवसते इष च या च विया या श्री प्राप्य न हि शक्यतनयं नॉपिंति कांचित्कलां । ॥ इऽियमपवितैः ॥ अथ खलु ते ऋषयस्तस्या देवताया वचनमुपश्रुत्य धरणीतल प्रतिहन्ते । ते पश्यन्ति स्म बोधिसत्वं ध्यायन्तमनिष्बमानेन कायेन तेजोराशिमिव ललन्ते ॥ ते बोधिसत्लमुषनिध्याय गोभिरभितु वुः । तविक आह । बकि शभिसंतति प्रादुर्भूतो ह्ययं इदः। अयं तं माम्स्थतं धर्म यच्जगद् आदयिष्यति । अपरो ऽप्याह । अज्ञानतिमिरे के प्रादुर्भूतः प्रदीपकः। अयं ते प्राप्यत धर्म यज्जगद्भासविशति । अपरो यस्याह । शोकसागरान्तरे यात्रेष्ठमुपाश्रितं । अयं तं प्राप्सत धर्म चगतारयिष्यति ॥ अपरो ऽप्याह । शबग्घनवद्या प्रादुर्भूत प्रमोचकः । यं तं प्राप्ते धर्मे यच्चगद्मोचयिष्यति । १५ अधो ऽप्याह । जराव्याधिकिलिष्टानां प्रादुर्भूतो भिषगरः। अयं तं प्राप्नुते धर्मे जातिमूचुसमोचकं । अथ खलु ते ऋषयो बोधिसत्वमामिचाभिरभिहुत्वा त्रि प्रदक्षिणीकृत्य विहायला प्रक्रान्ताः । रात्रापि शुद्धोदन बोधिसत्व- २० मपशन बोधिसत्वेन विना न रमते स्म । स इवोचत् । कुमारः ऋ गत नेण पश्यामीति । तत्र महाजनथो निर्धावितो अभूत १३२ • ललितविस्तरः । कुमार परिवेषमाणः। ततो ऽन्यतम चामात्यो बोधिसत्वं पश्यति स्म अङछाययां पर्यङ्गनिषणं ध्यायन्ते । सर्ववृक्षाणां च तस्मिन् । समजे याचा परिवृत्ताभूत् । अच्छथ च बोधिसत्व कायं न विजहाति च यो । स तं दृष्ट्वा आश्चर्यप्राप्तस्तुष्ट उदय आतमनाः ५ प्रमुदितः श्रीतिसमनस्त्रज्ञातः श्रीशं शतं त्वरमाणरूपो राजाने शुद्धोदनमुपसंजय गाभ्यामध्यभाषत । पश देव कुमारोऽयं बखुछचाहि ध्यायति । यथा शक्रो ऽचवा ब्रह्मा श्रिया होजेन शोभते ॥ चर्च वृद्धस्य छायायां निषणो वरलक्षणः । १० सैर व बहुते या याचन्त पुषोत्तमं । अथ राजा शुद्धोदनो येन स खम्बुह्वतनोपसंमत । भो द्रावी बोधिसत्त्रं त्रिधा तेजसा च जलन्त इव चेमां गाथामभाषत । तासनो वा गिरिमू*ि संस्थितः शशीव नक्षत्रगणानुचीर्णः । वैयति माघाणि मि पबतो हमें आयन्तु तेषौ नु प्रदीपाख्यं । १५ स बोधसनस्य पादावभिवन्येमां बाधामभाषत । । यदा चासि मुने जातो यदा ध्यायसि वार्चािमन् । एतद्विरपि ते नाथ पादं वद विनायक । तत्र चित्रवाइका दारकाः शब्दं कुर्वन्ति स्म । तानमा एवमाहुः । मा शब्द मा शब्दं काङति । ते ऽवचन । किमेत २० दिति । अमांचा आहुः। । यावत्ते तिमिरनुदस्व मण्डले अपि व्योमगे शुभवरलवणार्धारि । आयन्ते गिरिजिची रद्युचेः सिद्धार्थ न जहति सैव पृच्छया। • कृषियामपरिवर्तः । १३३ त। ग्रीष्म वसत समुदागत जेष्ठमासे संपुष्पिते कुसुमपलवसंप्रकीर्णा । शुकसारिकासंप्रघुष्ट भूयिष्ठस्रकियमृता अभिनिष्कमस्ति । छन्दो ऽभ्युवाच परिवारितु दारिकमिः इल कुमार वनि मच्छम लोचनार्थं । किं ते गृहे निवसतो हि यथा द्विजस्ख हन्त त्रास वय चोदनारिसंघ ॥ १० मध्याह्नकालसमयैः सुविशुद्धसत्वः। पलाशतेः परिवृतः स चेटकोभिः । न च मातु नैव च पितु प्रतिवेदयित्वा सो ऽबुद्ध निष्कमिति मच्छि कुषाणाग्रामे ॥ १५ तमिव पार्थिवबरख क्षणञ्चमे समुद्रमौ भवदनेकविशालशाखः । कुमार प्रतिबुद्धदुखन चोत्तो धिगं कृतेति जदुख कृषी करोति । सो जम्नुयायमुपगम्य विनीतचित्तो तुण्यकानि भुव स्खच अतम संस्कारित्वा । पयंकमाभुजिष उहु कारित्व कार्य चत्वारि ध्यान गुम आथि स बोधिसत्वः ॥ २० १६४ | ललितविस्तरः । पक्षा ऋषि खगपंचेन हि गच्छमाना जमूसू न अभन्ति पराक्रमे । ते विखिता निहतमानमदाथ भूत्वा सर्वे समग्रसहिता समुदीयते । ५ वय मेरु पर्वतवरं तथ चश्रवाडा निर्भिद्य गच्म जवेन असज्जमानाः। ते ममोम अतिकमेतं जशुषु न को यत्र हेतुरयमच भविष्यतीव । १७ अवतीर्य सेदिनतने च प्रतिष्ठिहिवा पश्यन्ति भवतनखं तहि बखुमूले । जम्बूनदाचिसदृशं प्रमंतजमेिं पर्यङ्कबन्धं तद ध्यायतु बोधिसत्वं । ते विभिन्नता दृभनय करिश्चन सूर्भि प्रणता कृताञ्जलिपुटा जिप्तन् क्रमेषु । १५ साधो सुजात सुमुखी कण जगस्य धे विबुद्ध अभूतं विनयस्य अन्यान् ॥ परिवृत सूर्य न मही सुगतस्य शया ओलखते हूवर वथ पङ्गपत्रं । देव सबल बहवः स्थित अनवभिः २० वन्दन्ति तत्र चरणी अतनिश्चयस्य ॥ शुद्धोदय स्वगृहे परिमार्गमानः त्रपूते च स गतः स हि मे कुमारः । । विषमपरितः १३५ मातृस्वसा अकचि मार्गत न लभामि संपृच्छता नरपते अ अतः कुमारः । शुदनत्वरित पृच्छति काचुर्य दौवारिकं तथापि चान्तजनं समन्तात् । इष्टं कुमार मस केनषि निमन्त शृणुते वर्षगतु दैव छायायाम ॥ स शीघ्रमेव त्वरितं सह किभिः निष्क्रान्तु संधि इषिग्रामगिरिं प्रविष्टं । अथ सूर्यकोटिनियुतानि भक्षुन्नतागि तथा पंचति हितकर शिरिया ज्वलन्तं । मुकुटं च स्वङ्ग तय पादुक छोरयित्वा झखा दशञ्जलि भिरे अभिवन्दिते तं । साधु सुभूतवचना ऋषयो महात्मा व्य कुमार अभिनिष्यामि घोधितोः । परिपूर्णवादशशता सुप्रसन्नदाः पञ्चशत उपगता यश्च साकिथागां । दुवा च ऋचि सुमते गुप्तसागरस्य संबोधिचित्तु जमयं दृढाशयेन । २७ स कम्पयित्व बिसहज अनेषभूमिं फू संप्रज्ञानं प्रतिमुञ्च ततः समाधेः। तद्वस्तरः पितरमापते कुतीमान् उत्सृज्य तात विषममतो गवेषः ॥ ब३६ । ललितविस्तरः । यदि स्वकार्ये अझ खर्णमवर्षयिष्ये यदि वस्त्रयै अहमेव अदायि वस्त्र । अथ धान्धकार्ये अहमेव अवर्षयि सम्यक्प्रयुक्ता भव सर्वजणि नरेन्द्र । ५ अनुशासयित्व पितर जनपारियाँ तस्मिन् वर्षे पुरवः पुग छ प्रयी । अनुवर्तमान जगतः विहते युधि। लैम्ययुक्तमनसः सुविशुद्धसत्लः ॥ इति ॥ ॥ इति श्रीललितविसरि कृषिश्रमपरिवत नाम एकादश धायः १० इति हि मिथः संवृद्धे कुरे रश शुद्धोदनो ऽपरण समये।। भागणेन सार्ध संगरे तिषको अभूत् । तत्र ते सहलवामहल का शाक्य राजानं शुचोदनमेवमाहुः । चख देव जानीयात् । अयं सर्वार्थसिवकुमारी जमित्तिकत्रीही इतनययैव देवैर्युद्भयसंत्र । निदिधो यदि सुमारो धमिमिक्रमिष्यति । तथागतो भविष्यथईन ५ सम्यधुः उत नाभिरितमिति । राजा भविष्यति चक्रवर्ती चतुज विजितवान् आर्मिको धर्मराजः सप्तरत्नसमन्वागतः । तस्य मानि सप्तरत्नानि भविष्यति । तया । चक्ररत्नं चरित्रं अथरत्ने मणिरत्नं स्त्रीरत्न शुपतिरों परिणयकरत्वं । एवं सरलं संपूर्ण चास्य पुत्रसहस्र भविष्यति । राणां वराङ्गरूपिणां परसैन्यममर्दकाम्। २५ स इमे पृथिवीमण्डलमदखेगास्त्रेणाभिनिजीिवाभ्यवसिष्यति सह । १२

1. शिल्पसंदर्शनपरिवर्तः ।

१३७ धर्मेणेति । निवेशव कुमारस्य यितामिति । तत्र श्रीगणपरि- वृतो हि वेत्स्यति । नाभिनिमियति एवम चक्रवर्तिवंशश चानुपदों भविष्यति । आजिताश्च भविष्यामो ऽनवश्चव सर्वकोट राजभिः ॥ ततो राजा शुद्धोदन एवमाह । यव तेन हि यवलोकयत ५ कतमा शम्य कुमारस्वानुरूपा खत् ॥ तत्र पथमाया िशवशतानि एकक एवमाह । मम इहिता गुरूण स्यात् कुमार सुरूपा मम इहितेति ॥ राजा आड । दुरासदः कुमारः। तत् अतिवेदयिष्यामस्तावत् कुमारस्वं कतमा ती कन्या रोचत इति ॥ ततश्च ते सर्वे संनिपत्य कुमारस्वंग प्रकृतिमारोचयन्ति तं । ताकुमार उवाच । सप्तमे दिवसे प्रतिवचनं शोथेति ॥ ततो बोधिसत्वस्तदभवत् । विदित मम अन्तिकामदोषाः सरणसवंसशोकदुःखसूः । भयपारविषपत्रसंनिकाशाः ज्वलनिभा असिधारतुल्बणः ॥ १॥ कामगुणि न मेंचि छन्दशरायो न च अत्र वनमि इर्विनगरमध्ये। यह अत्र बने बसेय तूष्णीं ध्यानसमाधिसुखेण शान्तचित्तः॥ इति॥ स पुनरपि मीमांसायकौशलमामुखीकृत्य सत्वपरिपा- कवेत्रमयो मह्कण सैनथ तां वेशयामिमा गथाम भावतः। २ संकीर्ण पॐि पद्मानि विवृद्धिमनि आकीर्ण रात्र मरमध्धि अभाति पूना । ९३८ • ललितविस्तरः । यद् बोधिसत्व परिवारबलं लभन्ते तद् सतकोटिनयुतान्वसृते विननि ॥ ये चापि पूर्वज अभूद्विदुबोधिसलाः सर्वभ भार्यसुत दर्शित इस्निगाराः । । न च रागर ग च ध्यानसुखभि भाषाः हन्ताणुशिवधि अर्हपि गुणेषु तेषां ॥ न च माता मम वधू अनुकूल स्त्राद् या न इष्यतु गुणा सद सत्यवधे । या ‘चन्ति मद्यमभिधयते ममता पण जन्म सोचतया सुषुछ ॥ सों मघलेख लिखिते मुखमर्थयुक्त या कन्व ईङ्ग भने मम तां वंरथा । न ममायं प्रहृतजनेन संवृतेन आख गुण कथचमी मम ता बैरघा ॥ अथ वा पयोवनवरा न च पसंजा माता खस च यश्च वर्तति सेबचित्ता । वने रता वमत्राणदानशीला तां तादृशं मम वधं वरयस्व तात ॥ यस्य न मानु न बिन न च । दोषमक्षाि २७ न च शय ईष्र्थ न च माय न चक्षुषा। सनातर अपि युषे नपरे ऽभिराका तुष्ठा खंकन पतिना सह। शोते अप्रमत्ता । | शिल्पसंद नषरिवर्तः । १३९ न च गर्वित नपि च उत च प्रगल्भा निमीन मानविगतापि च चेष्टिभूता । न च पानशुद्ध में रसेषु न शब्दगन्धे निलभभिध्यविता धनेन तुष्टा । सत्वे खिता नापि च चञ्चल नेव धात न च उद्धतोन्नतखिता हिरिवस्वना । न च दृष्टिमङ्गलुरता सद धर्मयुक्ताः कायेन वाच मनसा सद शुद्धभावा । १० न च सयानमिद्धबहुला न च मानमूढा मीमांसयुक्त सुक्ता सद धर्मचारी । स्वधौ च तज्ज्ञ व शुरं यथशतृप्रेमा दासीकवचबनि यादृशमासंप्रेम ॥ । १५ स्वे विधिज्ञ कुशला गणित का यथेषः पश्चात् स्पेन, प्रथममुत्विहते च शब्वात् । मेवानुवर्तितं चकुहापि च मातृभूता एतादृशी मि नृपते वर्धक वृणीष्व । इति ॥ अथ खलु भिघवो राजा शुद्धोदन इस गचा वाचयित्वा पुरोहितमामन्त्रयते स । गच्छ त्वं महात्रावण कपिलवस्तुमहानगरे सर्वगृहाख्यनुप्रविश कन्या थवलोकय । यस्व एते गुणाः सविद्यते । बजिघकन्या वा ब्राह्मणकन्यया वा वैस कन्याया वा शूद्रकन्याया २० वा । तां कन्यामस्माकं प्रतिवेदय ! तत्कस्माद्धेतोः । न हि कुमार कुलाधिको न गोत्राधिको। गुणार्थिक एवं कुमारः । । ललितबिखरः । तस्य च वायमिमा गथामभाषत । आहण त्रियां कन्व विशां शूद्र तथय च । य एते गुणा सन्ति ता में कन्यां प्रवेक्ष्य । च सुवेण न गोत्रेण कुमारो मम विचित । ५ गुण सत्य च धीमें च तत्राथ रमते मनः १ इति ॥ अथ खलु भिद्यवः स पुरोहितस्तं गचलं गृहीत्वा कपि लवति महानगर गुहाइड्रे बवलोकयन् गाला दिखन कन्य पर्ययते । एवंगुणयुक्तसप ( न चैव गुणयुक्तां कन्य) सो ऽनुपूर्वेस विचरन् येन दण्डपाणिः शक्ष्य निवेशनं तेनोपसंक्रामत् । स तं १० निवेशनं अत्रिो द्राक्षीत् कन्यामभिख्यां प्रासादिक दर्शनीय एमआ शुभवर्णपुष्करया सभागता वातिदोघं गतिस्त्र तशा नातिकशा नातिगौरा नातिक्राणा प्रथमयौवनावस्त्र स्रश्न भिषाख्यायमाणा । अयं स दारिका पुरोहितस्व चरणौ गृहीत्वा एवमाह । कन १५ ते महानादाण कार्य में पुरोहित आह । गुदस्य तनयः परमाभिरूप द्वारिंशदधते सुतयुक्तः । निति वलिखिता मुखौ वधून यस् गुणाक्षि हि इमे स हि तस्य पत्री । २० स तम् अवसुपगमयति वा । अयं स दारिका तं नाचलेख वाचयित्वा स्मितमुपदर्शी है पुरोहित गाथयाइयभाषत् । १२ ॥ शिल्पसंदर्शनपरिवर्तः ॥ १४१ स ति ब्रमण गुण अनुरूप संवें वों में पतिर्भवतु सौम्य मुख्यरूपः। भयो हि कुमार यदि कार्य सह विलम्ब मा हीनप्राकृतबनेन भवेयं वासः ॥ इति ॥ अध खश् स पुरोहित राजानं शुद्धोदनमुपसङ्गम्य तमर्च- अ सारोचयति स्म । दृष्टा मया देव कन्या या कुमारस्वानुरूपा स्यात् ॥ आह । वाम्यासौ । आह । दण्पायोदच शाक्यस्य दुहिता । अयं राज्ञः शुद्धोदनस्वतदभवत् । दुरासदः कुमारः शुभाः धिमुक्तञ्च प्रायेण च मातृश्रमो ऽसंचिचमनमुणोऽपि गुणानामात्मनि प्रजानीते । यन्वसृमशोकभाण्डकानि कारयेयं यानि कुमारः सर्वदा १० रिकाम्यो ऽनुप्रयच्छत् । तत्र बद्र दारिकायां कुमारस्य चक्षुरभिनिवे प्यति तां कुमारस्य वरयिष्यामीति ॥ अथ खलु राजा गुलंदन मोकभाडानि कारयति स्म । सुवईमयानि रूप्यमयाणि नानारत्नमवानि । कारयित्वा च कपि वनि महानगर घघोषणां कारयामास । सप्तमे दिवं कुमारी १५ दर्शनं दास्यति । अशोकभाण्डकानि च दारिकामयो विश्वासयिष्यति । । तच सर्वदारिकाभिः संस्खागरे संनिपतितव्यमिति । इति हि भिद्यवः सप्तमे दिवसे बोधिसतः सागरमुपसंक्राम्य भद्रासने न्यषीदत् । राजापि गुवदनो इह्यपुषसान् स्थापयति छ । यस्य दारिकाद्य कुमारस्य चक्षुः संनिविशेत्तां ममारोचय- २० मिति । ११४३२

• ललितविस्तरः ।

इति हि भियवो यवः कपिलवसुनि महानगर दारिताः सर्वा येन संस्थाणारा वेन च बोधिसत्वतेनोपाईंक्रामन् । बोधिस वह दर्शनाय शोकभाण्डानि च प्रतिगृहतु । इति हि भिक्षवो बोधिसत्त्रो यथागताभ्यस्ताभ्यो दारिकाभ्य ५६धौकभाण्डान्यनुप्रयच्छति स्म । ताश्च दारिका न शक्कुवन्ति च । बघिसवस्त्र श्रियं तैश्च घोडु । ता अशोकभाण्डकानि गुहा भी शीघ्रमेव प्रक्रामति । । बच दङ्गपाणेः गायत्र दुहिता नोपा नाम शाककन्या का दासीभापरिवृता पुरस्कृता धेन संस्थाशा छैन च बोधिसत्वते १० नोपसंक्रामदुपसंकाम्यैकान्ते ऽस्यात् । बधिरत्नमनिमेघाभ्यां नयनान्व मेघमणा । तया । बोधिसतेन सर्वाण्वशोकभाण्डानि दत्तानि ॥ तदा सा धियावसुसंक्रय प्रहसितवदना बोधिवलवमातृ । कुमार कि ते मयोपनीतं चस्त्वं मां विमानानि । आद्व। नाही खा विमानयस्वपि तु खलु पुनस्त्वमभिपश्चादाग- ५ तेति । स तथे चानेकशतसहस्रमुच्यमङ्गुलीयकं निर्मीय प्रादात् । सा प्राह । दमई कुमार तवान्दिवदहीमि ॥ आ । इमानि मदीयान्याभरणानि गृह्यतां । स आह न वयं कुमारं बलंकरिष्यामः । । अहं करिष्यामो वयं कुमारं । दल्नुका सा कन्या प्रकामतः । २५ तत इंग्रेपुवो राजानं शुद्धोदनमुपचक्रम्यैष वृत्तान्तं निवेदितो उभूत् । देव दण्डपाणिः शास्त्र दुहिता गोपा नाम शकन्धा तत्र कुमार चक्षुर्विविध् नुदतं च तयोः संलापो भूत । १२ । शिल्पसंदर्जपरिवर्तः । १४३ इत्येतत्खलु वचनं श्रुत्वा राजा शुद्धोदनो दण्डपाणिः शाक्य शुरोहितं दत्वेन प्रेषयति च । या ते दुहिता सा मम कुमारश्च दण्डपाणिराह । आर्थकुमारो गृहे सुखसंवृद्धः । अस्माकं चायं कुलधर्मः शिल्पज्ञस् कन्या दातव्या नाशिल्पशास्खति । कुमारच न ५ शिल्प कासिधगुणपयुइसल विधिज्ञः । तत्कथमशिल्पज्ञाग्राही दुहितरं दस्रामि ॥ इत्येतच्च राज्ञः प्रतिवदितं । ततो राज्ञ एतदभवत् । द्विरपी दमहं सहधर्मेण चोदितः । यदापि मयोक्तं कस्माच्छाककुमारः कुमारस्योपस्खनाथ नागच्छति । तदाप्यहमभिहितः । किं वयं १० भण्डकस्योपस्थानं करिष्याम इति । एतद्दीप्यवमिति । प्रध्यायन्नियतो १ध ऽभूत् । चिसन चैनं वृत्तान्तमत्रोषीत् । युवा च येन राजा शुल्ब दन्तेनोपसंक्रामदुपसंकवैवमाह । देव किमिदं दीनमनास्तिष्ठसि। रात्रा अह । अलं ते कुमारा अनेन ॥ कुमार आइ । देव सर्वेचा तावदवश्यमेवमाख्यातवं न याव तिरपि बोधिसत्वो राजानं यदनं परिपृच्छति स्म । ततो राजा शुद्धोदनो बोधिसत्त्वाय तां प्रकृतिमारोचयति अ । तां श्रुत्वा बोधिसत्व आह । देव अस्ति पुनरिदं नगरे काश्चिद्यो मया सार्ध समर्थाः शिन्येन शिल्पमुपदर्शयितुं । ततो राजा शुद्धोदनः प्रहसितवदनो बोधिसत्वयैवमाह । शक्यसि पुत्रस्त्वं पुच शिवयमुपदर्शयितुं ॥ स आह । (चाड) शामि १४४ ॥ इलितविचारः ॥ देव संग हि संनिपात्यते सर्वशिल्पशाः । येषां पुरतः स्वं शिलामु- दर्शयिष्यामि । ततो राजा शुद्धोदनः कपिलवस्तुनि महानगरवर घटाघोषणा कारयति । । सप्तमे दिवस कुमारः स्वं शिल्पमुपदर्शयति । तत्र ५. मॉशिीः संनिपतितव्यं । तत्र सप्तमे दिवसे पवमात्राणि शवकुमारशतानि संनि पहितान्वभूवन् । दङ्गपाणेच शक्य बुडित गोपा नाम शचकन्य जयपताका मापित । यो चासिधनुष्कलापबुद्धसतषु जप्दति हवा भविष्यतीति । o तत्र सर्वपुरतो देवदत्तः कुमारो नगरादभिनिष्ठामति च । वेत ही महाप्रमाण बोधिसत्वखर्च जब प्रवक्ष्यते न स तत्र देवदत्तः कुमार ईथया शयवमंदन च मत्तः स तं इस्नािनं वासेन पथिना शुद्धायां मूईत्वा दक्षिणेन पाणिना चपट्या एक पवित्र हतो ऽभूत् । अथ तस्यानन्तरं सुन्दमन्दकुसरो अभिजिमति छ। सो अद्यत्तं इतिगं जगरद्वारे इतं हृदा च पर्वपू। कंगाची हत इति । हब महाबलाय आह । देवदत्तेनेति । स चाड । अधोभमिदं देवदत्तस्य न स तं यतिगरी आफु गृहीत्वा नगरवरादप- कषसि च । २० तदनन्तरं बोधिवन रचभिड भिनिष्कामति हो। बङ्गा सीबोधिसत्व अशिनं हतं इडा च पर्यपृच्छत् । अनार्य इत इति । आजडः । देवदत्तेनेति । आत । अशोभनं देवदत्तस्य । केन १२. ] ॥ शिल्पसंदर्जनपरिवर्तः ॥ १४ पुनरननगरदारादपसर्पित रति । सुन्दरनन्देति । अहं ॥ आह । शोभनमिदं सुन्दरनन्दस्व (कं तु महाकाय ये सक्तः स अयं त्रिः सर्वनगरे दागंन्धन रिष्यतीति ॥ ततः कुमारो रथ एवकं पादं भूमौ प्रसार्य पादचुञ्चन तं बस्तिनाग लाञ्छूले गृहीत्वा सप्त प्रकारान्सप्त च परिखानतिकस्य ५ बहिर्नगर च अधिपति म ५ यत्र च इदशे स इन्ती पतितस्तस्मिन् मंद महद्दिनं संवृत्तं वत्सांप्रतं वतिगर्तेत्यभिधीयते । तत्र देवमनुजाः शतसहस्राणि वामकरविलमिलापहंडित शतसहस्राणि प्रामुधेश्वविदोपश्चाकार्षीः ॥ गगणतलगताच देवपुत्रा इसे मा वे इभाषन्त । यथा मत्तगजेन्द्रगतीनां पादाङ्गुष्ठवलेन गजेन्द्रे । सप्त पुरापरिखा अतिक्रम्य विप्रं बहि पुपुरा अर्थ हि । निमेशघमेघः सुमेधाः मानबलेन समुक्षितवान् । संसारपुरात् बहिधी एक पिवति प्रज्ञा बलेन । इति हि पञ्चमवणि शाक्यकुमारशतानि नगराप्तिकस्य ५५ चैनाम्यतमः पृथियोग्नदेशो यत्र शक्य कुमाराः शिल्थमुपदर्शयन्ति । । तेनोपसंक्रामन् ( रावपि शुद्धोदनो महकुमइधकाश्च शक्या। महांछ जनकायो येनासौ पृथिवीप्रदेशस्थेनोपसैमन् । बोधिसत्वस्य चान्येषां च शक्यकुमाराणां शिल्पविशेषं द्रष्टुकामाः । तचादित एव वे शाक्यकुमारा लिवां पद्मविधिज्ञास्ते बोधि- २० अनेन साधु लिपि विशेषयति च । तत्र तैः भाविंशमित्र आचार्यः शची खपत अभूत । स त्वं व्यवलोकय कतमो ऽत्र १४ अतिविस्तरः ।

• कुमारो लिपिबने विशिष्यते यदि वा लेशतो यदि वा बहुलिपि

निर्याणतः। अथ विश्वामित्र आचार्यः प्रत्ययो बोधिसत्त्वस्य विचि आने फितनुपदर्शयलिने गांधेि उभाषत । मानुष्यलोके दुध च देवलोके गन्धर्वराक प्यभुरन्द्रलोके । में यावन्ति केचिन्निपि सर्वक तवैष पारंगतु शुद्धसत्वः । नामिषि यूयं च अहं च तेषां वियीन आनाम न चाचराणां । यान्वैष बानाति मनुवचन्द्रो अहमत्र प्रत्यञ्च विजेष्यते इव ॥ शक्य आहुः । विशिष्यतां तावकुमारो लिपिधने संख्या ने कुमारो विशेषयितव्यो बिचावश्च ॥ तवार्जुनो नाम शाक्य १० गण को महमाचः संस्थागतसु पारंगतः स साची खपत अभूत् । स सं व्यवलोकय कतम च कुमारो विशिष्यते संव्वत्नत इति । तत्र बोधिसत्वयोदिशति स्म । एकच शब्वकुमार निधि पति स्म । न च परिप्रपयति च । बोधिसत्त्वस्येकाकब चयश्चत्वारः यत्र दश विंशत्रिंशचत्वारिंशत्याशच्छतं यावत्पवापि शक्बकुमारशतानि १५ युगपत्काले निक्षिपन्ति स्म न च परिमापयन्ति स्म । ततो बोधिसत्व आह । उदिशत यूयमहं निधष्ठामीति । तचकशकुमारो बोधिसक्खोदिशति सः । न च परिमापयति स्म । द्वावपि चय अपि पद्यापि दशापि विंशत्वपि विशदपि चत्वारिशदषि पञ्चदपि यावत्यद्यपि शाक्यकुमारशतानि युगपदुद्दिशन्ति स्म । स च। २० परिमापयन्ति म बोधिसत्वक् निधिपतः । बोधिसत आह । अलमलममीन विवादेन सर्वे इदानीमेकीं. भूत्वा ममोदित निचेष्यामीति । तत्र पञ्चमाथाि शाक्यकुमार १२] । शिल्पसंदधानपरिषतैः । १४७

• शतावेकवचनोदाहरणापूर्वचरितं समुदिगन्ति स्म । बोधिसलवाः

संमूहो निविषति म । एवमपर्यन्ताः सर्वशक्षकुमारा अघ पर्यन्तश्च बोधिसत्वः । ततो ऽर्जुनो गणकमहामात्र आचर्यप्राप्त इमे गाचे भाषत । क्षणश्च भीमता साधु बुबै संपरिपृच्छता । पञ्चमात्रशतान्येते धिष्ठिता गणनापदी । ईदृशी च इयं प्रज्ञा बुद्धिीनं भूतिमतिः। अद्यापि शिात चावं गणितं ज्ञानसागरः । ततः सर्वशक्यगण आश्चर्यप्राप्तः परमविनयापन अभूत् । एक कण्ठाचेमां वाचममावन्त । बयति जयति भोः सर्वार्थसिद्धः कुमारः । १० सर्वे चासनस्थ उत्थाय कृताञ्जलिपुटा भूत्वा बोधिसत्वं नमस्कृत्य राजानं शुओदनसतदवचन । आभासे सड़क परमसुलभाः । बस्य ते पुत्र एव शीघलघुज़बचपलपरिपूप्रतिमान इति । अथ स राजा शुद्धोदन बोधिसत्वमेवमाह । शक्यसि पुत्रार्जुन गणकसहमत्रिः सार्ध संचागश गणनामतिमनुप्रवेष्टु । बो- १५ धिसत्व आह । अवधामि देव ! आह । तेन हि गण्वतां । अचान्गो गण्डकमात्माच घिसलमेवमाह । बानीय त्वं कुमार कोटिशतोत्तरा नाम गणनामति । आह । जानाम्यहं । आह । कचं पुनः कोटिशतोत्तरा गणनागतिरनुमॅवष्टका । बोधिसत्व आह । शतं कोटीनामयुतं नामोच्चते । शतमयुता २० बिभृतो नामोच्यते । शतं नियुतानां कङ्करं नामोच्यते । शतं कङ्कराणां विवरं नामोच्यते । शतं विषराणमयोभ नामोच्यते । अतमोभ्याश । ललितविस्तरः । विवाहं नामोच्यते । शतं विवाहानामुत्सङ्ग नामोच्यते । अतमुरसाना . बने नामोच्यते । शतं बहुलानां मानव’ नासोच्चैते । शतं नाग बलानां तिटिलन नामोच्यते । शतं तिटिकानां व्यवस्थानप्रशस्तिः नमोच्यते । शतं यवनप्रजनन हेतुहिनं नामोच्यंतेः । शतं ५ हंतुढिलान करफुनामोच्यते । प्रतं कर पूणां हैमिन्द्रियं जामोच्यते । शत, हेचिद्रियाणां समाप्तम नामोच्यते । शतं समाप्तलभाग गणानगतिनीमच्यते । शतं गणनागतीनां निरबलं नामोच्यते । शतं निरवयामां मुद्राबलं ममोच्यंते । शतं मुद्राबला सर्वबलं नाम च्यते । अतं सर्वबलानां विसंज्ञनती नामोच्यते । शतं विसंज्ञामतीनां 10 सर्वसा गमच्यते । अतः सर्वसंशानां विभूतंगमा आमोद्यते । शत विभूतंगमान तल्लक्षणं नामच्यते । इति हि तन्नचणगणनया सुमेय पर्वतरामो लवचिपकिथया परिचयं चत । अती युक्तरि ध्वनयवती नाम गणना में यहां गणनायां गङ्गानदंबालिकासमा । वयमित्रेषयिया परिचयं गच्छेयुः। अतो ऽयुतरि अत्रायशिामणी १५ नाम गणना। अतो अमृतरि वाहनमज्ञानिनीम । अतो ऽन्तरि इङ्ग नाम । अतो वयुक्तरि कुण्ड नाम । अतो वृत्तरि कुक्टाबि नाम । अतो ऽप्युलर सबंभिषेपा नाम गणना । यह गानाथ द गङ्गानदीजिकासमा लडनिर्वपक्रियया । परिचयं गच्छेयुः । अलो अयुत्तरि अयसरा नाम माना। यत्र शतं गङ्गानदीबालिका- २९ ससा लवनिवेग परिधचे गीयुः । अतो ऽप्युत्तरि परमाणुरभवे शानुगता नाम गणना । यत्र तथागतं स्थापयित्वा बधिमण्डुवरा यगतं च सर्वधर्माभिषेकाभिमुख बोधिसत्त्वं नायक काञ्चित्सवः १२ । शिल्पसंदधानपरिवर्तः । १४९ सत्त्वनिकाये संबिचते य एतां मनां प्रजानात्यन्वचाहे वा यो वा यादृशः । एवं चरमभाविसको विनिष्क्रान्तगुइस बोधिसलः । अर्जुन उवाच। कब सार परमारजःप्रवशगणगनुप्रवेडवा । बोधिसत्व आह । सप्त परमाणुरचस्खलुः। सप्ताणवस्त्रुतिः । सप्तसुतेरेरकं बतायनरजः। सप्त वातायनरजस्कं शारजः । सप्त ५ शभरकमेडकरजः । सन्नडकरजांस्येक गोरजः प्राप्त गोरजस्वकं विचारजः। सप्त लिख्या सर्षपः। सप्तसर्षपाधवः। सप्तचत्रदलीप । द्वादशाङ्गुलीपर्वणि वितस्तिः। हे वितती इतः। बलारो इला धनुः। धनुसहस्र मार्मध्वजकोशः। चत्वारः क्रोश यजनं । तत्र को युष्माकं योजनपिण्डं प्रजानाति । कियन्ति तानि परमाणुरजांसि १० भवति । अर्जुन इवोचत् । अहमेव तावकुमार संमोहमापन्नः । किमङ्ग पुनर्ये चान्ये ऽल्पबुद्धयः । निर्दिशतु कुमारो योजनपिण्डं कियन्ति ताथि परमाणुहुरजांसि भवतीति ? बधिरुची अवोचत् । तत्र यजनपिण्डः परमाणुरजसां परि १५ पूर्वमचोभनश्रुतसे कं शिच कोटीनयुतशतसहस्राणि षष्टिश्च कोटी भतानि द्वाविंशतिल कोचः पञ्च च दशशतसहस्राणि द्वादश । सहस्राणि एतावान्यजनपिण्डः परमाणुरजोभिचपखानेन प्रवेशेनायं जम्बुद्वपः सप्तयोजनसहस्राणि । गौदानीयो ऽष्टौ योजनसहस्राणि । पूर्वविदे नव योजनसङ्खणि। उत्तरकुचद्वीपो दशयोजनसहस्राणि ॥ २० अनेन विधानेन चातुर्वोपकं लोकधातुं प्रमुखं कृत्वा परिपूर्णेकडीशतं । आतुर्दीपकानां लोकधातू यत्र ओटीशनं महासमुद्रस्य । कोटी १५० ॥ इलितविस्तरः । शतं चक्रवाडमहाचक्रवाड़ा। कोटीशतं सुमेरुणः पवंतरानॉ f कोदशतं चातुर्महाराजिकानां देवानां । कष्टशतं चायधिशानां । कोशतं यामानां । कोटीशतं तुषितानां कोटिशतं निर्भारतम। कोटीशर्त परनिर्मितवशवतना।कोटशतं ब्रह्म कायिकानां कोटीस ५ ब्रह्मपुरोहितानां ।। कोटीशत अपार्षवशाल। कोटीशतं महाब्रह्मणां । कोटिशतं पीताभागां । कटशतं अप्रमाणाभावा । कोटीशर्त भाखराणां । छोटीशतं परीशशभाजां। कोटीशतं अप्रमाथशुभाम्। कोटीशतं शुभकलन। कोटीशतं अनधकाणां । कोटीशतं पुण्ड प्रसवान । कोटीशतं बृहत्फलानां । कोटीशतं असंक्षिप्त माना । १० कोटीशर्त अबृहम् । कटीतं अतपानां । कोटीशर्त सुदृशाना । कोटीश सुदर्शनानां कोटीपातं अयनिष्ठानां देवानां । अयमुच्यते । विश्वस्रमशसाहसलोकधातुर्विपुत्रस्य विस्तींश्च । स यावलि यो- जमशतानि परमाणुरजांसि त्रिसाहस्रमसाहस्रलोकधात) यावन्ति योजनसहस्राणि । धावति योजनकोव्यः। यावन्ति योजनायुतानि १५ श्यालं यापयन्तो योजनायसारा गणाकियन्येतानि परमाणु रजांसि । इत्यत । संस्कागणन विवृत्ता दोषां गणनां तदुच्यते असंख्यमिति । अतो ऽसंयतमानि परमाणुरजांसि यानि त्रि- साहमहासाहस्रलोकधातौ भवन्ति । अन् िखलु पुनर्गणनापरिवर्ते बोधिसत्वेन निर्दिश्यमाने २० अर्जुन गरावमहामात्रः सर्वाश्च शाश्वगनुष्टः उदयः आत्तमाः अमुदित आश्चर्यचूतप्राप्तो ऽभूत । ते सर्व एके वंस्वैः खिता अभूवन् । परिशिध्वंस्वाभरणबोधिसत्तममिदषन्ति च । ॥ शिल्पसंदर्शनपरिवर्त: प १२ अथ खल्वर्जुनो गणकमहामात्र में गा इभाषत । कोटशतं च अयुता गयुतास्तथैव नियुतानु कङ्करगती तब बिम्बराय । अवोभिणी परमज्ञा न मे श्रुत्वतो ऽर्थ मत इतरे अप्रतिमस्य ज्ञानं । अपि च भोः शक्यः । बिसाहस्रि रजाश्रयन्तका तृणवन अषधियो जस्व विहन्।

1. करण न्यसेथ किमेष को पुनि विष्णु पञ्चभिः भर्तेमिः ।

तत्र देवमनुजाः शतसहस्राणि दाहाकारकिलिकिलाप्रचडित- शतसहस्राणि प्रामुञ्चन् ॥ गगणातलगता देवपुत्र इमा गथ १० यभाषत । यावन्त सत्व निखिलेन त्रियध्वयुक्तः चितानि चेतसिकसंचि वितर्जितानि । हीनाः प्रणीत तध मंषिपविचिपा ये १५ एकानि चित्तपरिवर्ति प्रजानि सर्वान् । इति हि भिक्वो ऽभिभूताः सर्वे शास्त्रीकुमारा अभूवन् । बघिते बोधिसत्व एव विशिष्यते । तदनन्तरं लविते भविते सर्वच बोधिसत्व एव विशिष्यते च । गगणातलगताश्च देवपुजा इम गाथामभाषन्त । ततपसर्गेन संयमेन चमदमेबलेन २० कल्पकः । अथ अतुकधुकायचित्तमेता तस्य जनस्य विशेषतां वोघ ॥ १५२ ॥ अजितबिस्तार अपि च दशसु दिक् इह गृहगत उसे पक्षधा सलसार गच्छते यः खणेण । अपरिमितजिनानां पूजमासेषु कुर्वन मणिकनकविचित्रैि- ५ न च पुन गति आगतिं च अस्या यूयं प्रजानञ्च तावद्विप्राप्त । को इच कविति विखयो जनेवा असद् एष करोध गरवो विन् एवं कृत्वा बोधिसत्व एव विशिष्यते स्म । तत्र शक्य आहुः । युद्धेषु तावत्कुमारो बिषचितया जितस्य ॥ तत्र बोधिसव एका क्षितो ऽभूत् । तानि च १० पवमाद्यखि शकुमारशतानि युगपद्यति स्म । इति दिः द्वात्रिशचक्षकुमाराः कालगर्भायः जिताः । तदा मन्दयानन्दश्च बोधिसत्त्रमभिगतौ सासाय तौ समनन्तरं सृष्टायैव बोधिसत्वेन पाणिना तौ बोधिसत्वस्य बलं तेजश्चसहमानौ धर- शीतल प्रपतितावभूतां । तदनन्तरं देवदत्तः कुमारो गर्वितञ्च अ५ जानी च बलवानिव तपः शक्यमानेन च तब्धो बोधिसतेन आधु विवर्धमानः सर्वावन्त रङ्गमण्डलं प्रदक्षिणीकृत्व विद्यमान बधिमवमभिपतति । । अध बोधिस को संभ्रान्त एखायरन । दक्षिणेन पाणिना सीई देवदत्तं कुमार गृहीत्वा निर्गगणात परिवार्य मानचिहषमविहिंसाबुळा धरणात मइया चितम २० मिलिषति न । न चात्र कार्य चाबाधते स ॥ ततो बधिको ऽप्याह । अलमवमनेन वियदिन सर्व एक एकी- भूवा इदानीं सालभायागच्छतेति । १२] । शिल्पसंदर्शनपरिवर्तः । १५३ अधः ते सर्वे हर्षिताभूत्वा बोधिसत्वमभिनिपतिताः । ते समनन्तरस्पृष्टा बोधिसत्वेन बोधिसत्त्वस्य श्रियै तेज आवबलं स्वासे चायमानाः पृष्टमात्रा एव कोधिसत्वेन धरणितले प्रापतन् । तत्र मयमनुजशतसहस्राणि हौशीकारकिलिकिलाप्रवीडितशतसहस्र खयर्थः ॥ गगणलगताश्च देवपुत्र महान्तं पुष्पवर्षेमभिप्रवृद्धक - ५ खरेणेमां नामभाषत । बावन्त सत्वनयुता दशसु दिशासु ते दुष्टससमहामसमा भवेयुः। एकपणेन निपतेषु नरर्षभस्त्रं संस्पृष्टमात्र निपतेयु चितरस्मि । मेकः सुमेय तव वकचकवाडः ये चान्य पर्वत काचिद्शसु दिशासु । पाणिभ गृह मचिचूर्णनिभ प्रकुर्वीत को विषयो मनुशुश्रयंके जसरि । १५ एष इमैन्द्रमवरे महदुक्ष्मी मार ससैन्यसबलं सहयं वशये । सैबलेन विनिहत्य हि कृष्णबन्धं यावत् प्रसिध्वति अनुत्तरबोधिसान्न ५ रति ॥ एवं कृत्वा बोधिसत्व एव विशिष्यते ॥ अथ दण्डपाणिः शवकुमारानेतदवोचत् । जिज्ञासितमिदं २० कूटं च इन्नेदानीमिषुपमुपदर्शयतेति । तत्रानन्द द्वयोः को१४ । अतिविस्तरः। अथरथमची मी लव खाधिताभूत् । अनन्तरं देवदत्तल चतुर्थ भष्वथश्रयी मेरी स्वापिताभूत् । सुन्दरनन्दब यह कोशष्यायी मेरी स्वापिताभूत् । दण्डपाययोजनद्वये ऽयथायी मेरो पिताभूत् । बोधिसत्वस्य दमसु कोंबयमची भेरी ५ खपिताभूत् । तस्यानन्तरं साप्त ताम्र अग्रप्रयी वराहप्रतिमा यत्वयुता स्थापिताभूत् । तत्रानन्देन द्वाभ्यां कोशाभ्याँ मेचीहता- भूत् । ततत्तरि न शक्नोति । देवदत्तेन चतुःशस्त्र महताभूत् । नोत्तरि भौति न । सुन्दरनन्देन बहुशखा मेथडताभूत् । गोत्तरि शन्नोति य । दण्डपाणिना द्वियोजनस्था १० मेचीहताभूत् । निर्विशे च नोत्तरि शक्रोति स्म । तत्र बोधिसत्वस्त्र यचंदवं धनुरुपगम्यते । तत्तदव विश्यिते स्म ॥ ततो बोधिसत्व आह । अलीह देव नगरे किंचिदन्यत्र वेबमारोपण संत काचवलखनं च ५ राजा थाह । अस्ति पुत्र ॥ कुमारः अहः क्व तथेत्र की रात आह । तत्र पुत्रः पितामहः १५ सिंडहर्नामाभूत् । तत्र चतुर्द्व तर्हि देवकुले गन्धमाल्वैर्महीयते न पुत्रशत्कञ्चिच्छकति गम् तदनुरारोपयितुं प्रागेव पूरयितुं । बोधिसत्व आह । आनीयतां दैवं तदनुर्विद्यासिधामहे । तावद्यावत्त हनुयनामितमभूत् । तत्र सर्वे शाक्यकुमाराः पर मेणापि प्रयत्नेन यायच्छमाना न शक्नुवन्ति । । तदनुरोषयितुं २० अमेव पुरयितुं । ततस्तदनुर्दण्डपाणेः शास्त्रोपनामितमभूत् । अथ दण्डपाणिः शक्यः सर्वकायवनकाम संजनय तदसुरापयितुमा धौ अभूत् । न च शक्योंति न । यावबोधिसत्वस्योपनाभितमभूत् । १२ | शिल्पसंदर्भानपरिवर्तः ॥ १७ तबोधिसत्वो गृहीत्वा आसनादनुत्तिष्ठन्नेवार्धपर्यङ्क इस आमेन पालिना (ग्री ) दचिणेन पाणिना एकाङ्मयेणारोपितवानभूत्र । तस्य धनुष आरोप्यमाणख सर्वे कपिलवस्तु महानगरं शब्दशभि विशप्तमभूत् । सर्वगमरजगच्च विफलीभूतो ऽन्योन्यमपृच्छत् । अस्य यसेवंविधः शब्द इति । अन्ये तदवचन। सिद्धार्धेन किल कुमरण ५ पैतामहाधनुरारोपितं तथाच शब्द इति । तत्र देवमनुजशतसह आणि किलाप्रदीडितशतसहस्त्राणि मुञ्चन् ॥ गगन तलगताच देवपुत्रा राजानं शुद्धोदनं तं च महान्तं जनकार्य गययायभाषत । १० यच पूरित एष धनुर्हनिना न च उत्थितु आसनि न च भुमी । नि:संशयु पूर्णमभिमाधु सुनिर अधु भेष्यति जिव च मारयसे । इति हि भिघवो बोधिसलतनुः पूरयित्वषु गृहीत्वा ता इयोग बलस्यास्त्र तमिषं क्षिपति स्म । येन या चानन्दस्य नेरी १५ या च देवदत्तस्य यावत्सुन्दरनन्दस्य यावद्दण्डपाणेः यवी अभि निर्भिद्य तां च दशकोशस्य कामध्यची भरी सप्तताल यन्त्र कुक्तावराहप्रतिमामभिनिर्भश्च स इषुर्धरणीतलं प्रविश अदर्शनाः भासी अभूत । यत्र च प्रदेशे स भूमितलं भित्त्वा प्रविष्टस्तस्मिन्मद कूपः संवृत्तः । यदवावे ऽपि शरवृष इत्यभिधीयते ॥ तत्र देवमनुष्य-२० शतसहस्राणि तीकारकिलिकिणप्रदङितशतसहस्राणि प्रामुञ्चन । सर्वत्र शाक्यगणो विक्षितो ऽभूत् । आश्चर्यप्राप्त । आश्चर्यं भो न च १५६ । नामानेन यस्या वाता इदं चेदृशी शिल्पकारों ॥ मगमनवमाताश्च देवपुत्र राजानं शुचोदन न च महान्तं जनकायमेवमाजः जी को ऽत्र विस्मयो मनुः तत्साक्षात् । एष धरणिमयंडे पूवबुधासनः समथ धनुगृहीत्वा शून्वनेरात्मजः । शरिषु निवत्वा दृष्टिकोन व भिवा शिवविरजमशोकां प्राप्स्यंते बोधिमभ्यां । एवमुक्ता ते देवपुत्र बोधिसत्वं दिव्यैः पुष्पैरभावकीयं प्राकामनः । एवं शक्तिं प्राप्य विपिमुद्रामण्यमसंस्थासाल - १० धनुर्वेदे अविते विते तर वस्त्रे इतिीयायामश्वपंथे र धनुकलांचे धैर्वाणि सुगौवें बाङ्गव्यायामें बहुशग्रहः पाशग्रहे उद्याने जियी अवयाने मुष्टिबन्धे पदवर्षे शिखाबन्यो यो भयो दालने स्फालने युवाधित्वे ममंथेधिवे शब्दवधिमै इदप्रहारित अवकीडायां काच्चकरणे यन्वे चित्र कूपे पकर्मणि (धीत । १५ असिमणि वाच वाडे नृत्य गीते पविते आख्याने हाम्ब लाये नावे विडम्बिते माच्चान्यने संहिते मणिरागे वस्त्ररन माचाहते स्वमाध्याये शकुनिसते स्त्रीलक्षणे पुरुषव्वणं अञ्चलको बलि च नौवषये अजपणे मिश्रवणे कौटभेश्वरसङ्गणे निघंटे निगमे पुरा इतिहासे बर्दी व्याकरणं नियते शिस्थया छन्दस्विन्य २० यज्ञन्ये ज्योतिषे नये यागे बिकल वेबकि शचित्र चर्षविद्यायां बाहस्य आविषं आसुखें मूलपरूिते इतुविशालं अत्यन्तं मधूच्चित्रक्षते सूचिकर्मणि बिदलकर्मखि पचयो गन्धयुक्त । शिल्पसंदर्शनपरिवर्तः ॥ ३५७ इत्येवमाद्यासु सर्वकर्मकलासु लौकिकादिषु दिव्यमानुष्यकातिान्तासु सर्वत्र बोधिसन एवं विशिष्यंते स्म । अथ खलु पुनस्तेन समयेन दण्डपाणिः शक्यः स्वां दुहितरं गोष शाक्यकन्य बोधिसत्वाय प्रादात् । सा च राज्ञा शुचोदन नानुपूर्वेण बोधिसत्वस्व वृताभूत् । तत्र खल्वपि बोधिसत्वश्चतुभीतिस्त्रीसहस्राणां मध्ये प्राप्त लोकानुभवगत या रममाणं कीडयन् परिचारयन्तमादानमुपदर्शयति स्म । तासां चतुरशीते स्त्रीसहस्राणां मोपा शकन्या सर्वसाम श्रमविधाभिषिक्ताभूनः ॥ तच खल्वपि गोपा शाक्यकन्या । न के चिदृह्य वदनं छदयति १० स्म । खट्टे वा स्वशुरं वानजं वा । ते तामुपध्धयन्ति स्म । विचारयन्ति स्म । नववधूकाः हि नाम प्रतिलीना तिष्ठतीयं । । पुनर्विवृतेव सर्वदा इति । ततो मया शक्बकन्था । एतां प्रकृति धुना सर्वस्वान्तईनस्य पुरतः धिया इमा गाथा अभाषत । विद्युतः शोभतं आर्च आसनखनघङ्गमे । शणिरत्ने वशये वा भासमार्ग प्रभास्वरं । १५ गच्छन्वै शोभते आर्य आगच्छमपि शीभते । खितो वाथ निधौ वा आर्यः सर्वत्र शोभते । कथयं शोभत आयंस्तूष्णीभूतो ऽपि शोभते । कवविद्मो यथा पञ्च दमेनन स्वरेण वा । कुशचीरानिवतो वा मन्दचलः कृशतनुः । शोभत इसी स्वतेजैन गुणवान् गुणभूषितः ॥ १५८ अलितविस्तरः । सर्वेण शोभत आय बस्व पापं न विद्यते । कियविभूषितो बालः पापचारो न शोभते ॥ 9 थे किल्विषा स्त्रहदवे मधुरासु वाचं कुथो विषकि यनिषित यथाभूतग । ५ दुस्पर्शलशिलत कचिनान्तरात्मा सर्पस्व वा बिरख दर्शन तादृशानां । संवेषु ते नॉमियु वर्षमुपति सौम्या सर्वेषु तीर्थामिव सर्वजगोपथाः दशपूर्णघटतु संद आयी मदनु सुमङ्गलं तादृशानां ॥ बै पापमिव परिवजिंत दोर्धरात्रे अनमित्ररत्नैश्च परिगृहीताः । पापं बिंबयि निवेशथि बुद्ध धर्म खपालं सुमङ्गलु उदरांनु तादृशानां । अथ यं कायसंवृत सुसंवृतायदोषाः ये वाचसंवृत सदा नवकीर्णवाचः । मुद्रिया सुनिभृताश्च मनपसन्नाः किं तादृशाना बदनं प्रतिछादयित्वा । वस्त्रासह यदि छादयि आवभावं २० चित्तं च येषु विवृतं न हि न लक्ष्य । न च येषु ईदृशगुणा गपि सत्यांचे भने विनम्रतर ते विचरति लकि । १३ १ शिल्पसंदर्भाशयरिवर्तः १५ याचित्तगुप्त सततेन्द्रियसंयताश्च न च अन्यस मनसा स्वपतीन तुष्टाः । आदित्यचन्द्रसदृश विवृतप्रकाश किं तादृशान वदनं प्रतिछादयित्वा । अपि च । आमति चाक्षयु मम ऋषयो महात्मा परचित्तबुद्धिकुशलास्तथ दवसेषाः । अथ भट्ट भीलगुणसंव अप्रमादो बनावगुण्ठनमतः प्रकरोमि किं में । अश्रौषड्विधो राजा शुद्धोदन गोपथः शवश्चकन्या इमा- १० मेवं सर्वां गाध प्रतिभानिर्देशं श्रुत्वा च पुनस्तुष्ट उदय आत्त अनाः प्रमुदितः प्रीतिसमनन्यातो मेकरलप्रयुक्रेण दूष्थयुगेन कोटीशतसहस्रमूढेन च । मुहरिणाभिघातलोहितमुक्प्रचुक्षया च सुवर्णमासयो । गोपा शाक्यकन्यामभिशावैरमुदानमुदानथति अ । यथा च पुत्रं मम भूषितो गुणैः तथा च कन्था खगुणा अभासते । १५ विशुद्धाय तदुभ समागतौ समेति मपिंश्च चर्पिमष्ठे । इति । (चतुर्येण यथा पूर्ववधिसत्वप्रमुख स्वपुरं प्रकमन्त) इति श्रीललितबिीर शिल्पसंदीपपरिवतों नाम द्वादशमोऽध्यायः इति हि भिंचव आत्मवतहर्षमुदीरयन्तः आगता आसन बौद्धि- सत्वान्तःपुरमध्यगतस्थानेवैर्देवनागचयगन्धर्वासुरगन्नडकिन्नरमहोरग- २० १६० । अजितविस्तरः । शब्रह्मलोकपालाः । ये बोधिसत्वस्य पूजाकर्मण औत्सुक्यमा पत्स्यते स्म । तत्र भियवो ऽपरेण समयेन संनहुलाना देवनागयक्षगन्धर्वा- सुरवडकिन्नरमहोरगशकाललोकपालानामेतदभवत् । छत्तितिरं ५ बतायं सत्पुरुषो ऽन्तःपुरे विलम्बितो ये वामे दधुराजं परि पाचितः सत्वाश्चतुर्भिः संग्रह भिदानेन प्रियवचनक्रियया समानार्थतया यस्य बोधिप्राप्तस्य धर्मदशितमाज्ञास्यन्ति तसइव च तानि धर्मभाजनानि सर्वाण्यन्तर्हितानि भविष्यति । बोधिसत्वञ्च पश्चादभिनिष्कम्यानुत्तरां सम्यक्स (धमभिसंभल्यते । १० ततस्ते सगौरवाः सप्तवाः प्राञ्जलभूता बोधिसत्वं नमति स्म । एवमाभिप्रायाद्योदीयमाण खिता अभूवन् । कदा च नाम तद्भविष्यति यदमें वरप्रवर शुद्धसत्त्वमभिनिष्कामत चेमामिजिस्य च तस्मिन्महाह्मराजमूले अभिनिषद संचलं मारं धर्षयित्वानुत्तर सस्यक् बोधिमभिसंबुखं दशभिस्तथागतबलैः समन्वागतं चतुर्भिश्च तथा १५ गतवैभारवेः समन्वागतमष्टादशभिश्चावैचुिंबधमैः समन्वागतं चिः परिवर्तद्वादशकारमनुत्तरं धर्मचक्र प्रवर्तयन्त महता बुद्धविीडितेन अदेवमानुषासुरकं यथाधिमुक्त्या सुभाषितेन संतोषयन्तमिति । तत्र भित्रबी बोधिसत्व दञ्चरात्रमसंधेयान्यानुपादाय सततं समितमपम परप्रणेयो भूत् । सर्वशकिलोकोत्तरषु धर्मेषु स्वय २० मेवाचार्यः सर्वकुशलमूलधर्मचर्यासु दीर्घकाली च कालचो बलाः समयशो ऽभूदथतो अभिभः पञ्चभिशभिः समन्वागतो ऽभूत् । अविपादविकडितः सर्वेन्द्रियकुशलः कालातलशः स्रषीं महा १३ यो संचोदापरिवर्तः । १६१ सागर इव मन वेलां नातिक्रामति च ॥ स भिजवलेन समन्वागतः खमेव सर्वं जानाति स्म । अस्य कालः प्रयहर्य कालो नियहस्त्रार्थ कालः संग्रहस्य कालो ऽनुग्रहायं काल पेया अयं कालो भाषितस्वार्थ कालसूणीभावश्चायं कालो निष्क्रम्यस्वयं कालः प्रत्रयाया अयं कार्बः स्वाध्यायस्याचे कालो ५ योनिशोमनकारस्यायं कालः प्रविवेकस्यायं कालः चबियपर्षदसूप संक्रमितुं प्रयालं यावदवं कालो ब्राह्मणगृहपतिपर्षदमुपसंक्रमितुं । अयं कालो देवनागयज्ञगन्धर्वसुरगण्डकिन्नरमहोरगशक ब्रह्मलोकपा लभिवृभिचुक्षुपासकोपासिकापर्यदमुपसंक्रपितं । अयं कालो धर्मदेश नया अर्थ कालः प्रतिसंलयशस्व । सर्वत्र बोधिसत्व विकाले १० कालज्ञो भवति स्म । कालवेषी ॥ अथ च पुनर्भिनव धर्मताप्रतिलम्भ एष चरमभाविकाना बोधिसत्वानां यदवचनं दशदिवौकधातुचितसृभिगवजिरपुरः मध्यगताः संगीतितूर्यनिनर्दितैरेभिरेवैकपर्धर्ममुखः संचोदितव्यः भवन्ति । अष तबदमुच्यते । ये सत्त्वाय दशदिग्लेक तेषु विशेषात्तत्र रतिरियैः । गाथा गीता इम रतिमथुरा संचोदितो नरवरप्रवरं । पूर्वि तुभ्यं अयं इतु प्रविधी दृष्ट्वा सत्वान्दुःखशतभरितां । तेन बाणं अगनिजशरणे भय नाथो हितकरु परमः ॥ २० धौ वीरा र चरिपुत्रिम या ते आसीजगतिप्रणिधिः। का चेला अयु तव समयो निष्क्रम्याही विप्रवरा । १६२ । वलितविस्तरः । यखात्रं ते धनबरविविधा वक्ता पूर्वं शिरकरचरण । मॅब्वे युद्ध गरम पदमको बोकत्रयो गुणशतनिचितः । त्वं जलेन अततपचरितः त्वं जातीये अगहितकरणः। त्वं बोर्चा शुभगुरुनिचितो ध्याने प्रत्रे न तु समु विभवे ॥ ५ कोधाविष्टा खिलमलबला ते मैत्रय त्वचि स्फुट सुगता। कायस्य ते बहुविधमबुधे मिध्यावधू शुभगुणरहिते ॥ पुष्पवने शुभनिचितामा ध्यानाभित्र अतपसि विरज़ो । आभासी दल इस दिशतो मेघायुक्तः शशिरिब विमलः । एते चान्ये बहुविधचिरा तूर्यचंपा जिलतरवना । १० ये चोदेतो सुरनरमहितं निष्क्रम्याही अयु तव समयु ॥ इति ॥ बोधिसत्वस्य खषु पुनर्भिक्षवस्वमिन्गृहवरप्रधाने सर्वोपकरण- समृद्धिसमुदिते यथाभिप्रायसुखविहारानुकूले अमरपुरभवनप्रकाशे वितदितिर्दूहतोरणगवाबहीकूटामारमादाद्वरप्रवं नेि सर्वरत्नविचि- चालंकारविविधभसुिविभक्ते उच्छितछत्रध्वजपटाकानेकरत्नकिञ्-ि १५ मीलसमलंकृते अनकपद्दामशतसहस्राभिप्रलविते नानारत्नप्रत्युत । मुक्ताहाराभिप्रलम्बितं विचित्रपटुरत्नसंक्रमोपशोभिते वसक्तपङमा दामकलापे गन्धघटिकानिर्धर्पित अपशाचपटविततविताने सर्वत्रै वपुष्पपरमसुगन्धिमुचिराभिप्रकीर्णपुष्करिपुण्डरीकनयनलिनीजाब- सैखानपरिमोगबहुले पचगुप्तशुकसारिककोकिलहंसमधुरचक्रवाककु २० नामक नाविधैर्चिबीवत्रदिनानाविधद्विजगणमधुरस्वरनिर्जिते । सवैडूर्यमंडे धरणीतलसंखानपरिभाने सर्वरूपप्रतिभाससंदर्भाने अतृप्त नयनाभिरन्ये परमप्रीतिम्रामसंजनने तर्हिवरप्रधाने ऽवसतो संचोदनापरिबर्तः ॥ बोधिसक्खोदारवरशरणभवननिवासिनो ऽमलविमलनिर्माङ्गस्या- मुक्तमाभरणाख अवरसुरभिगन्धानुलेपनानुलिप्तगाख शुशुभचि- मलविशुद्धनिर्मलवस्त्रप्रवृतशरीरखानकदित्वद्बभूवसुविन्यस्तमृदुका चिलिन्दिकसुखसंस्पर्शवराङ्गरचितशयविरतलाभिरुडस्चामरवधूभिरिव सर्वतोऽनवद्यापतिकूलदर्शनशुमोपचारचरितस्वाभिपातःपुरमध्यगतस् ५ शलभेरीमृदङ्गपणतुणववीणाववकिसम्पताडकिपलनलसुघोषकमधु रवेणुनिनीदितघोषयतमानातूर्यसंगीतिसंप्रयोगप्रतिबोधितस्य ये च बधि नारीगणाः स्निग्धमधुरमनोज्ञस्वरयुगिनीदितनिधषक्तेन समें प्रतिसंवोधयति स्म । तेषां दशदिगवस्खितानां बुधानां भगवतामधिष्ठानेन तेभ्यो वेणुतूर्यनिनदनिधयवतेभ्य इमा बोधि- १० सत्रस्य संचोदना गाथा निश्चरति स्म । या नार्यो मुदितमनाः प्रसन्नचित्ता वेणुभ्यो मधुरमनोरमं रयन्ते आवेशद्दशदिग्गता जिगोत्तमानां १५ गामा विविध विचित्रचिषरूपाः । पूर्वे ते अणु (छतु) पशिषी अभूषि वीरा इंइमां जगत सदा अनाथभूत । शोचिषे जरमरणात्तथान्यदुःखाद् बुद्धित्वा पदमजरं पर शोकं । ०॥ तत्साधो पुरवर इत शीघ्र निष्कम्या पुरिमथिमि चीर्ण । २० आम्या धरणितलप्रदेणं संबुद्ध असदृशञ्जिनयानं । 11" ॥ वलितविस्तरः । एव ते । धनरतन विचित्र व्यक्ताभूत्करचरणप्रियामा । एष इव तव समधु मन्ये धमोंघे जगि विभव अनन्त । श्रीवं ते शुभविमलमखण्डं पूर्वात वर सततमभूत्री । वनगतिसदृशं महेष सोचे जगु विविधकिलेः ॥ ५ आतीचे भव शतचरितस्य चानघती जगि विविधद्वयशाः। चान्तीये चमदमगिरतात्मा कन्ये सति कुक द्विपदिद्रा । बचत दृढमचलमकक पूर्वान्ते पूछ सुनत अभूवन् । धर्षिला नमुचिशडससैन्यं सोपि जय सकलश्चपायात् ॥ बस्खौं व्रततप चरितस्त्वं याचित्वा कलिकलुषकिमेषां । १० त्वं वषी अभूतजयममोघं तं तपेंही चिरतृषितअनावां । तां पूर्वो गिरवरमनुचिनश्च निष्काम्या पुरवर इत शीर्षे । बुद्धिला पद्ममृतमशोकं तर्पिष्व अमृतरसि तृयात् ॥ अनया परिचरि कुशलः त्वं ज्ञानं ते पृथु विपुलमनल। मूढाणा विमतिपथ स्त्रितानां प्रभा शुभचिर कुक त्वं । १५ मैत्रायां मव शतचरितस्त्वं कास्त्रे वरमुदित उपेत्रे । यामेव वरचरेि चरितस्त्वं तामेवा चन् िविभज अगस्ट् ॥ एवं ता दशदिश जिनतं वै गाथा वै गुणकुसुमविचित्राः । तूर्येभ्यो विविधमनुरवन्ते चेदे शयनगतकुमारं ॥ ७ ॥ चद पुन समुदित रतिंकर प्रमदाः २० सुचिर सुमधुर गभविषु तुरियैः । अथ जिन दशदिशि मुरगरदनकाः गिरिवरमनुवि ततु वि तुरियैः । १८ S३ ] ॥ संचोदनापरिवर्तः ॥ इत स्वयि हितकर बहुगुण जनता निॉजिनितु जिगगुण विचरति गतिङ् । भर पर पुरिमक ब्रततपचरणाः। लघु अत्र द्रुमव स्पृग पदममृतं । सुतृषित नरम बिगगुषरहिता खचि मतिप्रतिषज्ञ असूतरसददा । दनवनगुणधर बुधजनसहितं लघु वधिं नरपति विभजहि अमृतं । 9 त्वद्धि त्वयि पुरि भवि धनमणिकनका सखि प्रियसुत महि सनगरनिगमा । शिरमपि त्वजि स्वकु करचरन जगति य हितक जिनगुणनिरता । पुरि तुम नरवर सुत पु यदम् । जय तव अभिमुख इम गिरवची । दद मम इम महि सनगरनिगम जि तद प्रमुदितु न च मनु बुभितो । पुरि तुम नरपति द्वाकु द्विज यदभू गुजनि पहिचरि न च त्रुहि परत ।। स्नपयिसु द्विजवर बहुजन कुशके २० च्छतु ततु भवगतु मरपुरनिलयं । पुरि तुम नृपसुत ऋषिवच यदर्भ शिनि तव तनुरुह कलिम्प षितो । १६६ ॥ गलितविस्तरः । इत त्वयि कुलक्रिय न च मनु कुभितो पशु तब वाचि तद करतलचरतेः । तमु पुन अषिसुत त्वयि पुरि यदमू व्रतरतु गुरुभक गिरिवरनिलये । ५ हत भव नृपतिन विषक्त इषुणा कृप तव तहि नृप न च मनु बुभिते ॥ पुरि तुम गुणधर मृगपति ता यदभू गिरिदिबहुजलि इथमनु पुरुषों में हित भव त्वयि नय स्खलपचि स्वपितो उपनधि तव अरि न च मनु उर्मिती G पुरि तुम नरवर त्वजिघत् यदभू मणि तव प्रपतितु जलधरि विपुले । च्यवयितु क्षपयितु वय महाउदधि लभि तद् घनमणि चूडबल वृषभी ॥ १५ पुरि तुम सुपुष ऋषिवक यदभू वित्र तव उपगतु भवं मम शरणं । अणि ऋषि हिंजवर मम रिपुङपने त्वजि वय स्वकि तनु न च दिन त्वत्रसे । बनु अघि उपगत पुरि डुमनिलवे यचि भणि तरह कति दस गये । सुविदित सुगणित यथ तहि किला तथ तव अवितच समगिर रचिता । २७ १s । संचोदनापरिवर्तः ॥ १७ सुकु लसु गुणधर पुरि दुमि वसतो अथगतु न च त्यजि छतु भरि धुरिमं । मरुपति प्रमुदितु तव गुण भरतो श्रियकरि ड्रमवरि यधरिव पुरिमा ॥ इति तव असदृश व्रततपसरणा बहुगुथ गुणधर गुणपथि चरतो । जि महि सनगरि अयु तव समय अधु जगु स्थापयहि जिनमुणचरणे ॥ ७॥ १० यद प्रमद्रतला शुभवस्त्रा भूषितगात्रा वरप्रवय तुरिया सुमन संप्रभवीषु । अथ दशसु दिशतो जितजैगीध विचित्रा इति रविड् मधुरा सुतघोषा तूर्यखरभ्वः ॥ १५ तव प्रणिधी पुरिमं बहुकल्यां लोकप्रदीपा अरमरण्ययसिते बहु लोके जानु भविष्ये । स्वर पुरिमप्रविधि नरसिंहा या ति अभूमी अयु समथो लमिहो द्विपदन्द्रा निष्क्रमणाय । भवनयुक्ते त्वमिहा बाहुदानं दत्तमनेकं धनकनका रतना रत्नविचित्रा । शुभवस्त्र करचरण नयना प्रियपुत्र राज्यसमूची त्वयि त्वनितं न च ते खिलदोषा चाचनकयु । शिशुनृपति त्वमिहा शशिकतो आसि मुदत्रो चपकयामनसो मणिचुडो चन्द्रप्रदीपः २० ॥ ललितविस्तरः । इति प्रमुख करिब दृढसूरो राजमुनेच व नृपति नयुता रतदमे त्वं सविकुर्वन् । तव सुगता चरितो बहुकस्य वचीये मणिरत्न विमला सदृशाभूच्छलविशुद्धिः। ५ त्वयि चरता मी यब बालं रचितु । ऋतु वमिश जगति विपुलाचे योगरतेना । गजवस त्वमिहारिपुकुचे विजु इषुण उपकरुण जानिया अतिरौद्रं छादितु शोभे । परित्यजि में ऋचिराशुभदन्ता न च व्यजि भील १० इति अमुखा करिया बहु तुभ्यं शीलविकुर्वा ॥ त्वयि सहिता अगतो हितनेको दुःखसहसा बहुकड़कावचन वधबन्धा यान्तिरतेश । परिचारित पुरिमे नर ये ते सर्वसुखेना पुन वधकास्तव ते ह अभूवतच ति बान्त ॥ १५ गिरिप्रवरानिलचे तुम बाधा उखु यदासी हिमकिरणा सलिला मयभीत व भक गृह । परिचरंसि विविधाफलमूलैः सर्वसुखेन लघु वधकां स तवा उपनेत्री तं च ति यान् ॥ इङ संस्थितमचलमकम्य वधं तवासीत् २० व्रततपसा विविधागुणचनं एषत बोधि । छतु अययो नमुची वशवत वीर्यबलेना अयु समय त्वमिहो नरसिंहा निजमणाय । ॥ संचोदनपरिवर्तः ॥ १६० इयप्रवरु वमित पुरि आसी हेमसुवयों लघु गमये श्रबस कृपय रायसिदीयं । बसनगतमनुजान्तद गृह्म चैमि धपसी इति प्रमुख करिया अझ् क्षुधं वीर्यविकुर्वा । दमसमञ्च नियमाहतलेश याचिन अय लघु चपलं विषयै रतिलोलं चित्तु दमिवा । इत् खगुणो त्वमिहा जगतो ऽथै धानरतेना अथ समय वमिहा वरसला ध्यानविकुर्वा । स पुरिमे ऋषिसुखितु आसी ध्यानरतये नूपरहिता मनुजा सम् गृह्य राध्यभिषि । दशकुशको अनिता धपिता ते ब्रह्मपत्रेषु च्युतम जुका नजिणू तद सर्वं ब्रह्मनिकितं । दिशिविदिशि विविधागतिाने व सुविधि पचरिता जमति रुतज्ञाने इन्द्रियजने । नयबिनचे विविधामतिधारे पारगतस्य अयु समयो त्वमिहा नृपा निष्क्रमणाय । १५ त्वयि पुरिमा जनिता इम इव दृष्टिविपन्ना अरमरविविधाबहुदुखे कुछूता चि । भवविभवंकरणों खजुमार्गे स्वामनुबद्ध हततमस वमिहा तु लेके अर्थों महलों ॥ इति विविधा चिरागुणयुक्ता गाथ विचित्र ततु त्रिषु तुरियेभ बिगतैश चोदधि वीरं । २७ 49 ॥ ललितविस्तरः । दुःखभरितजगते वह दू मा त्वमुपया अयु समयो वमिहा वरङचे निष्क्रमणाय ॥ ७ ॥ विचित्रवस्त्ररत्नहार गन्धमाल्यभूषिता प्रसन्नचित्त प्रेमजत नारियों प्रहर्षिता । ५ प्रबोधयन्ति वे दास तूर्यसंप्रवादितैः जिलानुभावि एवरूप गाच तूर्य निश्चरी ॥ यस्वार्थि तु कल्पनेक वक्त त्यागदुस्त्यजा सुचणं तु बातिवीयं धनप्रभाविता । अगद्धितार्थं स ति बाल सांप्रतं उपस्थित १० नैकस्यचि चिन्तयाशु मा विलम्ब नायक । त्वतु पूर्वि रत्नकोश स्वर्णरूप्यभूषण यष्टा ति यश जैकरूप तासु तासु जातिषु । यक्त आर्यपुत्रधीत काय राज्य जीवितं बोधितुरस्रमेय त्या दुस्त्यजा वया । १५ अपि त्वं अदीनपुष्क राज बिभृतश्रियो निमिन्धरो निमिड छय(बन्धु ब्रह्मदत्त केशरी । सहस्रयज्ञ धर्मचिति अर्चिमाङ्कद्धनु सुचिन्तितार्थ दीनसत्व ये ति वस दुरूत्या । सुतसोम दोस्रवीर्य पुरश्मि यो सो ऽभू मह त्वामवतु खमवतु यः कृतज्ञ वं अमूः। राजर्षेि चन्द्ररूपवन्तु सूर सत्ववर्धन सुभाषितं भावपि रजि असि सुमतिं च सूरतो । २७ १३ ॥ संचोदनपरिवर्तः ॥ चन्द्रप्रभो विशेषगामि रेणुभूदिशपति प्रदानसूर काशिराजु रवचूड शान्तगः । एति चन्यि पार्थिवेन्द्र चैभि त्यक्त दुसवजा यथा ति वृष्ट त्यागवृष्टि एष धर्म वयंही ॥ इष्टा ति पूर्वि समसार गजवाचकोपमा । एता ति, तेष उवपूज अप्रमेयचिन्तिया । वराग्रबोधि एषमान सलमोधकारणाद् १० अयं स । कालु प्राप्त सू निष्कमा पुरोत्तमात् । प्रथमेन ते अमोघदर्भि शालपुष्पपूजितो विरोचनः प्रसन्नचित्त जैचित चान्तरं । हरीतकी च एक दत्त दुन्दुभिस्वराथ तै तृणत्थ शुद्ध धारिता ति दुष्ट चन्दनं गृहं । पुरप्रवेशि रेणु दृष्ट चित्र चूर्णमुष्टिका धनेश्वराच साधुकाय द धर्मभासते । नमो नमः समन्तदर्शि दृष्ट वाच भाविता महार्चिकान्धि स्वर्णमाल चिन हर्षितेन ते ॥ १५ धर्मध्वजी दलप्रदानि चाधु मुञ्च मुष्टिना अशोकपुषि ज्ञानकेतु वागुपान सारथिः । रत्नशिखी च दीपदानि पण्योगि औषधी सबभिभूत्र मुक्तहारि पद्दनि सागरो । २० वितानदानि पद्मगर्भ सिंहु वर्षासंबर सालेन्द्रराज सर्पिदानि चीरत्यागि पुपितो । पृ७२ । ललितविखरः ॥ यशोद कुछष्टपुषि सख्यदमेिं भोजने क्युप्रणामि ज्ञानमेव नागदतु ववरे । अल्लुच्चगामि चन्दनाग्रि तिक्ष्णानद मुष्टिना महावियूह पद्दानि रश्मिराज रजोभिः । ५ शाक्यमुनि च सुवर्णमुष्टि इतुि संतुतो सूर्याननौ वतंसकेहि स्वर्णपछि मूमती । नागभिभू मणिप्रदानि पुष्य दूष्यसंतरे भेषधराध रबरनि सिंहकेतु आसने । गुणप्रघारि बलि सर्ववादि काश्रयो १० गन्धायि यूणि मुक्त अर्चितु पुष्पचत्वके ॥ अवश्वराज कूटागारि मानब लोकपूजितो तगरशिखि च राजत्वानि सर्वगन्धि दुर्जयो । महाप्रदीप आत्मत्यागि भूषण पद्मोत्तरो विचित्रपुष्पि धर्मकेतु दोपकारि उपतेः ॥ १५ एति चान्वि सत्वसार ये ति पूर्वपूजिता भागविचित्र पूज अन्यजन्यकुर्वता । अराहि ते अतीतयुद्ध ता च पूज शास्तुम अनायसन शोकपूर्व मा उपेचि निमा ॥ दीपङ्के ति इमानि बध वान्ति उत्तमा २० अभिज्ञ पथ बघता ति लब्ध आनुलोमिका । अतोत्तरेला एकमेक बुद्द पूर्णचिन्तिचा प्रवर्तिता असल्वकस्य सर्वलोकधातुषु । a] ५ संचोदनापरिषतः ? अ93 वीणा ति कल्प अप्रमेय ते च शुद्ध निवृता तवापि सर्वं आबभावि ते च नाम के गता । चयान्तधर्मि सर्वि भाउ नास्चि नित्यं संस्कृते । अनित्य कामभोग निम्बामा पुरोत्तमात् । ॥ अरा च व्याधि मूख एन्ति दारुणो महाभचा हुताशनों व उग्रतेज भीमकल्पसंक्षये । चयान्तधमिं सविं भावं नास्ति नित्खु संस्कृते सुकच्छप्राप्तसत्व के निक्रमा गुगंधरा ॥ ७ ॥ यद गरिमणस्तुणावेणुरवे विविधतुरिथं प्रतिबोधयिषु । सुखशयनगतं मनुजाधिपतिं तद तूर्यरव अणु निश्चरते ॥ १० ज्वलितं विभवं अरव्याधिदुखः मरणापिप्रदीप्तमनाचमिदं । भवनि सरख सद रूढ़ जगत् भ्रमती भ्रमरो यथा कुम्भगतो अध्रुवं विभवं शरदभनिभं नटरड्समा बगि फर्निचुति । गिरिनद्यसमं रघुशीघ्रतवं व्रजतायु जगे घथ विबु नभे ॥ भुवि देवपुरे त्रिपायपचे भवतृष्णविवश अनता । १५ परिवर्तिषु पश्चगतिष्वबुधाः यच्च कुकरख हि चञ्चमी । प्रियरूपवर सह विग्धतैः शुभगन्धरसै वरसर्गसुखः । परिषिक्तमिदं कलिपाशजगत् मृगकुब्धकपाशि यथैव कपि । सभया सरण भद वैरकराः बहुशोक उपद्रव कामगुणाः । असिधारसमा विषपत्रनिभाः अहितायंजनेयंथ मीडघटाः । २० तिशोककरास्तमसीकरणाः भयहेतुकरा दुखमूल सदा । भवतृष्णलताय विवृद्धकराः सभया सरणा संद कामगुणा। । १४ 1 अलितविस्तरः । यथा अग्निखदा भविता समवाः तथ काम इसे विदितार्चनः । भहपङ्कसमा असिसुन्धुसमाः मधुदिग्ध इव क्षुरधार यथा ॥ यच सर्पिसरो यथ मीडघटाः तथ काम में विंदिता विदुषा । तव सूनसमा द्विपशिसमाः यथ स्वान करकंसवैरमुखा । ५ उदचन्द्सम मि कामगुणाः प्रतिबिम्ब इवा गिरिधोष यथा । प्रतिभाससमा नटरङ्गसमाः तथ खनसमा विदितार्यबलैः । अलिका वसिका इमि कामगुणः तथ माघमरीचिसमा अलिकाः। उदबुदफेनसम वितथा परिकल्पसमुचित बुद्धबुधैः प्रथमे बबसे वररूपधरः प्रिय इष्टम इव बालचरी । १० जरचाधिदुख हृततेजवयं विजहति मृग इव शुष्कनद । धनधान्यवरो बहुद्रव्यबली प्रिय इष्टमतो इथ वामचरी । परिहीनधनं पुत्र कृच्छगतं विजहति नरा व शून्यटवीं ॥ या पुष्पद्रुमो सफलेव डुमौ नर दानरतस्य प्रतिकरौ । धनहीन जरातिंतु याचनको भवते तद अग्निषु गृध्रसमः ॥ १५ प्रभु ब्यबली वररूपधरः प्रियसंगमनेन्द्रियप्रतिकरो । जरयाधिदुखार्दितु वीवधनों भवते तद अप्रियं मृत्युसमः । जरया जरितः समतीतबयो डैम विद्युहतेव यथा भवति । अरजीर्ण अभय यथा सभयो जरनिसरयं मधु ब्रूहि मुने । जर शोषयते नरनारिणं यथ मालुता धनशसवनं । २४ जर वीर्यपराक्रमंवेगहरी भर पङ्कजिम यथा पुरुषो ॥ जर पसुरूपविरूपकरी जर तेजहरी ववस्वामही । सहसस्यही परिभाबकरी जर मृत्युरी जर आोजहरी । १३

• संचोदनापरिबर्तः ।

१५ बहुरोगपत घनश्चाधिदुधैः उपसृष्ट अगवतैव मृगः । अरधिगतं प्रसमीक्ष्य जगत् बुखनिःसरणं लघु देशयही । शिशिरे हि थथा हिमधातु महान् तृणगुल्बवनौषधि ओोजहरी । तथ ओोब्बहरो अफव्वाधिजरो परिधीयति इन्द्रियपवलें ॥ धनधान्यमहार्थत्रयान्तकरोपरितापकरः सहाव्याधिजरौ ।५ प्रतिघातकरः प्रियं दोषकरः परिदाहरो यथ सूर्य नसे । मरणं च्यवनं बुतिकाजक्रिया प्रियद्रयजनेन वियोगु सदा । अपुनागमनं च असंगमनं द्रमपचपला दिसत यथा । मरण वशतामवशीकुरते मरणं हरते नदि दारु यथा । असहाय नरो व्रजते द्वितिय यो खककर्मफलानुगता विवशः ॥ १० मरणो बसते बहुमाणि शतं मकरेच जणहरि भूतगणं । गरुड उरग मृगराजु गजं जलमेव तृणीषधिभूतगणं । इम ईदृशकं बहुदोषशतैः जमु मोचयितुं ऊत या प्रणिधि । क्षर त पुरिमां प्रणिधानची आयु कालु तवा अभिनिष्क्रमितुं १०॥ यद नारिगण प्रहर्षितो बोधयती तुरिधेर्महामुनि । अथ गाय विचित्र निचरी तूयंशब्दात् सुगतानुभावतः ॥ लघु तद्रक्षति सर्वसंस्कृतं अचिरखायि जमेव विद्युतः । अयु कालु तवा उपवितः समय निकमयाय सुव्रत । संस्कार अनिल्व अर्धवाः आमकुम्भोपम भेदनात्मकाः । फ्रकेकयाधितोपमाः । पशुिनगरोपम तावकालिकाः । २० संस्कार प्रखोपघर्मिन वर्षकालि चलितं व जयमं । अदिकूल इव सवासुकं प्रत्ययाधीनवमादुर्बलाः । १७६ । ललितविस्तरः । संस्कार प्रदीपचर्चिवत् मिउत्पत्तिनिरोधधर्मका । अनवस्तिमालतोपमाः कपिडेल असार दुर्बलाः । संकार निरीह शून्यकाः कदलीकन्धसमा निरीक्षतः। मायोपमचित्तमोहन बालउलापन उक्तमुष्टिवत् । ५ हेतूनि च प्रत्ययेभि चा सर्वसंस्कारगतं प्रवर्तते । अन्योन्यपतत्वहेतुतः तदिदं बालमनो न बुध्यते । यध मुमतीबवल्या रङ् व्यायामबलेन वर्तिता । घटियन्त्र सचक वर्तते एष एकैकस नास्ति वर्तना । तथा सर्वभवाङ्गवर्तिनी अन्यमन्योपचयेन निश्चिता । १० एकिकस तेषु वर्तिनी पूर्वपरान्तत नोपलभ्यते । बीजस्व सतो यथाङ्करो न च यो बीज स चैव अह्णे । न च ततो न चैव तत् एवमनुच्छेद अशावत धर्मता । संस्कार अघिथमवयाः ते संस्करे च सन्ति तत्त्वतः । संस्कार अविव चैव हि । शून्य के प्रकृती निरीहरू ॥ १५ मुद्रात्प्रतिमुद्र दृश्यते मुद्रसंक्राति न चोपलभ्यते । न च तत्र न चैव शाश्वत एव संस्कारानुकंद शाश्वताः॥ च चुच प्रतीयरूपतः चञ्चविज्ञानमिवोपजायते । न चक्षुषि रूपमिश्रित रूपसंक्रान्ति न चैव चक्षुषि । नैरात्म्य शुभाइ धर्मिभ पुनरावति शुभान कल्पिताः । २० विपरीतमसङ्किल्पितं चर्चाविज्ञान ततोपजायते ॥ विज्ञान विरोधुसंमवं चित्रोत्पादव्ययं विपति । अकf च गतं अनागतं शून्य मायोपम योणि पश्यति । १३ A संचोदनापरिवर्तः ॥ १७७ अरणिं अथ चोत्तरारणेि इतव्यायाम चयभि संगति । इति प्रत्ययत ऽपि जायते आतु कृतार्थं लघु निबध्यते ॥ अथ पन्डितु क िमार्गत कुतचे आगतु कुत्र याति वा । विदिशो दिशि सविं मार्गतो मागति नास्र गतिञ्च लभ्यते । स्कन्धधात्वायतशानि धातवः तृष्य अविवा इति कर्मप्रत्यया । ५ सामसि तु सत्त्वसूचना स च परमार्थं तु नोपलभ्यते । कठोष्ठप्रतीत्व तालुके जिहापरिवर्ति अक्षरा । न च कण्ठगता न तालुके असुरिर्कक तु नोपलभ्यते । सामग्रिमतीवतश्च सा वाच मनबुढिवशेन निझरी । मनच अदूषिणी बाध्यतो ऽभ्यन्तर नोपलभ्यते । १० उत्पादव्ययं विपश्तों वाचतचोषखरस्ख पण्डितः। चणिक वशिकां तदाशी सवीवाखप्रतिश्रुतकोपमा । यथ तन्विप्रतीव दया च इसाब्यायाम वयेभि संगति । तुणबीयसुघोषकादिभिः शब्दो निवर्ते तदुद्भवः । अथ पण्डितु कञ्चि मार्गत कुतयं आगतु कुत्र याति चा। १५ विदिशो दिशि लविं मार्गतः शब्दगमनागमनं न लभ्यते । तव हेतुभि प्रत्ययेभिः च शर्वसंस्कारगतं प्रवर्तते । योगी पुन भतदर्शनात्। शून्यसंस्कारनिरीह पश्यति ॥ स्कन्धावतानि धातवः शुन्छध्यात्मिक शून्यवाद्यकाः। सवादविविक्तमनासया धर्मराजस्वभाववचः । रय दृश धर्मलक्षणाः पुत्र दीपंकरदने गया। अनुबुद्ध स्खयं यय लगा तथ वधहि संदेवमानुषा ॥ १७८ । ललितविखरः॥ विपरीतश्चभूतकल्पितेः रागदपैः परिदफ्ते जगतः । कृपमेघसमायुशीतला मुञ्च धाराममृतस्य मायका ॥ त्वचि यस्य तेन पडित दतु दानं बहुकल्पकोटिषु । संप्राप्य हि आर्यधगसंग्रहः प्राणिनां बधिमुत्तम करिष्य ॥ ५ तां पूर्वदरीमनुसरा नार्यधनहीन दरिद्र दुखितां । मा उपेयहि सलसारथे आर्यधनसंयहि तेषु कुर्वहि । वथि शव सदा सुरक्षितं पिथनाचीच अपायभूमिनां । दशीविश्वे बहुसवकोटिन ॥ लगभूतदमुत्तमां तां पूर्वोचरीमनुसरा ब्रह्मा द्वार निरय भूमिनां । १० स्वभौमृतद्वार मुखी झखाहि मीलवतो चिन्तितं । त्वयि सति सदा सुरचिता प्रतिघक्रोधसमाबें देहिनां । भावार्थव सत्वतारिया स्यापचिव सिबि मि निर्मलं । तां पूर्वेचरीमद्वरा। वैरव्यापादविहिंसकुलां । मा उपेण विहिंसचारिणः कान्तिभूमय स्वपे इमें जगत् । १५ वयि बर्य यदर्थ सवित धर्मनावं समुदालयित्वा । इताची अनड्वार्णवात् पथिी सिवि चमि निर्बल । पंचमजुरा चतुरोवरिव मुह्यते जगत् । लघु वयंवत्रं परात्मा सल संतारयही अनाथकां । त्वय ध्याननिशधषण भाविता यस्य कृतेग सूरता । २० धान्तेन्द्रिय आकृतेन्द्रियाँ अपेष्वहं । कपि चितार्थपथ तां पूर्ववर्गमनुसरा शतहिमकुनै जगत् । मा उपयहि शपद्रतां ध्यानैकानि वर्षहिम अत्र । १३] । संचोदनपरिवर्तः ॥ १७० लधि प्रज्ञा पुरा सुभाविता महविद्यन्धतमोवृते जने । धर्मशताभिलोकने दास्ये चक्षुषि तत्वदर्शन । तां पूर्वचरासमा मोहवियन्धतमोवृते जगे । दद वरप्रसुप्रभा धर्मचरुं विमलं निरञ्जने । यमीदृश गाथ निझरी तूर्यसंगीतिरातु वारिणा । ५ यं श्रुत्व मिई विवर्जिया चित्तु प्रपेति वरायबोधये ॥ इति ॥ इति हि भिंचखो ऽन्तपुरसध्यगतो बोधिसत्व विरहितो भू वर्मश्रवणेन । अविरहितो ऽभूद्धर्ममनसिकारेण । तत्कस्महेतोः । तचा हि भिजवी नधिसत्र दीर्घराघं सगरयो ऽभूत् । धर्मेषु धर्ममानकेषु मध्याशयेन धर्मार्श्विको धर्मकामो धर्मरतिरतो ऽभूत् । १० धर्मपर्धेच्यतृप्तो यथाश्रुतधर्मसमकाशकः। अगुत्तरो महाधर्मदानपछि तिः। तिमियधमंदक घमंदारेगमसरः । आचार्यमुष्टिविगत धर्म धर्मप्रतिपन्नो धर्मप्रतिपतिशूरः। धमंलयन घर्ममारणो अमंशरण धर्मप्रतिश्रया धर्मपरायणः। धर्मनिध्याप्तिः शान्तिनिर्यातः प्रज्ञा पारमिताचरित उपावकौशन्यगतिंमतः ॥ १५ तत्र भिघवो बोधिसत्त्रो महोपायकौशल्यविीडितेन सर्वाः तपुरस्य यथाधिमुक्त्वा ईर्यापथमुपदी पौर्घिकाणां च बोधि सवानां लोकविषयसमतिक्रान्तानां लोकानुवर्तनकिचाधर्ममनुवर्षे दीर्धरात्रं सुविदितकामदोषः सत्वपरिपाकवादकामात्कामोपभोग संदर्भ अपरिमितकुशलमूलोपचयपुखसंभारबलविशेषणासदृशीलका-२० धिपतेयतां संदर्ज देवमनुष्वातिकान्तं सारोदारविविधविचित्ररूप- शब्दगन्धरसस्पर्शपरमरतिरमणीयं आमरतिसौख्यमुपदर्थं सर्वकाम 12* १८० न चातिविस्तरः । रतिस्वविषयेष्वपर्यन्तत्वात् । स्वचित्तवशवर्तित संदर्भ पूर्वप्रणिधान- बलसहायकुशलमूनोचितान्सर्वान्समानसंवासनया परिपाच्च सर्वः लोकसभमलासंकिष्टचित्ततयन्तपुरमध्यगतो यथाभिनिसन्नित सत्त्वधातोः परिपाककालमवेक्षमाणो भूयस् मायया बोधिसत्वस्त- ५ मिन्समये पूर्वप्रतिज्ञामनुसरति स्म । बुबंधमञ्चसुग्वीकरोति यः । संविधानवर्म चाभिनिर्हरति च । सत्येषु च महाकपणमवकामति से । सवप्रमोषं च चिन्तयति च । सर्वसंपदो विपतिपर्यवसाना इति प्रशवचते स्म । अनेकोपद्रक्षभयबहुलं च संसारम्यपरोचते । मारकलिशश्च संछिनति या । संसारबन्धाच्चात्मानमुच्चारयति । १० गिर्वणे च चित्तं संप्रेषयति । । तत्र भित्र बोधिसतः पूवतत एव सुविदितसंसारदोषः संस्कृतेगाधशयेनानधिमः सर्वोपादानपरिग्रहरधिं बुद्ध धर्म निर्वाभिमुखः संरपराखस्तथागतगोचराभिरतः । मारवियथ गोचरासंसृष्टः । अदीप्तभवदोषदर्शीं वैधातुकाविशरणाभिप्रायः १५ संसारदोषादनवनिराकुशलः अत्राभिलाषी निष्क्रमणाभिप्रायो विवेकनिघो विवेकमवणो विवेकप्राग्भारः। आरमाराभिमुखः अविवेकप्रशमासिकाच आत्मपरहितमतिपन्नः । अनुत्तरप्रतिपत्ति शूरो लोकार्थमो हितकामः सुखकामो योगक्षेमकामो लोकानुकम्मको हितय मंत्रीविहारी महाकालिकः। संग्रहवकुशलः सतत समितम २० परिखिन्नमानसः सपरिपाकविनयकुशलः सर्वसर्वेष्वकपुवक मानु गतमनसिरः सर्ववस्तुनिरपत्रपरित्यागी दानसंविभागरतः प्रयुक्त नागः प्रयतपाणिल्याबरो यध्यक्षः सुसमृधपुत्रः सुसंगृहीतपुत्रः ३ ॥ संचोदनापरिवर्तः ॥ मEN परिवारबिनतमलामात्सयंसुनिगृहीतचिसो ऽनुत्तरो महादजपति- देवा च विपाकप्रतिकाङ्क प्रदान।इच्छामहेच्छालोर्भक्षमदमान- मोहमात्सर्वप्रमुखसवरिश प्रवर्धिकनिग्रहश्चम्युत्थितः । सर्वज्ञता चित्तोत्पादप्रधन्वलितः। महायागचित्तसंमहसुसंनद्धः। कामु कम्पको हितेथी। बर्मित कवचितवीर्यः सवप्रमोचलन्दनमहाकवण - ५ बलविक्रमपराक्रमः । अत्रैवर्तिकस्वंसलसमचित्तत्यागप्रहरणो यथा भिप्रायसनाभयसंतोषण बोधिभालनीभूत कालागुरुधर्मवधी बौधिपरिणाममणिधिः । अनवनमितध्वजस्त्रमण्डलपरिशोधनदान- परित्यागी जानवरवजह्रदप्रहरण: मुनिगृहीतशप्रत्यर्धिकः शीलगुण चारित्रप्रतिपन्न स्वारचितकायवागस्मंन्तो ऽणुमात्राययभयदर्शी १० सुपरिष्कलः। अमलविमलनिर्मलचित्तः सर्वदुरुक्तबुरागतवचन यथाक्रोशपरिभाषणकुत्सनतनक्तञ्चगवधबन्धनो वयोधनपरिशच- डितचित्तो ‘भत तचित्तः । बान्तिसौरभ्यसंपन्नः । अवत ऽनुपस्तो व्यापन्नचित्तः । सर्वसहितार्शयोक्तवीर्यारबी डूडसमादानसी कुशलमूलसंग मुदानयनप्रत्युदावत्संसृतिमान्सुसंप्रजासुसमाहितो अवि- १५ क्षिप्तचित्तो यानैकायसनसिकरो धर्म प्रविश्यकुशलो स्थानको विशततमोऽकारः। अनित्यदुःखम शुभारपरिभावितचेता। मृत्यु अनसम्वकपहाणच्छविपादिन्द्रियबलबोध्यमार्णयंसत्वसर्वबोधिपच धर्मसुपरिकर्मकतम नसिकारः समद्याद्विपश्यनासुरयंवदतबुद्धिः प्रतीः त्वसमुत्सादसञ्चदश सत्सुबोधादपरप्रत्ययस्विविमोच सुखविीडि- २० तो मायामरीचिवमोदकचन्द्रतिश्रुत्वप्रतिभासोपमसर्वधर्ममथाव तीर्णः । १२ ॥ शक्तियिष्यः इति हि भिक्षवो बोधिसमवैवं भवति प्रतिवचेव धर्मविहायैव गुणमाहत्यविहायैव सत्त्वाचीभियुकवि । भूयस्व माथा आभिर्दशदिग्बुधाधिानतूर्यसंगतिविनिभृताभिर्माधाभिः संचोदितः स तस्या बॅलय पूर्वेषा व बोधिसत्वानां चरमभवोपगतानामकः ५ पुरपरिपाचितानि चत्वारि धर्ममुखान्यमुखीकरोति स्म । कतमानि चत्वारि । यदिद दानं प्रियवचनमर्थक्रिया समानार्थतां च । चतुः। संग्रहवलुमवोगनिर्हरविलुङि च नाम धर्ममुमामुखीकरोति स्म । चिरत्रवंशधारणाभिप्रायो विप्रणाशसवंताचित्तप्रणिधानबलाधा नामवयवषय च नाम धर्ममुखमामुखीकरोति स्म । सर्वसल्लाप १० रित्यागाध्याशयमहाकवणावतारतां च नाम धर्ममुखमसुखीकरोति व । सर्वबोधिपचधर्मपद प्रभेदार्थाभिनिचयनसंसारबलविशेष- समुदायमहाव्यूहं च नाम धर्मसुखमासुखकरोति स्म । इमानि चत्वारि धर्ममुखान्मुखत्वं बोधिसत्लः सर्वस्त्रान्तपुर परिषा बनाई तस्वा धनाय तवापमुञ्चभिसंस्कारमभिसंस्करोति । १५ यथायेण च्छत्रभिसंस्तरेणाभिसंस्कृतेिन संगीतिगर्तेभ्यो बोधि तेभ्वः सत्वानुभवेनेमानयवंरूपाणि धर्मसुखशतसहस्राणि निश्चरन्ति स्म । तव च। उदारबन्देन च आशयेन अध्याशयेना करुणाय प्राणिषु । उत्पद्यते चितु वरायबोधवेगदे च रूपस्तुरियेभि निश्चरो ! २० अशा प्रसादो अधिमुक्ति गौरवं निर्माता औोनमना गुरू। परिपृच्छता किं कुशलं गवेषण अनुभूतीभाव शब्द निधारी । १३ 4 संचोदनापरिवर्तः । दने दमे संयमशीलशब्दः चान्तीय शब्दच वीर्यशब्दः । थानाभिनिर्हरससाधिशब्दः प्रजा उपायस्य च शब्द निश्चरी । मैत्राय शब्दः करुणाय शब्दो मुदिता उपाय अभिज्ञशब्दः । चतुसंग्रहाबलुविनिश्चयेन मन्वान परिपाचनशब्द निवरी । भूतेरुपस्थानप्रभेदशब्दः सम्यक्प्रहाणाय अछिपादाः । ५ पचेन्द्रिया प्रचंबलप्रभेदाः बोध्यङ्कशब्दतुरिर्चर्भि निचरी ॥ अष्टाङ्गिको सार्नवलपमेदः समयस्य शब्दो ऽथ विपशनायाः । अनित्यदुरातिंजनात्मशब्दः अशभात्तिंशब्दो रियेभि निश्चरी । विरागशब्दञ्च विवेक शब्दः पचनशब्दो अनुत्पादशब्दः । अनिरोधशब्दय अनालयं च जिवणशब्दस्तुरियेभि निश्वरी । १० इम एव रूपास्तुथेिभि शब्दः संबोधिशब्दऽनुभाव निश्वरी । य धृत्व सर्व प्रमदानुशिचिता वरायसले प्रणिधेति बोधः । इति दि भिडयो ऽन्तःपुरमध्यतन बधिसत्तेन तानि चतुर शतिस्त्रीसहकाणि परिपाचितान्वभूवन् । अनुत्तरायां सस्यवह बोधौ बहूनि च दन्ताशतसहस्राणि ये च तत्र संप्राप्ता अभूवन् । १५ तथाभिनिष्क्रमणकाले तष्सिमये बोधिसत्वस्व देवो नाम तृषितकाथिको देवपुत्रो ऽनुत्तरायाः सम्यक्तं बधः स रात्रौ प्रशान्ता या द्वात्रिंशता देवपुषसहयैः परिवृतः पुरस्कृतो युग बोधिसत्वस्त्रो पानप्रासादतेनोपसंकामदुपसंक्रम्य गगणतलगतः श्ख बोधिसत्त्र गाथाभिरध्यभाषत । कुति दर्शिता अतियशा बन्छ च संदर्णितं पुरुषसिंह । अन्तःपुरं विदर्शितु कृतानुवृत्तिस्त्वया लोके । २० । १४ ॥ ललितविस्तरः॥ परिचिता ति हतो देवमनुषलोंकि धर्ममनुप्राप्य । अयमय कालसमयो निष्क्रम्ये सति विचिन्तहि ॥ न वव मोचयात न चान्यपुर्जेयेन दर्शियति मार्गः मुक्तस्तु मोचयोती सचक्षुषा दर्भियति मार्ग ५ ये सब कामदासा गृहे धने पुत्रभार्यपरिश्रद्धा । ते तु शिष्यमाणा नैष्कम्पमती सूक्षां कुर्युः । ऐश्वर्यं कामकीडा चतुर्वीपा सप्तरन विश्व हित्वा । निष्क्रान्त स्वां विदित्वा स्पृहयेस नरामरो लोकः । किं चापि धनवस्वविहरसि धमेने चासि कामरतः। १० अथ पुन चिरप्रसुप्तावधथ ममानुषशतानि ॥ अतिपतित वनमिदं गिरिनदि यथ चलनचितवेगा । गतयौवनत्र भवतो नकग्धमतिर्न भेते । तत्साधु तरुणरूप अयमे वयौवने ऽभिनिष्क्रम्य । उत्तारय प्रतिज्ञां कुरुष्त चार्ध सुरगणाना ॥ १५ न च कामगुणरत्नभिप्तिर्लवणोदधेर्यथारुभिः । ते तृप्त येष अशा आय लोकोत्तरा विरजा ॥ त्वमिव प्रियामनापो राज्ञः शुद्धोदनस्य राष्ट्रम् । शतपत्रसदृशवदा कम्यमतिं विचिड़ि । आदीप्तशतापिरनिशरणगढबन्धनबंध। २० आंध्र प्रममार्गे स्वपच शाले असमवरा ॥ त्वं ववधातुकुशलचिरातु सत्वरोगसंस्पृष्ट । भेषयधर्मयोगिनिव सुख स्त्रपयः पीठं । १३ ॥ संचोदनपरिवर्तः १५ अन्धतमा अनथना मोकुलदृष्टिजालबद्धः । मज्ञानदीपचवुः शोधय शीन अरमरूणां । समुदीयन्ते बहवो देवासुरनागयक्षगन्धर्वाः । द्रक्ष्याम बोधिगतं निधत्तरं धर्म श्रोष्यामः ? द्र खति च भुजगराज भवनं बवभासितं तव शिवीये । १७ करियति अगम्तपूजा पूरहि अताशयस्तस्य ॥ चत्वारि लोकपालाः ससैन्यकान्ते तव प्रदीयन्ते । दास्याम चतुरि पात्रां बोधिवजि पूर्णमनसस्त्र । ब्राह्मशान्तचारी उदबते बवाक्कयण लाभी । अवेषिप्य नरदं वर्तेति निश्चत्तरं चक्रे । बोधिपरिपाचिकापि च दैवत अभिवंत बोधिमस्मिन् । उत्पत्स्ये इयं सत्व ति द्यास्यभियुध्यतो बोधि ॥ सत्यं मि बोधिसत्वा अन्तःपुरिये क्रिया विदन्ति । पूर्वगमो भव त्वं मा भेष्वस पश्चिमस्तथा ॥ मनुरुत मजुघोषा भाहि दीपंकरस्य व्याकरणं । भूतं तथा अवितथा जिनघोषस्तं उदीहि । ।। इति श्रीललितविस्तर सेंचोदनापरिवतीं नाम त्रयोदशोऽध्यायः ॥ इति हि भिडव अधिसत्वः संचोदितः सन् तेन देवपुत्रेण राज्ञः शुद्धोदनस्थभं वनमुपदर्शयति । यद्राजा शुद्धोदन सुप्तः खशान्तरगतो द्राशीत । बोधिस रात्रौ प्रशान्तायामभिनिष्कसन २० ॥ ललितविस्तरः। देवगणपरिवृतमभिनितस्य प्रक्रजितं चाद्राक्षीत् काषायवस्त्रप्रावृतं । स प्रतिविबुद्धः। चरितं त्वरितं काझुकीयं परिपृच्छति स्म । याचित कुमारो ऽन्तर्रर इति । सो ऽवोचदसि देवेति । ततो शुद्धोदनस्यान्तःपुरे शोकशय इद' ऽनुप्रविष्टो रात्रः ५ ऽभुत् । अभिनिष्क्रमिष्यति अवश्वं कुमारो ऽयं यचेमानि पूर्वनि मित्तानि संसृजन्ते म ॥ तस्वतदभवत् । न खल्वयं कुमरण कदाचिदुद्यानभूमिमभि निर्गतव्यं । स्त्रगणमध्ये अभिरत इहैव रम्बते जाभिनिमिष्यतीति ॥ ततो राज्ञा शुचोदनेन कुमारस्य परिभोगाचे अचो ययतुका १० प्रासादाः कारिता अभूवन् । चेष्मिको वार्षिको हेतिश्च । तत्र यो यष्मिकः स एकान्तशीतलः । यो वार्षिकः स साधारणः । यो ईमनिकः स स्वभाव उष्णः । एककस्य च प्रासादस्य सोपानानि पञ्चपखपुरुषशतायुत्क्षिपन्ति स्म । निक्षिपन्ति स्म । तेषां तथोत्थि- प्यमानानां निचिम्यमाणानां च शब्दो ऽर्धयोजने धूयते स्म । मा च् १५ कुमारो नभिज्ञत एवाभिनिष्कमिष्यतति । नैमित्तिकवैपथिकञ्च व्याछतमभूत । मङ्गलहरिण कुमारो ऽभिनिमिष्यतीति ॥ ततो राजा मङ्गलद्वारस्य महान्ति पाटानि कारयति झ । एकैकं च कपाटै पञ्चपखपुरुषशतान्युद्धाटयन्ति स्म । अपघाटयति स्म । तेषां चाधंयोजन शब्द अछति स्म । पञ्च चास्य कामगुणानसदृशः २० चुपसंहरति स्म । गीतवादितनृवैद्येन संदिव युचतय उपतस्थुः । अथ भित्रयो बोधिसत्वः सारथि प्राप्त । शनि सारथे । रर्षे योजयोद्यानसूमिं गमिष्यामीति । ततः सारथी राजानं १४] शुद्धोदनमुपसेकम्यवमाह । देव कुमार उवानभूमिमभिनिर्यात तीति ॥ अथ राज्ञः शुद्धोदन स्वेतदभवत् । न कदाचिया कुमार उद्यानभूमिमभिनिष्कमितः सुभूमिदर्शनाय । यन्वहं कुमारमुद्यान भूमिमभिनिष्कामयेयं । ततः कुमार स्त्रीगणपरिवृतो रतिं वेत्स्यते । नाभिनिष्क्रमिष्यतीति । ततो राजा शुचोदन स्नेहबहुमानाभ्यां बोधिसत्वस् नगर घण्टावघोषणां कारयति स्म । सप्तमे दिवसे कुमार उद्यानभूमि निष्क्रमिष्यतीतिसि सुभमिदर्शनाय । तत्र भवद्भिः सर्वमनापानि चापनथितव्यानि । मा कुमारः प्रतिकूलं पश्यत् । सर्वमनापानि १० चोपसंहर्तव्यानि विषयाभिरम्याणि ॥ ततः सप्तमे दिवसे सर्वं नगरमलेश्वतमभूत् । उद्यानभूमिमुपभो भितं नानारङ्गदूष्यथितानीकृतं छत्रध्वजपताकासमलंकृतं । येन च मार्गेण बोधिसत्त्वो ऽभिनिर्गच्छति स्म । स मार्गः सिक्तः संमृष्टो गन्धादपरिषिक्तो मुक्तकुसुमावीण नागगन्धघटिकानिषेपितः १५ पूर्णकुम्भोपशोभितः कदमवशङ्कितो नानाविचित्रपटवितानविततो रत्नकिङ्किणीजालहारार्धराभिलम्बितो ऽभूत् । चतुरङ्गसैन्यहितः परिवारश्चोद्युक्तो ऽभूत् कुमारस्वान्तःपुरं प्रतिमण्डयितुं । (अच शुद्ध- वासकाथिका देवा निध्यापयन्ति स्म । बोधिसत्त्वमाहरितुं । तत्र बोधिसत्वस्य पूर्वेण नगरवारेणोद्यानभूमिमभिनिष्कामत महता २० यूहेन । अथ बोधिसत्वमवानुभावेन शुद्धवासकाथिकिर्देवपुत्रस्तस्मिन् मागें पुरुषो जीणों वृचो महलको धमनीसंततगात्रः सडदतो १८८ ! ललितविस्तरः । अ बलीनिचितकायः पसितंकशः कुशो गोपानसीवको विभपो दण्ड परायण आतुरो गतयौवनाः खरखरावसक्तबण्ठः प्राग्भरण कार्बन दण्डमवष्टभ प्रवेपयमानः सर्वाङ्गमयीः पुरतो मार्गम्योपदर्शित ५ अथ बोधिसत्व आगनेच सारथिमिदमवोचत् । कि सारथे पुरुष दुबैल अल्पसामो उच्छुष्कससिलधिरत्वचायुमद्धः। स्तशिरो बिरलदन्त कषाङ्गरूप श्रलम्ध्यदण्ड वर्षात असुखे सखसन्तः ॥ १० मारथिराह । एषो हि देव पुरुष जरयाभिभूतः क्षीणेन्द्रियः सुदुःखितो वनर्वाहनः। बन्धुजनेन परिभूत अनाचमत आर्यसमर्थ अपथिङ घेनेव दाः । १५ बोधिसत्व आह । कुलधर्म एष अथम हितं भणाहि। अथवापि सर्वजगतो ऽस्वं इयं वम्। श्रीचं भणाहि वचनं यथा भूतमेतत् श्रुत्वा तथार्धमिह योनिश चिन्तयिष्ये ॥ २० शरथिराह । नतम्ब देव कुलधर्म न राष्ट्रधर्मः सर्वं जगत्र जर यौवनु धर्षयाति । १४ ॥ स्खनपरिवर्तेः । १८९ तु पि मातृपितृबान्धवशतिसंघ अरया अमुक्त न हि अन्य गतिर्जनस्य । बोधिसत्त्रं आह । धिक्सार अबुधबालचनस्य बुद्धिः यद्यवनेन मदमत्त जरां न पशत् । आवर्तया मि रणे पुनरहं प्रवेश किं मह्म कीडरतिभिर्जरचाश्रिता ॥ अथ बोधिसत्त्वः प्रतिनिवत्वं रथवरं पुनरपि पुरं प्राविशत् । इति हि भिचव बोधिसत्व अपरेण कालसमयेन दक्षिणेन ॐ जगरवारेणोचनभूमिमभिनिष्कमन्बहता व्यूहेन सो इद्राचीममें पुरुषं १० बाधियूटं दग्धोदाभिभूतं दुर्बलकायं स्वक सूत्रपुरीषं निमग्नमद्याः यमप्रतिशरणं छळेणोच्छस न अवसन्त । वृक्षा च पुणबोधिसत्योः जानन्नेव सारथिमिदमवोचत् । किं सरथं पुरुष थविवर्णगाचः सर्वेन्द्रियैभि विकलो गुरु प्रस्वसन्तः । सर्वाङ्गसुक उदाकुलकुञ्प्राप्त सूत्रे पुरीषि वकि तिष्ठति कुत्सनीये । सारथिराह । एष हि देव पुरुषों परमं गिलानो व्याधीभयं उपगतौ मरणान्ताप्राप्तः । २५ १५ आरोग्यंतेधरहितो बलविप्रहीनो अचाद्वीपचरणो ह्यपरायणश्च ॥ १०० । गलितविस्तरः । | बोधिसत्व आह । आरोग्यता च भवते यश्च स्वस्रीडा यामयं च इमम घोररूपं । को नाम विपुषो हम हवख ५. जीडारतिं च जनयेच्छुभसंज्ञतां वा । अथ खलु भिषवो बोधिसत्वः प्रतिनित्रत्यं रथवरं पुनरपि पुरबर बिचत् । इति हि भिजवो बोधिसत्तो इर्परेण कालसमयेन पश्चिमेन नगरद्वॉरेणानभूमिमभिनिष्क्रमन्महता चूहेन सो ऽद्राक्षीत्पुरुषं मृतं १० कायगतं मधे समापितं बितानीतं अतिसंघपरिवृतं सर्वं ऊदबिः कन्दद्भिः परिदेवमानः प्रकीर्णके शीः प्रविवर्णशिरो भिषरांसि ताडयज्ञियथाशद्भिः पृष्ठतो ऽनुगच्छद्भिः । दृशा च पंजयोंधिसतं नतं सारथिमिदमवोचत् । किं नरर्षे पुष मधुपरि गृहीत उलूकेशन पशु चिरि क्षिपति । परिचारथित्व विहरनरताडयन्ती मागविलापवचनानि उदीरयन्तः । १५ सारथिरा । शयो वि देव पुरुषो मृत असुइप २० महि भूयु मातृपितु इति पुत्रदा । अपहाय भोनगृहमातृपितृसत्रप्रतिबंध परकप्राप्त गहि दुष्यति भूयु त ॥ १४] । स्वभपरिषतः । १०१ बोधिसत्व आह । धिवमेन जरचा समभिद्रुतेन आरोप्य धिविविधव्याधिपरातन । धिरजीवितेन विदुषा नचिरत्रितेन धिक्पण्डितस्य पुरुषस्य रतिप्रसङ्गः ॥ ०॥ यदि जर न भवेया नैव व्याधिर्न मूखः तथपि च महदुःखे पञ्चतन्त्रं धरन्ती । कि पुन जरव्याधिमृच नित्यानुबद्धः साधु प्रतिनिवार्य चिन्तयिष्ये प्रमोषे ॥५॥ च खलु भिवयो बोधिसत्वः प्रतिनिवर्य तं रथवरं पुनरपि १० पुरं प्राविवत् । इति हि भिंचव बोधिसत्वस्यापरिण कालसमयेनोत्तरेण जनवरेणोद्यानभूमिसाभिनिष्क्रामतौरव देवपुर्विबोधिसत्वग्वानुमा वेनैव तस्मिन्काले भिक्षुराभिनिर्मित अभूत् । अद्राचीबोधिस यह भिडं शान्तं दान्तं संयतं ब्रह्मचारिणमविक्षिप्तचक्षुष युगमाचमेचि॥ २५ प्रासादिकेनेयपचन संपर्ने प्रासादिकनाभिकमप्रतिश्रमेण संपने प्रः सादिकेनावलोकितव्यवलोकितन प्रासादिकन समिश्रितप्रसारितेन प्रासादिकन संघाटीपात्रचीयरधार येन मार्गे स्वितं । दृष्टा च पुनर्वाधिसत्व जानलेव सारथिमिदमबोचत् । २० किं सारखे पुष भान्तमशान्तचित्तो नरिवलयचु ब्रजते युगमाचदशी । १९२ ॥ गलितविस्तरः । काषायवस्त्रबसन मुपशान्तचारी पाचे गृहीत्व न च उक्तु उन्नतो वा । साराचिराह । एष हि देव पुत्रयो इति भिघु नामा अपहाय कामरतयः सुविनीतधारी । अत्राप्राप्त सममान एयमाणो संरामद्विषविगतो ऽन्वति पिण्डखर्या ॥ बोधिसत्व आन । साधु सुभाषितमिदं मम रोचते च १० अन्य नाम विदुभिः सततं प्रसता । हितमात्मनश्च परसवहितं च यत्र सुखजीवितं सुमधुरं अभूतं । फलं च । अथ खलु भिवयो बोधिसत्वः प्रतिनिवत्वं ते रथवरं पुनरपि पुरवरं प्राविवत् । १५ इति हि भिघव राजा शुद्धोदनो बोधिसत्व स्वसामेवंरूप संचोदनां दृढ श्रुत्वा च भूयसा साचा बोधिसत्व परिरक्षणार्थं प्राकाराभापयंते च । परखः वनयति स्म । चराणि च। गाढानि कारयति अत्र । । आरक्षान्ज्ञापयति । । । रचोदयति अ । वाहनानि योजयति च । वर्माणि यावयति स्म । चतुर्षे २० नगरदारगृङ्गाटंकषु चतुरो महासेनादूढयापयति स बोधिसत्वस्य परिरक्षणार्थ । य एनं रात्रिदिवं चनि वा । मा बोधिसत्व इभिनिष्कमिष्यतीति । अन्तःपुर चाज्ञां ददाति स्म । मा स्म कदा १४] ॥ खनपरिबर्तः ॥ १९३ चित्संगतिं विचरस्थ । सवंरतिशडाद्योपसंहर्तव्या स्त्रीमाथा पदर्शयत निर्बन्धव कुमार यथानुरक्तचित्तो न निर्गच्छत्प्रव्रज्यावै ॥ तत्रेदमुचते । हरि स्थापित युद्धशौण्ड्रपुषाः खन्नायुधपाणयो इसी अश्वरथाय वमिंतनरा भारूड गागवली । परिखा खोटकतोरणच महता प्रकार उन्नपिता द्वारा बद्ध सुगाडन्धमझताः कोशस्वमुञ्चनाः॥ सर्वे शवगणा विषणमनसो रयन्ति रात्रिंदिवं निधषय बलस्य तस्व महतः शब्दो महा सूयते । जगरं व्याकुलु भीतस्तमनसो मा सद्भजेत्सूरतो मा भूच्शनबकुलोदित गमने छिद्येत बंशो ह्ययं । १० आज्ञप्तो युवतीजनच्य सततं संगीति मा स्था वनं प्रकरोष ओडरतिभिः निर्बन्धश्च मानसं । ये वा इस्वियमाय कविविधा दर्शथि चेष्टा व आरशां प्रवरोच विप्र कुत्धा मा खु अजेसूरतः ॥ १५ तव निस्कामिकानि सारधिवरे पूर्वं निमित्ता इमे हंसाक्रोशमयूरसारिकका न ते रवं मुधिषु । प्रासादेषु गवाक्षतोरणवरेवातालमयेषु च जिह्माधिसुदुर्मना असुखिता ध्यायन्त्यधोमूर्धवाः ।। २० उडिनीपुकारिणीषु पशचिरा स्थानानि खादन्ति च वृथा शुकपलाश पुष्परहिताः पुष्पन्ति भूयो न च । 13 १९४ वीयाचकविंशतविरचिता छिद्यन्धकशत्तदा मेरोर्देव भूदा पाभिहता भवन्ति नो वधिषु । । १० सर्वे बकुलमासि तव तगरं निद्राभिभूतं भूषा न नृत्ते न च गयिते न रमते भूयो मनः कस्यचित् । ५ राजाय परमं सुदीनमनसः चिन्तापरो ध्यायते हा धिकशाक्यकुल छविपुल मा वि संधश्यते ॥ एकचि शयने स्थिते खितमभूत्रपा तथा पाणैिव गोपा राचिचि अर्धरात्रसमये समालिम पश्यति । सर्वत्र पूबिच प्रकम्पितमभूच्जैला सकूटावटी इच मारुतएरिताः चितिः पती उत्पाथ सूलोट्सताः । चन्द्रसूर्यो अभात् भूमिपतितौ सज्योतिषालंकृत केशनहशि चून दक्षिणि भुजे मुकुटं च विध्वंसितं । इसी छिम तर्थिव दिन चरणौ ननादृशी आमने मुक्ताहार तथैव मेघसमणी किनाडूशी आतापनः। १५ शयनादृशि छिन पादचतुरो धरतयेच् िछयी छत्रे दद्रु सुचित्र श्रीम चिरं छिन्नदृशे पार्थिव । सर्व आभरणा विकीर्ण पतिता मुछन्ति ते वारिणा भर्तुश्चाभरणा सबम्बमुकुटा शय्यागता वा । उल्क पठति निष्क्रामन्त जगत्तमसाभिभूतं पुरं २० किल शकिमद्भाति सुपिने रतनामिकां शोभना। मुक्ताहारु प्रलम्बमानु पतितः क्षुभित महासागर मेषं पर्वतजमदशि तदा खानतु संकल्पितं । १४ १९५ एतानीदृश शाक्यकन्य सुपिनां सुपिनान्तरे अदृशी इदा सा प्रतिबुद्ध नयना स्वं स्वामिनं अब्रवीत् । देवा किं मि भविष्यंते वसु मा सुपिनान्तरणीदृशा धाता में सृति न च पश्यामि पुनः शोकार्दितं मे मनः । श्रुत्वासौ कलविङ्कदुन्दुभितौ ब्रह्मस्वरः सुस्वरो गोपामापते मम प्रमुदिता पापं न ते विद्यते । ये सना कृतपुष्खपूर्वचरिता तैयति स्वग्ना इसे को ऽन्यः पतति नैकदुःखविहितः स्वमातराइश ०॥ यन्ते इष्टा मेदिनी कम्यमाना कूटारेिला मेदिनींचे पतन्ता । देवा गामा राचसा भूतसंघाः सर्वे तु पूज्यश्रेष्ठां करोति ॥ १० यत्तं दृशा वृत्रमूलोद्धृतानि केश छून दक्षिणेतादृशसि । क्षिप्रं गये केशालं छिनित्वा दृष्टीनन उद्य वैकृतातः । यत्ते दृष्ट्वा चन्द्रस्य पतन्तौ दृष्टा नक्षत्रा ज्योतिषा नपतन्तः। चितं गाये केशबाबू निदाला पूज्यो लोके भाविनी व प्रभा । यत्ते दृष्टा मुक्ताहारं चिशीर्थे नगं भयं सर्वकामदृशसि । १५ विप्ने शषि इस्त्रियं हित्वा पुरुषस्व के मंयसे नोचिरेण । यतं दृष्टं मञ्चकं छिन्नपाद छत्रे ददं रत्नचित्रं अभते । चिनी गायेि ओघचवारि तीर्थ मा द्रष्टासी एक्कन जिके । यत्ते दृष्टा भूषण उह्यमाशा चूडा वस्त्रा महो मखे ऽदृशसि । क्षिप्रं गोप ब्लवोभूषिताङ्गं म सीपी सर्वरक बन ॥ २० चत दृष्टा दीपकोटीशतानि नगराप्तिक्रान्ता तत्पुरं चान्धकारं । क्षिप्रं गणे मोहवियन्धकरेि प्रचालक कुबमी सर्वतो न १९६ । ललितविस्तरः । यत्ते दृष्टं मुक्ताहार सममें मेिं चैव स्वर्णसूत्रं विचित्र । चित्रे मीपं गजारी झिनिया संज्ञा सूत्रं उझरी संस्कृतातः । यत्ते गये चित्तिकारं करोषी नित्यं पूज़ गौरवेणोचनेन । नात तुभ्वं दुर्गती नैव कः क्षिप्रं भी प्रीतिप्रामोद्यस्तथा । ५ पूर्वं महो दाजु दनं प्रणीतं शीलं च भाविता नित्यान्ति । तथा यो प्रसाद लभते सर्वे भौन्ती श्री। तमामवजामाः । कल्पकोटी संस्कृता में अनन्ता वशमागो शTधता में प्रणीतः । तसमुन्द्धे ये प्रसादं करोति स छिन्ना तेषु नस्यघपायः ॥ इयं विन्दा मा च वेदं । अनेहि तुष्टि विन्दा संबनेही च प्रति । १० बिन भं प्रीतिमामवतभी सेही गपि भद्र ते निमित्ता॥ स पुण्वतेजभरित सिरितेचगभ पूर्वं निमित्तमुपगे इमि अदृशसि । थे भान्ति पूर्व शुभकर्मसमुच्चयानां निष्क्रम्यकालसमये नपुङ्गवाना ॥ १: स अदृशसि च वराच्चरणाचताना महासागरभि चतुभिर्जाल ओलचन्ता । सखीमिमां वसुमतीं शयनं विचित्रं । मैवं च पर्वतवरं शिरसोपधानं । आभा प्रमुख सुपिने तद अदृशानि २० आकि विलोकितु महातमसान्धकारं । इत्रततं धरपिचे सफरते विली आभाय सुपुष्ट विनिपातदुःखा प्रशान्ता ॥ ॥ समपरिवर्तः । १९७ कृष्णा शुभा चतुरि प्राणक पाद लेख चतुवर्ण एवं सकुमाऊत एकवर्णः । मीडगिरी परमहंग जुगुप्सनीया अभिभूय चद्रमति तत्र च नोपलिप्त । भूयो ऽदृशी सुपिनि गय जलप्रपूर्ण बहुसलटिनयुक्तानि च उद्यमाना । स नावाव प्रतरिव परा प्रतार्य स्वपिति स स्वभर्वर अभी अभीके ॥ 46 भूयो ऽद्वशाति बहुआतुररोगस्यू आरोग्यतजरहितां बलविप्रहीनां । नो वेशभूव बहु ओषध संप्रयच्छ मोर्चेति सत्वनयुत बहुरोगस्य ॥ सिंहासने व हि निषण सुमेरुपृष्ठ शिष्य कृताञ्जलिपुटानमरात्रमतां । संग्राममध्य यु अदृशि आत्मनश्च आभदशदमम गगणे यतः ॥ १५ एवंविधा सुपिजि अदृशि बोधिसत्वो मङ्गल्बसोमनङ्गतस्य च । पारिपूरिं । यां धृत्य दुवमनुजा अभवन्महाशा न चिराद्भविष्यति अयं नरदेवंद्वः॥ इति । २० ॥ इति श्रीललितविवरेि स्वमपरिवसों नाम चतुर्दशो ऽध्यायः ॥ १८ ॥ चालितविरः । अथ खलु भिनव बधिसत्त्वस्यैतदभूत् । अयुक्तमेतन्मम ख़ादः कृतज्ञता च यदहमप्रतिबेच महाराज: युद्धोदनस्वाननुज्ञातश्च पित्रा निष्कमेर्छ। स च शान्ताय स्खकदुपागप्रासादादवतीर्य राज्ञः शुचोदनस्य प्रसादतः प्रतिष्ठितो ऽभूत् । प्रतिष्ठितमात्रस्य च युग ५ बोधिसत्वस्य सवों का प्रसाद अभया ट ऽभूत् । तत्र राजा प्रतिविबुद्धस्य प्रभामद्राचीद इह्वा च पुनस्त्वरितं त्वरितं कार्की यमामन्त्रयामास । किं भोः काञ्चीय सूय खुजतो येनेयं प्रभा बिराभते । काङ्कीच आह । अद्यापि तावदेव रजन्या उपाधी नातिक्रान्त । अपि च देव । । १० सूर्यप्रभाय भवते द्रमकुशाया संतापयाति च तनं प्रकरोति धर्म । हंसामयूरशुककोकिलचक्रवाकाः प्रदूषकालखमये स्वरता रन्ति । आभा इयं तु नरदेव सुख मनोज्ञ १५ महानी शुभकरी च करोति दाहं । या च बुच अभिभूव न चास्ति तथा निस्संशयं गुणधरो ह अब माप्तः । स पंचते दशदिशो नृपते विषणो इयं स कमललोचन शुद्धसलः । १५] । अभिनिष्क्रमपरिवर्तः । स भुत्थितुं शयनि इच्छति ग प्रभौति पितृगौरवं जनयंते वरयबुद्धिः । स च । विहित्य पुरतो नृपतिं अवोचत् मा भूयु विप्र प्रकरोति म चैव खेद । नैष्कम्यकालसमय मम देव युक्त हत चमव नृपते सञ्जनः सराश्नः ॥ तं अश्रुपूर्णनयनो नृपती बभाषे किंचित्प्रयोजनु भवेद्विनिवर्तन है । किं याचसे मम वरं वद सर्वं दस्य अनुगृह् राजकुलु मां च इदं च द्वे । तद बोधिसत्व बवची मधुर भलाषी इच्छामि देव चतुरो वर शभि देहि । यदि शक्यसे ददितु म यसै ति तच तद्यसे सद गृहे न च निष्क्रमिष्ये ॥ १५ इमि देव बर मा न आकमेच्या शुभवर्णयौवनस्थितो भवि निल्यकाल । आरोग्यप्राप्त भवि न च भवेत याधिः अमितायुषश्च भवि न च भवेत मूखः (संपत्तितश्च विपुला नु भवेदिपत्तिः) राजा धृथिव वचनं परमं दुःखातों २० अनु याचसि कुमार न मे ऽत्र शकिः। २०० ॥ ललितांबितर: ॥ अरज्याधिमृत्युभयतश्च विपत्तितश्च कल्यद्वितीय ऋषयो ऽपि न जातु मुक्ताः । श्रुत्वा वचनमत्र पितुः कुमारो ऽवधि। यदिदागि देव चतुरो वर नो ददासि जरयाधिमुभयतश्च विपत्तितन्त्र इतः गृणुष्व नृपते अपरं वैरर्षे अर्थतन्त्र प्रतिसंधि ग में भवया ॥ उवव चेम वचनं नरपुङ्गवष्व तृष्णा तरुं च करि विन्दति पुत्रहं । १०. अनुमोदन वितकरा अगति प्रमोर्च अभिप्रायं तुभ्य परिपूर्यतु चन्वतं ते ॥ अथ भित्र बोधिसत्वः प्रतिक्रस्य के प्रासदि उभि अत ख शयने निषसाद । न चात्र कश्चिद्वमनं वा आगमनं वा संजानीते तं । १५ इति हि मिडवो राजा शुद्धोदनस्तस्या राचा अवयेन सर्व शाक्यगणं संनिपात्येण प्रकृतिमारोचयति स्म । अभिनिष्कामिधति कुमारस्तत्विं करिष्यामः । मया आहुः । वां देव करिष्यामः। तत्कफात् । अयं च महाभागाः च संशाक । तत्का तख शक्तिरस्ति यदभिनिष्क्रमितुं । २० तत्र तैः शनै राजा शुद्धोदनेन च पञ्च शाककुमारशतानि इतास्त्राणि यतयोस्यानि वस्त्रशिक्षितानि महानगबलोपेतानि पूर्व अगरबरि खपितान्बभूवन् बोधिसत्त्वस्य 1 रक्षणार्थं । एकक १५] । अभिनिष्क्रमपरिवर्तः ॥ २०॥ शाक्यकुमारः पझरथशतपरिवारः। एकं च रथं पत्रपतिशतपरि वारं चापितमभूत् । बोधिसत्वस्वरवाद्ये । एवं दचिणे पश्चिमे इतर मगरवरेि पञ्च पञ्च शाक्यकुमारशतानि कृतास्त्राणि कृतच स्यानि ष्वस्वशिषितानि मण्डलम्बपतानि। एकिकञ्च शकुमारः पवरथशतपरिवार:। एकिकं च रवं पत्रपत्तिशतपरिवारं खपितम- ५ भूत् । बोधिसत्त्वस्य रक्षार्थं । महकमहजिकच भावाः सर्व अत्वरङ्गाटकपूगरध्यास्तरवार्थ चिता अभूवन् । राजा च शुद्धोदनः पञ्चभिः शाक्यकुमारग सा” परिवृतः पुरतः स्वके गृहरि हयेषु च गजेषु च समभिद्य जागर्ति च ॥ महाप्रजापती च गोतमी चटीवर्यमामन्त्रयते स्म । । लाच दीपविमल ध्वयि मणिरत्नं सविं स्पषा । आलम्याच हार प्रम' कुक्त सर्वीि अॅडमिन् ! संगीति योजयथा बाणरच अतन्द्रिता इमां रजनीं । अतिरथथा कुमारं यया विदितो न गर्छया । वर्मित कळपहला असिधनुशरशक्तितोमरगृहीताः । प्रियतनयरवार्य करोथ सर्वे महायत्वं । द्वारा पिधिश्च सर्वा सुयन्त्रितनिर्गडा झुइकपाः । मुञ्च मा च अकालै मा यसव इतु न जनेवा ॥ मणिहारमुक्तहार मुखपुष्पक अर्धचन्द्र संखला । मैखरकटिंकमुद्रिक सुविबद्धां नूपुरा कुतः ॥ यदि सस निकNथा नरमहित मत्तवारणविचारी । तष तथ परमेषा यथा विधातं न विन्देया । १५ २०२ । ललितविस्तरः । था चारि शक्तिधारी शयनं परिवारय विमंसस्य । न च भवत्र मिखबिहताः पतंग इव रजवा नवैः ॥ दथ रतनज्ञान द गृहं पार्थिवस् राधं । धैरव वाद्य रबथा हम रजनि कथा विरजां ॥ ५ अन्योन्य बोधयेथा में बसया रथा इमां रजनीं । मा ऊ अभिनिष्क्रमेण विश्व राहुं च राज्यं च । एतस्य निर्माता रानकुत्री सर्विने निरभिरम्यं । उच्छिन्नञ्च भैया पार्थिववंशविरलुबवः ॥ इति ॥ अथ खलु भिषाबों अष्टाविंशतिमहायचसेनापतयः पाचिक- १० यचसमापतिपूर्वगमानि च पशहारिपुत्रशतान्यभिन्संनिपाधवं मतं विचारयन्ति स्म । अव्य मायी बोधिसत्व अभिनितमिवति । तस्व युष्माभिः पूर्वाकर्षण औत्सुक्यमापत्ती ॥ चत्वारश्च महाराजानो ऽअडकवत रावधानीं प्रविश्य तां महतों यजपर्पदमामनवद्यते च । अद्य माषं वधिश्चन अभिनि- १५ आमिष्यति । स युष्माभिर्हयबरचरणपरिगृहीतो निष्कामयितव्यः । सा च वचपमंदाहः। वनवुड अभय नारायण आत्मभावो गू वीर्यबलीपतु स ऽकम्पियों थर्यसत्तमः। गिरिवरमहमेषा उपाय शक्यं नमे धारितु केनचित्। न तु हिमगुणसेह लवः पुष्पज्ञानाघितः शक्य नतुं कचित । ७ १५ । यभिनिष्क्रमपरिवर्ताः। २०३ वयव आह । ये मानवविंत नरा गुरु तेषु शस्ता ये प्रेमगीरवस्थित लघु ते बिजानि । अध्याशयेन चाभियुष्य गौरवेण लघु तं हि चेष खगा इव लक्षसि । अहं च पुरतो यास्व यूयं च वह्ध द्वयं । नष्क्रम्य बोधिसत्त्वस्य पुण्यमार्जयामो बहु ॥ अथ खलु भिद्यवः शशो देखागमिन्द्रो देवस्यचिंचाग मन्त्रयते स्म । अद्य माषं बोधिसत्रो भिनिष्क्रमिष्यति । तत्र युष्माभिः सर्वैः पूजाकर्मण औत्सुक्खन भवितव्यं । तच शान्तमतिर्मम देवपुत्रः स एवमाह । अहं तावत्कपिः ववन्तुनि महानगर सर्वस्त्रीपुरुषदारकारिकायां प्रज्ञापनं । करि १७ यामि ॥ ललितचूहो नाम देवपुत्रः स एवमाह । अहमपि सर्वद्वग अखरोष्ट्रगोमहिषस्त्रीपुरुषदाकदारिकाणां शब्दमर्थापयिष्यसि ॥ १५ व्यूहमतिनीम देवपुत्रः स एवमाह । अहं गगणतले सप्त रवितारममाणं रत्नवेदिकापरिवृतं सूर्यकानामधिरत्नप्रभञ्वलित मुतिछत्रध्वजपटाकं पुष्पाभिकीर्ण नागगन्धघटिकागिधूपितं मार्गसूई करिष्यामि । येन मार्गेण बोधिसत्त्वो ऽभिनिरूमिः यति । ऐरावतो नाम नागराजा स एवमाह । अहमपि च स्खयाँ शुण्डाय द्वात्रिंशद्योजनप्रमाणे कूटागारं मापयिष्यामि । यत्राप्सरसों २०४ । ललितविस्तरः । भिश्च तूर्वसंगीतिसंप्रभणितेन महता गीतवादितेन बोधिसत्वस्खों पत्रपरिचयं कुचम् गमिस्वनः । स्वं च शतं देवानामिन्द्र एवमाह । अहं द्वाराणि विव रिखामि । मार्गे च भेदयामि । ५ धर्मकारी देवपुत्र अह । अहं बिछतमतःपुरमुपदर्पचि- यामि ॥ सैथोदको देवपुत्र आह । अहं बोधिसत्त्वं शयनादुत्वापयि वामि । तष वरुणश्च नाम नागराज मनस्वी च नागराजः सागरश्च १० तापराव अनवतप्तश्च मागरानो नन्दोपनन्द नागराजाचैवमाहुः। वयमपि बोधिस न पूजाकर्म कालसुखारिमेषमभिनिर्भयोरण सारचन्दनचूर्णवर्षमभिवर्षयिष्यामः । इति हि भिनवों देवनागयक्षगन्धर्वद्यायमेवंरूपो निश्चया भिप्रायश्चिन्तितो ५ बोधिसत सब धर्मचिन्तानुग्न इमृदु व्यवसित १५ विष्टस्व संमीतिप्रासांदिषु सुखशयनगतस्त्रान्तपुरमध्यगतस्य पूर्वबुद्ध- चरितं विचिन्तयतः सर्वज्ञत्वहितमनुचिन्तयतश्चत्वारि पूर्वमधािन पदान्यसुखीभवन्ति स्म । कवनानि चत्वारि । पूर्वं मया स्वयंभुवा माधिपतयतामभिलषता सर्वज्ञतां प्रार्थयमानेनैव संनाहः सूनवो ऽभूत् । सवाग्दुखितान्द्वा अह बताई संसारमवचारकबन्धन वनमयनस्य २० शौकसं निवेश्ख संसारकं भिवा बन्धनप्रमोचशब्दं चोदीरयेयं तृणाला सर्वान्प्रमोचयेयं । इदं प्रथमं सनिगडबन्धमादश्च पूर्वप्रणिधानपदमामुखीभवति स्म । १५ ॥ द्युभिनिष्क्रमणपरिवर्तः ॥ २० अव बताई संसारमहाविद्याधरगहनमन्निस्य लोकस्या ज्ञामपटलतिमिरावृत्तनयनस्य प्रज्ञाचक्षुर्विरहितस्लावियामोहान्धकारस्य महान्तं धर्मलोकं कुर्यं ज्ञानप्रदीप चोपसंहरचे बिबिसौनसुख नवतीषधिसंप्रयोगेण चोपायप्रज्ञाशनसंप्रयुक्तेन संवीविधान्धकार- समीहतं महतिमिरपटलवालुष्यमपनीय प्रज्ञाचक्षुर्विगोधयेथ् । इदं च द्वितीयं पूर्वप्रणिधानपदम्मुखीभवति स्म । अहो बताई मानवोच्तिस्य लोकस्याहंकारममकाराभिनि- विटम्नामनीयग्राह्यनुगमानसस्त्र संशचितसृद्धिविपर्यासविपर्यस्तस्या संग्रहगृहीतार्यमाणपदनामिवागध्वजप्रपात कुर्था । इतीदं तृतीयं पूर्वप्रणिधानपदसमुखीभवति स्म । १० अहो वताई चुपशान्तख लोकस् तन्द्रामुलगतस्य गुणव गुण्ठितभूतस्थाजवंजवसमापन्नस्वावलोकात् परं लोकं परलोका- दिों लोकं संभवतः संसरतः संसारादभिनिवृत्तस्यालातचक्रसमा डस्योपसमिकं अज्ञातृप्तिकर धर्म संप्रकाशयेयं । इदं चतुर्थ पूर्वप्रणिधानपदमसु भवति सा । इमानि चत्वारि पूर्वप्रणिधा- १५ नपदन्यमुखीभवन्ति च । तस्मिंश्च अणे धर्मचारिणा देवपुत्रेण शुद्धावासकायिकैश्च देवपुचर्विततविगलितमनापुरमुपदर्शितमभूत् । विसंस्थितं बी- रूपमुपदी च गणतलस्खास्त बोधिसत्त्वं पञ्चभिरध्य स भावना । ¢ अथाब्रुवन् देवमुक्ता महर्षयो विबुधपद्यतलोचनं तं । कथं तवासिनुपनयते रति श्मशानमधे ममवस्थितस्य । २०६ ॥ ललितविखरः ॥ संचोदितः सो ऽथ सुरक्षरंभिः निरीचते ऽन्तःपुर तं सुहुतं । संपते पश्यति त तां बिभत्सां इमशानभवं वसित अनि भूतं । अदाचीत खल्वपि बोधिसत्वः सर्ववन्तं जारीगण । छब लोकयन पक्षति । तत्र काचिञ्चषष्टवस्त्राः काश्चिद्धूितंकवः का ५ चिदिकीभरणः का शिद्भिष्टमुकुटाः आयिबिडतैरसैः काचिद्वि गोपितयः काचिद्विसंतिमुखाः काश्चिद्विपरिवर्तितनयनः का - श्वित्प्रसवन्नीलालाभिः वाश्चिचसशः काश्चित्प्रहसनः काश्चित्काशनयः चित्रपथः काश्चिद्दन्तान्कटकटायन्यः कश्चिद्विवर्णवदनाः का छिद्विसंस्त्रितरूपाः काश्चितप्रलम्बितबाहवः काश्चिद्विचितचरणाः का- १० विबुधाटितशीर्षाः कांविद्वगुडितशीघः कश्चिद्विपरिवर्तितमुख सङ्कलाः काचितप्रध्वस्तशरीराः कश्चिद्विभप्रायः काश्चिन्निकुब्जाः सुरखुरायमाणः काञ्चिनृदङ्गमुपगूढ परिवर्तितशीर्षशरीराः - शिीशबड़यायपरिवधपाणयः काञ्चित्रेषु दन्तः कटकटायवः काचित्किम्पसनकुलसंपताडापकर्षितवाद्यभाण्डाः काश्चितिमेषोन्मेष- १५ परिवृत्तनयनः काचिद्विवृतास्याः। एवं तबिथतं धरणीतलगतमन्तः- पुरं निरीयमाणो बोधिसत्वः श्मशानसंशमुत्पादयति च । तंचेदमुच्यते । तां इदं उद्दिष्ट स लोकनाधः कथ्यं विनिश्वस्त्रं इदं जगाद । अहो वत्ता मता व्रजेयं कचं रतिं विन्दति राघसीगणे ॥ २० अतिहतमाखूत दुर्मति कामगुर्मिगुर्गुणसंज्ञिन । विहगपतरमधगता यश न हि लभन्ति कदाचि विनि । अभिनिष्कमणपरिवर्तः ॥ २०७ अथ बोधिसत्व अनेन पुनरपि धर्मलोकमुखेनान्तःपुरं प्रव्य- वेद्यमाणो महकवणापरिदेवितेन बलास्परिदेवते स्म । इह ते वाला हन्यन्ते आघातनः इव वध्यः । इह ते बाबा रज्यन्ते चित्रपटबिनामेध्यपरिपूर्णवविद्वांसः । इह ते बाला मज्जति गज इव वारिमध्ये (इह ते बाला वध चीरा इव चरकमधे) एक ५ ते बाला अभिरता बराश्वा इवाशचिम । इह ते बाला अध्यवसिताः कुकुरा इलिकरङ्गमध्ये । इह ते बालाः प्रपतिता दीपशिखास्विव पन्नगाः। इह ते वा वधन्त कपय इव पेन । इह ते बालाः परिदह्यते बालोबिना इव जनाः । इह ते बालाः परिष्यन्त सूनाईवियरधाः। इह तै बाला अवसचन्ते १० फिलिपरिण इव शूलाग्रे । रस ते बालाः संसीदति जीर्णगजा इव प्रजे । इह ते वाला विपद्यन्ते भिमाजात्र इव महासमुंद्रे । इह ते बालाः प्रयतन्ते महाप्रपात इव जात्वन्धाः। इह ते बालाः पयोदानं गच्छन्ति पातालसंधिगतमिव वारि । इह ते बालाः धूमायन्ते कल्पसंचय इव महापृथिवी आभिर्वा धाम्य २५ कुम्भकारकचक्रमिवावंडें । वह ते बालाः परिभ्रमन्ति शान्तर्गता इव जायन्याः इह ते बाला विपरिवर्तन्ते कुरा इव भर्तृ लवणः । इव ते बाला बावन्ते यम्मकाल इव तृवनस्पतयः । इह ते बालाः परिहीयन्ते शशीव कृष्ठपर्व । आभिर्वा भक्ष्यन्त गरुडेनेव पन्नगाः। आभिर्वा यस्खत महमकरेखेवं पोत ः । २० आभियन्ता सूयन्ते चोरसंघेनेव साचे: । आभिवीला भिद्यन्त मारुतेनेव शान्ताः । आभिजीला हन्यन्ते दृष्टविषरिब बन्तवः । २०८ । ललितविस्तरः । आस्वादसंजिण बालाः वसन्ते मधुदिग्धाभिरिव कुरधारामिव सजातीयाः। अमिनोला उन्हें दान्धा इव बलीधेः । आभि बलाः इति दारका इव स्वमूत्रपुरीषः। अभिधील आचर्यन्ते झनैव गजाः । आभिर्वेला बध्यन् धूर्तकिरिव बालजातीयाः । ५ इह ते बाला कुशलमूलानि जपन्ति यूक्ताभिरता इव धन । अभिबला मच्च राक्षसीभिरिव वणिजाः । इत्येभिर्वार्चिशत कार्बोंधिसत्व इनपुरं परि तुलयित्वा काये ऽशुभसंज्ञां विचारयन अतिलसंज्ञामुपसंहरन जुगुप्ससंज्ञामुत्पादन कार्य प्रतिविषा वयन कायस्खदीनचे संपादन कार्यात्काभिनिवेशमुच्चारयन्। १९ शुभसंज्ञा विभावचनं अणुभसंशमनकामयन् अधः पादताभ्यां यावदू’ मस्तकापर्यंतं प्रभवति स्म । अचिसमुत्थितमनुचिसंभवम शुचित्वं नित्यं । तत्र च आयामिमां गवामभाषत। धर्मक्षत्रग्रहं तूयासनिक सत्यसंगीत अथावदद्भसूत्रविकृतं गोशीतबिम्बं । १५ बस्तीर्यवसासमस्तकरमैः पूर्ण तथा किल्वियैः नित्यप्ररुचितं मेध्यसङ्गतं दुर्गन्धनानाविधं । अदनतसंकशरोमविज्ञातं चर्मावृतं लोमभ अन्तर्लजयोप्रदानरभिश्चित्रं दुर्बी मच्चायुनिबद्धयश्वसदृशं मसंग शमकृत्तं २५ = नानाव्याधिप्रकीर्णनोककलितं चूतसंपीडितं । अज्ञानां निलयं अनवसृषिरं मूर्छ जर चाश्रितं दृश्य को हि विचचगो रिपुनिभं मन्ये शरीर स्वयं । १५ । अभिनिष्कमणपरिवर्तः ॥ २०० एवं च बोधिसत्वः काये कायानुगतथा श्रुत्वा विहरति मा । गमतलगताश्च देवपुजा धर्मचारिणं देवपुत्रमेवमाहुः । किमिदं माधी सिद्धार्थों विलम्बते इनपुर चावलोकयति च । न चोपदर्शयति चित्तं चदिजयति । भयशनिवशयति । अथवा अवजलनिधिगभीरो ऽयं न शक्यमस्य प्रमाणं ग्रहीतुमघवा सम्र ५ मा डच विषये सज्जते मनः । मा खल्वमीररसंचोदितो विस्मरति पूर्वप्रतिज्ञामिति । धर्मचार्याह । किमेवं कथयत । ननु यूयमस्य प्रत्ययपूर्वमव बोधाय चरतस्तथाविधा निःसङ्गताभूत । नेकस्थाने च किमर्क पुनरतई चरमभवावस्तिस्व सङ्गो भविष्यति ॥ १० अथ खलु भिचवी बोधिसतः इतनिश्चयः संवजितमानस ज्यावसितबुद्धिः सलीलमविलम्बितं पर्यङ्कादवतीर्य संगतिप्रसाद पूर्व भिमुखः शिखा दक्षिणेन पाणिना रत्नालिकामवगम्य प्रासादको वगत दशनखइतकरपुटो भूत्वा सर्वबुधान्समन्वाइत्व सर्वदुदेयञ्च नमस्कारं कृत्वा गगणतलमवलोकयति स्म । स द्राचीद गयखत- १५ संगतममराधिपति दशशतनयनं देवशतसहस्रपरिवृतं पुष्पधूपगन्धमा बविलेपनचूर्णचीवरछत्रध्वजपताकावतंसकरत्नहारदामपरिगृहीतम वन तकायं बोधिसत्वं नमस्यमानं स्थितं । चतुरश्च लोकपालान् यक्षरा असगन्धर्वभुजगमासपरिवृतान् सगडदुइवमिंतकवचितांन अलिधर् शक्तितोमरलिहन् सबलं रणिमकुटविलम्बितचूडान् बोधि- २० सत्वं नमस्यमानान् खितान पद्धति में । चन्द्रसूर्यवषि देवपुत्र २१० ॥ ललितविस्तरः । वामदक्षिणयोः पार्श्वयोः स्थितावपश्यत् । पुष्यञ्च नक्षत्राधिपति पंखितो ऽभूत । अर्धरात्रिं च सभयं संप्राप्तं । इया च बोधिसत्त्व एकदमामन्त्रयते सा । छन्दका चपख़ु मा विलम्बते अश्वराय दद से अलंकृतं । ५ सर्वसिद्धि मम एति मङ्गला अर्थसिद्धि ध्रुवमद्य मेष्वते । अथ छन्क इदं वचनं वा उद्विग्नमना एवमाह ।। क गमिष्यसे विकसितञ्च कमलदलशुभलोचना ।। नृपसिंह शरदिन्दुपूर्णे कुमुदशशाङ्कमुदिता । भवनलिनकमलचिबुद्धपद्मवदना । हाटकमुधान्तरविततविमलशशितिज धृतज्ञतार्चिरामिमशिबिजुत्पभोज्वलितते । वारणमडगजगामि । गोवृषमृगेन्द्रहंसक्रम सुलभा सुचरण ७॥ बोधिसत्व आह । अथ छन्दक थस्य आधिं मयि पूर्ववत करचरणनयन । तच उत्तमा भाषी प्रियाची राजधनकनकासन तनय रवपूर्ण गजतुरगानिलजबवेग विमबलाः ॥ शी मि रवि वान्तिपरिभाबि । वयंवबथानप्रशानिरतयामि बहुकल्पकोटिनयुता । २० कि तु यूशित्व बोधिशिवशन्ति । जरामरणपञ्जरनिरसनपरिमोचनष्ठ समय शुपस्चितु मम ॥ २०॥ १५ ॥ अभिनिमयपरिवर्त:॥ २११ छन्दक श्रद्द । द्युत . मंया आर्यपुत्र यथा त्वं आतमात्र एष गमित्तिकानां ब्राह्मणानामुपगमितो । तैश्चासि दमनाय राज्ञः शुद्धोदनस्वग्रतो व्याक्तः । देव वृद्धि राजकुलस्य ॥ आह । किमिति । ते आहुः । अयं कुमारः शतपुत्रस्रवणो जातवा आवाज पुढतेवितः ॥ ५ स चक्रवत चतुर्थप ईश्वरौ भविष्यती सन्नधनेपितः । स चेत्पुलकमवै दुःखितं विजयमान्तःपुरि निष्कमिष्यति । अवाप्य बोधुि अजरामरं पदं तपेष्यते धर्मजलीरमा प्रज । इन्तार्यपुत्रास्ति तावदव तद्याकरण नेद नास्ति । किं तु यः तावन्ममार्थकामम् वचनं । आह । किमिति । आह । देव १ थार्थं इह केचिदनेकविधानि सततपांस्यारभते जिनकटामकुट- चीवरवकलधारा दीर्घनखकेशसञ्चानेकविधानि कायस्खतापन -- परितापनानि समुत्सहन्ते । तीव्र च ब्रततपमारभन्त । किमिति । वयं देवमनुष्यसंपत्ति प्रतिलभमहीति । सा च संपलयार्यपुत्र प्रतिलब्धा । इदं च राज्यमृचं च कीटं च समं सुभिर्य रमणीथमा- १५ बहुजनमनुष्वं । इमानि चोद्यानानि चरप्रवराणि नानाविधपुष्प फलप्रतिमण्डितानि नानाशकुनिगणनिकृजितानि पुष्करिण्यचोत्पाप द्मकुमुदपुष्कोपशोभिताः हंसमचूरकोविचकक्रोधसारसनि कूजितः पुष्पितसहकाराशोकचम्पककुरबकतिलकंकेशरादिनानाद्रम तीरीपरिबद्या नानारत्नवृक्षवातिकासमलंकृता अष्टापदविनिबद्धा २० रनवेदिकापरिवृता रत्नजालसंछना यथर्तुकालपरिभोगा ग्रीष्मवर्ष शरदमतसुखसंवासः । इमे च शरदभ्रनिभाः केथपर्वतसदृशा पवतसदृश 1. २१२ ॥ ललितविस्तरः । महाप्रासादा जयन्तसम धर्मसुधर्मजमसमा शोकविगतमभूतो वितर्दिनिबृहतोरणगावइर्यकूटागारप्रासादतलसमलंकृताः रबकि ह्निजालसमीरिताः । इदं चार्यपुत्रान्पुरं तुगणवपणववीणबेलुः संपताडावचराम्पिलनकुलसुघोषकमृदङ्गपटहमृत्यगीतवादित्रसंगीति ५ संयोगसुभिजितं हास्यास्थीडितरमितसुखिलमधुरोपचारं । त्वं च देव युवानभिक्रान्तयौवनो नवो दहलवणः कोमल शरीरः शिशुः इब्सको अविकीडितः कामैः । अभिरमख तावदमराधिपतिरिव दशशतनयनस्त्रिदशाधिपतिस्ततः पश्चाद्भीभूता अभिनिष्क्रमिष्यामः । तस्यां च वेलायामिमां गाथमभाषत । १० रमतां च रतिबिधिज्ञां अमराधिपतिर्यथा चिदबलकि । पञ्चवृकीभूता ततपसे आरमिष्यामः । बोधिसत्त्व आह । अयं छन्दक अनित्यः खस्वेते कामा अध्या अशाश्वत विपरिणमधर्माणः प्रद्रुताश्चपला गिरिनदीवेग तुल्याः। अबखावबिन्दुवदचिरस्खयिनः उज्ञापना क्तमुष्विदसाराः १५ कदलीस्कन्धचहुर्बला जनवर्जेदात्मकाः शरदभनिभा चण बूवा न भवन्ति । अचिरखाथिनो विद्युत इव नभसि सविषभोज अमिव परिणामदुःखां मालतालतेवासुखदा अभिलिखिता बालबु दिभिशदकमृदुदोपमाः क्षिप्त विपरिणमधर्माणः । मायामरीचिस इशः संशविपर्याससमुत्थिताः । मायासदृशाश्चित्तविपर्यासविधापि २० ताः । स्मसदृशा दृष्टिविपर्यासपरिग्रहयोगेनातृप्तिकराः । सागर इव दुसरा लवणोदक इव तृषाकरा । सर्पशिरोवद्दर्शनीया १५ । अमिनिक्रमपरिवर्तः ॥ २१३ महाप्रपातवत्परिवर्जिताः पण्डितैः। सभाः सरणाःसादीनाः स दोषा इति ज्ञात्वा विवर्जिताः प्रागैर्विगर्हिता विद्वद्भिर्जुगुप्सिता आचैर्विवर्जिता बुधैः परिगृताि अर्धनिषेविता बातः । तत्र च चलायामिमां गथामभाषत । विवर्जिता सर्पशिरो यथा बुधै विगताि मोडघटो यथाशुचिः ।। ५ विनाशका सर्वशुभस्य छन्दका ज्ञात्वा हि कामान्न मि जायते गतिः तदा कन्दकः शल्यविचो यथा क्रन्दमानसतो ऽर्जुनेच दुःखी एवं वाक्यमब्रवीत् ।। दवा यस्यार्थि केचिदिह व्रजेविधा आरभन्ते व्रतान्। अजिनजटाधरमुदोर्घकशा नख अङ्क चीरास्तथा वकलाधार शुष्काङ्गनेके व्रतानाश्रिता । शाच स्यामाकगर्दूलभवाद्य ओमूर्धकाशपरे, गोन्नतां संश्रिताः। किं तु वय भवेम देश विशिष्टा जने चक्रवतींवरा लोकपालास्तथा शक्र वधंधरा याम देवाधिपा निर्मिता । १५ ब्रह्मलोकं च ध्याना सुखा काक्षिणः । तदिद नरबरिष्ठ राक्षं तव शीतमृते सुभिषे तथा । आरामोशनप्रासाद उपितं विजयन्तासमं । स्त्रिगारस्थं वदावे गोतवादी रती जुळसंगति २० संयोगि संशिधित । मुख कामगिमामा बजा सूरत ॥ ७ ॥ २१४ । ललितविस्तरः बोधिसत आह । कुन्दक शुणु यानि दुःखाशतामर्षिता पूर्वि जन्मान्तरे बन्धना गन्धमा ताडना तर्जना कामहतोर्मम। नों च निर्विणभूत् संस्कृते मानसं । ५ प्रमदवशगतं च मोहाकुलं दृष्टिजालावृतं अन्धभूतं पुरा । आत्मसंज्ञाहकारका वैदमावतिवृत्ता इमे धर्मजानतः। संभूता चपखचल नित्य में धैः समा विद्युभिः सदृशाः । सोमविन्दूपमा तुच्छ असारा जगत्मा च शून्यस्वभावा इमे सर्वशः । १० न च मम विषयेषु संरब्धते मानसं देहि मे छन्दका कष्टकालकृतं अवराजोत्तमं पूर्ण से मङ्गलाय पुरा चिन्तितां भेष्वि सर्वाभिभूः सर्वधमेश्वरो धर्मराजो मुनिः ॥ ० ॥ इन्दक आह । १५ इम विबुखाम्बुजपत्रलोचनां विचित्रद्वारा मरिबभूषितां । घनप्रमुक्तमिव विद्युत गर्भ नोपेचसे नयनगता विरोचत । इमांश्च वेणून्पगवां सुघोषक मृदङ्गवंशञ्च सगतवादितां । चकोरसोरा करबिडेनादितां यथालयं किरिणां भिदास्यसे । सुमनोत्पल वार्षिकचम्पकन्तथा सुगन्धमालां गुणपुष्पसंचयां । २० कालागुरूत्तमगन्धधूपनां नषेचसे ताननुलेपनान्वरान्। सुगन्धगन्धाश्च रस प्रणीत सुसाधिता थजनभोजनस्तथा । सशर्कर पारस सुसंस्कृत भाषेचसे देख कहि गमिष्यसि ॥ १५ ॥ अभिनिष्कमणपरिवर्तः ॥ २१ शीते च उपशानकुलेषनावर उष्णे च तानुरगसाचन्दन । तां काशिकावस्त्रवराम्बरां शुमां नोपचसे देब कहिं गमिष्यसि ॥ इमे च ते (देव) कामगुणा वि पत्र समूच देवेष्विव देवतानां । रमस्व तावदुतिसंबन्वितः ततो वनं याति शाकापुचः । बोधिसत्व आह । अपरिमितानन्तकल्पा अद्य छन्दका भुक्त मानि रूपाद्य शब्दाञ्च गन्धा रसा स्वर्ण मानविधा । दिव्य ये मानुषा न च तृतीरभूत । नृपतिवरसुतेन ऐश्वर्यकारापितं चातुपे यदा राजभूचक्रवतीं समन्वागतः सप्तभि रत्नभिः। १० इस्त्रिगर मध्ये गतः ॥ त्रिदशपति सुयामंदेवाधिपत्वं च कारापितं । बैभ्यश्चाहं च्यवित्वा इहाम्यागत निमंतो निर्मितेषु सानः आमिका च श्रिया उत्तमा १५ भुक्ते पूर्वं मया ॥ सुपुरि वशवर्ति मरेश्वरत्वं च कारापितं मुक्त कामाः समृद्ध बरा न च तूफारभूत । किं पुन अद्य मां हीनसंसेवतस्तृप्ति गदहं ममैतन्न संविधते ॥ अपि च इमु जनं अपिशम्यई छन्द दुःखितं शोककान्तार- २० संसारमध्ये स्वितं । डाउले उद्यमानं सदा । २१६ ॥ अतिविस्तरः ॥ अशरणमपरायणं मोहविचान्धकार जराव्याधिमृद्भयैः पीडितं । जन्मखः समभ्याहतं हतं शत्रुभिः ॥ अहमिह समुदानिया धर्मनावं महोत्यागशीलव्रतचान्तिवीर्यबल । दासंभार संघाततां सारमध्याज्ञयैवंधः संगृहीत हृदां ॥ ५ स्वयमहमभिरुखा नाबाभिमात्मानो ऽवतीर्य संसारश्रोत्रं अर्ह ताराचिये अन भगत । शोकसंसारकान्तारपोर्सिरागयहावतंबराकुले दुर । एव चित्तं मम ॥ ७ ॥ तदात्मनोत्तीवं इदं भवार्णवं सवैरदृष्टिराईशराचरें । १०) स यं तरित्या च अनन्तकं जगत् स्थले स्वयं अजरामर शिवे । तदा छन्दको भूथस्य माचवा प्ररुदन्नेवमाह । देव एवं व्यवसायस्य निश्चयः । बोधिसत्व ह । शृणु कन्दक मह निश्चयं मोबासत्वाणं हितार्थमुक्तं । १५ अवचसमव्ययं इदं मेरुरजय यश्च सुदुघलें ॥ इन्दक आह । कीदृश आर्यपुत्रस्य निश्चयः । बोधिसत्त्व आह । बचाशनिः परशुशक्तिशराश्च वर्षे विद्युत्सतानबलितः कथितं च लोहं । २० आदीप्तशैलशिखरा प्रपंतेषु मूर्जि नैवा अहं पुत्र जनेय गुफाभिलाष । १५] । अभिनिष्क्रमपरिवर्तः । २१७ तदा असनभगताः किलिकिला सुविपु कुसुमवृष्टिः। जय हे परममतिधरा जगति अभयदायका नाथ । न रज्येत पुरुषवत्र मानसे नभौ यथा तमर्जधूमकेतुभिः। न लिप्यते विषयमुखेषु निर्मल जले चाचा नवनलिनं समुद्भवं । अव खलु भिनवो बोधिसत्त्वस्य निश्चयं विदित्वा शान्तमतिश्च । देवपुत्र ललितयूहश्व देवपुचः कपिलवसूनि महानगैर सवंस्त्रीपुत्र पदारकदारिकानामपस्वापनमकुक्षत सर्वशदांश्चान्तधीपयामासतुः । अथ खलु भिघवो बोधिसत्वः सर्वे नगरजनं प्रसुप्तं विदित्वा अर्धरात्रिसमये चोपचितं ज्ञात्वा पुस्थं च नक्षत्राधिपतिं युक्तं जाया सप्रतं निकमणकाल इति ज्ञात्वा छन्दकमामन्त्रयेत न । छन्द माँ १० मैदानीं वेदय । प्रयच्छ मे कष्टकं समलंकृत्व मा च विलम्बिताः ॥ १५ समनन्तरोदाहृता च बोधिसत्वनयं वाग् अथ तत्क्षणमेव चत्वारो लोकपाला बोधिसत्व वचनमुपश्रुत्य सखकस्खकानि च भवनानि मत्व बोधिसत्वस्त्र पूजाकर्मण स्वैः स्वधैस्त्वरित त्वरित पुनरपि कपिलवसुमशनगरमागच्छति क । तव धृतराष्ट्रो महाराज गन्धर्वाधिपतिः पूर्वस्या दिश आगत ऽभूत । सार्धमनैर्गन्धर्वकोटिनियुतशतसहनीनातूर्य सगीतिसंप्रवा दितेन ।आगत्य च कपिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकृत्य यथागत! । पूर्व दिशमुपनित्रियास्वात् । बोधिसत्वं नमस्यमानः । दक्षिण दिशा विरूढको महाराजो ऽभ्यागतो अभूत् । २० साधुसंनकिः कुभाण्डकोटिनियुतशतसहीनीनामुक्ताहारप्रणिपलबि२२ ! तितस्विरः॥ न ' तेनानामणि रत्नपरिगृहीतैर्विविधगन्धोदकपूर्णघटपरिगृही : । आगत्य च कपिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकृत्य यथागत एवं दक्षिणां दिश मुपनिमित्वास्त्रात । बोधिसत्वं नमस्खमानः । पश्चिमाया दिगो विपायो महाराज आगतो ऽभूत । सार्धम ५ जैकेनीमकोटिनियुतशतसहवनीनामुक्तक्रपाणिप्रलम्बितैनीनामणि परिगृहीतैर्गन्धचूर्णपुष्पवर्यमेघसमुत्थितश्च मृदुभिः सुगन्धिभिर्नानावातैः प्रवायब्रिः। आगत्य च कापिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकृत्य यथागत एव पश्चिमां दिशमुपनिश्चित्यस्खत् । बोधिसत्वं नमस्यमानः । उत्तरस्वा दिशः कुबेरो मन्त्र आगतो ऽभूत् । सार्ध १० भनेकचलकोटिनियुतशतसर्वैजयतीरसमणिनपरिगृहीतंदपिकापा- विपरिगृहीतश्च वलितोल्कापालि परिगृहीतैर्धनुरसिशरशक्तितोमर- विश्वचषकनयभिन्दिपालादिनानाप्रहरणपरिगृहीतकुंडसंनद्धवसंतक वचितः । आगत्य कपिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकृत्य यथागत एवोक्त दिशमुपजिश्रियाघातः । बोधिसत्वं नमस्यमानः । १५ शकच्च देवानामिन्द्रः सार्ध जयशिवैिरागतो अभूत् । दिव्यपुष्पगन्धमाबविलेपनचूर्णचबरछत्रध्वजपटाकावतंसकाभरणपरिगृ होते : आगत्य कपिलवस्तुमहानगरं प्रदक्षिणीकृत्य यवागत एव सपरिवार उपर्यन्तरवे ऽस्यात् । बोधिसत्त्वं नमस्कुर्वन् । इति हि भिचबरछन्दको बोधिसत्वस्य वचनमुपचुवाश्रुपूर्ण २० नयनो बोधिसलमेवमाह । आर्यपुत्र त्वं च कालज्ञो बेलाइव समयशः। अयं चाकाल इसमयो ननु (तत्किमाज्ञापयधि) इति । बोधिसत्व आह । इन्द्रायं स कालः । । अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः । २१९ छदक आह। कखर्थपुत्र कालः । बोधिसत्व आह । यत्तभया प्रार्थितु दीर्घराची सत्वाणमर्थ परिमार्गता हि । अवाच्य बोधि अजरामरं पदं मोचे जगत्तस्य यणो उपखितः । इयमच धर्मता १० तत्रेदमुच्यते । भोमान्तरीयाश्च तदैव पापाः शकश्च देवाधिपतिः सयवः। यामाश्च देवतुषिताश्च निर्मिताः परनिमितद्युक्त तथिव देवः । वरुणो मनस्वी अपि नागराजा अगवतस्रश्च तथैव सागरः। अभियुक्त ते चाप्यभिपूजनार्थ नैष्क्रम्यकाले नरपुङ्गवख ॥ १० ये चापि कषायचरषु देवाः प्रशान्तचारी सह ध्यानगोचराः। अभियुक्त ते चाप्यभिपूजनार्थं त्रैलोक्यपूजयस्व नरोत्तमः । दशदिशो ऽभ्यागतवुडसवाः सहायाः पूर्वचरि चरन्तः । द्रक्ष्यामहे निष्क्रमणं जिनस्य पूजां करिष्यामि तवानुरूप = स चापि गुयाधिपतिर्महात्मा प्रदीप्तवचो नभसि प्रतिष्ठितः ।। १५ संनद्धगच बलवीर्यविक्रमःकरेण गृह्य ज्वलमानु वर्छ । चन्द्रश्च सूर्यो टभि देवपुत्र प्रदक्षिणं वामकु सुप्रतिष्ठित । दगळुली चङ्गमिभिगृहीत्वा नष्क्रम्यशब्दो विचारयति । पुष्य नक्षत्र सपरिषयों औदारिकं निर्मिणि आत्ममार्च । स्थित्वाग्रतस्तस्ख नरोत्तमस्य अमोघघोषाभिहतं प्रमुञ्चत ॥ २० सर्वे इव सिचः श्रुम तूव मद्भः पुष्यच्च युक्तः समयश्च गन्तु । अहं पि यास्यामि त्वयैव सार्ध अगुत्तरायों भव रागसूदनः । २५० संचोदकश्चोदयि देवपुत्र उत्तिष्ठ शोघं बनवीर्थउडतः। इतिांस्तारय सर्वसत्त्वान नेम्यकालः समुपस्थितम् । समागता देवसहस्त्रकवः । प्रवर्षमाणा कुसुमामनोज्ञान् स चापि पर्यङ्कबरे निषणो देवबृतौ धावति दीप्ततेजः ॥ ७॥ ५ दारकाय पुरुषा वाद्याभवन्दारिकाः नगर रस्त्रिक सर्वे ते शबित किलान्तमनसो यीपंथेभ्यश्छताः। इति चाश्वगाश्च सारिकशुकाः क्रवा मयूरास्तथा सर्वे ते शयिता कियान्तमनसः पश्यन्ति रूपं न ते ॥ ये च ते इडवतोमरधरः शाकं सुता स्थापिताः १० स्तिअवरधेषु तरणवरे ते चाप्यवलोपिताः। राजा राजकुमार पार्थिवजनः सर्वे प्रसुप्ताभवम् अपि चा गरिगणा विनप्रवसना सुप्ता न ते बुद्धिपू । स च तुझकतो मनवचनः कलविङ्कघोषस्वरौ । रात्रौ जिगत अर्धरात्रसमये तं छन्दकं अब्रवीत् । १५ साधू छन्दक देहि कङ मम स्वातंत शोभनं मा बिन कुछ में ददाहि यदि मे प्रियं मन्यसे । चपलं श्रुत्वा छन्दक अघुपूर्वजयगतं शमिने अब्रवीत् क्व त्वं यास्यसि सत्वसारधिवर। कि अश्वकायें च ते । काशः समयज्ञ धर्मचरणो कालो न गन्तुं वचित्। द्वारस्ते विचिता दृढार्गलता को दास्वते तान्तव । भक्केण मनसच चेतनवत्तै बार मुक्त कृताः इंड छन्दक हर्षितो पुन दुखी अचूणि च वर्तये । १५ ॥ अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः । २२१ हा धिक्लो मि सहाय कि तु कुक्मी धावामि कां वा दिने अयंतिजधरण वा मथितं शवश्च न संधारितु ॥ सा सेना चतुरङ्गिनी बनवती कि भ् करोतीह हा राजा राजकुमार पार्थिवजन नेमं हि बुध्यति ते । स्त्रीसंधः शयितस्तथा शयवती स्वापिता देवतेः हा धिगच्छति सिध्यते अस्य प्रणिधियंश्चिन्तितः पूर्वशः । १० देवाः कोटिसहस्र इष्टमनसस्तं छन्दवं अनुवन् साधू छन्द देहि कटकबर मा खेदयी गयी । मेरीमृदङ्गतूर्यनयुता देवासुरवीदिताः नैबेदं प्रतिबुध्यते पुरवरं औोस्वापितं देवतैः । पश्य छन्दक अन्तरोचविमले दिया प्रभा शोभते पश्य व बाहुबोधिसत्वनयुक्त ये पूजनायागताः। शके पश्च शचीपति बलवृतं द्वारस्थितं भजते देवांश्चाप्यसुराश्च किन्नरगण वे पूजनार्थागताः । युवा छन्दक देवताभ बचनं तं कण्ठकं आलपी एखागच्छति सत्वसारधिवरः स्वं तावदेथियसे । सो त वर्षिकु वर्णकाञ्चनखुरै खासकृतं इत्वना उपनेती युधसागरस्य वदनं रोदन्तको दुर्मना । एष ते वर चढणा हितकरा अश्वः सुतः शुभे गच्छ सिध्यतु तुभ्य एष प्रणिधिर्यश्चिन्तितः पूर्वशः। ये ते विश्वकरा व्रजन्तु प्रशमं यात्रां ऊत सिध्यतां भयही सर्वजगस्य वीक्ष्यददनः स्वर्गस्य शाश्वस्तथा ॥ १५ २२ ॥ ललितविस्तरः । सवी कल्पित पट्टिकारा धरणी शयनाद्यदा सत्यतः आरुडः शशिपूर्णमण्डलनिभं न अवराजोत्तमं । पाला पाणिविशुदपद्मविमला बसविंसु अबोत्तमे। शकों त्रज़ उभौ च तस्य पुरतो दर्वन्ति भागों ह्यये ॥ ५ आभा तेन प्रसुत अच्छविमला आभासिता मेदिनी सर्वे गन्त अपायसन सुखिता केशिनं वाथी तदा । । पुष्या वर्षिषु तूर्यकोटि रहि देवासुरास्तुष्टुवुः सर्वे इत्व प्रदक्षिणं पुरवरं गच्छन्ति इयान्विताः ॥ ७ ॥ पुरवरोत्तम देवत दीनमना उपगम्य गच्छति महापुण्ये १० पुरतः स्थिता कर दीनमना गिरया समाजपति पदमुचे ॥ समसाकुलं भुविमु सर्वपुर नगरं न भोभति वया रहितं । न ममाव काचि रति प्रतिकरी व्यक्तं त्वया च यदिदं भवनं । न पुनः श्रुतिवि च पक्षिगणे अन्तःपुर मधुरवेणुरवं । मङ्गशब्द तय गीतरत्वं प्रतिबोधनं तव अनन्तयशः । १५ दमें न भूय सुसिद्धगणां कुर्वन्तु पूजा तव रात्रिदिवं । ब्राथिवि गन्ध न च दिव पुनः त्वयि निर्गते नियतकेशगणे ॥ निर्मुकमात्रमिव पर्युषितं हि वक्तं क्षयाय भवनं तथा । मटरङ्गकप प्रतिभाति में त्वयि निर्गते न भूय तेबशिरी ॥ ओजो बलं हरसि वपुरे न च शोभत अदवितुबमिदं । २० वितथं ऋषीण वचनाच सुतं चेही विथछतु भुवि चकवलौ॥ अबलं भुबिमु शवलं उच्छिम बंश इह राजकुले । बर्ष असा प्रनष्ठ शाकगणे वयि निमंत महति पुष्टखङ्गमे ॥ इव । अभिनिष्कमणपरिवर्तः । २२३॥ अहमेव तुभ्ध यति गच्छयमी वध त्वं प्रचसि अमला विमला । अपि च कृपाकरण संबनिय व्यवलोकयत्र भवनं त्वमिदं । व्यवलोक् चैव । भवनं मतिमान् मधुरस्वरो गिरमुदीरितवान् । नई संवेचि कपिलस्य पुरं अप्राप्य जातिमरणान्तकरं । स्वानासनं शयनचमणी न करिष्य ऽहं कपिलवसुमुखं । ५ यावन्न लब्ध वरबोधि मया अजरामरं पदवरं ह्यमृतं ॥ ९ ॥ १० यदसौ जगप्रधान निष्क्रतु बोधिसत्व तत्र नभे यजन्तो वॉचिंसु अप्सराणां । एष महदचियो एष मदपुषर्च पुष्यार्थिकान चेयं अमृताफलस्य दाता । एन बहुकल्पकोटी दानदमसंयसेना समुदानितास्त्र बोधिः सत्त्रकरणायमाना । एष परिघुवशीलो मुन्नत अखण्डचारी न च काम नैव भोगाँ प्रायेंतु शीलरी । अप एष सद यान्तिवादी छिवन्ति अङ्गमङ्गं न च कोधु नव रोषः सत्रपरिचायणाषे । एष सद वीर्यवन्तो अविखिन्नकल्पकोपः समुदानिता बधिर्यष्टा च चक्षकोटीः॥ २० एवं सद ध्यानध्यायी शान्तामशान्तचित्तो थायित्व सर्वेकैश मोचयि सलथोटीः । एषो असङ्गमाज्ञः कव्यैर्विकल्पमुक्तो कल्पैर्विमुक्कचित्तो निनु भवते स्वयंभूः॥ २२४ ॥ ललितविस्तरः। एष सद भंचवितो करुणाय पारप्राप्त मुदितो उपचध्याची खात्रे पथि विधिज्ञः । एष पौ ऽतिदेवंदवो देवेभि पूजनीयो. शुभविमलशुद्धिचित्त गुणनियुतपारप्राप्तः । ५ शरणं भयार्दितानां दीपो अचथुषाणां बयन उपद्रतानां वैद्यश्चिरातुराणां । राव धर्मराजो इद्रः सहस्रनेत्रो अद्यस्वयंभुभूतः कायप्रशब्धचित्तो । धीरः प्रभूतप्रज्ञो वीरो विविक्तचित्तः १० शूरः किलेशघाती अजितं जयो जितारिः। सिंहो भयमहीनों नागः सुदान्तचित्तो चाषभो गणमधानः अन्तः प्रहीणकोपः॥ चन्द्रः प्रभासयन्तः सूर्यो ऽवभासकारी उस्का प्रधोतकारी सर्वत्तमविमुक्तः । १५ पर्ने अनोपलिप्तं पुष्पं । सुशीलपर्च मेरकम्पि शास्ता पृथिवी यथोपीय रत्नाकरो अबोभ्यः ॥ एस जितु केशमरो एन जितु स्कन्धमारो एन जितु मृयुमा भितो ऽस्य देव(पुत्रसारी । । २० एष महासागंवानों पथप्रतिष्ठितानां अष्टाङ्गमार्गश्रेष्ठ देशेष्यते नचिरेणाः ॥ १५ । अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः । २२५ अमरकोशघाती तमतिभिरविप्रमुक्तो भुवि दिवि च संप्रघुष्टो जितु नेष्यते स्वयंभूः । तृत स्तवितु अप्रमेयो वरपुरुषरूपधारी यत्पु त्वा स्वविवा भौम यथ वादिसिंहः॥ इति हि भिक्षवो मितिकान्तो बोधिसत्त्वो अतिक्रम्य श- ५ कयानतिक्रम्य कोठानतिक्रम्य मजगैनेयानामनुविनेये जिगमे यज्ञ थोवनेषु तत्र बोधिसत्वस्य रात्रिप्रभातो ऽभूत् । ततो बोधिसत्वों कष्टकादवतीर्य धरणीतले खित्वा तं महान्त देवनागयक्षगन्धर्वा सुरगरुडकिन्नरमहोरगसंघं विसर्जयति स्म । विसथं चान्नैतदभूत् । इमान्याभरणानि कष्टकं च छन्दकस्य हस्ते विसर्जयामीति ॥ १० अथ बोधिसत्वस्छन्दकमासत्वैतदवोचत् । गच्छ व छन्दक इमान्याभरणानि काठकं च गृहीत्वा निवर्तय च प्रदेशे ॥ यत्र छन्दको निवृत्तस्तत्र चैत्वं स्थापितमभूत् । अद्यापि तचत्वं इन्दकानि वर्तममिति ज्ञायते । पुनश्च कोधिसत्त्वस्यैतदभवत् । कथं हि मम चूडा च अत्रत्या १५ चेति । स खडून चूडां छित्वा अन्तरीयं विपति स्म । सा च चायचंता देवैः परिगृहीताभूत् पुत्रार्थे । अपि च गायत्रिंशत्सु देवेषु चूडामहो वर्तते । तत्रापि चेत्वं स्खपितमभूत् । अद्यापि च तचूडाप्रतिग्रहणमिति ज्ञायते ॥ पुनरपि बोधिसत्वस्वतदभूत । काञ्च हि नाम प्रज्ञया च २० काशिकानि वस्त्राणि । स चेद्वनवासानुरूपाणि काषायानि वस्त्र-

िलभेयं शोभनं स्यात् ।

1b २२६ । ललितविस्तरः । अघ शुद्धावासाथिकानां देवानामेतदभूत् । काषायैवधि- सत्त्वस्य कार्यमिति । तचेको देवपुत्र दिव्यं रूपमन्तर्धाय लुब्धक पण काषायवस्त्रप्रावृतो बोधिसत्त्लस्य पुरतो ऽस्यात् । अथ बोधिखवतमेतदवोचत् । स चेन्मे त्वं मापी काषायानि ५ वस्त्राणि दश इमानि ते ऽहं काशिकानि वस्त्राणि दद्यां । सो ऽवोचत् । एतानि वस्त्राणि तव शोभन्ते । इमानि मम ॥ बौधिसत्व आह । अहं त्वां याचामि ॥ ततस्तेन लुब्धकरूपिणा देवपुत्रं बोधिसत्त्वाय काषायानि वस्त्राणि दत्तान्बभूवन् । काशिकानि गृहीते । । १० अथ स देवपुत्रो गौरवजाततानि वस्त्राणि उभाभ्यां पाणिभ्यां शिरसि हवा तत एव देवलोकमगमत् तेषां पूजार्थ ॥ तच्छन्दकेन दृष्टमभूत् । तत्रापि चैत्वं स्थापितं । अपि तत्त्वं काषायवहण- मित्येवं श्वयते । यदा च बोधिसत्वेन चूडां छित्वा काषायानि वस्त्राणि १५ प्रवृत्तानि तस्खिन्समये देवपुत्रशतसहसा बाधा उदया आत्त मनसः परमप्रमुदिताः प्रीतिसौमनस्यता हीहीकारकिलिकिला संबंडिता निनदनिधषशब्दमकार्षीः। सिंचाथ भो मायी कुमारः प्रणजितः । स ईयमनुतरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुध्य धर्मवी प्रवर्तयिष्यति । अज्ञयज्ञातिधर्माणाः सत्वान्नात्वा परिमोचचि- २० चेति । यावजराव्याधिमरखशोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्वोपायासेभ्यः परिमोष्य संसारसागरात् पारमुत्ताचीगुत्तरे दमे उभये ? के । अभिजिकमणपरिवर्तः २२ जितपद्भवे सिद्धे विरबसे मृते धर्मधाती प्रतिष्ठापयिष्यतीति ॥ स च शब्दः शब्दपरंपरा वावदकनिष्ठभवनसमुन्नतो ऽभूत् । ततो ऽन्तःपुरिकाभिः कुमारमपश्यन्तीभिःयष्मिकवार्षिकहैि मन्तिकेषु प्रासदिष्वासनेषु च गृहेषु परिमार्गमाणा यदा न पश्यन्ति च । तदेकीभूताभिः कुररीभिरिवोत्कृष्टमभूत् । तत्र काश्चित्स्त्रियः ५ परमशोती व तांति छन्दन्ति स्म । काविघातः काञ्चिद्दतं इति क्रन्दन्ति स्म । काञ्चिद्य नाथति क्रन्दति स्म । कालिवा स्वामिन्निति । काश्चिन्नाप्रियवचनप्रलापैः काश्चित्रनायपरि- सर्पिषा वदन्ति स्म । कायिकीयपकर्षिकया काश्चिदन्योन्य- मुखावलोकितया शुदन्ति म् ि । काचिच्चबुपरिवर्तिकाया काधि- १० स्ववदनानि वस्त्रैरुकाव वदन्ति स्म । काबिदूक पाणिभिः प्रस्फ टयन्त्यः काञ्चिहृदयं पाणिभिस्ताडयन्यः काचिदङ्गपाणिभिः प्रस्था टच न्यः काश्चिच्छिरसि काञ्चिच्छिरः पांशुभिरवकिरन्त्य वदन्ति स्म । काश्चिद्विचिन्नकेश्यः शश्चित्रों में विद्यालयः काचिदूर्घबाहव उच्चेत्क्रोशन्ति । काञ्चिभूय इव दिग्धविद्धः सहसा प्रधावन्त्यो १५ वदन्ति स्म । काञ्चितकसिता इव बदखः अविकम्प्यमाना वदति स्त्र । काञ्चिद्धरणीतले चिनिपतिताः किञ्चित्प्राणाः काश्चिच्चारुत्वि स्रमत्स्या इव पृथिव्यां परिवर्धमाना वदन्ति स्म । काञ्चिदूचिना इव वृक्षाः सहसा धरणीतयो निपत्य वदति स्म । तं च शब्दं राजा श्रुत्वा भक्यानामन्त्रयते । किमेतदुकं , २० रनपुरे शब्दः सूयत । शाक्या विद्याथ कथयन्ति च । कुमारः 1B २२८ । ललितविस्तरः । किन महाराजन्तपुंर न दृश्यते । राग आह । किमी नगरवा राणि पिधयत । कुमारमभ्यन्तरे मृगयामः । ते सन्तबंडिभृगयन्ते स्म । सान्तर्बहिभृगयमाना न पश्यति स्म ॥ महाप्रतापवपि गौतमी पद्विमाना महीतले परिवर्तते । । ५ राजानं शुद्धोदनमेवमाह । चिप मां महाराज पुत्रेण समञ्जिनीं ततो राजा चतुर्दिशमदूतान् प्रेषयति स्म । गच्छत थाव कुमार च पराय ताबा निवर्तय । नैमित्तिकै पबिकैश्च शकृतमभूत् । मङ्गलद्रेण बोधिसत्व १० अभिनिष्क्रमिष्यतीति । ते मङ्गलहरिणः गच्छतः पशनि च । अन्तरा पषि पुष्पवर्षे अपतितं । तेषामेतदभूत् । अनेन पथा कुमारी अभिनिर्मीत इति । ते स्वल्पमन्तरं गत्वा तं देवपुत्रं पश्यन्ति स्म । बोधिसत्वस्व काशिकवस्त्रावि शिरसि कृत्वा आगच्छन्तं । तेषामेतदभूत् । इमानि १५ खलु कुमारस्य काशिकवस्त्राणि । मा खल्वनेनैषां वस्त्राणामर्षे कुमार जीविताद्वापरोपितः स्यात् । गृहीतंगमिति । भूयः पश्यन्ति स्म । तस्य पृष्ठतस्कन्दवं कष्ठकमाभरणानि चादायागच्छत् । ततस्त परस्परमूचुः। मा तावब्रोः साहसं मा कार्छ । एष छन्दको धाग च्छति कण्ठकमादाय यावदेन प्रच्छामः | २५ ते इन्दनं परिपृच्छन्ति । । हे छन्दक मा खल्वनेनेव पुरुषेण काशिकानां वस्त्राणामधीय कुमारो जीवितह्यपरोपितः स्यात् । २२७ छन्दक अहः । होतदपि त्वनेन कुमारस्य काषायानि वस्त्राणि दत्तानि । कुमरण चवैतानि काशिकानि वस्त्राणि दत्तानि । अथ स देवपुत्रतानि वस्त्राप्युभाभ्यां पणिभ्यां शिरसि कृत्वा तत एव देवलोकमगमत तेषां पूजार्थं । एवं च ते भूयश्छन्दकं परिपृच्छन्ति छ । तत्किं मन्यस ५ छन्दक गच्छामो वयं । शक्यः कुमारः प्रतिनिवर्तयितुं । सं आह । मा निवत्वंः कुमारो दृढवर्यपराक्रमः । एवं च तेनोक्तं । न तावदहं पुनरपि कपिलवस्तुमहानगरं प्रयच्छामि । बाबवे नानुत्तरा सम्यक्तं बोधिमभिसंबुध्येति । यथा च कुमारेणोक्तं तथैव तद्भविष्यति । तत्कस्मात् । अनिवार्यः कुमारों डूडवीर्यपराक्रमः॥ १० ततछदकः कठकमाभरणानि चाद्यान्तःपुरं प्राविशत् । ततस्सान्याभरणानि चिरेण कालेन भद्रिकस्य शाक्यकुमारस्य महा नाबो ऽनिश्चयस्व चावध्यन्त स्म । तानि महातारपचयसंघटनका यार्थमन्वै नारायणसंहनना न शक्नुवन्ति स्म धारयितुं । यदा न कश्चित्तानि धारयितुं शक्नोति च । तदा भवानत्रापत्य गीतस्वा १५ चिन्तितमभूत् । यावदवमिमान्याभरणानि पश्यामि तावन्मम इदर्थे शोको भविष्यति । यवहमिमान्याभरणानि पुष्करिण्यां प्रक्षिपेय मिति । ततो महाप्रजापती गौतमी ताम्याभरणानि पुष्करिण्यां प्रक्षिपति स्म । अद्यापि सा आभरणपुष्करिणीत्वेवं संज्ञायते । निष्क्रान्तु शूरो यद् विड् बोधिसन्नो नगरं विद्युद्धं कपिलपुर समयं । २३० । कलितविस्तरः । मन्यन्ति सर्वे भवनगतो कुमारो अन्योन्य इष्टाः प्रमुदित आलभन्त । गोपा विबुवा तथः अपि स्त्रिगारा शयनं निरीची न च दृशि बोधिसत्वं । ५ कोसु मुक्तो नरपतिन अगर हा वज्ञिता वः कहि गतु बोधिसत्वो ॥ राधा झुणिवा धरणितलें निरत इतोसु कृत्वा अहो मम एकपुचो । स समिती ही । जलघटसंप्रति १० आश्वासयत बहुशत शाकिनां । गोषा शयातो धरणितलें निपस्य कशां लुनत अवशिरि भूषणानि । अहो सुभाष्र्ट मम पुरि नायकेना सर्वप्रियभिनचिरतु विप्रयोगः । १५ पासुकपा विमलविचित्रिताङ्ग अच्छा विशुद्ध जगति प्रिया मनापा । धन्या प्रसस्ता दिवि भुवि पूजनीया क्क व गतो ऽसी मम शथि छोरयित्वा । न स्वि पानं न च मधु न प्रमादं २० भूमौ शयवे जटमकुटं धरिष्ये । ज्ञानं जहित्वा व्रततप आचरिष्ये यावन्न द्रथे गुणधक बोधिसत्वं । २३१ १५] ॥ अभिनिष्क्रमपरिवर्तः । उद्यान संवें अकाल अपत्रपुष्या हारा विशुद्धा तमरजपशुतुल्याः। में न शोभी अटवि पुरं प्रकासं यत्तेन त्यक्तं नरवरपुङ्गवेन । हा गीतवाद्याः सुमधरमजुघोषाः हो इस्त्रिगरा विमडितभूषणाभिः । हा हेमजालैः परिस्फुटमन्तरिम न भूयु द्वे गुणधरविप्रहीण । मातृस्वसा च परमसुख प्राप्ता १० आश्वासयाती । दहि शक्यन्ये । पूर्वे च उक्तं नरवरपुङ्गवेन कतीचि लकि जरमरणतममोघं ॥ स चा महर्षी कुशलसहस्रवर्णाः षड्योजनानी प्रतिगतु रात्रिष । १५ छन्दस्ख देती हयवय भूषणानि छन्द गृहीत्वा कपिलपुरं प्रयाहि । मातापितृणां मम वचनेन पृच्छ । गतः कुमारो न च पुन शोचधा । बुद्धित्व बोधिं पुनरिहमागमिष्य धर्म शृणित्वा भविष्यच शान्तचित्ताः ॥ २० छन्दो रुदन्तं प्रतिभणि नायकस्य न मे ऽस्ति शक्तिर्बलत पराक्रमो वा । २३२ । ललितविस्तरः । हतेषु महो नरवरतिसंघाः छन्दा क्क नीतो गुणधक बोधिसत्व ॥ मा ताहि छन्दा प्रतिभणि बोधिसत्त्व तुष्टा भवित्वा अपि मम अतिसंघाः । ५ शास्तारसंज्ञा त्वयि सद भविष्यन्ति प्रेमेण माधं वयमपि वर्तिष्यन्ते । छन्दो गृहीत्वा हयवद भूषणानि उद्यानप्राप्तो नरवरपुङ्गवस्य । उद्यानपालः प्रमुदितु वेगजातो यानदशब्दं प्रतिभणि शकिञ्चन ॥ १० अयं कुमारो इथव च छन्दक उवानप्राप्तो न च पुन शोचितव्यो । राजो अश्विना परिवृतु भकियेभिः उवानमान्न प्रमुदितु वेगजातो ॥ । १५ मा विदित्वा इदमतिबोधिसत्त्वं न चापि हृषीं न च गिर श्रद्दधाति । भस्वनमेतद्विनिगतु यत्कुमारो अप्राप्य बोधि पुनरिह अगमे । इह तु राजा हयवय इन्दकं च २ उत्कोषु कृत्वा धरणितले निरतो । ० हा माझा पुत्र मुकुशलमतवाद्य क्व त्वं गतो ऽसी बिबहिब सर्वराज्यं । १५ । अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः / २३३ साधु भणाही वचन सनेह कदा किं वा प्रयोगः क च गतु बोधिसत्त्वः । केनाथ नीतो विचरित कन द्वारा पूजा च तस्य कथ ऊत देवसंधः ॥ छन्दो भणाती शुणु मम पार्थिव। रात्रं प्रसुप्ते नगरि सवालखुजे । स मजुघोषो मम भणि बोधिसत्वो इन्दा ददाही मम लघु अक्षरावें ॥ ओो बोधयामी नरमणि नारिसंधं pg सुप्ता प्रसुप्ता न च गिर ते इणन्ति । स रोदनो ददि अह्न अश्चराओं हत नाही हितकर येन कामं ॥ शक्रेण बरा विवरित यन्त्रयुक्ताः यालाचतस्रो ह्यचरणे शिलिष्ठाः । १५ आदि शूर प्रचलित बिसहस्राः मागों नभेविन्सुविपुत्र येन क्रतो । आभा प्रमुक्ता विहततमोऽन्धकारा पुष्पा पतिं तुरियशता रणि । देवा तविंसू तथपि हि चाप्सराशी नभसा प्रयातो परिवृतु देवसं धीः । २० छन्दो गृहीत्वा हर्षवर भूषणानि अ गर्रे सो उपगतु रोदनो । २३४ । ललितविस्तरः । ह्वा तु गोपा इथवक छन्दकं च संमूर्धयित्वा धरणितले निरस्ता ॥ उद्युक्तं सर्वं सुविपुलारिसंधाः वारिं गृहीत्वा स्नुषविमु शाक्यकन्यां । ५ मा हैव कालं करिष्यति । भोकामना द्वाभ्यां प्रियाभ्यां बहु भावि विप्रयोगों में स्थामं बलित्वा सुदुःखित शावकन्या क ठे ऽवगम्या हयवर अञ्चरात्रे । अनुसरित्वा पुमिक कामीडां १० नानाप्रतापी अजपति शोकप्राप्ता ॥ ७ ॥ । हा मह प्रीतिमानना हा मम नरपुङ्गवा विमलचन्द्रमुखा । हा मम सुरूपा हा मम वरणा विमलतेशधरा ॥ व मम अनिन्दिताङ्गा सुजात अनुपूर्वउन्नता असमा । हा मम गुणायधार् िनरमभिः पूजिता परमकारुणिका ॥ १५ हा मम वलोपयेता नरायणामवन्निहतशत्रुगणा । हा मम सुमङघोषाः कलविङ्कतस्वरा मधुरत्रहरुता । हा मम। अनन्त।तें शतपुण्यसमुद्भता विमलपुष्खधरा । हा मम अनन्तवर्णा गुणगणपतिमण्डिता ऋषिगणप्रतिकरा ॥ हा मम सुज्ञातता विनिवण उत्तमे धमरगीतते । २० हा मम विघुष्टशब्दा दिवि भुवि अभिपूजिता विपुलानमा ॥ कमललोचना हा मम रसारख्या विश्वं कनकनिभा । हा मम सुशुदन्ता मौथरतुषारसंनिभसहितदन्ता ॥ १५ । अभिनिष्क्रमणपरिवर्तः 1 २३५ हा मम सुनास सुभू ऊर्णधुमुखान्तरस्थिता विमला । हा मम सुवृत्तकन्धा चापद एोयजब वृत्तकटी ॥ हा मम महतोरू करचरणविशुश्शोभा ताम्रज । रति तस्य भूषणान पुखहि कृतानि पार्थिव प्रीतिकरा । हा मह्य मीतवाद्य वरपुष्पविलेपना शुभच्छतुप्रवरे । हा मद्य पुष्पगन्धा अन्तपुरि गीतवादितईषंकरा । हा कष्टका सुझाता मम भर्तृ सहायकस्वया के नीतो । हा छन्दया निकषा न बोधयसि गच्छमानक गरवरि । गच्छत्ययं हितकरो एका गिर तस्मिन्नन्तरि न भसि कफात् । इतु अद्य सुरवरातो गच्छति नरदम्य सारथिः काकतिकः ॥ १० कथ वा गतो हितकरो केन च निष्कमितो इतु सराजकुलात् । कतमां दिशामनुगतो धन्यो बगगुदवता यास् सखी ॥ अतिदुःख मत्व छन्दो निधिदर्शिय च उतृता च ददा। सर्वैर्जनश्च छन्दा मातापितृनित्यवर्णिता पूजामियाः । तानपि अहित्वं निर्गतं किं पुनरिम इस्विकामरतिं । १५ हा धिक् प्रियैर्वियोगो मटरङ्गखभावसंनिभा अनित्वा । संशग्रहेण बाला दृष्टिविपथीस निर्जिता जन्माच्युति । मानेव तेन भणितं नास्ति जरामरणसंस्कृतं काचि सखा । परिपूर्यतो ऽस्य असा सूतू बरबोधिमुत्तमां दुमवरिखे । बुद्धिव बोधिविरजं पुनरपि एतू इहा पुरवीर अङ्गिन् १०॥ २० छन्दकः परमदीनमानसो गोपिकाय वचनं इशित्वना । सायुकडगिर संप्रभाषते साधु गोपि निगृणहि मे वचः ॥ २३६ ॥ ललितविस्तरः । राचिये रहसि थामि मधुमे सर्वगरिगणि संप्रसुप्तकं । सो तदा च शतपुण्खउन्नतो आलंपति मम देहि कराढकं ॥ तं निशम्य वचनं तदन्तरं तुम् ऐचमि शनि सुप्तिकां । उच्चघोषु अहु तत्र मुञ्चमी उत्थि गोपि अयु याति ते प्रियो ५ देवता वचनु तं जिरोधथ एक इस्त्रि नपि कालिं बुध्यते । रोदमान समलंकरित्वना अश्वराचु ददमी नरोत्तमे । कठको हिपति उग्रतेजस् कोशमाचु स्वरु तस्य गच्छती । न च कवि कृणुते पुरोत्तमें देवताभि ओखापनं कृतं । वर्णरूप्यमणिकटिता मही कण्टकस्य चरणी पराहता। १७ सा रणी मधुरभीष्मशोभना नो च केचि कुर्वन्ति मानुषाः। पुष्य युक्त अनु तचि अन्तरे द्रव्योतिष में प्रतिष्ठिता । देवकोटि गगणे कृताञ्जली औनमन्ति शिरसा भिवदिह । यक्षराक्षसगणपस्खिवा लोकपालचतुरो महर्धिकाः । कडक चरण करे न्यसी पन्नकेशविशुचनिर्मलं । १५। स च पुत्रशततमदब्रतो आवही कुमुदवर्चिकोपमं । यद्भिर धरण प्रकल्पिता बुद्धघ स्फुट अभनिर्मला । शक्र देवगुरुः शचीपतिः स्वाम द्वार विवरौ तदनर्तरि । देवकोटिनयुतं पुरकृतो सो व्रजी अमरनागजितो ॥ संशमात्र इह आति काठको लोकबाधु वहृत्ती नभोऽन्तरे । २० देवदानवगण सहिकाः ये वदन्ति मुगतख गच्छतः । अप्सरा कुशलगीतवादिते बोधिसत्त्वगुणभाषमानिकाः । कच्छकस्त्र बलु ते ददन्तिकाः सुधि घौषु मधुरं मनोरमं । १५ ॥ अभिनिष्कमपरिवर्तः । २३७ कशठका वह हि लोकगायकं भीषशीन म बनेहि खेदतां । नास्ति ते भयमपायदुर्गतिं लोकनाचमाभिधारयित्वा । एकमेक अभिमन्हते सुरों वाहणं कि अड़ लोकनाथते । न च किंचिदपि देशी देवकोटिचरणेन मर्दितं । (त पशय कठक नभोऽन्तरे इमं मा संखितु विचिचशोभनं । ५ रत्नवेदिकविचित्रमण्डितं दिव्यसारवरगन्धधूपितं । एन कष्ठक शुभेन कर्मणा । चायत्रिंशभवने सुनिर्मिती । अमर परिवृतः पुरस्कृतो दिव्यसामरतिभी रमिष्यसे । साथ गोपि म खु भूयु रोदही तुष्ट भोहि परमप्रधर्षिता । १० द्रवसे नचिरतो नरोत्तमं बोधिप्राप्तमर्मर पुरस्कृतं ॥ ये नराः सुश्रुतकर्मकारकाः ते न गोपि सद रोदितव्यकाः । स च पुत्रशतंतेज़डन्नत हर्षितव्य न स रोदितव्यकः । सप्तरात्र भणमागु गोपिक सा वियूह नपि शक्य पितृ । । या विधूह अभु तव पार्थिवं निजमन्ति नरदेवपूजित ! लाभ तुभ्ध परम अचिन्क्षिया ये उपखितु जने हितंकरो । १५ मद्य सं िवकमत्र वर्तते त्वं हि मेधसि यथा नरोत्तमः ॥ इति ॥ । इति श्रीललितविस्तरेऽभिनिष्क्रमणपरिवतों नाम पञ्चदशोऽध्यायः ॥ एवं खलु भिचवल्छन्दको बोधिसत्वाधिस्थानेन राज्ञः शुद्ध दनस्च गोपीथाः शाक्यकन्यायाश्च सर्वत्र वानपुरस्य सर्वत्र च । २७ शबगणस्य शोकविनोदकथमकार्षीत् । २३८ इति हि भिवयो बोधिसत्वो लुब्धकरूपाय देवपुत्राय का शिकानि वस्त्राणि दत्वा तस्ख सकाशात्काचायानि वस्त्राणि गृहीत्वा स्वयमेव प्रव्रज्या लोकानुवर्तनामुपादाय सत्वानुकभायै सत्वपरिपा चनाचें ॥ में सच बोधिसत्त्वो येनैव शचा ब्राह्मणा आश्रमस्तेनोपसृक् मव । सा बोधिसत्व वासेन भक्तन चोपनिमन्वथते स्म । ततो बोधिसत्वः पद्मया त्रास आश्रमं गच्छति स्म । । तथापि बोधिसत्वो मांसेन भक्ति न चोपनिमन्त्रितो ऽभूत् । ततो रैवतस्य ब्रह्मर्षेराश्रममगमत् । । असावपि बोधिसत्वं १० तथैवोपनिमन्त्रयते स ' तथा राजको ऽपि दतृमदण्डिकपुत्रो बोधिसत्वमुपनिमन्त्रयते स्म । इति हि भिघवो बोधिसत्वो ऽनुपूर्वेण वैशली महानग रीमनुप्राप्तो ऽभूत् । तेन खलु पुनः समर्चनराजः कालापो वैशलीमुपनिमूल १५ प्रतिवसति सा । महता श्रावकसंधेन साधु त्रिभिः शिष्यशतैः ॥ २ शिवभ्व आकिंचन्वायतनसहन्नतायै धर्म देशयति स्म । स बोधिसत्वं दूरत एवागच्छन्तं दृषद्वयंप्राप्ताः शिष्यानामन्वयते स्म । पश्चात पश्यत भो रूपमस्येति । ते ऽब्रुवन् । एष होतत्पश्यामः । एनमतिवियनीयं । ततो ऽहं भिडव याराडः कालापस्तनोपसंहस्याराडै काला २० पमेतदवोचत । चरयमहं भो आराई कालपे ब्रह्मचर्यं । सो ऽवोचत् । चर भी गीतम तथाप्येण धनवाने यभिवादः कुलपुत्र इल्पकाशमाराधयति । १६] ॥ बिम्बिसारपसंशमणपरिवर्तः ॥ २३ तस्व में भिडव एतदभूत् । अस्ति मे छन्दो अस्ति वीर्यमस्ति धृतिरति समाधिरति प्रश यन्वहमेको क्षमता आतापी व्यपछष्ट विरथे । तस्य धर्मस्ख प्राप्तये साचात्क्रियायै । अथ खल्वहं भियवों को ममत्त आताची बपच्छटो बिह रन्नल्पतग्रीवं तं धर्ममध्यवगच्छन्सचादरें ॥ अथ खल्वहं भिषवो येनारदः कायापलीनोपसं तथैतदवोचत् । एतावन्नो त्वया इराद्ध धर्माधिगत: साचाकतः ॥ सो दबोचत् । एवमेतन्नो गौतम ॥ तमहमबोचत् । मयापि भ एष धर्मः साक्षा स्कृतो ऽधिगतः ॥ सो ऽवोचत् । तेन हि भो गौतम यदई धर्म आशामि भवानपि तं जानाति ये भवनाति अहमपि तं - १० गामि । तेन आवामुभावपीमं शिष्यगणं परिहरावः ॥ इति हि भिषच आरडः कालाप परमया पूजया मां पूषयति स्म । अन्तेवासिषु च मां समानार्थतया स्वापयति स्म । तस्व मे भिघव एतदभूत् । अयं खल्वाराडस्व धर्म न नेयी थिकों ने नियति तकतरम् सम्यग्दुःखचयाय चन्वहमत उत्तरि १५ पर्येषमाणबीरेयं । अच खल्वहं भिंचवों अथाभिरामं वैशाच विवच मगधेषु च अक्रान्तो ऽभूत् स ई मगधषु चर्या चरन् । चैन मागधकानां राजगृहं नगरं तदनुसृतो येन च पाण्डवः पर्वतराजानोपमेकान्तो बभूव ! तवाहं पाण्डवे पर्वतराजपावें न्याहार्यं । एकाक्वंद्वितीयों २० सहायो ऽनैर्देवकोंडिनयुतशतसहसैः संरचितः । २४० । ललितविस्तरः। छ। ततो ऽहं कथमेव संनिवाघ पात्रचीवरफादाय तपोदरेण राजगृहं महानगरं पिण्डाश्च प्राविवत् । प्रासादिकंगाभिधान्तेन मति कान्तेन व्यवलोकितेन संमिञ्जितेन प्रसारितेन प्रासादिकंग संघाः टपटपात्रचीवरधारणेनाविचिन्निरिन्द्रियैरबहिर्गतेण मानसेन निर्भि ५ तवत्तलपात्रधरवयुगमात्रं पशून् । तत्र मां राजगृहका मनुष्या इव विजिता अभूवन् । किं स्विदर्थं ब्रह्मा भविष्यति अतो देवानामिन्द्रो अहो स्विदिश्रवणो अहो स्वित्किंचिद्विरिदैवतं । अथ विमलधरो ह्यनन्ततेजो वयमिह प्रव्रजिघान बोधिसत्वः। १० शान्तमनु दान्त दर्यवन्तो विहरति पाण्डवश्रेलराजपावें । रजनि चिरातु ज्ञात्व बोधिसत्वः परमसुदर्शनियं निवासयित्वा । पात्र अतिगृहीच नीचमानो प्रविशति राजगृहं सपिण्डपात्रं । कनकमिव सुधातुजातरूपं कवचित लवणत्रिंशता दिभिश्च । जरना तय गरि मेचमाणो न च भवते क्वचि तृप्ति दर्शनम् । १५ वीथि राचित रत्नवस्त्रधार्य अवशिरिया जनु याति पृष्ठतोऽस्य । को नु आयु अदृष्टपूर्वस । यस्य प्रभाय पुरं विभाति सर्व ॥ उपरि स्विहि नारियां सहस्रा तथरिव द्वारि तथव वातवने । रघ मरित गहि शून्य कृत्वा नरवल प्रेक्षिषु ते अनन्वकमीः । न च भुयु क्रयविक्रयं करोन्ती न च पुत्र सौण्ड पिबन्ति मद्यपानं २० न च ब्रूहि न च वधिषे रमते पुरुषवरस्य निरीक्षमाय रूपं । पुरुष त्वरितु च्छि राजगेहं अवचिषु राज म बिम्बिसार तुद्यो। देव परम तुभ्य बध लाभा वयमिह ब्रह्म पुरे चरति पिण्डं । ॥ बिम्बिसारोपसंक्रमणपरिवर्तः ॥ २४ कचि अवचि शक्र देवराजो अपरि भणन्ति सुयाम देवपुत्रः । तथ अपि संतुषितं च निर्मित अपरि भणन्ति सुनिर्मितेषु देवः । काचि पुन भणन्ति चन्द्रसूर्यौं तथपि च राहु बलिद्य बेमचिली। केचि पुग भणति वाचमेवं अयु सौ पाण्डवश्रेलराजवासी । वचनमिसु वशित्वं पार्थिवोऽसौ परम उदयमना खितो गवावे ॥ ५ प्रचति वरसत्व बोधिसत्वं जलतू शिरोय सुधातुकावनं च ॥ पिण्ड ददिय राजा बिम्बसारः पुरुषमवोचन्निरीय क्व प्रयाती । इदं गिरिवरं स गच्छमानो अवचिषु देव गतः स शैलपाईं ॥ रजनि विगतु आत्य बिम्बिसारो महत जनैः परिवारितो नरः। उपगमि पाण्डव शीलराजसूत्रे शिरिय बसन्तु तमदृशाति, क्षेत्र १० धरणि व्रजितु यानि ओहित्वा परमसुगौरव प्रेचि बोधिवं । मेषरिव या वकम्प्यमान न्यसिच्य तृषाणि निषण सोफिकेन । शिरसि चराणि वन्दयित्व राजा विविधकथां समुदाहरित्ववोचत् । ददमि तव उपाधु सर्वराज्याद् रम इह कामगुणैरहं च पिण्डं । अभयति गिरि बोधिसत्व च धरणिपंते चिरमायु पालयस्व । १५ अहमपि अविजह्या राज्यमिष्टं प्रव्रजितो निरपथि शान्तिर्हतः ॥ दइ तत्रणयवनपेतः शुभतनुवनिभो ऽसि बैगप्राप्त । विपुलधन प्रतीच्छ गरिसंधं इह मम राशि वसहि भङ्ग काम ॥ परमप्रमुदितो ऽस्मि दर्शनात्ते इवचिषु स मागधराज बोधिसत्त्वं । भवह मम महायु सर्वेरा अङ तव । दास्थि प्रभूत भूझ काम। २० आ च पुन वने वस्त्राहि शुन्धे । भुयु तृणेषु वसहि भूमिवासं । परमसुकुमाश्च तुम कायो इह मम राधि वसहि भुङ्ग काम ॥ 1 २४२ । ललितविस्तरः । अभणति गिरि बोधिसत्व आश्रण अकुटिलभ्रमणिया हितानुकम्पी । खति धरणिपाल ते ऽस्तु नित्यं न च बहु कामगुभिरर्थितोऽस्मि। काम विषसमा अनन्तदोषा नरकप्रपातन संततिर्यग्योनौ बिदुभि विगर्हित चाप्यनार्यकामा जहित मया यत्र पक्वेटपिडे ॥ ५ काम दुमला यथा पतली यधमिव बध बलाहका व्रजन्ती । बभूव चपलगामि मायतं वा विकिरण सर्वशुभस्य ववनीया । काम अलभमान दद्यन्ते तथ अपि लब्ध् म तृप्ति विन्दयन्ती। यद पुल अवशस्य भक्षयन्ते तद महदुःख जनेन्ति घरकामा । काम धरणिपास ये च दिया तथ अपि मानुष काम ये प्रणीता। १० एकु नया समेत सर्वकामां न च सौ तृप्ति लभेत भूय एवान् ॥ ये तु धरणिपात्र शानदान्ता आर्य अगाव धर्मपूर्णसंज्ञा । प्रज्ञविदुष तृप्त ते सुतृप्ता न च पुन कामगुणेषु काञ्चि तृप्तिः ॥ काम धरणिपाल सेवमाना पुरिम न वियति कोडिसं कृतम्। लवणबलः यथा हि नाक पिवा भूय तूष वर्धति कामसेवमाने । १५ अपि च धरणिपाल पशष्ट कार्य अध्रुवमसारकु दुःखयन्त्रमेतत् । नवभि व्रतमुखः सदा श्रवन्तं न मम नराधिप आमदरागः । अहमपि विपुलां विबद्ध काम तथपि च स्त्रिसहनीयां । अनभिरतु भवेषु निर्गतो ऽहं परमशिव वरबोधि प्रामुकामः॥ राक्षा आह । २० कतमदिशि कुतो गतोऽसि भिचो क च तव जन्म व ते पिता के माता । चत्रिय अथ ब्राह्मखो ऽथ रजा । परिकच भिजु यदा न भार संशt १६] । बिम्बिसारोपसंक्रमपरिवर्तः ॥ २४ बोधिाम आह । ऋतु fत धरणिपाल शाकियानां कपिपुरीं परी मुश्चद्धिस्फीतं । पितु मम शुद्धोदनेति नावाः तनु अहु प्रस्रत्रितो गुणाभिलाषी । राजा आस । साधु तव सुदृष्टदर्शन ते अनु तव जन्म वयं पि तस्य शिष्यः। ५ अपि च मम समस्त अश्येना वमपि निमन्त्रितु कामवीतरागों । यदि वब अनुप्राप्त भौति बोधिः तद् मम सति भोति धर्मस्यामि । अपि च मम पुरा सुलब्ध लाभा मस विजिते वससीह यस्यंभो । पुनरपि च खानि वन्दयित्वा कृत्वा प्रदक्षिणु गौरवेण राजा । स्वकजनपरिवारितो नरेन्द्रः पुनरपि राजगृहं अनुप्रविष्टः । १० मगधपुरि प्रबेनि लोकनाथो विहरिव भान्तमना यथाभिप्रायं । अर्थ करिय देवमानुषाणां उपगमि तक निरञ्जना नरेन्द्रः ॥ ।। इति श्रीललितविस्तरे बिबिसारोपसंक्रमणपरिवतों नाम षोडशमो ऽध्यायः ॥ तेन खलु पुनर्भिद्यवः समथेन द्रकों नाम रामपुत्र राजगृहं १५ नाम महानगरमुपनिसूय विहरति च । महता शिष्यगणेन सार्ध सप्तभिः शिष्यगतैः । स तेभ्यो नैवसंज्ञानसंज्ञायतनसहत्रतायै धर्म दशयति स्म । अद्राद्यात्खल्वपि भिक्षवो बोधिसत्व बद्रकं रामपुर्व संधेगणितं गणाचार्य शतमभीप्सितं बहुजनपूजितं पण्डितसंमतं । ह्वा चास्तदभूत् । अयं खल्वपि द्रको रामपुनः संधेगयी गया- २० चायंः । तो ऽभीप्सितो बहुजनपूजितः पण्डितसंमतः । स 8* २४४ ॥ ललितविस्तरः । चेदहमखान्तिकमुपसंक्रम्य व्रततपमारभेयं । नैष ममान्तिक विशिष्ट संचो भवेन्नापि प्रत्ययशनेन आतो भवेन्नापि से कृतानां मात्रयाणां सोपादानानां ध्यानसमाधिसमापत्तीनां दोषो दत्तो भवेत् ॥ थन्वहं तथारूपमुपायमुपसंदर्थं प्रत्यक्षा भवेयुः। ध्यानगोचराणां येनैते च ५ च समापधारम्बणानां लौकिकसमाधीनामनिःसरणता दर्शिता भवेत् । यन्वहं द्रकस्य रामपुत्रस्य सकासमुपसङ्गम्य स्वसमाधिगुणविशेषौद्रा चगाउँ शिष्ववसन्धुपगम्य संस्कृतसमाधीनामसारतामुपदर्शयेयमिति । अथ खलु भिवयो बोधिसत्व इदमधुवशमधिकृत्य येन रुद्रव रामपुत्रस्तनोपसंक्रामखुपसंक्रम्य रुद्रकं रासपुत्रमेतदवोचत् । कते । १० मार्षे शत्र कस्य वा धर्भ देशितमानासि । इत्येवमुक्ते रुद्रको रामपुत्रो बोधिसत्वमेवमाह । ग मे मार्ष कश्चिरास्ता। अपि तु खलु पुमः खयमेव मयेदं सम्यगधिगतमिति । बोधिसत्व आह । किं भवताधिगतं ॥ आह । नैवसंज्ञाना संजायतनसमापत्तेर्भर्गः ॥ गोधिसत्व आह । लभेमहि वयं भवतः सकासाववादानुशा- सनीयस्य समाधेर्मनी । आह । वाढ़मस्त्विति यावत्तो ऽवच दो ऽभूत् । ततो बोधिसत्व एकान्तं गत्वा पर्यङ्भुखोपविशति स्म । समनन्तरोपविष्टस्य च बोधिसत्वस्व पुण्यविशेषेण च ज्ञानविशीषेण च २० पूर्वसुचरितचर्यफलविशेषेण च सर्वसमाधिपरिचयविशेषेण च ध्या नप्रमुखानि सर्वाणि लौकिकानि लोकोत्तराणि समापतितान्या- मुखोभवन्ति स्म । साकाराणि सोद्देशानि यथापि तॉचितवशव १७ ] । डुकरचर्यापरिवर्तः । २४५ र्तिादथ च बोधिसत्वः मृतः संप्रजानन् उत्थाथासनाबेन बद्धको रामपुचतेनोपसंक्रामदुपसंक्रम्य शूद्रकं रामपुत्रमेवमाह। । अस्त्यन्वों अपि माषं कञ्चिदुत्तंर शैवसंज्ञासंज्ञायतनसमापनैमीर्गः ॥ सो ऽन्न- वीन्नास्तीति ॥ ततो बोधिसत्त्ववतदभवत् । न खलु शूद्रकस्यैवानि अदा ५ वीर्य ऋतिः समाधिः प्रज्ञा । ममाप्यस्ति श्रश्च वीर्यं श्रुतिः समाधिः प्रजा । अथ बोधिधवो भद्रकं रामपुत्रमेवमाह । मयास्येष मार्च घस ऽधिगतो यत्र त्वं नियतः सो ऽवोचत् । तेन आगच्छ त्वं चाहं चेमं गणं परिहराव इति । समानार्थे च बोधिसत्वं स्थापयति १० स् य आचार्यस्खने च । बोधिसत्व आह । नैष सापे मार्गे निवृतथे न विरागाय न निरोधाय नोपसमय नाभिजाये न संबोधयै । बामणाय न ब्राह्मणाय न निवीणाव संवर्तत । इति हि भिचव बोधिसतो रुद्रकथ रामपुत्रस्य सशिष्यस्य वर्जनीकत्व थावदनमिति चत्वा प्रजामद् अलं ममानेनेति । १५ तेन खलु पुनः समयेन पञ्चका भद्रवनया रुद्रके रामपुवे ब्रह्मचर्यं चरन्ति स्म । तेषामेतदभूत् । यस्य खलु वयमचय दीर्धरात्रे घटामहे उघुष्यामहे न च शकुम ऽन्तं वा पर्यन्तं चाधिगन्तुं तह्मणेन तमेनापक्रकेणाधिगन्तु साधकृतं । तच्चख न रोचते । तथा चोत्तरि पर्वैषते निःसंशयमेष शाखा लोके भविष्यति । यद्येष २० साक्षात्करिष्यति । तदभन्यं संविभधतीति । एवं विमृष्य पञ्चका भद्रवमय इङ्करामपुचसमासादपक्रम्य बोधिसत्वमन्ववक्षन् । ॥ गतिविस्तरः । इति हि भिचव बोधिसत्त्वो यथाभिप्रेत राजगृहे विहत्य ममधषु चारिक प्रशासन साधु पशकिभेद्वर्णीयः । न खलु पुनः समयेनान्तराच्च राजगृहान्तरालं गयाया यो ऽन्यतमो गण उत्सवं करोति । । तेन च गणेन बोधिमत्व ५ ऽभिनिमन्वितो भूत् । बासेन भक्तेन च सार्ध पश्वकैर्भद्वगोः । अथ खलु भिवयो बोधिसत्व मगधेषु चथी चरन येन मागधकाणां गया तामनुसुय तामनुप्राप्तो ऽभूत् । तत्र वल्वपि भिजब बोधिसत्वः प्रहाणाञ्च विहरति आ गयाशीर्षे पर्वते । तस्य विहरततिस्र उपमाः प्रतिभान्ति स्म । अश्रुतपूर्वं अनभिज्ञतपूर्वः। १० कतमासिस्रः । ये केचित्ते खल्वपि अमलब्राह्मणाः कामिन्धो इनव कष्टकाया विहरन्ति स्म । कामेभ्यो ऽनवकृष्टचित्ताच विहरन्ति स्म । यापि च कामेषु नन्दिः कामेषु रागः का छन्दः कामेषु तृष्णा कामेषु पिपासा कामेषु सूची कामेषु परिदाहः कामेष्वध्यवसानता साप्यनुपशता । किं चापि ते आपकमिक शरीरोपतापिक व दुख तीव्र खरा कटुकाममनाय वेदनां वेदयत । अथ तबंभव्या एव ते उत्तरि मनुष्वधमीदवमावंज्ञानदर्शनविशेष साक्षात्कर्ते ॥ तद्यथापि मम पुत्रयो भरन्यथ यतिर्गवंषी ज्योति पर्येषमाणः स आर्द्र काष्ठमादायादं चोत्तरारशीमुदके संक्षिप्य मर्याद् अभय तेजः प्रादुष्कर्तु। एवमेव य इमे श्रमणत्राणा २० कामेभ्यो नमइष्टकाया अगवछष्टचित्ताश्च विहरति। यथैष कामेषु नन्दिः कामेषु रामः कामेषु छन्दः कामेषु तृष्ण कामेषु पिपासा कासेषु भूकं कामेषु परिदाहः कामेष्वध्यवसानं तदप्यनुपशलं । । ॥ दुष्करचर्यापरिवः। २४७ किं चापि ते आत्मौपक्रसियां शरीरोपतापिका दुख तीनां वर कटुक भैदनां वेदयत । अथ तईभब्य एवतरि मनुष्यधमीदलमा वनदर्शनविशेष साक्षात्कर्तु । वयं बोधिसत्वस्य प्रथमा उपमा अतिभाति स्म । भूयश्चास्यैतदभूत् । य इमे असणब्राह्मणाः कामेभ्यो यपकृष्ट- ५ कायचित्ता विहरन्ति । यापि तेषां कामेषु नन्दीति सर्वं कर्तव्य यावयोर्ति पर्यंत इति । स आईं बाष्ठमादाय स्खले स्थापयित्वा आद्र चोत्तरारणीि मवाद अभयो ऽसावग्निमुत्पादयितुं । एव मेव य इसे श्रमणब्राह्मण इति सर्वं पूर्ववत्कार्यं यावदभब्या उत्तरि मधमदलसायंशानदर्शनविशेष साक्षात्कर्तु। इयं द्वितीया उपमा १० प्रतिभाति स्म । पूर्वमथुता चाविज्ञाता च । पुनरपरं य इमे अमणब्राह्मणा भवन्तः कामेभ्यो व्यपटुका- यचित्ता विहरन्ति । यापि तेषां कामेषु नन्दिः। इति सर्वं यथा । तदप्येषामुपशतं । किं चापि ते आत्मोपक्रमिक शरीरोपतापिक दुख तीव्र खर कटुकां वेदनां वेद्यते । अथ खलु पुनर्भव्या १५ एव ते उत्तरि मनुष्वधमीदलमार्थज्ञानदर्शनविशेषं साक्षात्कर्ते । तथापि नामेव स्यात्युक्षौ रन्धथीं ज्योतिर्गवेषी ज्योतिः पर्येषमाणः स शुष्कं काष्ठमादाय शुष्कां चोत्तरारणिं धनं प्रतिष्ठाप्य मीचात स भवो अग्रिमभिनिर्वर्तयितुं तेजः प्रादुष्कर्ते । एवमेव य इमे भवन्तः अमणब्राह्मणा इति सर्वं यावंवदतां वेदयन्त इति । अत्र च पुनर्भया २० एव ते उत्तर मनुष्यधर्मादयमार्यज्ञानदर्शनविशेष सावात्तै । इयं तृतीया उपमा प्रतिभाति । अश्रुतपून चाविज्ञातपूर्व च ॥ अथ खलु भिनव बधिखवतदभूतः । अहं खल्वेतर्हि कामभो ज्यपकृष्टकायो विहरामि चपल पहाष्टचित । यापि में कामेषु नन्दीति सर्वे धावतदपि में उपशाच। किं चाप्यहमात्मषऊसिक शरीरोपतापिकां दुःखमिति प्रेयाल याबदनां वेद्मि । अथ खल्वहं ५ भव्य एवोत्तरि मनुष्यधमीदलमार्यज्ञानदर्शनविशेष साचनी । इति हि भिंचवो बोधिसत्त्रो यथाभिप्रेतं गयायां विद्वत्यः गयाशीर्षे यद्येत कविहरमनुचङ्गल्यमाणो येनोविचा सेनापति ग्रामकस्तदनुसृतस्तदनुमनो ऽभूत । तत्रद्रावीनद नैरञ्जनामचछ द सूपतीर्थं प्रासादिकैश्च हुमगुलैरलंकृतां समन्ततय गोचरगा-- १० मां ॥ तत्र वन्यपि बोधिसत्वस्य मनो ऽतीव प्रसन्नमभूत । समौ बतायं भूमिप्रदेशों रमणधः प्रतिसंलयनागुरूपः पर्याप्तमिदं प्रहा णार्षिक कुलपुषवाहं च प्रहणाथ यन्वहमिहिव तिष्ठ” ॥ इति हि भिषो बोधिसत्वस्यैतदभूत् । पञ्चकषायकके ऽहमिह। अबुद्वीपि प्रवतीयों हीनाधिभुक्षिषु स तेष्वाकीर्णतीर्थवर्णेषु नाना १ इष्टिप्रस्कनेषु काचपिण्ड्यादभिनिविष्टषु नानाविधैश्चातापगपरि प: कायशुदैि पर्येषने प्रज्ञापयन्ति च संमूढाः तथा मन्त्रवि चारईतप्रवहनियाचनकि (अनामन्त्रणकिर् अनेकमूचिकरमत्स्यमां सरवार्षिकः सुतुषोदकवर्जरैरेकविषयसप्तकुलभिचाहोर्सेलफल - बालककुशपबगोमथगोमूत्रपायसदधिसर्पि:फाणितामपिष्टकभयपानः २० सरसि सिकापोतक संदंशिकोत्सृष्टसंमछलकेः । याम्यारण्ठाभिश्च वृत्तिभिः। गोत्रतमृगवराहवानरहसिनतश्च स्याजमनवीरासर्गश्च एकालाप यवत्समानपकः । एकभत एकाहोरात्रातुध्र्यपश्वङ्कारान्तराश्च १] । डुकरचबीपरिबर्तः । षषपणमाचलपण चान्द्रायणं पृचलूकपञ्चधारश्च फलमुका सनबकलदर्भबल्वजबूकम्पलालकवलकश कम्मलचर्मनिवेशनेश्च आर्द्र- पटक साथनैश्च भक्षशकलापाषाण का कष्टकर्णमुसलशय आसक्रोिकुटुकाबिलशयमैश्च एकवासवित्रिचतुष्पञ्चषट्सप्तबकवा सोभिर्गर्भावश्च खानावाविधिभिश्च दीर्घव शनखश्मश्रुजटामकुट- ५ धारीख एककोलतिलतण्डुलहरिश्च भस्ममसिनिमील्यबूततमो रजपर्यङ्कपरिघाचीझ शोममुञ्जकेशनखलीवरपञ्जररङ्क उष्णोदकतङखोदकपरिस्रवितकालिकस्थालीपानीयपानञ्च अङ्ग- रधातुकावजिदण्डमुद्रिककुण्डिककपालखट्टाङ्गधारणय गुलिं प्रत्य वगच्छन्ति संमूढाः । धूमपानाघिपाशदित्यशिरीषापञ्चतपैकपाद- १० र्घबाहुस्नैकचरणेच तपः संचिन्वन्ति । तुषाङ्गारदाहनिकुञ्जसा धनपतशिलापचगापि प्रवेशगमतीर्थगमनमरणेच गति मृग यन्ते । कारवषट्सारस्वधाकारस्वाहाकाराशीर्वचगतुतिचथगा- हनजप्यमन्त्राध्ययनाधारणकर भूमिं प्रत्यवगच्छन्ति । शुद्धं चात्मानं मन्यमाना इमानाश्रयन्ते । तद्यथा प्रक्षेन्द्ररुद्रविष्णुदेवकुमारमातृका- १५ त्यायनचन्द्रादित्यवैश्रवणवासवाश्विनी गागचगन्धर्वासुरगरुड़- जिन्नरमहोरगराक्षसपितभूतकुम्भाण्डपार्षदमणपतिपिशाचांश्च देवर्षि जर्षिजद्वयञ्च सम्यन्ति । तेषु च सारसंज्ञिनो भवन्ति । पृथिव्या- तेश्रोवाध्याकामी समय । गिरिनदीनद्युत्ससरोद्दतडागसागरसरः शस्वल्पुष्करिणीकृषवृषगुजलताणस्थाणुमोऽश्मशानचत्वरजटका- २० न्तरापणमुखानि आश्रयन्ते । भूइस्लामभोपलमुषसिधगुपर मुशरशति त्रिशूलाश्च नमस्यन्ति । दधिघृतसर्षपययन तिसरादूर्वामणिकनकरजता २५० दिभिश्च मङ्गलं प्रत्यवगच्छन्ति । एवंविधामि तीः कुर्वीत । आश्रयन्ते च संसारभयभीताः । इह च केचित्परच मन्यन्ते स्वर्गापवर्गवाकमेतेभ्यो निवंतचीत इति । मिध्यमार्गप्रयाता बशर ये शरणसंज्ञिनो ऽमञ्जवे मङ्गलसंज्ञिनो ५श्च शुचि मन्यन्ते । यन्वहं तादृषं प्रततपोविशेषमालभेयं यथा सर्वोपरमवादिनश्च निगृहीताः स्युः । कर्मक्रियाप्रणष्टानां च समानां कर्मक्रियाविप्रणामादर्शयये । ध्यानगोचराणां च रूपावचराणां च देवानां ध्यानविशेषपदर्शनादावनं कुर्यामिति ॥ इति हि भित्रयों बोधिसत्व एवं चिन्तयित्वा पद्मार्षिकं महा १० घोर व्रततपसुदुष्करात्सुदुष्कर दुष्करवर्यमालभते च । तेन कारणे गच्यते दुष्करचयंति । दुष्करकारिकषा तेनोच्यते दुष्करचयंति । ज स काश्चित्सवः भवनिकाचे संविद्यते । मनुष्यो वा अमनुष्यो वा यः समयंस्तचाप दुष्करं चरितं। अन्यत्र चरमभविकाद्वोधिसत्वाय आस्कनकधा समापयते स केन कारणेनोच्यते आस्फारकमिति। १५ स चतुर्चध्यान आदित एव समापवमान आश्वासप्रश्वासानुपरोधयति भनिरोधयति । अकल्पं तनमविकल्पमनिजनमपनीतमस्यन्दनं सर्व अनुमतं च सर्वत्र चानिश्चितं । न च तद्धनं जातु केनचित्समापनं पूर्व भेण वा भीष्वण वा प्रत्येकबुद्धेन वा चार्थप्रतिपनंग वा बोधिसत्वेन। अतश्चास्फालके नामोच्यते । आकाशमस्फुरणमकरणमविकरणं तत्र २० सर्वं स्फुरतति कालसमं तद्धनं तेनोच्चीते आस्फाकमिति । अच खलु भावो बोधिसत्वो लोकस्यचर्चचैदर्शनार्थं तीर्थ कानां च दर्पनिर्घातनार्थं परमवादिनां च निग्रहार्थं देवानां चा । १७ । दुष्करचयपर्वतः । २५ यजंनार्थमुच्छेदशाश्वतवादिनां च सत्त्वानां वार्मक्रियाप्रणष्टानां कर्म क्रियावतारणार्थ पुखपलोद्भावनार्थं चानफलसंदर्शनार्थं ध्यानादि भनार्थ कायवलभसंदर्शनार्थ चित्तशयंसंजननाथं चासंस्कृतायां पृथिव्यां पर्यङ्कमाभुज्य निषीदति च । निषद्य च स्वकायं तसा निगृहीते स्म । निष्पीडयति स 4 ततो में भिचवो हैमन्तिकास्वष्टकराजिषु तथा कार्यं निगृहूतो निष्पीडयतः कथाभ्यामपि स्वेदाः प्रस्रवति स्म । बलटादपि वेदाः प्रभवन्ति । भूमौ निपतन्ति स्म । अवक्ष्यन्त उष्मायन्तो बाया चन्तः । तथापि नाम बलवान्पुरुषा दुर्बलतरं पुष श्रीवायां गृहीत्वा निष्पीडयेत् । एवमेव भिद्यव इमं यं चेतसा निगृहूतो १० निष्पीडयतः कथाभ्यामपि स्वेदाः प्रश्रयन्ति । ललाटादपि स्वेदाः प्रश्रयन्ति स्म । भूमौ निपतन्ति । अवयन्त उष्मायन्तो बाष्या वन्तः ॥ तख में भिष एतदभूत् । यन्वहमास्फारकं ध्यानं धाथेयं ॥ ततो म भिजव आस्फानवी थानं ध्यायतो मुखतो नासिकातञ्च- १५ श्वासप्रश्वासावुपनिषद्मावत । कर्णछिद्राभ्यामुचशब्दाः महाशब्दा निचरन्ति स्म । तद्यथापि नाम कमरग मधमाशयमुचशब्द महाशब्दो निश्चरति । एवमेव में भिलवो मुखशासिकाभ्यामाश्च समद्यसावुपधावभूतां आंतछिद्रावामुचशब्दो महाशब्दो नियर । fत वा । २¢ तस्य मे भिनव एतदभूत् । यन्वहं भूय आस्फागको ध्यान ध्यायेथमिति । ततो में भिषवो मुखनासिकात्रोत्राप्युपनि २५२ ॥ गलितविस्तरः ॥ । चाभूवन् । तधूपवेषु वायुरूर्ध शिरःकपालमुपनिहनि स्म । तथापि नाम भिक्षवः पुरुषः कुष्ठया शक्त्या शिरःकपालमुपहन्वाह एवमेव में भिलवो सुखनासिकाश्रयधूपय आश्वासप्रश्वासा ऊर्थ शिकपालमुपनिनन्ति स्म । ५ तां चावस्य वृषा बोधिसत्वस्य तत्र केचिद्देवा एवमाहुः। वर्छ भो कालगतो वतायं सिद्धार्थः कुमारः । अपर एवमाहुः। नायं कालनतः । अपि तु धानविहार एषो ऽर्हतामेवंविध इति ॥ तस्य च वेलायामिमां बाधामभाषत । आ खरतयं शक्यनरेन्द्रगर्भा । पूर्णसंकल्प दत्वर । १० चला चिलोकं दुखितं ह्यनाथं कालं करिष्यवक्रतायै एव ॥ हा सबसरा सडप्रतिज्ञा सद्धर्मयज्ञेन निमन्त्रिता । वयं पुरा ते तुषेितषु नाधा क्क सां प्रतिज्ञा तव शुइसच । अथ ते देवपुत्रास्त्रयत्रिंशेषु देवेषु गत्वा मायदेच्या एवमर्थं आवयन्ति । कालगतः कुमारः । १५ जध मायादेवी अप्सरागणपरिवृता अर्धरात्रसमये नैरञ्जना- यातरि योन बोधिसच नोपसंक्रान्ता सा पश्यति स बोधिसतं गावें । कालगतमिव ह्या बाष्पगङ्गदकण्ठया रोदितुमारधा । तस्य च। वेलायामिमां नाचमभाषत । यदा जातो ऽसि मे पुत्र वने कृमिजिसाह्वये । २० सिंहवच्चगृहीतस्त्वं प्रक्रान्तः साप्त पदा स्वचं । दिश चाल चतुरे वाचा ते प्रव्याहता शुभा । इषं में पश्चिमा जातिः सा ते न परिपूरिता । । १७ ॥ ॥ दुष्करचर्यापरिबर्तः । २५३ असितेनाभिनिर्दिष्ट बुद्धो लोके भविष्यसि । शुणं आकर यं तस्ख ग दृष्टा तेन जिथता । चक्रवर्तिश्रियं पुत्र गपि भुक्ता मनोरमा । न च बोधिमनुप्राप्तो यातो असि निधनं वने । पुचरों के प्रपबामि कं व अन्दामि दुःखिता । को में दवेकपुचस्व किंचित्प्राणस्ख जीवितं । बोधिसत्व आह । कैषा अति त्व करुणं यदासि प्रकीर्णकश विनिवृत्तशोभा । पुत्रं ह्यतीवा परिदेवयन्ती विचेष्टमाना धरणीतलस्ख ॥ मायादेवी आह । १० ११५ मया तु दशभास वै कुचो वच इवा धृतः। सा ते अहं पुचका माता विलापामि सुदुःखिता ॥ अच बोधिसत्व आश्वासयनुवाच । न भेतव्यं पुत्रलालसे श्रमं ते सफलं करिष्यसि। अमोघं बुद्धपरित्यागी। असितनिर्देश च व्यक्तं करिष्यामि दीपंकरस्य करणं व्यलीकरिष्यामि च । अपि शतधा वसुधा विशीर्येत मेधः इव चाम्भसि रभङ्गः चन्द्रार्कतारागण भूपतत पृथग् जन जैव अहं प्रियेयं । यस्मान्न शोको त्वचि अत्र कायों न वे चिराद्रक्ष्यसि बुद्धबोधिं ॥ सहस्रवणादिव देवी माथा संप्रहर्षितरोमकूपता बोधिसत्वं २० मान्दारवपुष्परश्चवकीयं विप्रदक्षिणछत्वा द्वितूर्यः संप्रवाचमानैर्बन स्खभचनं तेनोपजगाम । २५४ । ललितविस्तरः । तस्ख मे भिलव एतदभूत् । सर्वे श्रमणब्राह्मण वे याद्या रतया यदि मन्यन्ते । यन्वहमव्याहारतया प्रतिपवयमिति । अभि जानाम्यहं भिलव एकमेवाद्वितीयं कलमाहारमाहर्तु ॥ स्खलु पुनर्भिन्नव युष्माकं एषा बुद्धिः । महत्तरं तत्र काले कोसमासीदि ५ ति । न खल्वेवं द्रष्टव्यं । अथ खल्वियंदेव तत्र काल कोलमभूत् । तस्य मे भिलव एकमेव कोलमाहरमाइरतो द्वितीयं कायो ऽत्यर्थ कर्शितो ऽभूदुर्बलः। तथापि नाम भिचव आसीतकीपर्वाणि वा कालापर्वणि वा एवमेव मे। अङ्गप्रत्यङ्गान्यभूवन् । तथापि नाम कर्कटपार्क एवमेव मे पार्थोका अभूवन् । तथापि नाम वाहन १० कारखालायां वा इलिखालायां वा जीर्णायामुभयतो विवृतायां गोपानस्यान्तरिकाश्च विराजन्ते यवभासन्ते एवमेव मे पार्शका अन्तकाये उभयतो विराजन्ते । व्यवभासन्ते स्म । तथापि माम वर्तन्वा वेण्युन्नतावनता भवति समविषमा एवं में पृष्ठीकटको बभूवुन्नतावनतः समविषमः । तथा तितकासाबुतरुण सून या - १५ न भवति संज्ञातः समुत्पुटकात एवमेव शिर आन्डनमभू संज्ञानं समुत्पुटकजातं । तद्यथापि नाम ग्रीष्माणां पश्चिमे मासे कूपतारका दूरगता भवन्ति की ण संप्रकाशन्ते एवमेव मे पिता र दूरगतावभूतां छण संप्रकाश्चैते स्म । तथापि नामाषपदं बोद्रपदं वा एवमेवं मे काकुविचादन्वभूवन् । ततो यदाहं २० भिक्षवः षायिणा कुचिं शमति यूऽिकष्टकर्मवास्माचमुत्तिष्ठमीति याभिसंस्कुर्वतवावकृष्यः प्रापतं ततः आयोत्थितो ऽपि प्रयमण । १३ • दुष्करचर्यापरिवर्तः । २५५ । पशुिक्तानि गात्राणि पाणिना प्रमृजतो में पूतिरोमाणि काया- कीर्यते स्म । यापि में उभूत्प्राणी शुभवर्धतनुः साप्यन्तरधा यद्यपीदं रूक्षप्रधान प्रहितात्मनः। सामन्ताश्च मे गौचरामवासिनः एवं संजानन्ते सा । कालको वत भोः श्रमणो गौतमः । मको वत भोः श्रमणो गौतमः । सखारछविवंत भोः अभणो गौतमः । ५ याष्यस्याभूत्पराणी शुभवर्णा निभा साप्यन्तर्हिता तत्र में भिषच एतदभूत् । धन्वहं भूयस्व माययाख्याहारतया प्रतिपवयमिति । अभिजानाम्यहं भिचव एवमेव तण्डुलमद्वितीयमा हारमाइतें । स्खबिचवो युष्माकमेवं महत्तरं तण्डुले तस्मिन्काले ऽभूदिति । न खल्वेवं द्रष्टव्यं । अथतावचैव तस्मिन्काले तण्डुक १० ऽभूत् । तस्य में भिचव एकं तण्डुलमाहरतः क्षिप्रं यो ऽभूदिति पूर्ववथावन्मङ्गरछविर्वत भीः श्रमणो गौतम इति । याप्यश्व शाभूत्यौ राणी शुभवर्णतनुः साप्यन्तर्हितति ॥ तस्य में भिचव एतदभूत् । यन्वहं भूयस्या माबल्यादारनाथे प्रतिपयेयमिति । अभिजानाम्यहं भिकब एकमेव तिलमद्वितीयमा-१५ हारमाहारथितुं पेयाओं वसायस्व शुभवर्णतसुरततिति । तस्य से भिलव एतदभूत । सन्नधक श्रमणब्राह्मणाः वे इनाह रतया शुद्धि मन्बन्ते । यन्वहं सर्वे सर्वमाहरतायै प्रतिपदीय मिति । ततो वह भियवो ऽणाद्वारधितो ऽभूवं । तस्य मे भियवो अनाहारस्थ कायो ऽतीव शुष्को ऽभूत् इशो दुर्बलः । तद्यथापि ना- २० मासितकपर्वाणि वा कालापवीणि वा । ततो द्विगुणघिनुणचतुर्ण पञ्चगुणदगुणं में कृशान्वङ्गप्रत्यङ्गान्यभूवन् । तद्यथा कटकाएँ २५६ ॥ अतिविखरः ॥ वाहनशालायां वा गोपानी पाउँद्विपरिवतंशा वेशीवत्प्री कटकः । तिक्तालाबुपच्छिरःकपालं । कूपतारका याचितारके । स इह भिद्यवः साधुमुत्तिष्ठामीति गचखभिसंस्कुर्वनवकुः प्रपतं । कुत्रेणापि चोत्वितः पशुतानि में गाधि असृजत ५ पूर्तिमूलानि रोमाशीर्यन्त । यापि में साच्शुभवर्णतनुॉनभा सायन्तराधात् । तत्रापि तदुचप्रधानप्रहितात्मकत्वात् । सामन्ताश्च मे गोचरग्रामवासिनो जग एवं वंशानन्ते म । कालको बत मोः। अमथो गतमः । अनमको बत भोः श्रमण गौतम मसुर छविर्वत भोः अमथो गौतमः । यथख सात्पौराणी शुभवर्ण १० निभा साप्ताहिंतति ॥ राजापि तदा भुवदनः प्रतिप्रतिदिवसं बोधिसत्वस्यान्तिके दूतं प्रेषयति झ ॥ इति हि भिडव बोधिसत्त्वो योकबद्धतक्रियासंदर्शनार्थ पूर्ववद्यावत्कर्मक्रियाप्रणष्टानां सलानां कर्मझियावतारणार्थं पुण्य १५ संचयान चोचनार्थं महामस्त्र च गुणसंदर्शनार्थं यानाङ्गानां च बिभाषेमेतिलतण्डुल घडूषीणि दुष्करचयनुवर्तयन्त सुपदर्शयति च । अदनमानसः षङ्कषी नोधिनो यथा निषण एवात् पर्यङ्कन ग च इथापधाध्यवते स्म । गतपाच्या मगमन्न छायाया आतपं न च वातातपवृष्टिपरिचायमकरोन्न च २० दशममकसरीसृपापनयति स्म । न चोचारप्रश्नावषेष्मसिंहायका सृजति सप्त । न सः च संमिशनप्रसारणमकरोत् । न च पाद्मदर- पृष्ठस्थानात् । ये अपि च ते महामेधा निवर्षीशनिश्चरब १७] करचर्यापरिजतैः । २५७ महिमतिका अपि बोधिसत्वस्य कार्ये निपतन्ति स्म । न चान्ततो बोधिसत्त्वः पाश्चिमापि प्रछादनमकरोत् । न चेन्द्रियाणि पिथयति स अ । न चेन्द्रियार्थान्यूह्नते स्म । ये च तचापमन्यामकुमारका वा शामकुमारिका वा गोपालका या पशुपालका वा तृणहारिका वा काष्ठहारिका वा गोमयहारिका वा ते बोधिसत्त्वं पtशुपिशाच- ५ मिति मन्यन्ते । तेन च कीडन्ति । पांशुभिन्न अवयन्ति स्म । तच बोधिसत्वरः षडुिर्वर्षलाबहूद्दन्यूनदुर्बलकायः संवृत्तोऽभूत् । यदस्व कर्णश्चताभ्यां तृणतूलकं प्रविश्य नाशस्रोतोभ्य निकायते स्म । नासाश्रौताभ्यां प्रञ्चिप्य कर्णधौताभ्यां निष्कास्यते स्व । वर्णाश्र ताभ्यां प्रक्षिप्य मुखद्वरेिण निष्कास्वते स्म । मुखझरेण प्रक्षिप्य १० नासिकाश्रोताभ्यो निष्कास्यते स्म । नासायां प्रक्षिप्य कर्णनासि मुखबरेण निष्कास्खेत स्म । ये च ते देवनागयक्षगन्धर्वसुरगडकिन्नरमहोरग (मनुष्या मनुष) बोधिसत्त्वस्य गुणेषु प्रयाते रात्रिदिवं समधिष्ठा बोधिः सवस्व पूजां कुर्वन्ति स्म । प्रणिधानानि च कुर्वन्ति स्म । १५ तत्र बोधिसत्वेन तैः षड्वेिंचेंडूकरचर्या संदर्शयता परिपूर्णानि द्वादशनयुतानि देवमनुष्याणां विभियानैः परिपाचितान्बभूव । ते । तत्र २० तथा च गुणान्वित पुराद्विनिक्रम्य बोधिसत्त्वस्य । चिन्ता उपाययुक्ता सलाषंहिताय उत्पन्ना । पञ्चसु कषायकाले वने इधमीधिमुक्तिकि । । बात भनि अड्वये धर्मक्रिय उडुरे लोके । 17 । ललितविस्तरः । २५ आकीर्ण तीर्थकगणे कौतुक वसङ्गरिमें युता कायोपकमकरणं मन्यन्ते बालिशाः शुचिं । अग्निप्रवेशमकप्रपातयशुभम्रादिमधिता भनाः। कथपरितापनञ्च पञ्चतपयोगमनुयुक्ताः । ष सन्त्रविचारकरण केचिश्चतावलेहका अबुधाः। न च कुशमुखकरोटान धारकुशलास्तराच्च मृदूनि ॥ न च यत्र स्वानुभवती न चादितं तेन तिष्ठवाक्यस्य । कुलभित्र एकश्रुत्वा शुई मन्थतिहात्मने । वर्छति सपिंतल काशितदधिदुग्धमत्स्यमांसानि । १० स्थामाकसभा मूणबगडुलकाभयाः ॥ अभयमयाः कुशचीवरचर्मकम्बलधराश्च । अपर भ्रमन्ति नम्राः सव्वमिदं मोहमन्यदिति मूढाः ॥ धरिति कहा जर्घकशा जटांश्च धरेिति । मार्गानतिप्रनष्टा अमार्गसंख्खा सुगतिगमनकामाः । । १५ तृणभुसभाशयणः कष्टकशयाश्च उत्कुटध्यायि वित केचिदेकपदं वर्धमुखाचद्रसूर्यपमन्तः ॥ उस सरस्तडाग सागरसरितञ्च चद्रम्य च । वृषगिरिशिखरां कुर्म धरणीं नमद्यन्ते । विविध कारक काय परिशोधयन्ति संमूढाः। २० मिथ्यादृष्टिपरीतः क्षिप्रं अपतनपाययुः ॥ यसूत्रमई तप दुष्करचय समारमै घोर । इथे दुष्करं न शक्य चरितं देवैर्मगुर्वी ॥ । दुष्करद्वयपरिवर्तः । २५० अस्फानों च ध्यानं ध्याचेयं वञ्चकल्यदूब खमं । यं ध्यानं न समर्थाः प्रत्येकजिनपि दर्शयितुं । सतीह देवमनुजाः तीर्थिक लूव्रतेन इष्यन्ते । तेष परिपाकहेतो दुष्करद्रततपरमय सुतीने ॥ पर्यङ्कमाभुजिया उपविष्टो ऽभूत्खन्ने असंती । कोलतिलतण्डुलंगा आहारविधिं विदर्शयति । आश्वासविप्रहीनः प्रश्वासवर्जितु न चेङ्गते बलवान । षडूर्वाणि प्रवरं ध्यायचास्फानकं ध्यानं " कव्यं नो न विकल न चेञ्जनं गाधिमन्म प्रचारं । १० आकाशधातुस्फुरणं ध्यायत्वास्फानकं ध्यानं । न च आतपातु यां याया नातपं गतशासी । मेरुरिव निष्प्रकम्प्यों याथयास्फारकं ध्यानं । न च । वातवृष्टिदणं न दशमशकासरीसृपाणं अविवापितथा चयी ययाकारकं ध्यानं । प न च कवलमात्यर्थं ध्याथयास्फाल ध्यानं । अन्यत्र करुणचित्त भाव बोकस्य विपुत्रार्थं । ये यमदारकाश्च गोपाः कारतूणहा । पांणुपिशाचकमिति तं मन्यन्ते पशुना च स्रवन्ति । अमुचीना च किरन्त विविधाः कारणञ्च करिति । न च इञ्जते भ्रमति वा । ध्यायत्यस्फानक चन । २० न च नमति न विनमते न कायपरिरवणा स्पृशति । किंचिनोच्चारप्रसवं शब्देषु न सेचसी न परप्रेयी । 17 २६५ से शुष्कमांसरुधिरं चमैत्रावयिकाय अवशिष्टा । उदरश्च पृड्विंशो विदृते वर्तिता यथा वशी । ये ते प्रताधिकारा देवाः सुरनागयक्षगन्धर्वाः । अत्यय गुणधरख करोति पूजां दिवा रात्रौ ॥ ५ अणि धि च कुर्वते ते वयमपि तादृशं भवामहे विमी । यघ एष गगणचित्तो ध्यायद्यस्फानकं ध्यानं । न च केवलमर्थ न ध्यानस्खादनम्न मुखबुजा । । अन्यत्र करुणबुवा करिष्वत्यर्थं विपुलके । निहताः परप्रवाद ध्यामीकृत तीर्घिका मतिविहीनाः । १० कर्मक्रिया च दर्शित या प्रोक्ता कामपे वाचा । कुछन्दकस्ख बोधि बधिरिव सुदुर्लभा बहुभि कल्पैः। जनताया इत्यर्थ ध्यायत्वासफलकं ध्यानं । द्वादशनयुता पूर्ण विनत ममानुषस्त्रिभिर्घनैः। एतदधिकृत्य सुमति ध्यायन्यास्फानकं यानं । १५ १ * इति श्रीललितविसरं दुष्करचर्यापरिव नाम सप्त दशमां ध्यायः ॥ मार भिजवः पापीयान् बोधिसत्वस्त्र पहुंषीणि दुष्करचय बरतः पृष्ठतः पृष्ठतः समनुवधे ऽभूत् । अवतारांप्री। अवतारगर्वेषी न च कदाचित्किंचिदवतारमध्यगच्छत् । स ऽवतारमनधिगच्छवि २० विो विमतिसारो । । । आमत २६१ १ । नेरजापरिवर्तः ॥ तवेदमुच्चते । रमणीयान्वरयनि वनगुल्माश्च वीरुधाः। आसीनमुचविल्यायां यत्र भैरञ्जना नदी । रणायोजातं तत्र सततं दृढविक्रमे । पराजमन्तं वीर्येण योगक्षेमस्य प्राप्तये ॥ नमुचिर्मधुरां वाचं भाषमाण उपागमत् । शाक्यपुत्र समुत्तिष्ठ कवखदन किं तव । जीवतो जीवितं श्रेयो जीवन्धर्मे चरिष्यसि । जीवं हि तानि कुर्वते चानि कृत्वा न शोचति । १० शशो विवशो दीनस्त्वं अतिके मरणं तव । सहस्रभागे मरणं एकभागे च श्रीवितं । ददतः सततं दानं अपिबोधे च जुह्वतः। भविष्यति महत्पुण्यं किं प्रहाणि करिष्यसि । दुःखं मानी ग्रहणस्य दुष्करं चित्क्षत्रियहं । इमां वाचं तदा मारो बोधिसत्वमथाब्रवीत् । ॥ ७॥ १५ तं तथा वादिनं मारं बोधिस त्रस्ततो ऽस्रवीत् । प्रमत्तव पापीयं वेणाभंग त्वमागतः । अनुमात्रं हि मे पुढरथं मार न विद्यते । अयों येषां तु पुस्खेन तानेवं बहुमर्हसि ॥ सैवाहं मरणं मन्ये मरणान्तं हि जीवितं । अनियतों भविष्यामि ब्रह्मचर्यपरायणः । २७ २६३ ॥ गलितविस्तरः । श्रोतांस्यपि नदीनां हि वायुरेष विशोषयेत् । किं पुनः शोषयेत्कार्यं शोणितं महात्मना ॥ श्रोतेि तु विशु वै ततो मांस विशुष्यति । मांसेषु बीचमानेषु भूयचित्तं प्रसीदति । ५ भूश्चन्दच वीर्यं च समाधियवतिष्ठते ॥ ७ ॥ तस्येव में । विहरतः प्राप्तयत्तमचेतनां । चि गवेधति कार्य पद्य सचख शुद्धतां । अस्ति इदं तथा वर्षे प्रचापि मम विद्यते । तं न पश्याम्यहं के बगीचों मां विचालयेत् । G १० वर मूळ आणहरो धिग्नास्यं गोपचितं । संग्रामे मरणं श्रेयो यच्च जीवेत्पराजितः । नाशूरो जायंते सेनां जित्वा चैग न मन्यते । शूरत् आयते सेनां लघु मार जयामि ते । कामाते मधमा सेन द्वितीय अरतिस्तथा। १५ तृतीया क्षुत्पिपासा ते तृष्णा सेना चतुर्थिका । पवसी स्वानमिर्च ते भयं घी निरुच्यते । सप्तमी विचिकित्सा ते क्रोधमुच तथाष्टमी । भोभो च संस्कारी मिबाज च यचसः। आत्मानं यश्च उत्सर्वं वै वासयेत्परा । २० एषा हि नमुचेः सेश झण बन्धो अतायिनः। अश्वावगाढा दृते एते मम मानणाः ॥ आ ते सना थपंथति लोक में संदेवी । । मेरजापरिवर्त: ॥ भस्यामि प्रज्ञया त ते आमपात्रमिवाखाना ॥ मूर्ति सूपस्थित कत्या प्रश्नां चैव सुभावितां । संप्रशनं चरिष्यामि किं करिष्यसि दुर्मते १० ॥ एवमुक्ते मारः पापीयान्सुखी दुर्मन जगत्सना विप्रति सा तवैषान्तरधात् । अथ खलु भिकबो बोधिसत्त्वस्यैतदभूत । ये केचिच्म । ब्राह्मणा वा अतीतानागतमयुत्पत्रेष्वथस्वात्मपत्रमिकां शरीरोपता- पिब दुःख तीन खरा कटुकाममनायां वेद वेदयन्येतावत्परमे ते दुःखमनुभवन्ति । तस्व मे भिक्षाय एतदभूत् । अनयापि खलु मया चर्चथामथापि १० प्रतिपदा न कश्चिदुत्तरि मनुष्वधमीदवमावंशानदर्शनविशेषः साचा त्थतो नायं मार्गं बोधेनीषे मार्ग आयव आतिजरामरणसंभवा नामवगमय । स्यात्तदन्य मानों वाथयां आतिजरामरणदुः खसमुदशम स्तंभयेति ॥ तस्य । भिन्नय एतदभवत् । यदहं पितुरुच्यते अछायायां १५ नियंस विविक्तं कामं विविक्ते पापकरकुशलैर्धर्मः सवितर्क सबिचरं विवक्षं प्रतिसुखं प्रथमं ध्यानमुपसंपव्य व्यावर्थ यावच्चतुर्थध्याः जमुपसंपा व्याधणे । श्वास मायो बोधयतिजरामरणदुःखसमुद यागमसंभवाद्यवगमायेति । तदनुसारि च से विज्ञानमभूत् । स भागों चोर्धरिति । तच मर्मदभूत् । नासौ मार्गः शक्य एवं दौर्गप्राप्ननाभि संमोठं। स चेत्पुनरहसभिज्ञाशानव नव लूई दुर्बलकाय एव बोधि२४ अष्ठमुपसंकर्मय । न में पश्चिमा आनतानुकम्पिता स्यात् । न चैम मागों बधः । यन्वहमदारिकमाञ्चमावध कायबलस्यामे संजनय पश्चाद्दधिमण्डमुपसंक्रमेयं । तच भिक्षवो ये ते लूवाधिमुक्ता देवपुत्रास्ते मम चेतवेतसैव ५ परिवितर्कमाशय गाई तेनोपसंहस्य मामेवमाहुः । मा मम। त्वं सर्वौदरिमाहारमाहरेर्वच ते रोमकूर्पराज्ञः प्रवक्ष्याम इति ॥ तस्य में मिजबः एतदभून । अहं खल्वनशन इत्यात्मानं प्रति जाने सामन्ताव में गोचरामवासिनो अना एवं संजायन्ते यत्र । १० यद्यनशनः अमणो गौतमः । इतीव मे खलु चूहाधिमुक्ता देवपुत्रा रोमकूपैरोधः प्रक्षिपति । स मम परमो मृषावादः स्यात् । ततो बोधिसत्त्वो मृषावादपरिहारार्थं तान्देवपुत्रान्प्रतिबिथौदारिकमा- हारमाहतं चित्तं गमयति स्वं । रति हि भिक्षवः षड्यंत्रततपसमुत्तीणों नधिसत्वो ऽस्र १५ सनादुत्थायदारिकमाहारमाहरिष्यामीति वाचं निवारयति स्म । तद्यथा काणीकृतं सर्पं हरेणुकयूयं सद्योदनकुआषमिति ॥ अथ खलु भिचवः पञ्चमां मद्रवर्गथािशमेतदभूत् । तथापि तावच्चर्यथा तवापि तावत्प्रतिपदा ब्रमणेन गौतमेन न शकितं किञ्चिदुपरि मनुष्वधमीदलमार्यज्ञानदर्शनविशेष साचात्कर्तु । किं पुजरतवदारिकमाहारमाहरसुखयिकानुयोगमनुयुक्तो विहरन्नन्य बाशो ऽयमिति च मन्यमाना बोधिसत्वस्यान्तिकात्प्रक्रामंस्ते बारा । यसीं गत्वा ऋषिपतने मृगदावे चाह ध्रुः । १८ २६५ तत्र वधिसतमदित एव दुष्कचर्या चरन्त दश यामिक दुहितरः कुमार्यं उपगच्छन्दर्शनाय वन्दनाय पर्युपासनाय च ॥ तैरपि पश्वकैर्भद्रबगद्यरूपस्थितो ऽभूत् । एककालतिलतण्डुलप्रदाने च प्रति पादितो ऽभूत् । बसा च नाम द्वारिका बलगुप्ता च सुप्रिया च विजयसेना च अतिमुक्तकमा च सुन्दरी च कुम्भकारी च बलुचि- ५ शिका च जटिलिका च सुता यः नाम ग्रामिकदुहिता आभि कुमारिकाभिर्वाधिसत्वाय सर्वास्ता यूषविधाः कृत्वोपनामिता अभूवन् । ताश्चाभ्यवहृत्य बोधिसत्वः क्रमेण गोचरयसे पिण्डथ चरन्बणैकबसबानभूत । तदर्थंग बोधिसत्त्वः सुन्दरः असणो मह श्रम इत्याचक्षते । तत्र च भिद्यवः सुजाता भिकदुहिता बोधिसत्वस्व झुष्क रचर्चा चरत आदित एव बोधिसत्वस्य व्रततपःसमुत्तारणार्थ शरी- रस्त्रष्वायतनहेतौ प्रतिदिवसमष्टशतं ब्राह्मणानां भोजयति स्म । एवं च प्रणिदधाति स्म । मम भोजनं भुला बोधिसत्वो ऽनुत्तर सम्यक् बोधिमभिसंबुध्यतीति ॥ १५ तस्य मे भिचवः सङ्कर्षयतिवृत्तस्य काषायानि वस्त्राणि परि- आर्यान्वभूवन् । तत्र में भिघव एतदभूत । स चेदहें कपीनपछादन लभेयं शोभनं स्यात् । तेन खच पुनर्मिलवः समयेन सुताया ग्रामिकदुहितुर्दसी राधा नाम आगताभूत् । सा शकिः परिविष्य इमशनमपकृष्य २० परित्यक्ताभूत् । तदहमेवाद्राक्षीत्पङ्कस । ततो ऽहं तत्पशुरू वामेण पदाक्रम्य दक्षिणं हस्तं प्रसाद्यावनतो भूत्तदहीतुं । २६६ ॥ ललितविखरः॥ अथ भीमा देव अन्तरोत्राणां देवानां धोषमनुमापयन्ति स्म । अयं मायी इतसिदे माघीः । यत्र हि नार्मवं महाराज कुलप्रसूतस्व चक्रवन्निराशापरित्यागिनः पशुकुजे चित्त समिति । श्रन्तरीया देवा भीमानां देवानां शब्दं श्रुत्वा चातुर्महाराजिकानां ५ देवानां घोषमुदीरयन्ति । चतुर्महाराजिका देवस्त्राथशितः। गायत्रिंशा यामानां । यामास्तुषितानां । तुषिता निमीणरता। निर्माणरतयः परनिर्मितवशवर्ति । परनिर्मितवशवर्तिनो यावद् काचिकाना । इति हि भिक्षवत्ययं तल्लवं तन्मुहूतं यावदकनिष्ठभुव मांदेकघोषः एकसंनिनदो ऽनुज्ञातो ऽभूत । आश्चर्यमिदं मापें १० अद्भुतमिदं । यत्र हि नामैवं महाराजकुलप्रसूतस्व चक्रवर्तिराज्यपरि शशिनः पांशुष्कृतं चित्तं गतमिति ॥ अथ बोधिसत्व पुनरप्येतदभवत् । लञ्च मया पश्यू स चेदुदकं लभेयं भोभनं श्वादिति । ततस्तवैव देवता पाणिना सह पराशक्ति च । तच पुष्करिणी प्रादुरभूत् । अद्यापि सा प्रणिहतेति १५ पुष्करिणी वेशयते । पुनरपि बोधिसत्त्वस्यैतदभवत् । अथ मया पानीयं स चेचिरुणां अभय यचेदं प्रचालचेयं शोभनं स्यात् । अथ तचेव अणि शिला तत्यगमेवोपनिधिनाभूत् । ततो कोधिसत्वस पश्विम्लं अवासयति च । २७ अच पाको देवराजो बोधिसत्वमेवमाहः । ददस्वेद सपुरुषः मधमहं संचालयिष्यामीति । ततो बोधिसत्वः स्वचरित प्रत्ययाः संदर्शयितु तत्पश्च शमयादत्वा स्वयमेव प्रापयति ! रजनपरिवर्तः ॥ म । स श्रान्तः कान्तकायो ऽवतीर्थ पुष्करिणीसुत्तरिष्यामीति ॥ सरिख च पापीयसा चैधर्मपरीतेन पुष्करिष्खा अयुच्छूितानि तटाणि निर्मितान्वभूवन् । तस्याश्च पुष्करिण्खतीरे महन्ककुभणादयः। तत्र देवतां बोधिसत्व ओंकानु देवतानुग्रहार्थं यत्रयत् । आहर देवंते वृक्षशाखामिति ॥ तया शास्त्रावगामिताभूत । त ५ बोधिसत्वो ऽवलम्ब्यतरति स्त्र । उत्तीर्य च तस्वं ककुभपादपस्या- धनतत्पञ्चकूलं संधाटीछल्या सीष्यति । अद्यापि तत्पशुकुल- सवनॉमित्येवं संशयते स्म । अध विमलप्रभो नाम शुधवासकायिको देवपुत्रः स दिानि चौबराणि काषायरङ्गरक्तानि कल्लिकानि श्रमणसासूयाणि बोधि- १० सलायोपनामधति क । बोधिसत्वञ्च तानि गृहीता पुत्रं निवास्त्र संघटीप्रावृष्य गोचरणमाभिमुखो ऽभूत् । तच देवताभिरुचविल्बासेशपतिग्रामं के नन्दिकयामि कदुहितुः सुजाताथा आरोचितमभूदर्धरात्रसमये । यदर्थ त्वं महायज्ञे यजम तत्राहूतादुत्तीर्णः स सुभगमौदारिकमाहारमाहरिष्यति । त्वथा च १५ पूर्वं प्रणिधानं भूतं मम भोजनं भुक्त्वा बोधिसत्व जुन्नर सम्य कन्न बोधिमभिसंबुध्धेत इति । यत्ते करणीयं तत्कुरुष्वेति ॥ अथ खलु भिद्यवः सुजाता नन्दिकथमिकदुहिता तेषां देवः ताणां तद्वचनं श्रुत्वा शीघ्र शीघ्र गोसहस्रस्य रात्सप्तद्वत्सरोवृता दमोघमदं गूहते । गृहीत्वा च सा तत्वरमनियम)- २० भिनवाङ धरभिगवायां स्वामभिनव चुकीमुपलिप्य ब्रोजन साधयति स्म । तचि साध्यमाने इमानि पूर्वनिमित्तानि संहृते २३८ ॥ गलितविस्तरः । म । तस्मिन्न्वपि क्षीरे श्रीवत्स स्वस्तिकनन्द्यावर्तपद्मवधंसानादीनि मङ्गल्यानि संदृश्यन्ते स्म । ततस्तस्या एतदभूत् । यादृशानीयानि पूर्वं निमित्तानि संदृश्यन्ते निःसंशयमिदं भोजनं भका बोधिसत्व इनुतरा सम्यक्सं बोधिं प्राप्स्यति । सामुद्रज्ञानविधिज्ञश्च नैमित्तिक ५ प्रदेश प्राप्त अभूत् । सो ऽपि तथैवामृताधिगमनमेव व्याकृतवान् । ततः सुझाता तं पायसं पक्के स्थण्डिलशुपलिप्य पुष्परवकीर्य गन्धाः दकेगाथाआसनं प्रज्ञाय सत्त्वोत्तर गम चेटीमामन्वयते स्म । गच्छत्सरेर आझयमानयहमिदं मधुपायसमवलोकयामि । साध्यार्य इति प्रतिश्रुत्य (उत्तर पूर्वी दिशमगमत् । सा तत्र बोधिसतं १० पश्यति च । तथैव दक्षिण बोधिसत्वमेव पश्यति च । एवं पश्चि मासुतरामेव दिशं गच्छति स्म । तत्र तत्र बोधिसत्वमेवाद्रवीत् । तन बहु पुम; समय शुचावासायिक : संवे वन्यतीर्घिका निगृहीता अभूवन् । न कश्चित्संदृश्यते स्म । ततः साऽऽगत्वा स्थाः मिनमेवमाह । न खल्वार्थे ऽन्यः कश्चिदृशते अमणो वा ब्राह्मणो वा १५ ऽन्यत्र यतो यत एव गच्छामि तत्र तत्र श्रम तामेव सुन्दरं पश्यामि । सुजाता चाह । गच्छतः स एव ग्राह्मणः स एव श्रमः । तस्वकार्ये ऽबमारस्तमेवानयेति । साध्यार्थ इत्युत्तरा गत्वा बोधिः सदस्य चरणयोः प्रणिपत्य सुता वा मन्त्रोपनिमन्त्रयते स्म । ततो भियवों बोधिसत्त्वः सुजाताचा ग्रामिकदुहितुर्निवेशनं गत्वा प्राप्त २० श्वासने न्यषीदत् । अथ खलु भिद्यवः सुजाता मासिकदुहिता सुवर्णमथ पाव मधुपायसपूर्ण बोधिसत्वयोपगमयति स्म । । नैरञ्जनापरिवर्तः ॥ २६० अथ बोधिसत्वस्तदभवत् । यादृशमिदं सुजातया भोजनमुप ममितं निर्भशयमहमर्थन (भोजन) भुत्यागुत्तरां सम्यकं बोधिमभि संभोवते । अथ बोधिसत्वसनोजन प्रतिगृह्य सुजात यामिकदुहितरमेत दवोचत् । इयं भगिनि सुवर्णाची किं क्रियतां । स आह । तबंध ५ भवदिति । बोधिसत्व आह । न ममेदृशेन मार्जनेन प्रयोजनं । सुता आह । यथटं क्रियतां । नाहं विना भाजनेल कस्यचिद्भोजन प्रयच्छामि ॥ अथ बोधिसत्व पिण्डपात्रमादाथोविन्दाया निष्कम्य मा गनदों पूर्वफ्रकालसमये जद नैरञ्जनामुपसंक्रम्य तं पिषपाची १० चीवराणि चैकान्ते निक्षिप्य नद नैरञ्जनामवतरति च । गात्राणि शीतवीकर्तुं । बोधिसत्वं खलु पुनर्भिक्षवः स्नाथती नेकानि देवपुत्रशत सहस्राणि दिव्यगुचन्दनचूर्णविनपनेनंदोलडयरन्ति च । दिव्यानि च नानावर्णानि कुसुमानि जले चयनित स्म । यदुत बोधिसत्त्वस्व १५ पबाकमेण । तेन खलु पुनः समयेन नरजननदी दिदैर्गन्धैः पुष्पैश्च समाकुला वहति स्म । येन च गन्धोदकेन बोधिसत्वः खातो भूत । तं देवपुचोटीनियुतशतसहस्रायद्यथिष्य स्वकस्वानि भवनानि नयति स्म । चत्वाथं पूजार्थं च । यानि च बोधिसत्वस्त्र केशश्मशृस्थभूवन्तानि सर्वाणि सुखाता यामिकदुहिता मञ्जष्ठानीति इत्वा चैवाथं पूजार्थं च परिगृहीते स्म म ॥ २० २७५ ॥ अतिविस्तरः ।

नवृत्तीय बोधिसत्वः पुजिन गिरोचते वा । उपवेष्टुकामः ॥ अथ था भरञ्जनायां भव्यां नागकन्या या धरणीतलादश्चद्रम्य मणिमयं (मनोरम) भद्रासन बोधिसत्वायोपनामय स्म । तत्र बोधिसत्व जिषय चावदर्थ तं मधुपायसं परिमु । सुजाताथा ५ च्यामि दुहितुरनुकन्यामुपादाय। परिभुज्य च तां सुवर्णपात्रीमनपेचो वारिणि प्रक्षिपति । विश्वमाच च तां सागरो नागराजश्चित्ति- करषभानजात गृहीत्वा स्वभवनाभिमुखः अखितो ऽभूत । पूजा- ॐति वा धाः । अथ दशशतनयनः पुरंदरो गरुडपमभिनिमय ववतुण्डो भूत्वा सागरखं नामराजस्यान्तिकात्तां सुवर्णपाच हनूमा १० यदा नः शक्रति ण । तदा स्वर्डपादरेण याचिला जयबिनबावन तवान चित्वं पूजार्थं च गत्वा पायथा नाम पद्याथि प्रवर्तितवान् । अपि च वायवेषु देवेषु प्रतिसंव मरं पात्रमहो वर्तते । तच्च भद्रासन तथा नागकन्यथा परिगृहीतं वर्छ पूजार्थं च । ५ समनन्तरपरिभुक्तञ्च भिचव बकि धसवनदारिक आहारो ऽध तत्क्षणमेव बोधिसत्वस्य पुत्रबलेन प्रजापतीन पूर्विका काय शुभः वर्णपुष्यारताः प्रादुरभूत् । द्वात्रिशच्च महापुरुषलक्षणानि अशीतिश्च व्यञ्जनानि आमप्रभता च । चेदमुच्यते । बडूर्य व्रत उत्तरित्व भगवान् एवं मति चिन्तयन् २९ स भई ध्यान अभिज्ञानबलवानेष कसो ऽपि सन् । गच्छेयं दूसराजमून विटपं सर्वज्ञतां बुयितुं न मे स्यादनुकम्पिता हि बनता एवं भवेत्पथिमा ॥ १८॥ ॥ गैरञ्जनपरिवर्तः ॥ २७१ यत्रीदारिक क्क भक्षणवरं कार्यं बलं श्रवण गच्छेयं दुबाराबसूस विटपं सर्वशतां बुष्पितं । मा । इंवेत्यरपुस्थ दवमनुको सूझ शानक्षिणे न शक्ता सिच बुधनाय अमृतं कायेन ते दुर्बलाः । सा च यामिकधीत पूर्वचरिता बाबा सुजाता इति यत्रा निच यजाति एवमनसा सिद्धे व्रतं नायके । सा देवान निशम्य चोदन तदा गृह्य मधुपायसं उपगम्य अदितीरि इष्टमनसा नजमाया स्थिता । मी चाकलासङ्कलचीर्षचरिते शान्तप्रशान्तेन्द्रियौ वर्गगगणीषी परिवृतो आगच जैरञ्जन । तीक्षारक पारसत्वमतिमां स्तन मतिं चिन्तयन् ओघा नदि आप शुद्धविमत्र नकानुकम्पी मुनिः । १० दवाः कोटिसहस्र इष्टमनसा मन्धासु चूर्णानि च ओबद्ध गदि सोडयति सलिले खानाची सत्त्वोत्तमे । स्त्रमा स्नात्वा बोधिसत्व विमलतरे स्थितः सूरतः हर्षेर्देवसत्र खानसजिलै पूजार्थं सत्चत्तमे । जापानि च वस्त्रनिर्मलशुभा ता देवपुत्रो ददे ल्यानि च संनिवास्य भगवांस्तीरे डि जय स्थितः। भागकन्य उदयहृष्टमनसा भद्रासनं सा न्यषीत् चासौ निषसाद शतमनसो लोकस्य चघुष्करः ॥ २० दत्वा भोज सा सुजात मतिमां स्वर्णमये भाजने वन्दित्वा चरणानि सा अमुद्रिता परिभुम्ल में भारी । २२ । ललितविस्तरः । भुक्का मौजचा यावदर्थ मतिमान्पात्रों के अधिपत् तां जग्राह पुरंदरः सुरगुः पूषां करिष्याम्यहं । यद् भुक्तं च जिजेन भोजनवरं बदरिकी तखणे तल्या काचबलं च तेबाशिरिया पूर्वं यथा संस्वितं । ५ धनी छत्व कया सुजात मलयाँ क्रत्वा च अर्थ की सिहो हंसगतिर्गजेन्द्रगमनो बोधिद्रुमं संस्थितः ॥ इति ॥ इति श्रीललितविस्तर नरञ्जनपरिवत मामाष्टादशमोध्यायः इति हि भिंयवो बोधिसत्वं शां नैरञ्जनायां न च भुक्त्वा कायबलखम संशगब्बयन चोडशाकारसंपनपृथिवीपंद १० महाधिदुमराजमूलं तेन अतम् विजयय तथा च गत्वा । यासी महापुरुषाणां मतिरनुच्चलितगतिरद्विष्टिगतिः सुगन्धितगतिः । मेरुरजमतिरजिह्नगतिरकुटिगतिरनुपद्रुतगतिरविलमितगतिरशुद्धि तगतिरस्खलितगतिरसंघाटिततिरसममतिरचपलगतिः । सलीड मति । विमगतिः शुभगतिरदोषगतिरमोहगतिरतमतिः । सिंह १५ गतिः । हंसराजगतिर्नगराजगतरायणगनि । धरणीतलासंसृष्टः गतिः। सहस्ररचक्रधरणीतलचित्रगतिः। बाबाकुलितासनखगतिः ।। धरणीतलनिगदगतिः । शैलराजसंघटनगतिः । उत्कूतिकूलसमक- चरगतिः। जालान्तराभारयुत्सर्जनसलसंस्पृशनसुगतिगमनमतिः । विमलपत्राक्रम निधिपागतः । पूर्वशुभसुचरितगमनगतिः । पूर्वबुधसि। २० हाभिगमनगतिः । बलबूदाभेद्यशयनतिः (सर्वोपायगतिः) । सब १८] । ॐ बोधिमङगमनपरिवर्तः ॥ २७३ पायदुर्गातिपिशितगतिः । सर्वसत्सुखसंजननगतिः। मोचपञ्चसंदर्शन- गतिः। मारबलाबलकरणगतिः। गणिगणपरमवादिसहधर्मनिग्रहण गतिः। तमस्पटलकोशविधमभगतिः। संसारपश्चपककरणगतिः । शक ब्रह्ममहेश्वरलोकपालाभिभवगतिः। चिसाहस्रमहसहस्रकशूरगतिः । स्वयंभ्वनभिभूतगतिः । सर्वज्ञशालाभिगमनगति । धृतिमतिमतिः । ५ सुगतिगमनगतिः । जरामरणप्रशमनगतिः । शिवविरजामलाभयनि- वीरपुरगमनमतिः । ईदृश्य गच्या बोधिसत्व बोधिमष्टं संग- स्थितो ऽभूत् । इति हि भिक्षवो यावच्च न भरक्षगया थाषच्च बोधिम. डदक्षिन्नन्तरे वातबलाहकैर्देवपुः संमृष्टमभूत् । वर्षबलाहकैदंब- १० पुजैर्गन्धोदकेन सिक्तमभूत्पुष्पैश्चावकीर्णमभूत् । यावदेव त्रिसाहस्र महासाहस्रलोकधातौ वृणते सर्वे येन बोधिमण्डक्षेणाभिनताग्रा अभूवन् । ये ऽपि च तदहोजतबलदरिकान्त अपि बोधिमण्टुः शर्षका पनि स्म । ये ऽपि चेह त्रिसाहसमहसहस्रशोकधाती सुमेकप्रमुखाः पर्वतास्ते ऽपि संवें येन बोधिमण्डलेन प्रयता अभूवन् । १५ नद च नैरञ्जनमुपादाथ यावद्वोधिमण्डो अस्मिन्नन्तरे कामा- वचर्दैवपुर्वः रैिकप्रमाणो माग अभिव्यूहितो ऽभूत । तस्त्र च मार्गस्य बामदक्षिणयोः पार्श्वयोः सप्तरत्नमयी वेदिका मेिं निर्मिता भूत । सप्ततालानुवस्वेन उपरिष्टाद्रत्नजालसंछन्ना दिन छत्रध्वजपटरकासमलंकृता । चेपे सप्तरत्नमयास्ताला अभिनिर्मिता २० अभूवन् । तस्या दिाया अद्भन्नताः सर्वस्माच्च तालाद्रत्नसूत्र द्वितीये तालमसक्तमभूत् । वयोश्च तानयोर्मध्ये पुष्करिणी मापि 18 २७४ दाभूत । गन्धोदकपरिपूर्णं सुवर्णवाहिकासं स्तूता इत्पलपद्मकुमुदपुण्ड- रकसंछन रत्नवेदिकापरिवृता विडूर्यमणिरत्नसोपानप्रसुप्ताः। आ- डिक्लाइंसच वाकमयूपसृजिताः । तं च मार्गमशत्यप्सरसाइ- स्त्राणि गन्धोदकेन सिवति झ । अपीलप्सरसहस्राणि मुक्तकुसुमैरन्थ ५ वकिरति च । दियैर्गन्धवद्धिः । सर्वस्व च तालवृक्षस्य पुरतो रव बोसकः संखित ऽभूत् । सर्वमिंश्च रत्वब्योमके अशत्वप्सरसहस्राणि चन्दनागुरुचूर्णकपुटापरिगृहीतानि कारानुसारिपघटिकापरिगृही ताजि खितान्वभूवन् । सर्वस्मिंश्च रत्नश्चर्मक पचयश्चाप्सरसहस्राणि दिवसंगीतिसंप्रवादितेन खितान्यभूवन् । १० इति हि भिचव बोधिसत्वः प्रकम्यमान: चेचे रामिकोटी नियुतशतसहस्राणि निश्चरतुर्थशतमहवेः प्रवाद्यमानः महता पुष्पायेन प्रवर्धत। अम्बरशतसहसैवीम्यमानःदुन्दुभिशतसह नः परा इन्यमानैर्गर्जद्भिः प्रगद्भिः । हयगजवृषभः प्रदक्षिणीकुर्वद्भिः । शुक सारिकाकोकिलकलविङ्कीवंजीवकबीसवमयूरचायशवसह चैकप १५ नावमाने। मङ्गल्यशतसहत्रैरर्नर्वपेण मार्नेब्यूहेन बोधिसतो - धिमण्डं गच्छति स्म । यां च रात्रि बोधिसत्व बोधिमभिसंथोड् कामो ऽभूत् तामेव रात्रिं वशवत नाम चिसाहस्रमदासाहयाधि पतिव्रता महापतिर्नद्रपदमामन्यैवमाह । यत्खलु मायी जानी याः। एष स बोधिसत्त्वो महासत्त्वो महासेनाहसंनद्धो महाप्रति २० जानुमृष्टौ दृढसंहसंनको परिखिन्नमानसः सर्वबधिसत्वचर्यासु गिजीतः सर्वपारमितासु पारंगतः सर्वबोधिसत्त्रभूमिषु वशिताप्राप्तः सर्वाधिसमयसुविशुद्धः सर्वसत्त्वेन्द्रियेष्वनुगतः तथागतगु । बोधिमण्डगमनपरिवर्तः । २७५ स्वानेषु सुप्रविष्टः सर्वमारकमपथसमतिक्रान्तः सर्वकुशलमूलेष्वपरप्रायः सवंतशगतराधिष्ठितः सर्वसत्तेषु प्रमोचमानैदाचिता महासार्थवाहः । सर्वमारमण्डलविध्वंसकार चिसाहस्रमहासाहस्र्युकः सर्वधर्मेभ वधसमुदानीतः। महावैवराजो विमुक्तिपट्टाचवो महाधर्मराजः । महाप्रज्ञाप्रभोत्सर्जनकरः । महाकतुराज । अष्टलोकधर्मानुपांजिप्त ५ महापद्मभूतः । सर्वधर्मधारयसप्रमुषितः। महासागरभूतः । अनुनय प्रतिधापगतः । अचल अप्रकम्पी महसुने कभूतः। सुनिर्मलः सुपरिशुद्धः स्वदर्पितविमलबुद्धिमंडामणिरत्नभूत । सर्वधर्मवशवर्ता सर्वकर्मणः चित्तों महाब्रह्मभूतो बोधिसत्व बोधिमहमुपसंक्रामति मासिन्य प्रधर्षणार्थमनुत्तरां सस्यमं बोधिमभिसंबोटुकामः । शबसबैशारद्यान १० छादभवैश्विकबुद्धधर्मपरिपूरणार्थ महाधर्मचक्रप्रवर्तनार्थ महासिंह- नादनादनार्थं सर्बसाधर्मदाम संतर्पणार्थ सर्वसत्वानां धर्म- चक्षुर्विशोधनार्थं सर्वपरपवादगां सहधमेण नियहर्ष पूर्वप्रतिज्ञा परिपूरिसंदर्शनार्थं सर्वधर्मद्वयंचशितामात्यर्थ । तत्र युष्माभिभाषी संबरच बोधिसत्वस्य पूजोपखानकर्मण्युत्सुकेर्भवितव्यं । १५ अथ च वशवर्ती माझा तत्र वैलाथामिमां गवामभाषत । यथा तेजतु पुष्खत शिरचे ब्राह्मः पथ चायंते मेची वा करुणा उपेक्षमुदिता ध्यागान्यभिज्ञास्तथ । सो ऽयं कल्पसहस्त्रवच्चरित बोधिमं प्रस्वितः पूजां साधु करोध तत्र मुनिनो आशिर्वाते साधयां । २७ यं गत्वा शरणं न दुर्गतिभयं प्रश्नोति नैवाचण देवेष्विष्टसुखं च प्राप्य विपुलं झलयं गच्छति । 1B २७३ । ललितविस्तरः । बह्वर्याणि चरित्व डुकरचरिं विष बोधिद्रुमें स सर्वि उदपॅटमनसः पूय कुचीमतें ॥ राजासौ त्रिसहचि ईश्वरवरो धनैश्चरः पार्थिवः शानामपुरे च चन्द्रसुरिवै नास्त्यख कश्चित्समः। ५ यस्य जायत क्षेत्रकोटिनयुता संकम्पिता अद्विधा सैषो ऽथा व्रजते महाद्रुमवरं मारस्तु जेतु चमून् ॥ सूफ़ी यस्व च । भक्ष्मीवितुमिड अब्दालये दपि स्तैिः कायो थस्य वरायल चषधरो विशतालुक्यातः । बाग्वस्वह मनोज्ञवल्गुमधुरा ब्रह्मखरा सुस्वरा १० चित्तं यस्य प्रशान्त दोषरहित गच्छाम तत्पूजने ॥ येषां वा मति ब्रह्मभवने नित्यं सुखं पितु अथवा सर्वकिलेशबन्धनवतां इतुं हि । तां जालिनीं । अश्रुत्वा परतः पूयममृतं अवेकबोधि शिव बुद्धत्वं यदि वेप्सितं बिभुवने पूजेवसौ नायके । १५ वक्ता येन ससागरा। वसुमती रत्नान्यगतान्यधो प्रासादाच्च गवाह’कलिका युम्नानि यानानि च । भूम्यालोकत पुष्पदाम रचिरा उनकूपासखराः हा पादशिरोत्तमान्नमथना सो बोधिमण्डोझुखः । इति हि भिंचस्त्रिसाहसमहासाहस्रिको महानाद्वा इमे त्रि २० साहस्रमहसाहतुं लोकधातुं तत्क्षणं सममध्यतिष्ठत् । प्रतिज्ञा तमपगतसईरवठलमुत्सदमणिमुक्वैिडूर्यशद्ध शिलाप्रवाइरजतजातरू नीबभूवुकुण्डगतपदचिणनन्द्यावर्तकाचनिन्दिकसुखसंस्पर्षीच तूर्णः । बधिमङगमनपरिबर्तः । २७७ रिम चिसाझखमहासाहसं लोकधातुं दितमध्यतिष्ठत् । सर्वे च तदा महासमुद्रा धरणीतलसंखिता बभूवन् । न च जलदलानां सलाम काचिदिहिंठाभूत । इमं चैव लोकधातुमलंकृतं दृशाः च दशसु दिक्षु संक्रमणकपाले बोधिसत्वस्य पूजाकर्मण उववशत सहस्राणि समलंकृतान्वभूवन् । बोधिसत्वैश्च दिव्यमानुष्यकातिश: ५ पूजावूइर्दशसु दिक्षप्रमेयानि बुद्धक्षेत्राणि प्रतिमंडितान्वभूवन् । चौधिसत्वस्य पूजाकर्षण । सर्वाणि च तानि बुद्धक्षेत्राणप्रकमिव बुद्धक्षेत्र संदूषन्ते स्म । नानाशूदालंकाराबंकतानि च । न च भूयो लोकारिका न च कालपर्वता न च चक्रवाडमहाचक्रवडाः प्र जायन्ते । सर्वाणि च तानि बुवाणि बोधिसत्वस्याभया १० फुटानि संहृष्टन्ते स्म । षोडश च बधिमण्डपरिपालका देवपुत्राः। तद्यथा । उत्खली च नाम देवपुत्रमूखर्च च नाम प्रजापतिच शूरवलय केयूरब सुप्रतिखितश्च महिधरय अवभासकरच वि अलञ्च धर्मश्चरश्च धर्मजतुश्च सिद्धपाचश्च अप्रतिहतनेत्रश्च भवायूहश्च विइनेत्रश्च पप्रभव । इतीमे घोडश बोधिमण्डप्रतिपालका १५ देवपुः सर्वे वैवर्वचन्तिप्रतिलब्धास्ते बोधिसत्वस्य पूजार्थं बोधि मण्डं मण्डयन्ति स्म । । समन्तादशीतियोजनानि सप्तभी राबवेदि काभिः परिवृतं सप्तभिघालपक्षिभिः सप्तभी रत्नकिङ्किनीतः सप्तभी रत्नसूचिः परिवृतं सप्तरत्नप्रद्युम्नश्च जमूनदसुवर्णपटैः सुवर्ण सू चाम्बूनदसुवर्णपनेञ्चवकोण सारवरगन्धनिघूपितं रत्नबलसैछी । २० ये च दशसु दिक्षु नानायोकधातुषु विविधा वृक्षाः सन्त्यभिजाता अभिपूजिता। दिव्यमानुष्यकास्ते ऽपिः सर्वे तत्र बोधिस डे संदृक्षते २७८ । ललितविस्तरः। स याश्च दशसु दिध मानाप्रकारा जलजखलजाः पुष्पज्ञतथा अपि सर्वांस्तत्र बोधिस बड़े संदृश्यन्ते स्म । वे पि च दशसु दिक्षु नानालोकधातुषु बोधिसत्वा बोधिसतडासं कुर्वन्नप्रमाणपुष्यात संभारच्यूते ऽपि तत्र नधिमव संदृश्यन्ते । ५ इति हि भिक्षो बधिमण्डपरिपालकैर्देवयुस्तादृश हा बधिमण्ड अभिनिर्मिता अभूवन् । यान्यूह्या देवनागयक्षगन्धर्वसुराः स्वभवनानि श्मशानसंशमुत्पादयामासुः । तत्र यूझन्ड्रत्यर्च चित्रकारमुत्पादयामासुः । एवमुदानं चोदानयामासु । यह अचिनवः पुष्णविपाकनिष्यन्द इति । । चत्वारश्च बोधिवृदवताः १० तद्यथा । वेणुश्च वल्लुञ्च मुममथ ओखापतिश्च । एते चत्वारो बोधिवृदबता बोधिसत्वस्य पूजार्थं बोधिवृक यापयति स्म । सूपसंपने कन्धसंपन्न पत्रपुष्पफलसंपनी आरोहपरिणाहसंपनी प्रासदिव दर्शनीयं विद्यमशीतिस्ताला नुदस्वेन तदनुरूपेण रिणाहे चित्र दर्शनीयं मनोरमं सप्तभी रत्नवदिकाभिः परिवृत १५ सप्तमी रत्नतालपङ्किभिः सप्तमी रमकिङ्किणीजालैः सप्तमी रत्नसूर्यः समन्तादनुपरिवृतेरनुपरिचिते पारिजातककोविदारप्रकाशमतुरुचवु दर्शन । स च पृथिवीपदिशस्त्रिसाहस्रमसहस्रलोकधातुवर्गेणाभि- दृडः सारो ऽभवमयः संस्थितो ऽभूत । यच बोधिसत्वो निषणों उभूलधिमभिसंबोझुकामः २0 इति हि भिद्यवों बोधिसन बधिमात्रमुषसंक्रमता तथा या कार्यात्मभा मुक्काभूख प्रभया सर्वे ऽपाथाः शान्ता अभूवन् । सर्वाणवाणानि पिशितान्बभूवन् । चर्वद्गतिवदशश्चोपशोषिता अभू १९ । बोधिसडगममपरिवर्तः । २७ वन। ये च सत्त्वा विकलेन्द्रिया अभूवन् ते सर्वे परिपूर्णेन्द्रियता मनुरुशुर्वन् । व्याधिताय व्याधिभ्यो व्यमुच्यन्ते । भयार्दितश्चात्र सप्राप्ता अभूवन् । बन्धनवधे बन्धनेभ्यो मुच्यते । दरिद्रा मा भोगवन्तो अभूवन् । केशसंतप्ताश्च शिष्यर्दिता अभूवन् । बुभुक्षिताश्च सत्वाः पूर्योदराः अभूवन् । पिपासिताश्च नृपापगता ५ अभूवन् । गुर्वित्र सुखेन प्रसूयन्ते । जीर्णदुर्बलाय बलसंपन्न अभूवन् । न च कस्यचित्सवस्य तस्मिन्समये रागी बाधते द्वयो वा मोहो वा क्रोधो वा बोमो वा विनो वा आपाद वा इंधी बा मात्सयों वा। न कश्चित्सलकखिन्समये त्रिचते स्म । न च्यवते स्म । मोपपन्वते च । सर्वसत्त्वाय तस्झिन्समये मंत्रवित्ता हितचित्ताः १० १५ प्रसरं मातापितृसंज्ञिनो बभूवन् । तत्रेदमुच्यते । यावच्चावीचिपर्यन्तं गरका घोरदर्शनाः। दुःखं प्रशान्त सत्त्वानां सुखं विन्दति वेदनां । तिर्यग्योनिषु यावन्तः सल्ला धन्योन्यघातकाः। मेषचित्ता हिते जाताः स्युठा । भाभिर्महामुनेः। प्रेतलोकषु यवतः प्रेताः उत्पीडिताः। नाभुवनानपानानि बोधिसत्वस्य तेजसा । अणः पिचिताः सर्वे दुर्मतिश्चोपशोषिता । सुखिताः सर्वसत्वाश्च दिव्यसौख्यसमर्पिताः । चचुञ्चतविहीनाश्च ये चान्ये विकलेन्द्रियाः । संबंन्द्रियैः सुसंपणं आताः सर्वाङ्गशोभनाः । २० या ललितविस्तरः । रागदोषादिभिः कबीः समा बाधन्त ये सदा । शान्केशवदा सर्वे जाताः सुखसमर्पिताः । उन्मत्ताः सूतिसतश्च दरिद्रा धनिनः । व्याधिता रणनिर्मुक्ता मुक्ता बन्धनबद्धः ॥ ५ में विली न च मात्सर्य यायादो न च विग्रहः । अन्योन्यं समकुर्वन्ति मैत्रचित्ता स्थिताशदा ॥ मातुः पितुर्चे यथा प्रेम प्रवर्तते । तथान्योन्धेन सत्वानां पुत्रप्रेम तदाभवत् । धिसवप्रभाजालैः पुटाः चेचा चलनिवाः। १९. गङ्गलिकसंस्ताः समन्ताद् दिशो दश । म भूथबजवाडाच दृश्यन्ते कालपर्वताः । सर्वे ते विपुल बेचाः सृजन्नेकं यथा तथा । पाणितलप्रकाशन दृश्यन्ते सर्वरबिकाः । बोधिसत्वस्ख पूजार्थं सर्वथा अलंकृताः । १५ देवच षोडश तथा बोधिमण्डोपचारकाः । अलंचक्रबोधमठं अशीतियोंजनावृतां ॥ ये च केचिन्महाघूहाः चकोटीष्वनन्तकाः। ते सर्वे तत्र दृश्यन्ते बोधिसत्वस्व तेजसा । देवा नागास्तथा चाः किन्नराश्च अहोरगः। २० लागि स्वानि विमानानि समभागानीव मेनिरे । तान्हान्संनिरीह विस्मिताः सुरमानुषाः । साधुः पुण्यक्ष निर्वान्दः संपवस्थमीदृशी । ०| । बोधिमडगममपरिवर्ताः । २८५ करोति नव चोद्योग कायद्यानसा तथा । सबीर्थशास्त्र सिद्धन्ति ये भिप्रेता मनोरथाः ॥ अभिमाथा यथान्येषां पूतािचरता पुरा । विपाका कर्मणस्तस्य संपद्यतेयमीदृशी । अर्ज छतो बोधिमण्डश्चतुर्भिबधिदेवतैः। परिबातों दिवि यथा तत्रादपि विशिष्यते ॥ गुणाः शषा न ते वाचा सर्वं संपरिकीर्तितं । ये चूहा बोधिमडश्च देवतैरभिसंस्कृताः । इति हि भिवस्तथा धिसत्वस्य कायममुक्तया प्रभया कालिकख नागराजस्व भवनमवभावितमभूत् । विशुद्धया विमलचा १० कायचितप्रहादद्विधबनन्या सर्वकेशपकर्षिस्य सर्वसत्त्वसुखम्नतिनः आदमासोक्जमन्था । यदा च पुनः कालिको नागराजस्व वेलायां स्वस्य परिवारस्व पुरतः स्थित्वमा गाथा अभावत् । प अकुछन्दं यथ अभ दृष्ट चिरा दृष्टा च कनकाद्ये यद्वत्कावयि धर्मराजमनघं दृष्टा प्रभा निर्मला । निःसंशयं वरय हितकरो उत्पन्न ज्ञानप्रभो येनेदं भवनं विरोचति हि में स्वर्णप्रभासक्तं । जास्विं चन्द्ररविप्रभा सुविपुला संदूमते वेश्मनि स चाफेनं मथनं विधुदमला न च प्रभा ज्योतिषां । नौ वा शक्रभा च ब्रह्मा प्रभा न च प्रभा आसुरी एकान्ते तमसाकुलं मम गृहं प्राग्दुष्कृतिः कर्मभिः । २० २८२ ॥ ललितविस्तरः । । अथेदं भवनं विराजति शुभ म ध रविंदीप्तिवत् चित्तं प्रतिबनेति काषु सुखितो भाषावुता शीतला । तना वालिक चा अररि विपत्तीं बता स मे शीतला सुव्यक्तं बहुकल्पकोटिचरितो बोधिद्र गच्छति ॥ ५ शीघ्र गृहत नागपुष्प रुचिरा वस्त्रां सुगन्यां शुमाँ मुक्ताहारपिनदातांच वयथूर्णनि धूपोत्तमा । संगfतं प्रकुरुष वावविविधा भेरीमृदीः शुभः इन्ता गच्छष पूजा हितकर पूजार्ह संवें जगे । सो ऽभ्युत्थाय च भागकन्वसहितश्चतुरो दिशः पंचते १० अद्राचीद मेरुपर्वतनिभं स्खलत तेजसा । देवदानवकोटिभिः परिवृतं जपेद्रयवैस्तथा यू तत्र करोति इष्टमनसो दन्ति भागों द्वयं । संहृष्टः स हि नागराहमुदितश्चार्थं लोकोत्तमं वदित्वा चरणौ च गौरवक्तस्तस्य सुनेरतः । १५ नागकन्य उदय इष्टमनसः कुर्वन्ति पूजां मुनेः पुष्पं गन्धविलेपना च लिपिषुतूर्याणि निर्मादयन् । सखा चाञ्जलि नागराट्समुदितसुष्टाव तवर्णः साधुर्दर्शितु पूर्णचन्द्रवदने नकोतमं नायके । यथ मे दृष्ट निमित्त पूर्वश्चषि पश्चामि तानेव ते अथ त्वं विनिवत्य मारलवानिष्टं पदं लप्स्खसे । यस्थं दमदानसंयम पर सवी ति स्वामी अभूत् यथों दमशीलमैत्र करुणा चातिबलं भावितं । २० १e| । बधिमण्डपमणपरितः ॥ २३ यस्थं दसवीर्यं ध्याननिरतः प्रज्ञाप्रदीपः कृतः संघा ते परिपूर्णं सर्वप्रणिधी अथ बिग मैच । १० यहूध सपत्रपुष्प सफला बोधिद्मे संनता: यदर्भसइख पूर्णकालिन कुर्वनि प्रदक्षिणं । यच्चामरगणाथ संप्रमुदिता विग्धं हतं कुर्वते हंसाः कोखमा यथा च गगतो गच्छति श्रीडावितं कुर्वते सुमनाः प्रदचियमूपि भावि वमच्याहंवान् । अथ वा काञ्चनवर्ण आभरुचिरा बचाशता गच्छते। शान्ताश्चापि यथा अपायनिखिला दुःखैर्विमुक्त प्रजाः । यदहंडित चन्द्रसूर्यमघना बायीइवीयंते अथ भेष्यसि सार्थवाहु विभवे जातीकरासोचको । थबका मरती विहाय च सुरास्त्वत्पूजने ऽभ्यागताः ब्रह्मा ब्रह्मपुरोहिताद्य अमरा उत्सृज्य यानं सुखं । ये केचिविभवे तथैव च पुंर सबै वहाभ्यागताः अद्य भयसि चिराचु विभवे बाजरामोचकों ॥ २५ मार्गश्चापि यथा विशोधितु सुरिर्येनाव खं गच्छसे तेनागतु कुछदु भगवान् कनकाइयः काशपः। यव वा पद्म विशुद्धनिर्मलशुभा भित्वा महीमुव्रताः यसि निक्षिपसे मानतिबलां भावि वमथाईवान् । २० मारा कोटिसमुत्नेकुनयुता गङ्गा यथा वालिकाः ते तुभ्यं न समर्थ बोधिविटपाञ्चाल कम्येतु वा । २८४ । ललित विहारः । यश चैकविधाः सहस्रनयुता गङ्गा यथा वालिकाः यष्टा चरता हिताय जगतसैनेड विधाजसे ।

• चित्रा सभी सतारकरवी भूमी पंतदरात्

खस्थानाच्च वचैन्नवागिरिवरः शुष्येदश्च सागरः । ५ चतुरो धातव कवि विज्ञपुरुषो दमेय एककसः। अव त्वं द्मराजसूलुपगतो अप्राप्यं बोधात्विहत् । लाभ माघ मुलब्ध वृद्धि विपुला दृष्टो ऽसि यत्सारथे पूषा चैव कृता गुणाश्च कथित बोधाय चोत्साहितः। सवी नागवधू अहं च ससुता मुच्यमितो योनितः १० व यासी यथ मत्तवारणगते गच्छेम एवं बचे १ इति ॥ इति हि भिद्यवः कामिकम्प गगराजस्याग्रमहिषी सुवर्णप्रभासा नाम सा संबहुलाभिगकन्याभिः परिवृता पुरस्कृता नानारत्न छत्रपरिगृहीताभिः नानादूथपरिहीताभिः नानामुक्ताहारपरि गृहीताभिः नानामणिरत्नपरिगृहीताभिः दिव्यमानुष्यकमाल्यविले १५ एनगुष्परिगृहीताभिः नानागन्धघटिकापरिगृहीतामिः नानातूर्य- संगीतिसंभवादिननारत्नपुष्पवर्षावधिस त्वं गच्छन्तमथवकिरन्ति स्म । आभिच गाथाभितुष्टुवुः। अभाता अचला अभीरू अछधी अलीग अदीना प्रष्टा दुधपं । २० अरका अदुष्टा अमूढा अर्धा बिरहा विमुक्ता नमस्ते महर्षे । १ ॥ बोधिमङगमलपरिवतः। २८५ भिषज्ञ विशच्या विजेचा विरोधी सुवैद्या जगा दुग्धः प्रमोची। अलग अचाणा अहींना विदित्वा भवालेसु बाणो मित्रोंकोनि जातः । प्रसन्न प्रहृष्टा यथा देवसंघाः प्रचयों ममम्बा महत्पुष्पवर्ष । महाचैलचैषं करोतौ यथेमे जिगो भयसे ऽद्य कुरुष्व प्रहर्ष । १० उपेहि इमेन्द्रे निपीदा अञ्चमी बिना मारसेनां धुन क्लेशनालं । विबुध्य प्रशान्तां वरामयवर्धि यथा पीवंतबिंबुवा जिगद्भः। त्वया यस्य अर्थे बहकल्पकोयः हता दुष्कराणी जगमोचनार्थं । अपूर्ण हि असा अयं प्राप्त काल । इंपिहि द्रमन्द्रं स्युस्खायबोधि ॥ इति । १५ अथ खलु भिधयो बोधिसत्रस्वतदभवत् । कुत्र निपतः पूर्वकस्थागतरनुत्तरा सम्यक्तं बोधिरभिसंबुद्ध इति । ततो ऽत दभूत् । तृणसंस्तरनिषणरिति ॥ अथ खल्वन्तरीयगतानि मुञ्चवासकायिकदेवशतसहस्राणि २० बोधिसत्त्वस्य चेतोभिरव चेन्नपरिवितर्कमाज्ञयैवंवाचो भाषन्त स्म । ॥ ललितविस्तरः । एवमेतत्सर्वर्षमेतत् तृणसं वपुषा निषद्य तैः पूर्वेकतया गर्तरनुतरा सम्यकसंबोधिरभिसंबुद्धा इति । अद्राक्षीत्खल्वपि भिनवो बोधिसत्व मार्चस्व दचिणी पावें स्वस्तिकं चावसिकं । तृणानि चूनाति । नीति मृदुकानि ५ सुकुमाराणि रमणीयानि कुण्डलजातानि प्रदक्षिणावर्तनि मयूर योधमुनिमानि काचिदिदिकसुजयोस्मीनि सुगन्धीनि वर्धयति मनोरमाणि । दृक् च पुत्रबोधिसत्व मार्गदपस्य येन स्वस्तिक यावसिकन्तनपसंक्रामदुपसंक्रम्य स्वस्तिकं यावसिकं मधुरया वाचा समाजपति था । यासौ वागज़पनी विद्यापी विस्पष्टा अनेक १० लोककवसु वल्लुः श्रवणीचा स्निग्धा स्मरणीया बदली तोषण मेिमणी अककंवा अगद्दा अष रुषा बचपला झषणा मधुरा कर्णसुखा कायचिन्तयित्वकरणी रागदोषमोहकलिकलुषविनोदनी कविकुरुतरा कुणालीवंजीवकाभिनदितपोषा दुन्दुभिसंगति यतवितनियवती अमापहता सत्य अच्छा भूता ब्रह्मस्वरतरवि १५ तनियों समुद्रवेगनिभा शीलसंधइवती देवेन्द्रासुरद्रामिष्टुता गयी दुरबमाझा नमुचिबलाबलकरण परप्रसादमथनी सिंहखर वेग इसगजगर्जितघोषा जागनिनदी सेघनिताभिगर्जितस्वरा । दशदिवसवंबुचक्रसफरणी विनेयसलसंचोदनी अद्रता चानुपहता अविलम्बिता सहिता बुक्का कालवादिनी समयानतिक्रमण धर्म- २० शतसहसुयथिता सौम्य असत अधिष्ठिताप्रतिभाग एकतसर्वः तरची सर्वाभिप्रायशपनी सर्वसुखसंजननी सोचपसंदर्शिका मार्गसंभारवादिनी पर्षदतिक्रमणी सर्वपयंसेतोपण सर्वबुद्धभा१० । वधिमण्डगमनपरिबर्तः । २= पित्तानुज्ञया । ईद्दश्य वाचा बोधिसत्वः स्वस्तिकं यावसिकं गया भिरध्यभाषत । नृणु देहि मि स्वस्तिक में अब मम तृतीः सुमहान्तः। सबलं नमुचिं निहनित्वा बधिमनुत्तरन्ति स्पृशि ॥ यस्त्रं ते मयि कल्पसहस्रा दान दमो ऽपि च संयमथाग ५ शीलव्रतं च तपश्च सुची तस्व मि निष्पदि भवति अत्र । यान्तिवलं तथ वीर्यवनं च ध्यानबलं तथ बायबलं च । पुष्यभिशविमोघबलं च तस्य मि नियदि भेष्यति अय । प्रज्ञबलं च उपायबले च ऋद्धिम संगतमचिब च । प्रतिसंविदपरिसववसं च तेष मि निप्पदि भेष्यति अद्य ॥ १० पुण्यवनं च तवापि अनन्त यन्मम दाखसि अद्य तुणानि । नह्यपरं तव एतु निमित्तं त्वं पि अनुक्रम मेष्यसि शाखा ॥ ७॥ श्रुत्वा स्वस्तिक वाच नायक सुरुचिरमधुरा तुष्ट आत्मनश्च हर्षितः प्रमुदितमनसः। गृहीत्वा तृणमुष्टि स्पर्शनवती मृदुतरुणसुभां पुरतः स्विग वाच भाषतेः प्रमुदितु इदयः । १५ यदि तावतृकेभि लभ्यते पदचरममृतं बोधी इलमशानादुद्वंश पुरिमजिनपथः। तिष्ठतु ताव महागुखो अपरिमितयशा अहमेव प्रथमं तु उष्मी पदवरममृतं ॥ ०॥ २० नैषा स्वस्ति नो लभ्यते तृणवरशयनः अचरित्वा बहुकल्पसूकरी व्रततप विविधा। २८ । ललितविस्तरः । प्रज्ञापुउपायउन्नत यद भवि मतिम तद पद्मानि करोति मुनयो भविष्यसि बिरजः ॥ यदि बोधी इव शक्यं स्वस्तिका परजनि ददितुं पिण्डीकृत्य ददेथ प्राणिनां म भवतु विमतिः। ५ यद बोबी मथ प्राप्त जालसी विभजामि अमृतं आगत्वा शृणु धर्मयुक्त त्वं भविष्यखि विरजः ॥ ७॥ गृहीत्वा तृणमुष्टि नायकः परमसुश्रुइका सिंहाइंसगतिञ्च प्रतिः प्रचलित धरणी । देवनागगणः कृताञ्जली प्रमुदितमनसः १० अथ मारबलं निहत्यये स्यूसिष्यति अमूर्त । रति हि भिघवो बोधिसत्वस्य बोधिवृचमुपसंक्रामतो ऽशति बोधिवृक्षसहस्राणि देवपुत्रंच बोधिसत्वैश्च द्विताम्यया । । इदं निषस्य बोधिसत्व बोधं प्राप्स्यभिसंभोत्स्यत इति । सति तत्र केचिद्दधिवृषाः पुष्पमया योजनशतसहसोदियः । केचिद्वधिवृक्षा १५ गन्धमया द्वियोजनशतसहस्त्रोद्विः । केचिद्भोधिवृचश्चन्दनमथा- स्त्रियोजनशतसहस्रोद्विवाः केचिद्वधिवृथा वस्त्रमयाः पञ्चयोजन तसहस्त्रार्थचरत्वेन । केचिद्वोधिवृक्षा रत्नमया दशयोजनशतसह लघुवस्त्येन । केचिचोधिवृक्षाः सर्वरत्नमया दशयोजनकोटिनयुतः शतसहस्राण्डुच्चैस्त्वेन । कचिड़ोधिवृथा रत्नमयाः कोटिनयुतशतसह २० समुद्भवः । सर्वेषु तेषु बोधिवृक्षमूलेषु वधातुरूपाणि सिंहासनानि प्रज्ञप्तान्वभूवन् । नानादिव्यदृष्यसंतानि । चिचोधिवृत्रं पद्मासनं अन्नमभूत् । क्कचिन्नन्वासन। चिमनाविधरत्नासनं । बोधिसत्त्व १ । बोधिमंडगमनपरिवर्ताः । २ लडितव्यूहं नाम समाधिं समापयते च । समनन्तरसमापन्नस्य च बोधिसत्वस्वंभ लडितकूलं नाम बोधिसत्वसमाधि। अथ तत्क्षणमेव बोधिसत्वः सर्वेषु च तेषु बोधिवृक्षमूलेषु सिंहासने संनिषणः संदृश्यते च । वक्षणानुव्यञ्जनसमलंकृतेिन कायन । एकत्र बोधि- सत्व देवपु वचैव संजानीते स्म । सर्वच सिंहासने बोधिसते नि- ५ पता नान्वेषामिति । यथा च ते संजानते । तथास्य तद्धित हब बोधिसत्वसमाधेरनुभावेन सर्वनिरयतिवेम्बोनियमलोकिकाः सर्व देवमनुष्याश्च सर्वे गत्युपपन्नः सर्वसत्त्वा बोधिसत्वं पश्यन्ति स्म । बोधिवृक्षमूले सिंहासने निषणं । अथ च । पुगहीनाधिमुक्तिकानां सवानां मतिपरितोषणार्थं १० बोधिसत्व तृणमुष्टिमादाय येन बोधिवृत्रस्तेनोपक्रामद्वयसंयम्य बोधिवृचं सप्तछात्रः प्रदक्षिणीकृत्य स्वयमेवाभवन्तराणं बहिर्मुलं समन्तभद्रं तृणसंतरणं संवीयं सिंहवच्छूरवइवट्ठडवीयंवदामच लागवडीवत्स्वयंभूवानिवदनुत्तरद्विशेषवदमुन्नतवशवकfतं वनवीलवत्वान्निवर्यवद्वानवप्रज्ञावचनवत्पुषवनिहतमार १५ अवधिवत्सभारवपर्यङ्मनु तस्मिंस्तृणसंतरे यमीद । प्रद्यु आजुकायं अधािय अभिमुख भूतिमुपसभाष्य ईहमें च इदं समादानमकरोत् । इहासने मुष्यतु मे शरीर त्वगस्थिभसं प्रलयं च यातु । अप्राय बोधि बहुकल्पदुभि निवासनालायमतचनिष्ते । इति ॥ २० ॥ इति श्रीललितविस्तरे बोधिमण्डगमनपरिवतों नाम एको नविंशतितम इध्यायः ॥ 13 २० ,॥ ललितविस्तरः । रति हि भिनय बोधिसत्त्वस्य बोधिमण्डनिपणस्य पूर्व

िबझामाबचरा देवाः खिता अभूव । मा बोधिसत्वस्य

कश्चिदनरयं दिवेवं दचिणपश्चिमोत्तरा दिशो देवः पर गृहीता अभूवन् । " इति हि भिषवो बोधिसत्व बोधिमण्डनिषखतां वेलायां बोधिसत्त्रसेनोद नाम रश्मि आमुधत् । यया रम्या समन्ताद्दशसु दिल्याप्रमेयसंधेयानि धर्मधातुपरमाण्खाकाशधातुपर्यवसानानि सर्वः बुद्धबाबवभासितान्बभूवन् । न । अथ खलु पूर्वस्यां दिशि विमदायाँ बोकधातौ विमलप्रभासस्य १० तधगतव बुद्ध बाललितयूहो नाम बोधिसत्त्वो महासत्त्रतया प्रम- या संचोदितः सन् मथनासमतिक्रान्तैश्च बोधिसत्वैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्डो येन च बोधिसत्त्वस्तनोपसंक्रामदुपसंहस्व च तस्यां वेलायां बोधिसत्वस्त्र पूजाकर्म तथारूपमूह्यभिसंस्कारमभिसमक रोद् येनाभिसंस्कारेणाभिसंस्कृतेन दश दिलाकाशधातुपर्युव १५ सानानि सर्वबुवचेचक मण्डलमात्रमादर्पयति स्म । शुद्धस्य नल- वैडूर्यस्य । पश्चगवुपपन्नानां सर्वेसवान पुरतो बोधिसड नियम नधिसत्वमुपदर्शयति । । ते च सत्त्वाः परस्परमेकाङ्कलिकाभियोंधि श्रवसुषदर्शयति च । कोऽयमेवंरूपः सत्यो जितः । को ऽयमेवंरूपः सको विरासत इति । तेषां च सत्वानां पुरतो बोधिसत्व बोधि २० सत्त्वानिर्मिमीते च । तत्र ते बोधिसत्वविग्रह इमा गाचा अभाषत । ॥ बोधिमण्डधृक्परिवर्तः । २१ यस्तु किंचन रागदपकलुषा सवासना उलूता यस्खा आयप्रभा सुता दशदिमे संवें सभा निप्रमाः। या पुसमाधिज्ञाननिचय कल्यघशंवर्धित सो ऽय शाक्यमुनिर्महामुनिवरः सर्वा दिशो भजते ॥ इति ॥ अथ खलु भिचवो दक्षिणस्यां दिशि रत्नबूझ्या लोकधात ? रत्नार्चिषस्तथागतस्च युवजेचाद्रवछत्रकूटसंदर्शनो नाम बोधिसत्व महाखलन्तया प्रभया संचोदितः सन् गणनासमतिकान्तबोधिसत्वैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्ड वेन च बोधिसत स्तनपसेका मदुपसंक्रम्य बोधिसत्वस्य पूजाकर्मण एकरवछत्रेण तं सचन्तं मण्डलमचे संछादयति न । तत्र शक्रब्रह्मलोकपालाः परस्परमेत- १० दबोचण्। कस्यद फलं केनायमवंरूपो रत्नकवड्यूहः संदृश्यत रति ॥ अथ तद्भद्रत्नाछादिवं गाथां निश्चरति स्म । येन कचसहस्रकोटियुता गन्धान रत्नान च दत्त बप्रतिमेषु मैत्रमनसा तिष्ठन्ति के निर्मुक्ते । स एषो वरवधो हितकरो नारायणस्यामयान् ) बर्धमूलमुपागतो गुणधरस्तस्य पूजा कृता ॥ इति ॥ १५ अथ खलु पश्चिमाया दिशश्चम्पकवर्णाया लोकधातोः पुष्पा बलिवनराजिकुसुमिताभिज्ञस् तथागत बुद्धचद्द्रिजाली नाम बोधिसत्व महासत्तस्तया प्रभया संचोदितः सन् भणनासमति- ऋनैर्वाधिसत्वैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्डो येन च २० बोधिसत्वस्तनोपजगाम उपेत्य च बोधिसत्वस्थ पूजायमण सर्वावलं मण्डलमात्रमेकरत्वजालेन संछादयति स्म । तत्र दशसु दिच देव- 19 २२ नागयचगन्धर्वाः परमरमेवमाहुः कस्यायमेवं यो प्रभाङ्क इति । अथ तद्रत्नजालादिव माथा निश्चरति । रज़ाकरो रत्तनैकतु रतिस्त्रिलोंकि रत्नत्तमो रतनोति रतः सुधने । ५ बनि राशि न च छस्यति वयंप्राप्तः स बोधि प्राप्स्खति चरामिव तत्र पू ॥ इति । अचः खलूत्तरस्यां दिशि सूर्यवतीया लोकधातोश्चन्द्रसूर्यः जियकरमस्व तथागत स्व हराब नाम बोधिसत्व महसत्वतया प्रभया संचोदितः सन् गणनासमतिकायोंधिसत्त्वः १० परिवृतः पुरसृतो येन बोधिस डों येन च बोधिसत्वतेनोपसंका मदुपसंश्रम्य बोधिसत्वस्य पूजाकर्मणे यावन्तो दशसु दिक्षु सर्व लोकधातुर् बुधे चगुणहतान्सर्वाभिमण्डलमाचे संदर्शयति स्म । तत्र केचिचोधिसत्वा एवमाहुः । कस्सम एवंरूपा व्यूहः ॥ अथ तेधः सर्ववृक्षा इयं गाथा निचरति स्म । १५ कायो येन विशोधितः सुबहुशः पुण्येन ज्ञानेन । । येना वाच विशोधिता अततषे खल्वेन धर्मेण च । चितं येन विशोधितं हिरियूती काण्वमैया तथा स एषों ड्रमराजसूनुपमतः शकवर्षभः पूज्यते । इति ॥ अथ च खलु पूर्वदक्षिणस्या दिशो गुणाबाराया लोकधातोर्तुगणः २० राममासस्य तागतख बुघेवाणमतिीम बोस न महा मत्तस्तया प्रभया संचदितः सन् गणसमतिक्रान्तैर्वाधिसत्वैः परिवृतः पुरकृतो येन बधिम यद् येन च बोधिसकलेनपसंत २० 1 बोधिमण्डचूड्परिवर्तः । २३ सदुपसङ्गम्य बोधिसत्त्वस्य पूजाकर्म । सवंगुणशूलं कूटागारं तसि वण्डलमा भिनिर्मिमीते न । तस्य ते परिवारा एवमाहुः । कस्यायमेवंरूपः कूटागारव्यूह । ततश्च कूटागारादिर्य गधा नि च - रति स्म । यख गुणैः सततं गुणगन्धिका भान्ति सुरासुरयधमहोरगाः। स गुणवान गुणराजकुलोदितो बोधिविटपे उपविष्ट गुणोदधिः ॥ इति । अथ खलु दचिणपश्चिमायां दिशो रत्नसंभवाया जोकघात रत्नयष्टस्तथागतख बुढचेचद्रत्नसंभथो नाम बोधिसत महास- १० स्तथा प्रभया संचोदितः सन् मानसमतितबोधिसत्वैः परिवृतः पुरसृतो येन नधिमण्डो येन च बोधिसत्वस्तनोपसंक्रामदुपसंक्रम्य बोधिसत्वस्व पूजाकर्षण अप्रमेयसंयान् रदब्योमकांस्तस्मिन्मण्डल- मात्रे ऽभिनिर्मिमीते स्म । तेभ्यश्च रजब्योमकश्च वयं नाथ निश्चचार । त्यक्ता येन ससागरा वसुमती रवान्यथो मेकभः १५ प्रासादाथ गुवाहमिकबरा युखानि यानानि च । यमबछत पुष्प दास रुचिरा उद्यानसूपा सभा हस्तपादशिरोत्तमाङ्गयनाः स बोधिमत्रे स्थितः ॥ इति । अथ खलु पश्चिमोत्तरखा दिशो मघवत्वा लोकधातर्मधरा अस्त्र तथागतस्य बुद्धेनान्मेघस्टाभिगर्जितस्वरो नाम जोधिसत्वो २० महासत्वतया प्रभया संचोदितः स गणनासमतिकानेबोधिसत्वैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्डो येन च बोधिसतेनोपसंका ४ । ललितविस्तरः । सद्य संक्कम्य बोधिसत्वस्थ पूजाकर्मक कालानुसार्यंगुलमेघमभिनिमीः योरगसारचन्दनचूर्चवर्ष प्रिन्मण्डलमाचे अभिप्रक्षेति स्म । तच्च कालानुसारिमेधमवलमात्रदिवं गाथा निचरति स । धर्ममेघ स्फुरिव सर्वविभवे विद्याधिमुक्तिप्रभः। संदर्भ च विराग चर्षि अमृतं लिवणसंप्रापकं । सर्वा रामकिलेशबन्धनलता स वासना छति ध्यानबलद्धेिः कुसुमितः श्रद्धकरं दावंते ॥ इति ॥ अच्च बलूत्तरपूर्वस्याः दिशो हेमजालप्रतिबनाया लोकधातो रत्नछत्रायुङ्तावभासत्व तथागत बुद्धक्षेत्रामित्रालालंकृतो ग्राम १० बोधिसतो महास चतया अभय संचोदितः सन् मणगासमति- तयोंधिसत्वैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्डो येन च बोधिसत्वकेनोपसंसदुपसंक्रम्य बोधिसत्त्वस्य पूजाकर्म सर्वेषु तेषु कूटागरिव रत्नव्योमकेषु द्वात्रिंशदक्षणसमन्वंततान् बोधिसत्व विवाहानभिनिर्मिमीते सर । सर्वे च ते बोधिसत्वविग्रहा दिव्य ५ सालुष्यकपुष्पदामपरिगृहीता येन बोधिसत्वतेनाभिनतकायागि पुष्पदामान्यभिप्रलम्बयन्ति वा ? ते इमां गाथासभाषत । येन बुझ्नयुता हवित पूवं गौरवेण महता जनित्र त्रयम्। जयपवचनं मधुरवाणि बधिमण्डपमतं शिरसि वन्दे । । अथ बवधाभिः समनन्तविलोकिताया बोकधातोः सम- २० तदर्शिकस्तथागतम् जुह्वत्रिाद्रत्नगर्भ नाम बोधिसत्वो महसत्वतया प्रभया संचोदितः सन् मागासमतिशाबधिसत्वैः परिवृतः पुर कृतो येन बोधिमण्डो येन च बोधिसत्वमनपसंक्रामदुपसंक्रम्य । बोधिमण्डयूपरिवर्तः । २५ बोधिसत्त्वस्य पूजाकर्मणे तस्मिन्वैडूर्यमथमण्डलमाचे आखूनदसुवर्णयः झान्यभ्युन्नतान्युपदर्शयति स्म । तेषां च पद्मानां कर्णिकाम्वर्धकायिका गयों वर्णरूपसंपन्नाः सर्वालंकारप्रतिमण्डिता उपदशैयति । । वामदक्षिणे पाणिभिईर्षकटककयूसुवर्णसूत्रमुक्ताहारादिविविधाभर परिगृहीताः पुष्यपहृदामानि चाभिप्रयम्बयन्यो न बोधिमण्ड ५ येन च बोधिसत्व जोपर्यभिनतायास्ताङम गाथमभाषन्त । यो ओनमिड सदा गुरूणां बुद्धश्रावकप्रत्येकजिनानां । निर्माणसुनील सदोच्नु प्रष्ठ तस्स्रा ओोनमचा गुणधरम् ॥ इति ॥ अथ खलुपरिष्टाद्दिस वरगणणया लोकधातर्गचन्द्रस्य तथा गतस्य बुवचनाद्गणगतं नाम बोधिसत्वो महासवस्तथा प्रभया १० संचोदितः सन् गणसमतिक्रान्तैर्वाधिसधैः परिवृतः पुरस्कृतो येन बोधिमण्डो न च बोधिसत्वन्तेनौपसंसदुपसंयम्य बोधिसत्वस्य पूजाकर्मण । गगणतलस्ख शव यावन्तो दशसु दि सबंब बनव• दृष्टानृतपूर्वाः सन्ति पुष्पधूपगन्धमाल्यविलपनपूर्णचीबरवस्त्रशंकर । छषध्वजपटकावैजयन्तिरन्मणिकनकरजतमुक्ताहारहयगजरथपत्तिवा-१५ इनपुष्पवृक्षपत्रपुष्पानदारकदारिकादेवनागयक्षगन्धर्वसुरगवडनिर- होरगशकललोकपालमानुष्यमानुष्याणां सर्वां गगणतलान्बद्धान्त पुष्पवर्षमभिप्रवर्षन्ति स्म । सर्वसत्त्वप्रतिसुखसंजनन च न च कस्य - चित्सत्वस्य भयं चोत्पीडां वा करोति स्म । २० पंयासमेष दिशतासु जिगरसा ये संपूजितं हितकर अनुमानमोधि । २५६ ॥ ललितविस्तरः । तेषां बियूह क्रमविक्रममाण ओोपस्थमाच निशाथ जिनसा । न चागता नभसि मेघ इव स्तनान्तो सारा साहसयुतानि प्रलम्बवन्तः । ५ के चागता मकुटरत्नविलम्बचूडाः पौष्पं विमान गनः उपदर्शयन्त । के चागता धरणिसिंह इवा मदन्तः शून्या निमित्तप्रणिधौरवमुखमाः । के चागता यथा वृषा अभिनन्दमानाः १० न च दृष्टपूर्व केचिराणि चिपन्ति पुष्पा । के चागता नभसि सार इवा रवगतो वर्षसहस्त्र स्वकि आत्मनि दर्शयन्तः । के चागता शशिरिवा गगवे सुपूर्णाः सुगतामभयं गुणमात्रमुदीरयन्तः । १५ के चागता रविरिव प्रभ मुहमागाः सर्वाणि मारभवानि करोति बिल । के चागता विमलकंतु यन्द्रयः। संभारपुनिचितास्तवि बौधिमण्ड । कचित्बिपति गगणान्मणिरत्नमाला २० चन्द सुचन्द्र तथा बाल बिरोधमाया । मान्दार सुमन वार्षिकचम्पदामा संबोधिसत्व डुमराजनिते चिपनि ? २० ५ बोधिमखहपरिवर्तः । २९७ के चागता धरणिम्मयमानःपञ्च संकम्पिता वसुध प्रीतिकरी जन । के गत यहि मे अरितभिः उत्सृष्टपुष्पपुट संस्थितः अन्तरीक्ष । के चागताश्चतुरि सागर गृह्य सू उत्सृष्ट सिधि वसुधा बरगन्धतोयैः । के चागता रतनष्टि गृहीत्व चित्रे संबोधिसत्वमुपदर्शय स्थित्व दूरे ॥ के चागता । भविच ब्रह्म प्रशागतरूपाः शान्ता प्रशान्तमनस खित ध्यानध्यायी । १० रोमेभि ष स्वच निश्चरते मनोज मैवउपकरुणामुदिताप्रमायाः । के चागत मरुतशक्र इवा यथैव देवैः सहखनयुक्तेश्च पुराछतस्ते । उपगम्य बोधिवड गुव क्षतप्रतीभिः शाभिलामणिरत्न विपन्ति चिया ॥ 4A के चागताश्चतुदिशा च यधव पाला गन्धर्वराक्षसपरीवृत किद्भरभिः । विष्टान्त कुसुमानि प्रवर्षमाणः गन्धर्वकिन्नरपतेन स्तुवन्ति वरं ॥ २० के चागताः कुसुमितां प्रगृहो वन सफलां सपुष्पवरपन्धमुच्यमान । २९८ । ललितविसरः ॥ आतेषु तेषु खित बुद्ध शुदकायाः अवलम्बमान प्रतिम िविपति पुष्या । के चागताः कुसुमिताः पुडिन गृहीत्वा पद्मोत्पलैः कुसुमिततश्च पुण्डरीकैः । । द्वात्रिंशलाधराः स्खित पन्नगर्भ तविष्ट अलिप्तमग से विदु बोधिसत्व ॥ के चागता विपुलकाय तव भरू स्तित्वान्तरीक खकमात्मनमुत्सृजति । उत्सृज्यमात्र भबिया नवपुष्पदासाः संशदयति चिरहसि जिनस्य च । के चागता उभयचक्षुषि कल्पदाहं संदर्मीयन्त बिभवं तथ संभवं च । तेषां शरीर बहुधर्मसुखा रखन्ति तां श्रुत्वा वचनयुता प्रजहति तूष्णीं ॥ १ के चागता वितकिन्नरतुल्यघोषा बिम्बोष्ठचारुवदनाः परिपूर्णवक्तुः । कन्य य धव सुअलंकृत चित्रहाराः चिन्त यां सुरगणा न लभन्ति तृप्तिं । रG के बागता वजिरकाय इव अभेद्यः त्वष्टा पकन्यचरणेः प्रतिग्राह्यमाणाः । के चागता रविरिव भशिपूर्णवः मकराः अभकरा हतः श्रदोषाः । । बोfधमड्यूहपरवर्तः ॥ २ के चागता रतनमण्डित नाही संछादयित्व बहवघससकोधः। बर्षन्ति रत्नवर पुष्प सुगन्धगन्धाः संतोषणार्थं बहुसंवहितं मुखार्थं । के चागता महति धारणि रत्नकोशः रोमेभि सूचनयुतानि प्रभाषमाणाः । प्रतिभानवत मतिबन्त सुबुद्धिवतो मत्तप्रमत्तजगतां प्रतिबोधयन्तः ॥ के चागता ग्रहिय भेरि यर्थव मेल १D आकथमाला गग सुमनोन्नधौ। थख रवें दशदिने व्रजि क्षेत्रकथा अप्याचबथुममृतं अनुद्धि शान्ता ॥ इति ॥ 4 इति श्रीललितविस्तरे बोधिमण्डपृहपरिवतों नाम विश- तितमोऽध्यायः ॥ इति हि भिझषो बोधिसत्वक्षम एवंरूपा चूहा बोधिसत्रज्ञ पूजाकर्मी बोधिमड भिसंन्कृता अभूवन्। सयं च बोधिसत्व चाव न दशसु दिशतीतानागतप्रचुत्पलानां वृद्धानां भगवतां सर्वबुद्धचेत्रेषु बोधिस ड़ालंकारभूतान्सर्वांस्तस्मिन्यधिक बड़े संदर्शयति स्म । अथ खलु भिडवों बोधिमहनिष्णस्य बोधिसत्ववतदभवत् । इह खलु कामधात मारः पापीयानधिपतिरीश्वरो वशवत नेत- २० ३०० ॥ ललितबिखर: ॥ अमप्रतिरूपं भवेद्यदहं तेनाविदितो ऽनुत्तरा सम्यक् बोधिमभिसंघ वयं । यन्वहं मारय पापीयसः संचोदनं कुर्यं । तदविजिते सर्वे कामावचरा देवादयो निगृहीता भविष्यन्ति । ततश्च मारपर्षदः पूर्ववरोपितकुशलमूला मारकाचिका देवपुत्रास्ते मम सिंहविक्रीडितं ५ ८ ऽनुत्तराय सम्यक्शं बोधौ चित्तमुत्पादयन्ति । अथ बसु भिलवी बोधिसत्व एवमनुविचिन्त्य तस्यां वेला य भूविवरान्तराणकोशात सर्वमारमण्डलविध्वंसनकरी नामैक रश्मिमुदसृजत । बया रम्या सर्वसिस्त्रिसाहसमहासहने लो- कधात सर्वमारभवनन्यभाव विशीकृतानि संप्रकम्पितानि चा- १० भूवन् । सर्वद्यायै त्रिसाहस्रमहासाहस्रलोकधर्मेंदूतावभासनःफूटो अभूत । तस्खाश्च प्रभाचा मारः पाययजिदमेवंरूपं शब्दम स्रोधोत् । कल्पधीर्णचरितो झभिशुद्धसत्त्वः शुद्धोदनस्व तनयः प्रविजय रामं । भः स निर्गतो हितकरो बभूताभिलाषी बोधिद्रम उपगतो ऽद्य कुरु प्रयत्न । स तीरों आत्मन परानपि तारयेया मोक्ष्यते स च पर वयमेव मुक्तः । श्वासप्त स परानपि चाश्वसया २० निर्वापयिष्यति पर परिनिर्मुक्तश्च ॥ करिष्थति अपाथत्रयो ऽप्यशेष पूरु करिष्यति पुरा सुरमानुषाणां । २१] ॥ मारधषीणपरिवर्तः । ३०१ ध्यानानभिज्ञ परमें अमृतं सुखं च दास्वत्थस हितकरो अमृतं स्यूशिवा । शून्यं करिष्यति पुरं तव इष्टबन्धी अबब बलो बलविहीर् अपच्छपौ । न बाखसे को नु आमि करोमि किं वा यद धर्मवर्षमभिषिं स्वयं स्वयंभूः ॥ इति । इति हि भिघवो सारः पापीयानाभिः संचोदनामिनीचाभिः संचोदितः सन् द्वात्रिंशदाकारं स्वममपत् । कतमद्वाविंशदाकारं । तद्यथा । तमसाकुवं च स्वभवनमपश्यत् । रजसाकुनं चाकर्णसर कठबं च स्वभवनमपचत् । भीतचलद्विपं दिशो दश प्रपलाय- १० मान चात्मानमपात । विभष्टमकुटमपविद्धकुडवं चात्मानसपञ्चत् । शुष्कगतालुकं चात्मानमपश्रतः । संतप्तहृदये चात्मानमपश्यत् । पैर्णपत्रपुष्पफलानि चोचनान्यपतत् । । जपगतजलाः परिशुष्य पुष्करिणीरपश्यत् । हंसऋचमयूरकलविङ्कुणालीवंजीवकादश्च पचिगणतकर्णपचानपत् । भेरीशतमुदङ्गपटहतूणब्रवीणावकी १५ ताइसम्पादश्च वावभाण्डकिमविछिन्नभूमी निपतितानपश्यत् । प्रियजनपरिवाराय मारमुत्सृज्य दीनमुखा एकान्त गत्या मध्य तमपश्यत् । अयमहिषीं च मारिषु शयनधष्ठां धरखामुभाभ्यां पाणिभ्यां भीमंसाभिपीडयन्तमपश्यत् । ये च ते मारपुत्र वीर्यवत्त माङ बखवत्तमञ्च तेस्रवत्तमाश्च प्रज्ञावत्तमाश्च ते बोधिसतंबोधि- २० मडवरायगतं भभवन्त एवमपयात् । आत्मनीश दुहिजी तात हा तातेति क्रन्दनयो ऽपश्यत् । मलिनचेसगाव चात्मानमपश्यत् । ३०२ । कलितविस्तरः । । अवकीर्णपांसुशिरकं च पाण्डुडुवर्णमनोऽपहतं चात्मानमपत् । हर्यकूटागारवाचतोरणांश्च रजसावकचोत्पततो ऽपवत् । ये चास्य ते सेनापतयो यक्षराक्षसकुड़गन्धवाधिपतयः । तान्सर्वान् हवा शिरसि शत्वा रोदन्तः क्रन्दन्तः पलायमानपश्यत् । ये च ५ ते आम्रवचरेषु देवेषु देवाधिपतयः । तद्यथा । धृतराष्ट्रविरू डविरूपायवैश्रवणशकुसुमसंतुधितमुनिर्मितवसवर्तिप्रभृतयः । ता न्सर्वाञ्शुश्रूषमाणात मार: पापीयान् बोधिसत्वाभिमुखानपश्यत् । रणमध्ये चानिर्विकोशो न भवति वा । विक्रोशन्तमशिवं चात्मा नमपशत् । न च परिचरेणाबानं परित्यक्तमयज्यत । मङ्गलपूर्ण १० कुम्भञ्च पतितास्र पश्यत् । नारद च ब्राह्ममङ्गलशब्दं आ यथन्तमपशत् । आनन्दितं च दौवारिकमनानन्दभदं आवयन्तम् शत् । तमसाकुलं च गगणतनमपश्यत् । कामभवननिवासिनों च श्रियं वदन्तीमपश्यत् । स्वमैश्वर्यं चानश्चीमपत् । स्त्रपरं चापरम यश्वत्। मणिमुक्ताजालानि च तूष्णीभूतानि छिन्न भिन्नपतितान्यपश्यत् । १५ सर्व च मारभवनं प्रचत्रितमपश्यत् । वृछिद्यमानान्निर्गुहांच पततो ऽद्राक्षीत् । सर्वे च आरसेगळ्हमभिमुखं पात्यमानमपश्यत् । इति हि भिचय एवं विशदाकारं पापीयान् समम मार ! पवत् । स प्रतिबुद्धः सन् भीतस्त्रस्तः संविग्नः सर्वमन्तर्बन संनिपात्व सबलार्थयसेनापतिदौवारिकसंनिपतिता तान्विदित्वा अभिगीधा २० भिरध्यभाषत् वृहाण तां स सुपिनां समुची दुखार्ता आमन्त्रयाति सुत थे ऽपि च मारिष। । २१ । मरधर्षणपरिवर्तः । 30a सेनापति नमुचि सिंहस्य नाव सर्वेष तेष परिपृच्छति इस्वबन्धुः ॥ गाथाभि गीतरचितो ऽथ बुतों ऽन्तरीय शकवेषु जातु वरवचणचित्रिताङ्गः। षडूषं दुष्करत्रतानि चरित्य घोरा बोधिद्रुमं धूपगतः प्रकुरुष्व यन्नं । स चेद्विबुद्ध स्वयमेव हि बोधिसत्त्व बहुसनकोटिनयुतानि विवर्धयेत । शून्धं करिष्यति स में भवनं दृशेयं थद उध्वंते ह्यमृतुः स्पर्शन प्रतिभावं । इतः ब्राम सहिता महता बलेन धातेम तं श्रमणं एकं द्रमेन्द्रम् । उयोजयध्य चतुरङ्गिणि शीघ्र सन यदि इच्छथ मम प्रियं चिरं करोध ॥ प्रत्येकबुदभि च अहंभि पूर्ण लोको १५ गिवीयमाधु न बलं मम दुर्बले स्यात् । सो भूय एङ जिनु मेष्यति धर्मराजो गणानतिवृत्त जिलवंशं न जातु बेित् । अथ खलु भिघवः सार्थवात्र नाम मारपुत्रः स मारं पापीयांसं गाथाभिरध्यभात् । किं तात भिन्नवदनो ऽसि विवर्णव इयं समुत्स्रवति वेधति ते ऽङ्गमनं । २७ ३०४ । मलितविस्तरः । किं ते धृतं धव दृष्टु भाहि शीघ्र जन्म तल विचिन्त्य तथा प्रयोगं । निमीणु मात्र अवयं गृणु मद्य बस पापं मि इष्ट सुपिनं परमं सुघोरं । ५ भधेय सर्वमिह पर्षदि अवशेष संभूर्छिता चितितले प्रपतेद्य चूचे ॥ ० | साथवह आह । रणकानि प्रति यदि नाम जयं न दोषः न चैव यच्च निहतो भवते स दोषः । १० समान्तरं तु यदि ईदृश ते निमित्ता था उपच म रणे परिभाउ गायत । मारो ऽत्रवीत् । व्यवसायबुद्धिपुरुषस्य रकी प्रसिद्धि अवलम्ब्य धर्टी सुक्त यदि न अयं स्यात् । १५ का तव शक्ति मम दृष्टि सपरिचय नत्वातु मह्न चरणे शिरसा प्रपतृ । सार्थवाह आह । विलीणमसि हि बलं च। सुदुर्बलं च अस्त्वेक चूक बलवांश्च रसग्रहण । २० श्रद्योतकर्यदि भवेनिसहरु पूर्ण एको रथि सति विअमत करोति । २१] । मारधषणपरिवतः ५ ३०५ यस्य मानव मोहय मीमांसा च न विद्यते । विलोम यदि विद्वांसो नास शखचिकित्सितुं । इति हि मिलयो मारः पापीयान् सार्थवाहस्य वचनमझत्वा मां महतीं चतुरङ्गिणी सेनामुद्योतयति स्र । महावसरणशौण्डां भी- ५ षण रोमहर्षणीसङ्कष्टायुतपूर्व देवमनुष्यैर्वजधिमुखविकारकोटि नयुक्तशतसहस्रविकार प्रकार भुजगशतसहखकरचरणकुटिलपरिवेष्टि तशरीर असिधनुशरशक्तितोमरकुठारपटुिसभुशुण्डिमुसलदंडपाश- गडाचकपञ्चकणथधरा वरवर्मकवचवर्नितशरीर विपरीतशिरःकर चरणरचनां ज्वलितशिरोनयनवदनां दुमंस्वितोदरपाणिपादमुचते- १० बोपद परमवितवनदर्शमा विकरालवितर्देन धनबहुवि पुलमलम्बजिह सुविखक किजिनसदृशजिहां अतनसदृशकृष्णसर्पवि यपूर्णरक्तनेत्रां । केचिद्धि ताशीविषान्वमन्ति स्म। केचित्करतलैरा शीविषान्परिगृह्य भक्षयन्ति स्म । गडा इव सागरादभ्युशिष्य केचिन्नरमांसरुधिरकरचरणशिरोबदन्द्रपुरीषादींश्च भक्षयन्ति च । १५ चिज्ज्वलितपिङ्गललणनीलरक्षकद्राकरालविचित्ररूपाः । केचिद्वि- कृतकूपप्रज्वलितोत्याटितविक्षतकटाचाः । केचित्परिवृक्तबलितवि- इतनयनाः । केचितवलितान्पर्वतान्परिगृद्ध अलीमरषु पर्वतेषु अभिवा आगच्छन्ति च । केचित्समूलान्कृशानुत्पाब्य बोधिसत्वा- भिमुख अभिधावन्ति स्म । केचिदत्र सूर्पकर्णहरितकर्यालम्बकर्णव- २० राहकः । केचिदर्णः । केचिद्दकोदरिणो दुर्बलकाया अखि बाणसंघाटमभिनिमीय भपनासा कुखदाः कोटपादा उच्छ। अतिविस्तरः । कावग्मांसरुधिरह्मिकर्णनासाकरचरणनयनोत्तमाङ्ग । केचिद्रधि रपिपासया शिरसि परस्परं निकृन्तन्ति च । । केचिद्भिन्नविहतमैः रवरूखाः उत्फुरपितृकापुसफुलप्रदीडितानि कुर्वन्ति स्म । केचिदाहुः। आहरत इरतामिहनत इनत बन्धत गुह्नत छिन्दत ५भिन्दत मघथतोत्बिपत नाशयतेम अमण गौतमं साधु द्रमेणेति नुवन्ति सा । केचिन्नडकवूलसूकरगर्दभाद्रुत्वबोधखरमहिप अशचमरखङ्गसरभगनप्रतिभयर्द्रविकता केचित्संहव्वात्रक- अवराद्वानरीपिडिालछगलोरधसर्पणमस्त्रमकशिशुमारकूर्म- काकगृध्रोलूकगरुडादिसदृशात्बभावाः । केचिदिरूपरूपाः । केचि- १० देकशीची विशीर्य यावच्छतसहस्रशीर्षाः । केचिदशीयं । कवि देकभुजा यावच्छतसहस्रभुः । जिदभुजाः । केचिदेकपादकाः । केचिद्यवच्छतसहस्रपादाः । केचिदपादकाः । केचित्कगंमुखनासि- काचनाभित्रोतोभिराशीविषान्निवारयन्ति स । केचिदसिधनुशर पिद्विसपरशुचक्रतोमरकणयवबभूगुण्डिभिन्दिपालादीनि नाना ५ अहरणानि मयनतो जुत्वन्तों बोधिसत्वं संतर्जयन्ति स्म । केचि- सङ्कत्वाि मालागुणान्हत्वा धारयन्ति स्म । केचिच्छिरोभि रकिरीषंकटात्तकां मालागुणमिव छत्वा धारयन्ति स्म । केचिदाशीविषपरिवेष्टितशरीराः । केचिच्छीकटाहकान्परिगृद्ध हस्त्यश्वोष्ट्रगोगर्दभमहिषारूढाः । केचिदशिरस ऊर्धपादाः । केचि २० सूचीरोमाणः । केचिद्गर्दभवराहकुलछगलोरबिडालकपिचूक शृगालरोमाण आशीविषान्वमन्तो ऽयोगुडानि निर्गतो धूमकेतु मृजन्तो वितताम्रलोहवर्षे प्रवन्तो विबुदन्विषन्तो वनाशनि २१] । भारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३०७ प्रमुञ्चन्तप्तामथोवालिक प्रवर्षतः कालमेघान्संजनयन्तों वातवृष्टि- मुत्पादयन्तः शरमेघवनुत्सृजन्तः कालरात्रिं दर्शयन्त राव संज जयन्तों बोधिसत्वमभिधावन्ति च । केचित्पाशान्धामयन्त महा- पर्वतान्प्रपातयन्त महासागरालोभयन्त सहयन्तो महाप यन्तो मेज पर्वतराने विधावन्तः पलायमान विक्षिपन्तो अङ्गमत्व- ५ जानि धामयन्तः शरीराणि हसन्तो महाहास्वन्धुरासि प्रस्फोटयन्त उरसि ताडयन्तः केशांसि धुन्वन्तः पीतमुखानि च नीलशरीरा ज्वलितशिरस ऊर्धकश इतस्तत वेगेन परिधावन्तो भण्डाखाय बोधिसत्त्रं विभीषयति स्म । जी स्त्रियश्च कदन्यो बोधिसत्व- मुपसंक्रम्येवं वदति स्म । अहो पुत्र हा मम पुत्रत्तिष्ठोत्तिष्ठ शीघ्र १० प्रपलायस्व । राधसरूयाः पिशाचरूपाः काणखञ्जदुर्बलाश्च प्रीताः चुत्वमाचा ऊर्धबाव, विकृतास्त्राः कन्दन्तो भयमुपदग्रंथन्तस्त्रासे संजनयन्तों बोधिसत्वस्य पुरतो ऽभिधावन्ति स्म । तया चैवरूपया मारसेनया समुदितया समन्तादशीतिर्याजगन्धायामेन वितरण स्फुटमसूत् । यचा चकस्ख मारस्वव छोटीशतानां त्रिसाहस्रपत्री - १५ पलाल माराणां पापीयसां समभिस्तिर्यगूर्ध च परिस्फुटमभूत । तचेदमुच्यते । यबाहुमह संप्रतपिशाचकपाः । यत्तक नोकि विरूपसुरौद्राः सविं त निर्मित तच शठेभिः । एकशिरा विजिरा त्रिशिराश्च यावत्सहस्रशिरा बहुवक्तुः ।। २० एकमुखा द्विभुजा त्रिभुजाश्च यावत्सहस्रभुजा बहुभुज । एकपदा विपदा त्रिपदाच यावत्सहस्रपद वह अन्ये ॥ g0* ३०८ । स्वमितविस्तरः । नीलमुखानि च पीतशरीराः पीतमुखानि च नलशरीराः । अन्यसुखानि च अन्धशरीरा एकमुपागतु किंकरसैन्यं । वातु प्रवावति वर्षति वर्षे वियुसहस्रशतानि पतन्ति । दैव गुडायति हुँच लुडन्ति बोधिवटस् न ईथति पञ्च । ५ वर्षति देव प्रवर्षति वर्ष ओष वहन्ति जपाकुलभूमिं । ईदृश भषणिका बहुराशी चत्र अचेतन वृक्ष पतन्ति । इह च तानतिभीषणरूप सविं विसस्थित रूपविद्या । औगुणवचवतेजधरस्य चित्तु न कम्पति मेक यर्थिव । मायखमस्तच समयमा अभनिभां समुदयति धर्मा । १९ ईइस धमंत्रयं विमृषन्तसुस्तुि ध्यायति संछितु धमें । यस्य भवेत अहंति ममेति भाव समुच्छायि तवनिविष्टाः । सो विभिथादबुवैः स्तुि ग्रांड आत्मनि अधस् गवई निरीच्छ । शाक्यमुततुं स्वभावमभावं धर्म प्रतीत्य समुत्वित उद्धा । गगनोपमचित्तु सुद्युक्तो न धमते सवनं शड इट्स ०५ १५ इति हि भित्रबी मारख पापीयसः पुत्रसहस्र तत्र थे मरपुत्र बोधिसत्वे अभिप्रसन्नः सार्थवाहपूर्वगमात सारस्व दछिणे पात्रे स्थिता बभूवन् । ये मापालिका बाम पार्ये स्थिता अभूवन मारस्व पापीयसः । तत्र मारः पापीयांस्तास्तान्पुत्रानामन्वयते कं । कीदृशेन बलेन बर्थ बोधिसत्वं धर्षयिष्यामः । तत्र दक्षिणे पात्रे २० सार्थवाहो नाम मारपुत्रः स पितरं नाथया प्रत्यभाषत् । सुतं प्रबोधयितुमिच्छति पन्नगेन्द्रं सुप्त प्रबोधयितुमिच्छति यो गजेन्द्र । २१ । मारधर्मेघपरिवर्तः ॥ ३०९ सुप्तं प्रबोधयितुमिति यो सूपेन्द्र सुप्त अबोधयितुमिच्छति स नरिदं ॥ वामें पावें दुमंतिनीम मारपुत्रः स एवमाह । संप्रेषणेन इदन्धमिसं स्फुटन्ति लोकषु सार महतामपि पादपान । का शक्तिरस्ति मम दृष्टिहतस्य तस्य संजीवितुं जगति मुखत्रतत्र वातु ॥ दक्षिणे मधुरनिघोंघो नामाह । वृक्षेषु सार क इहति ततो ब्रवीषि हुधा भिनकि मनुजेष्वथ का अवस्था । मेन गिरि यदि भिमात्सि निरीवर्तेन नैवास्य तु नयनेमि हतद्विषन् । १८ अपि च । । १५ यः सागरं तरतुमिच्छति वै भुजाभ्यां तोयं च तव पियितुं मनुजेष्वसन्तु । शवं भवेदिदमतस्तु वदामि दुःखं अशस्त्र वमभितो ऽव्वमलं निरीवंत ॥ ७ ॥ वामे शतबाहुनमाह । सदेह देहेंचि शतं प्रजानां क्षिपामि चकेण शतं शराणां । भिनकि कायं श्रमणस्य तात सुखी भव त्वं प्रज सा विवस्व । २० दक्षिणे सुबुद्धिराह। । ललितविस्तरः । । शतं भु यदि को विशेषो भुजा किमर्थं न भवति समाः। भुजैकर्मकेन तथैत्र शूलः तैश्चापि कृषीमहि तस्य विचित् ॥ किं कारण । मंत्रावतस्तस्य मुनेः शरीरे विषं न शस्त्रं क्रमते न चाप्तिः । ५ चिन्नानि शस्त्राणि व्रजन्ति पुष्पत मंत्री हि लोकोत्तरभावि तस्य ॥ अपि च । दिवि भुवि च जले च ये बलायाः असिपरशुधराश्च गुह्यका नरा वा। बमबमिमु शप्य ते नरेन्द्रं प्रवक्षबाल्यबलो भवति संवें ॥ वामे उग्रतेजा आह । १० अन्तर्गतो ऽहं धक्ष्यामि प्रविशस्व तनु शुभ । वृषं सकोटर शुष्क दावाग्निरिव सूक्तः ॥ दचिन सुनेच आह । में दंडस्व यदि वापि कृदं अविय चान्तर्नतु मेंदिन वा । दग्धं न शक्यः स हि बलबुद्धिः त्वत्संनिभैबीलिकमङ्गन्धैः ॥ १५ अपि च । बलयुर्गिरयः सर्वे वयं गठेमहोदधि । चन्द्रसूर्या पञ्चमी मव च विलयं व्रजेत् । लोकस्थं कतारमः प्रतिधावतनिश्चयः । अप्राप्यष वरा बोधि नोत्थास्यति महाव्रमात् । २० वामे दीर्घबाहुर्गविंत आह । आलयं चन्द्रसूर्याय बचायां च सर्वशः। पथिनादं प्रमदीमि तवेह भवन स्त्रितः । २१ । आरधर्षणपरिवर्तः । ११ः चतुर्थः सागरभ्श्वश्च जलं मूझामि लीलया । तं गृह्य प्रमणं तातं सागरख परं धिय । तिष्ठतां तात सैनेयं मा त्वं शोकादितौ भव । सत्रोधिवृक्षमुत्पाद्य वस्त्रे पाखा दिशो दश । दक्षिणे प्रसादप्रतिलब्ध आह । संदशासुरगन्धर्वा ससागरनगां महीं । त्वं मर्दितां प्रकुर्याच्च पाणिभ्यां मदगर्वितः । वद्विधानां सहस्राणि गङ्गावालिकया समाः । रोमं तस्य न चायुर्वाधिसत्वस्य धीमतः ॥ ७॥ 30 वामे भयंकर आह । भयं हि ते तात भूग किमर्थं सेनाय मध्ये किमवस्थितम् । सेना न तत्राति कुतः सहायाः कस्माद्भयं ते भवतीह तत् ॥ दक्षिण एकायमतिराह । यूयं न लोके ऽस्ति श्रीरवीनां न चक्रवर्ती न च केशरीणां । न बोधिसत्वजिद्द तात यूष एकः समर्थ नमुचिं निहतं ॥ १५ वामे ऽवतारेच्याह । न शक्तिशूला न गड न खदाः न बलिनो ऽा न रथा न पत्तिः। त सोडमेकं श्रमणं निषणां हस्त्रे ऽथ मा संभ्रम तात किंचि ॥ दक्षिणे पुर्खालंकार आह । नारायणस्य पथ काय अछभेद्यो २० बातिबलः काचितो दृडवीर्योखङ्गः। ३१२ ॥, दलितविस्तरः । त्रिविमोचवाइनसि अशधनः स तात पुणवलेन स हि जीवति मारसमां । वामे इशिबीड । न निवर्तते तृयगतः प्रदहन्दवपि। चितं शरो न च निवर्तति शिवितेन। वनं गर्भ निपतितं न निवर्तते च न खानमस्ति मम शाक्य सुतं जित्वा ॥ ७० ॥ दक्षिणे धर्मकाम आह । आर्द्रतुणं च निवर्तते ऽपि गिरिकूटं आसाद्य निवर्तते नरः। १० वच महीं प्राप्य अधः प्रयाति अप्राप्य शातममृतं न निवर्तते अयं ॥ कि कारणां । शय तात अतरीय लेखा चित्र चित्रितुं यबति केचि सर्वसव एकचित्त स्वधितुं । चन्द्रसूर्यं मारुतं च शक्य पाश बन्धिनं ग बोधिसत्व शक्य तात बोधिमण्डि । ०॥ चालित १५ वामे ऽनुपधान्त थाह । इष्ठीविषेण महता प्रदहामि मी भस्मीकरोमि शविलं च महोदधोनां । बोfि च पञ्च श्रमणं च अहं हि तात २० या यथा उभयं हि करोमि भर्ता ॥ दचिदी सिद्धार्थ आह । २१] । मारधर्षापरिवर्तः ॥ ३१३ विषण पूणों यदि चैष सर्वो भवेद्विसहस्रवरः प्रदीप्तः। निरीबणादेव गुणकरस्व मुनिर्विषत्वं विषमम्बुपयात् ॥ विषाणभयं विभवे यश्च रागश्च दोषञ्च तथव मोहः। ते तस्य काये च तवैव चित्त लभे यथा पङ्कजरजो न सन्ति ।

• तस्मान्निवतीमह तात सर्वे ॥ । ० ॥ ५

वामे रतिलाको नामाहं । अहु तूर्यसहस्र प्रथादि दतैर् अप्सरकोटिसहस्र अलंeतैः। लोभयित्वन नधि पुरोत्तमं कामरातिं हि करोमि वशे तवे । दक्षिण धर्मरतिराह । धर्मरतो संद तस्व रतीहा धनरती अमृताचरतिश्च । १० सत्यप्रमोचणनेचरतिश्च रागरतिं स रति न करोति । वामे वातजवो जामाह । ववेनहं चन्द्रवी असेयं मवायमात्रं गगणे च वारं । चचैव तात ब्रमण गृहीत्वा प्रास व मुडिं विकिरामि वाचं । दक्षिणे ऽचलमतिर्नाम मारपुत्रः स एवमाह । १५ यथा तत्रैधो जबवेम उपः तद्यदि स्यात्सुरमानुषाण । संवें समग्रापि न ते समर्थाः कर्तुं जामप्रतिपुङ्गव । वामे ब्रजमतिराह । स्यात्तादृशानामपि वृन्दमुग्रं कुर्यान्न चित्तव मामघातं । प्रागेव सेकः प्रकरोति किं ते वृन्देन साध्यन्ति हि सर्वकार्ये ५२० दचिः सिंहमतिराह । ३१४ ॥ वलितविसरः ॥ न सिंहवृन्दं भुवि दृष्टपूर्वं दृष्टविषाणां अपि बालि वृन्दं । तेजस्विनां सत्यपराक्रमाणां पुरुषर्षभाणां अपि नास्ति वृन्दं । वामे सर्वचण्डालो नामाह । म ते धृता तात गिरोऽभिदीप्ता यथा नदन्त तथातवेमें । ५७ वीर्येण वेगेन बलेन युक्ता व्रजाम शीघ्र श्रम निहन्तुं । दक्षिणी सिंहनादी नामाह । बहवः शुगाला हि वनान्तरेषु नदन्ति नादान्न सतीदं सिंहः । ते सिंहनादं तु निशम्य भीम चता पलायन्ति दिशो दशासु । माररसासइदमी पण्डिताः अशुच नादं पुरुषोत्तमस्त्र १० नदन्ति तावतस्तमता ऽतिधृष्टा मनुष्यसिंहे मदिते न सन्ति । वामात्यानश्चिन्तितचित्याह । यच्चिन्तयामि तदिहरू भाँति कथं स एषो हम बीचते च । मूहो व एप अनभिज्ञ किं वा यदुत्विहि न पाथते लघु । दक्षिणात्पार्श्वत्सुचिन्तिताद्या नामाह । १५ सूड न वाचं अपराक्रमो वा युवैव सूडाच असैथता । न युध्मि आय इमश्च वीर्यं प्रशमलंगस्य जिता च सर्वे । मरामजानां यथा । गजवालिका तेन वीर्येण यथा पूर्व । रसव एकं न समर्था चलितुं प्रागेव यचिन्तयि घातयिष्ये ॥ मा यूयमच विण्यात मानसं प्रसन्नचिता भवृधा सगौरवाः। २० निवर्तया मा प्रकरोध बियाई भविष्यते ऽसौ विभवेमि राजा ॥ पेयाय ते सर्वे मारचा परिपूर्णं पुत्रसहधं शुपाधिकाद्य कृष्णषिकाश्च मारं पापीयांसं पृथक्पृथगाथाभिरध्धभावतः । २१ । मारधर्षमपरिवर्त ॥ ३६५ ५० अथ खलु भद्रसेनो नाम मारस्य पापीयसः सेनापतिः स मारं पायीर्थसे माथभिरध्यभाषत । चे ते तवानुयात्रः शओो (नक पदाच किन्नरगणाच ।। असुरेन्द्रा न पडेद्राः कृताञ्जलिपुटाः प्रशत तत्र । किं पुनरनार्याचा मझा आभास्वराश्च सुरपुत्राः। देव भुजवासकास्ते ऽपि च वर्षे प्रणत तस्मै ॥ ये च तवेमे पुनः प्रज्ञा मेधावितच बलिनश्च । ते बोधिसत्वदयं अनुप्रविझा नमस्यति ॥ यास्येष मारसैन अशीति फुट योजनानि यज्ञार्थः । भूयिष्ठ सर्वप्रिय प्रसन्नमनसो हि निर्देषं । दृझ यथा सुभीमां सदा बिकतां चमूमिमां घोर । न च विस्मितो न वलितो ध्रुवमस्य अयो भवत्यथ ॥ स्ति यत्र च सेनेयं तत्र उलूकाः शिवाय विरुवन्ति । वायसगर्दभवदितं निवर्तितव्यं इमं शीघ्र । बीच बोधिमय पडुकोणहंसकलिमयूराः । अभिदक्षिणं करोति ध्रुवमस्य जयो भवधवा ॥ यत्र खित सेनेयं तत्र मसिः पशवाय वर्षति । महिमडि कुसुमवृष्टिः कुष्व वचनं निवर्तस्व । यत्र खित सेनेच उत्कुलनिकुल शल्यकण्टकाकीर्ण । महिमण्ड कनकनिर्मसु निवर्तितव्यं श्रमं प्राज्ञः । दृष्टा ति सुपिनि पूर्वे भेष्यसि प्रायचु यदि न गच्छसि । भस्म चरुं च करिस्थति लषिभिर्देशा अता आधा भजे ॥ १५ २० ३१६ यो ललितविस्तरः । [ राजा यतो पिरो रोपितु आसीत् स ब्राझदत्तेन । उद्दग्ध दहकवनं क्षंईह भिकूण न जाता । ये केचि सर्वलोकं अषयो भूयो। व्रतचारिणतपयुक्तः। तेषामयं प्रधान हिंसकः सर्वभूतान ॥ ५ किं ते न झुत पूर्व कार्यं दीप्ता सुचवणा यस्ख । निकामति चागात्स भवति बुको जितकैः ॥ इस ईदृशी विभूतिं पूजार्थं निर्मिता जिगसुतेभिः । तं नमयसको याहतिसंप्रतिग्रही । जण या सुचिमा विराजते देवयोटिनयुतेषु । १० विीता न च तथा निसंशयं एष मारबहता । । यथा देवैर्दष्ट न शक्यं भ वै भवायास्यैः ।। जून सर्वज्ञत्वं प्रार्थयन्यैरनुपदिष्टं । यथ सेवचक्रपाडाचन्द्रसूर्यश्च भक्त्रणः वृषाश्च पर्वतवराः प्रगतेि सर्वे अमई ॥ १५ निमग पुणाचल प्रशवस्वांश्च बलवांश्च । ज्ञातिबलवांश्च वीर्यबलवानबीकाही नमुचिपा ॥ हली यचमभाण्डे प्रमदतेः क्रोष्टुकान्यथा सिंहः । सद्योत वादित्य भवति सुगतस्तथा सेन १९१ एतं कृत्वापरो मारपुत्रो ऽतीव रोषात्संरक्तनयनो ऽब्रवीत् । २० एक वर्षानतिधर्मय अभासे तस्य त्वमकस्य । एको हि कतै खलु किं समर्था माबमा पसि किं म भीमा ॥ अथ दाक्षिणात्पञ्चमारप्रमदको नाम मारपुत्र शाह । २१] । मारधपंशपरिवर्तः ॥ ३१७ सूर्यस्य लोके न सहायताल्यं चन्द्रस्य सिंहस्य न चक्रवर्तिनः। बौध निषणस्य च निश्चितस्य । बोधिसत्त्वम्ख सहायड्यं । ०॥ अथ बोधिस को मारस्य दुर्बलीकरणहेतोर्विकसितशतपत्रनिभं बदन संचारयति स्म । यं इच्छा मारः पापीयान्प्रपञ्चयानो ऽभूत् । मम चमू बोधिसत्त्वस्य वदनं प्रतिकृति मन्यमानः प्रयानः पुनरेव ५ प्रतिनिवृत्य सपरिवारो विविधानि प्रहरणानि बोधिसत्वस्योष र्मृजन्ति च । सुमेरुमाघांश्च पर्वतां च बोधिसत्वयोपरि प्रक्षिप्ताः पुष्पवितने चिमानानि संतिष्ठन था । ये च विविधा आशीविषाः वसविषाद्यप्रवालानुत्सृजन्ति सः । तच्चप्रिमण्डलं बोधिसत्वस्य प्रभामंडलमिव संतिष्टते च । १४ अथ पुनरेव बोधिसत्व दक्षिणेन पाणिना भयं प्रमार्टि च । मारश्च पश्यति स्म । बोधिसत्वस्ख हस्ते खङ्ग इति दक्षिणा मुखः अपलायंते य । न किंचिदिति पुनरेव प्रतिनिवर्तते स्म । निवृत्य च बोधिस्रवस्योपरि नानाविधानि प्रहरणान्युत्सृजनि स्म । असिधनुशरशक्तितोमरपरश्वधभुशुण्डिमुसलकायगडाचकबलमुन्नरपा- ५ शिलापाशायोगुडानतिभयानकाले चोविस्रमात्रा नानाविधानि पुष्पदामानि पुष्पवितणानि इव *तिष्ठन्ते स्म । मुक्तसुकुसुमानि च महीमवकिरन्तो माबदमानि चावलम्बमानानि बोधिवृत्र विभूषयन्ति स्म । तां यूहाविभूति दृशा बोधिसत्व मारः पापीयानीमात्सयोंपहतचेता बोधिसक्यमब्रवीत् । इष्ठिोत्तिष्ठ २० हे राजकुमार राज्यं मुदं तावत्तव पुत्र कुत ते मोक्षप्राप्तिः । ३१८ ॥ ललितविस्तरः । । च बोधिसत्वों धीरगभीरोदरक्षणमधुरया वाचा मार्ग पापीयसमैतदवोचत् । त्वया तावत्पापीयमेकेन निर्गठन थञ्चन कामेश्वरत्वं प्राप्तं । मया त्वनेकानि यज्ञकोटीनियुतशतसहस्राणि निर्मडानि पद्यानि । करचरणनयनोत्तमाङ्गानि च नित्य निकाः ५ र्थिभ्यो दत्तानि । गृहधनधान्यशयनवसन् चङ्गमोपानानि चानेकश यालमको निसृष्टानि सत्त्वानां भयार्थिना । अथ खलु मारः पापीयान् बोधिसत्वं गाथया प्रत्यभाषत । यतो मथेष्टस्त्वमिहाच साचे निरर्नाडः पूर्वभवे ऽन्वयः । तवेह साची न तु कविदस्ति किंचितपापेन पराजितस्त्वं । १० बोधिसत्र आत अर्थ पापीयजम भूतधात्री प्रमाणमिति । अथ बोधिसको मार मार पर्षद च मैत्रीकरुणापूर्वगभग चित्तेन छुरित्वा सिंहवदभीतो ऽनुनको इसी अदीन लीनः । संक्षुभितो अलुडितो विगतभयलोमहर्यः। शलजमीनकलशस्वस्ति काङ्गचक्राङ्मध्येन जालावितानवनदेन सुरुचिरताग्रजग्वाल्लक्कृतेन १५ इतकणसुकुमरणानन्तकल्परिमितकुशलमूलसंभारोपचितेन दधि तेन पाणिना सर्वकायं परिमाज्यं सलोर्ड महों पराहनति स्म । e तथा च वैलाथामिमां गथामभाषत् । देयं मही सर्वजगत्प्रतिष्ठा अपचपाता सचराचरे समा । इयं प्रमाण मम जाति मे मृषा साचिवमस्त्रिं मम संप्रयच्छतु । २० सँस्छुष्ठमात्र अयं महापृथिवी बोधिसत्वेन पङ्कािरमकम्पत् प्राकम्पत् संप्राकम्पत् । अरणत् मरणात् संप्रारणत् । तद्यथा पि नाम मागधिकानां कांसपात्री काञ्चनाभ्याहता रणयजुरण । २१ ॥ मारघर्घश्वपरिबर्तः । ३१९ येवमेवेय महापृथिवी बोधिसत्वेन पाणिताडिता रणधनुरण ति स्म । अथ खलु यस्यां त्रिसहसमहासाहस्रलोकधातौ स्थावरा नाम महापृथिवींदेवता सा छोटीशतपूचिबदेवतापरिवारा सर्वा महा पृथिवीं संप्रकश्च नातिदूरे बोधिसत्वस्य पृथिवीतलं भिलार्धका- ५ याचुन्नम्य सबचकारप्रतिमण्डिता येन बोधिसतस्तेनावनतकाचा प्राइसीता बोधिसत्त्वमेतदवोचत । एवमेतन्महापुडपेचमेतत् । यथा त्वयाभिहितं वयमच प्रत्ययः । अपि तु भगवंस्त्वमेव संदेवकस्य लोकस्व परमसाक्षीभूतः समाखभूतवेति । एवमुक्का स्थावरा महा पृथिवींदेवता मारं पापीयांसमनेकप्रकार निर्भख बोधिसत्वं वाभ-१० भिन्नुत्य विविधं च स्तके प्रभावं संदधे सपरिवारा विवान्तर धात् । तं श्रुत्वा मेदिनिरवं स शठः ससैन्यः उल्लस भिन्नपदयो अपलान सर्वे । उद्देव सिंहनदितं बनी हि शृगालाः काका व लघुपतने सहसा प्रणष्टाः । अथ खलु मरः पायथान्दुखितो दुर्मना अनाजमना अपः उपमाणरूपो आबाभिभवात्र गच्छति स्म । न निवर्तते सा । न पनयंते । पञ्चायुधं खित्वा उत्तरि सेनामामन्त्रयते स्म । सहिताः समग्रास्त्रावद्भवन्तस्तिष्ठन्तु मुहूर्त यावद्वयं स्यामो यदि २० तावच्छक्त्रेतायमनुजवेनोत्थापयितुं । मा खल्वेवंरूपस्थ सत्वरत्वस्य सहसा विनाशो भूदिति । ३२० ॥ आजितविस्तरः। स अथ खलु मारः पापीयान्स्वां दुहितृमन्वयते च । गच्छ ॥ यूथं कन्थका बोधिसडमुपसंक्रम्य धिसत्त्वस्य जिज्ञासा कुक्त । किं सरागो श्च वतरामः किं सूडो ऽथ प्रज्ञः किमन्यो ऽथ देशज्ञों अर्थपरायणः। गो वा धीरो वेति ॥ इदं खलु वचनं श्रुत्वा य ता अप्सरसो येन बोधिमणबो येन च बोधिसत्त्वतनोपसंज्ञा मनुपसेम्ब बोधिसत्वस्य पुरतः क्षित्वा द्वात्रिंशदाकारां स्त्रीमा यामुपदर्शयन्ति स्म । अतमा द्वात्रिंशदाकारा । तद्यथा । कश्चि- तार्धवदनं छादयन्ति । । काञ्चिदुन्नतान्यजिनाम्पयोधरादर्श पनि म । विदधविहसितैर्दन्तावपि दर्शयति स्म । काश्चिद्वा १० ह्नुत्क्षिप्य विद्यमायाकान्दर्शयन्ति स्म । कश्चिद्विवपातोपमा नश्वान्दर्शयन्ति । काचिदर्धनिमीलितनयनेनाधिक्यं निरीक्षनेते शा । यदा च शीघ्र निमीलयन्ति । काचिदर्थमावृतान्पयोधरा न्द्रीयन्ति स्म । काश्चिच्छिथिलावर समेखलां श्रोणीं दर्शयति स । काञ्चित्समंघम तनुकूलनिवासिता श्रो भवन्ति सह । १५ आश्विझणझणशब्दादूरः कुर्वन्ति स्म । कादिकावलीं स्तनान्तरेलू पदथति में । काञ्चिद्विनयानघुरूपदर्श भवति च । काचि चिरस्वंशेषु च पत्रगुप्ताञ्शुकशारिकांश्चोपविष्टानुपदशंयन्ति स्म । काचिदकटापेयोंधिसत्वं निरीचते स्म । काचित्सुलिनवता अपि इन्विताः कुर्वनिना म् ि स्म । काञ्चितघनरसनाः कम्पयन्ति । । २० काडिसंधाता इत्र सविलासमित तत यद्यते । कायिसूयन्ति छ। काश्चित्रयन्ति च । काचिद्विसति स्म । अन्ते च । काश्चि- कदम्ब इव वायुबिधुता ऊरू कल्पयन्ति स्म । काचिद्धोरा २१ ] । मारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३२१ तनति स्म । काश्चिदंशुकप्रावृताः सघस्टारसना विहन्त्यश्चद् म्यन्त अरु । काञ्चिदस्त्रास्त्राभरणानि च पृथिव्यां चोरयन्ति स्म । कश्चि- आध्यप्रकाशानि सर्वाभरणान्युपदर्शयन्ति स्म । काचिद्वन्धानुलिप्तास् हमुपदर्शयन्ति । । काचिद्वन्धानुलेपन कुडमन्धुपदर्शयति सा । काश्चिदवगुढिकथा वदनिः छायाँति या । अयचा चोपदर्श- ५ यन्ति स्म । काञ्चित्पूर्वहसितरमितीडिता अन्योन्यं सरथयि। म । पुनरपि ललिता इव तिष्ठन्ति स्म । काश्चिकुमारीरूपा- आपसूतिरूयाणि मध्यम्वरूपाणि चौपदर्शयति य । कञ्चित्काम यहितेन बोधिसतें निमन्त्रयन्ते स्म । काश्चिद्युक्तकुसुमैबोधिसत्वम. वकिरन्ति स्म । पुरतश्च विद्या बोधिसत्वस्याशयं मीमांद्यन्ते स्म । १० बदनं च निरीयन्ते च । किमयं रक्तेन्द्रियैः पञ्चहों लिङ् रीकरोति जघने ईर्यते वा न वेति ताः यजति बोधिसत्व वदनं शुचं विमलं चद्रमण्डलमिव राहविनिर्मुक्तं सूर्यमिव प्री दयमानं यूपमिव नकमर्थं विकसितमिव सहस्रपत्रं हव्यवसि तमिवानलं मेरुमिवाच चक्रवाहमिवासृजत गुप्तेन्द्रियं जागमिव १ सुदान्तचित्तं मे अथ ता मारदुहितरो भूयस्या मात्रया बोधिसत्वस्य संतो भनार्थमिमा गधा अभाषत। २ सुवसन्तके अतुवर आगतके रमिम प्रिय फुङ्कितपाद् । तब रूप सुरूष मुशोभनंक बस यतिं सुलचण | चिन्तिके । 1 ३२२ ॥ चलतविस्तरः । वथ जात सुजात सुसंस्थितिः सुखकारण देवनराण सुसंतुतिः । उत्वि बघू परिभुजा सुयवभिी दुभ योधि निवर्तय मानसौ ॥ ५ प्रेयसि तव इमा मकन्य सुकृतिका तवकारख सति भूषित अगतिका । को रूपमिमं समवेक्ष्य न रक्षति रागरती अपि अर्बरकाष्ठ व सोषितजीवितको ॥ केश मृदू सुरभीवरगन्धिनिकाः मकुटाकुन पत्रविबोधितआननिक सुललाट सुलेधनधाननिका पद्मविशुद्धविशालसुलोचनिका । परिपूरितचन्द्रनिभामनिका बिम्बसुपक्कनिभाधरिका । १५ शव कुटहिमशुभसुदन्तिनिका प्रेध कान्त रतिलालसियां । कठिनपीनपयोधर उन्नतिक विमीशलमध्य सुसुन्दरिकां । घना वसुखित्वारिक मंचसु नाथ मुकामिनिकां । गजभुजसंनिभजमणिक बबयनिरन्तरबानिक । । माधपंशपरिबत॥ ३२३ काधीक्रत्रोणिसुमद्वितियां ऐश्वहि नाथः इह । तव दसिलिकां । इसमतमुविलम्बितगामिनिक मधुमनोजसुमधभासिलिका । ईदृशरूपसुसूषिणिक दिधरतीषु सुपण्डिति । तकथादितनृत्यसुशिथिलिक रतिकारणतिसुपिणिकां । यदि नेच्छसि कामसनसिक सुष्ठ सुवहितको ऽसि भूस खलु बडि । निधि दुष्ट थथा हि पथति को चि नरो धनसीमान्कु मूडमन । स्यमपि तथैव हि राममनको थ स्वयमागतिबो महि भक्षसि कामिनिक के इति । अथ खलु भिचव बोधिसत्त्वो ऽनिमिषनयनः मत् सितवदनः १५ नितमु विलोपितरिन्द्रियैरभिसं भूतगचिरजिष्ठो धरा दुष्ट मूढः सेन्द्रवदप्रक्रम्य बनवलीन इनबंदीण असंपीडितः सुसंस्विः तया बुबा साधीनन खगमुखेनाद्यन्तमुपनत्वकेशन च्छाया मधुरया वाचा ब्रह्मातिरेकेण शेषेण करविद्येतेन स्वरेण वचना मनोजेन ता मारदुहितृभाषाभिः प्रत्यभाषत । काम भो बाहदुःखसंचया दुःखमूना धानलतपसं च शंसनी बुधानां । g २० । ३२४ । ललितविस्तरः । न स्त्रीकामगुणेभि तृप्तितां विदुहुः प्रज्ञातृप्तिकरो भविष्यहं अबुधानां । मां सेवयतो विवर्धते पुन तृष्णा पौवा वै सवणोदकं यथा न कश्चि । ५ जायायै न परार्थि भोति प्रतिपन्नो आत्मवं च पराधं उत्सुक भविताहं । फेनासुदुतुल्यसंनिभं तव रूपं मायामिव बिथापितं स्वमतेन । क्रीडा वै सुपिनव चक्षुच अपिनिधा १० बालानां सद चित्तमोहन अबुधानां । नेबा बुझ्दतुल्यसाहुशा वचनद्यः कठिन भोतिपिण्डमुन्नतं यथ गण्डं । उदो मूत्रपुरीषसंचयो असुचवः कर्मेशसमुत्थितो दुःखचन्वः ॥ १५ संमूढा यहि बालबुद्धयो न तु विज्ञाः सुभतो कल्पवमानः आश्रयं वितथेन । संसारे बहुकालसंसर दुःखमूले अनुभो निरयेषु वेद बहुदुःखा। मणि मनघंते विगन्धिका प्रतिकूल २० जनकमात्र संस्थिता यश्च यत्। भूतं युमि अहं निर्मी याय माया । हेतुमल्लयतः प्रवर्तश्च वितथेन ॥ २१] । माधर्षपरिबर्तः ॥ ३२५ वृद्वा कामगुणांश्च निर्गुण गुणहीनां आर्यनपथम् उत्पथां विपथांश्च । विषपापसम महोरगां यत्र कुत्रां बाला बच हि मूर्छिता सुखसंशः । आमादासु भवीति यो नर प्रमदानां शले उत्पचि घ्थायि उत्पथि मतिहीन । ने सो हि सुटूरि तिष्ठते रतिलको यो ऽसौ धर्मरतिं जहित्वना रमि कामः । ० न रागेण सही वसाम्यहं न च देवैः न नैर्नित्ययसुभगत्मभिवसि सार्ध । आरातीयरतीयसंवसेन च । सार्ध निर्मुक्तं मम बिनु मारुतो गगने वा ॥ १५ पूर्ण सर्वजगतमीदूर्धदिह स्यात कल्यं ताभि सहा समोसूतो विहरेय । गो वा मठ खिल न रज्यमा न च मोहो आकाशसमतुबमानस जिन भोति ॥ ७ ॥ यदपीह रुधिरास्त्रिवर्जिता देवछप्पर सुनिर्मलाः शुभाः। ते ऽपि सविं सुमहद्भये स्थिताः नित्यभावरहिता अशाश्वताः । अथ खलु ता मरदुहितरः सुशिक्षिताः स्वीमावासु भूयस्ता मात्रय रागमदर्थं संजनब्य चेष्टामुपदर्भ मात्राणि विभूषयित्वा २० स्वमायामुपदर्शनं बोधिसत्त्वं प्रलोभयन्ति स्म । ३२६ ॥ वलितविस्तरः । तूषणरतीरति सहिता प्रमदवर मधुरा मारसमीरिताः सुखाडित्ता चरितमुपगताः । वायुसमीहिता किसलयास्ततलता ५ नृत्तत लोभयं नृपसुतं इमविटपगतं । एव वसन्तकालसमचः प्रवर तुचरो नारिंनराण हर्षेण निहततमजः । कोकिलर्डसमररविश द्विबंगणकलिलः काल उपस्थित अनुभवितुं मदनगुणगतिं । १० कपसहस्त्रशौलनिरतो ब्रततपचरित निश्चय गैलराजसदृशुस्तकणरविवपुः । संघनिनादववचनो मृगपतिनिनदो वचनमुवाच स वंसविसं जगति हितकरः॥ कामविवाद बैरकलहा मरणभयकरा बालजनोपसेवित सदा युधधनरहिता । प्राप्तयु कासु यः सुगतरमुतमधिगतं अद्य भविष्य माय विनिया दशबलु अरहन् । माय भिदर्शयन्तिय इदं शृणु धमलमुख राङ भविष्यसेश्वरवरः चितिपति बलवान् । २० तूर्यसहस्र से प्रभनित अमदवरगणे किं मुनिवेषंकन भवतो विरम रात भवा । ३२७ २१ ॥ मारशर्मणपरिवर्तः ॥ बोधिसत्व आह । मेंवि अहं हि राजु विभवे दिवि भुवि सहित ईश्वक धर्मचक्रचरतो दशबलं बलवान् । रोच्य शैलपुत्रनयुक्तैः सतसमितमभिनतो धर्मरती रमिब्धि विषयैर्न रमि रमति मनः ॥ ता अङ्ग : । यावं च यौवनं । गलितं प्रथमवयधर यावः च अधि नाक्रमति ते न च अर असिता । यावं च रूपयौवनधरो वयमपि च मुखी १० तावनुभव कामरतः प्रहसितवदनः बोधिसत्व आह । घव च दुर्लभी इव लभितः पणवर अमृतो या च वर्जिता त्रसदुःख असुरसुरघुरे । याब जरा च व्याधिमरण न कुपितक्यवं तावहु भावथियि सुपथं अभयपुरगमं । ता आहुः । देवपुरालये ऽप्सरवृतस्त्रिदशपतिरिवा । आमसुद्यम संतुषितंक अमरवरसुतो मारपुंर च कामतयः प्रमदवसगतः २० कोडगुभङ्ग अभि सहा विपुरतिकरः । बोधिसत्व आह । ३२८ ॥ ललितत्रितः॥ काम तुषासबिन्दुचपला सरदषमसमा पनगकन्यायसदृशा भूसभयकरणा । तस्यामदेवतुषिता नमुचिवसगताः कोच रमेत गर्यभिलषिते यवनपरिगते ॥ । ता । । पुष्पित पश्चिम तरुवरा ताकिसलयां किलजीवजीवकता मधुकरविता । निम्नग्धसुनीलकुञ्चितमूई धरणितलवल्हे किं नसिंह सेवितवने रमसु युवतिभिः । १9 बोधिसत्व आह । आलवात्पुष्पित इमें किसमय तरयोः भ्रचपिपासिता मधुकराः कुसुममभिगता ।। भास्कल सोषयिष्यति यदा धरणितल कहां पूर्वाजिनोपभुक्तममृतं व्यवसितमिह मैं । १७ मारदुहितर आहुः प्रेहि व चहवदना। नवगडिजिनिभा वाच मनो बचण दशना हिमरजतनिभा । ईदृश दुल्लभा सुरपुरे कुत मनुबपुरे ते वय लध थे सुरवररभिलक्षित सदा ॥ २९ बोधिसत्व आह । पक्षमि कायमेध्यमगुचिं हृमिकुलमरित जॉरमिलर च भिदुरं असुखपरिगतं । २१ ॥ । मारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३२९ यत्सचराचरस्य जगतः परमसुखकरं तत्पदमच्युतं प्रतिकर्मी धजलमहितं ॥ ७ ॥ ता चतुयष्टिकाममलितानि चमनुभबिया नूपुरमेखला अभिहनी विगडितवसना। कामसराहताः समदनाः प्रहसितवदनाः किं तव आर्यपुष विकृतं यदि न भजसे । 19 सर्वभवेषु दोष विदितो ऽवचि विधुतरमा काम सिशक्तिशूलसदृशाः समधुसुरसमाः । सपेशिरोपियर्पसदृशाः सुविदित रह से तेनऊ वारिसंघ यजमी गुणहर प्रमदाः ॥ ७ ॥ ता बहुभिः प्रकारमयुतैः प्रमदर्शकर बोभयितुं न शेकु सुगतं गजकरभगतिं । सज्जिहिरोचपातु मुनिन प्रपतिषु चरणे. गौरवु तुड मेम जानिया तविषु हितकर ॥ निर्मलपद्मगर्भसदृशा सरदिशशिमुख सर्पिहृतार्चितेजसदृश कनकगिरिनिभा । । सिध्यतु चिन्तिता ति प्रणिधि मवशतचरिता स्खामुपतीर्य तारय बगड़ सनपरिगतं । १५ २० ताः कर्णिकारचम्पकनिभं विथ बहुविधं इत्व प्रदक्षिणं अतिशयं गिरिरिव अचलं । गत्वं पितुर्निपत्य शिरसा इदमखचि गिरं साथस ने हि तात प्रतिघं अमरनरगुरोः । ३३० ॥ कलितविस्तरः । पञ्चयति पद्मपत्रनयनः प्रहसितवदन नापि सरक्तं प्रेषति जन जपि च सभुकुटिः। मरुत चबेय सुष्व उदधिः शशिरवि प्रपंते नैव स दोषदर्शि विभवे प्रमदवसगमिथा ।। ०५ ५ अथ खलु भारः पापीयानिदं वचनं श्रुत्वा भूयस्या मात्रा दुःखितो दुर्मन अनात्तमनाः प्रदुष्टमनासा स्वदुहितृनामन्त्रयते । कञ्च भो न शक्यते स बोधिमण्डादुत्थापयितुं । मा खलु मूढः । अचो ऽथ युष्माकं कृतिं न पश्यति । अथ खलु ता मारडुहितरः स्वपितरं गाथाभिः प्रत्यभाषत । १० व्या मधुरं च भाषते न च रक्को गुरुगुणं च निरीचति न च दुष्टः। ईर्या चयीं च पुंचते न च सूडः कार्या सर्व प्रैति आशयो सुगभीरः ॥ निःसंशयेन विहिताः पृषु स्त्रिदोषाः १५ कामैर्विरक्तमनसो न च रागरतः । नैवसथसौ दिवि भुवह जरः सुरो वा यस्य चित्तचरितं परिपालयेथा ॥ य इ स्त्रिमाथा उपदर्शित, तत्र तात प्रविलीषु तख हृदयं भविषः सरागः । २० न दृष्ट एकमपि कम्पितु नास्य चित्तं शैलेन्द्रराज इव तिष्ठति सो ऽप्रकम्प्यः । । मारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३३१ शतपुषखतेजभरितो गुणतेजपूर्ण भव तपक्षि चरितो बहुकल्यकोच्यः। ब्रह्मा च देव शुभंतेज विशुद्धसत्वा मूत्रं निपत्य चरणेषु नमन्ति तस्मै । निःसंशयेन विनिहत्य स मासेन पूर्वं जिनानुमत प्राप्खति अयबधि । ताता न रोचति हि नो व रणे विवादे बलवत्सुबिग्रन सुकृञ् अयं प्रयोगः । १० मैवस्व तात गगणे मणिरत्नचूडा संबोधिसत्वयुता खित गीरवेण । रवाकरा कुसुमदामविचिचिताज़ा संप्रेषिता दशबलैरिह पूजनार्च ! ये चेतना अपि च ये च अचेतना च वृषाश्च ल गङदेद्वसुरेन्द्रयः अवनत अभिमुख गुखपर्वतस्य श्रेयो भबे प्रतिनिवर्तितुमद्य तात ॥ ० ॥ १५ अपि च । न तं तरेद्यस्तु न पारमुत्तरे न तं खनेद्यम्य न मूवमुद्धरेत् । न कोपयेत्तं वमयेत्पुनपि तं कुर्यान्न तं येन भवच्च दुर्मनाः । अथ खलु भिजवसमिन्समये ऽष्टौ बोधिवृचंदवताः । तद्यथा । २० श्रीः बुद्धिः तथा अयसी विदुः ओजबला सत्यवादिनी समञ्जिगी च । २३२ ॥ ललितविस्तरः । अ ता एता बोधिसत्त्रं संपूज्य योडशभिराकरिबोधिसत्वं धिय वर्धयन्ति स्म । अभिष्टुवन्ति स्म । उपशोभसे त्वं विशुद्धसत्व चन्द्र इव गुपथे । अभिविरीयसे त्वं विशुद्धबुद्ध सूर्यं रव प्रोद्यमानः । ५ अक्षितस्त्वं विशुद्धसत्वः पद्ममिव वारिमध्वे । नदसि त्वं विशुद्धसत्व केशरीब वनराजानुसारी ॥ विधायसे त्वं अयसव पर्वतराज इव सागरमधे । अभुद्वत्तस्त्वं विश्वसव चकवाड इव पर्वतः ॥ दुरवगइसवं अग्रसव अवधर इव रत्नसंपूर्णः । १० विस्तीर्णबुद्धिरसि लोकगाथ गगणमिवापर्यन्त ॥ सुस्थितबुधिरासि विशुद्धसत्व धरणितलवत्सर्वसत्लोपीथः । अकलुषबुद्धिरसि अयसत्व अनवतप्त इव सरः सदा प्रसन्नः ॥ निकेतबुद्धिस्त्वं अयसत्व मामत इव सर्वतक सदाप्रसक्तः। दुरासदस्वं अग्रसलः तेजोराज इव सर्वमन्धुना प्रहीनः । १५ बलवान व अग्रसर नारायण इव दुर्धर्षः । दुइस मादालस्त्वं लोकनाड् अनुत्थाता बोधिमण्डा । अनिवर्चस्व अयसले इन्द्रकरोत्सृष्ट इव वयः । सुनश्चलामस्वं अयसल दशवलसमरयोऽचिराद्भविष्यसि । ति॥ एव खलु मिचवो बोधिवृदवताः षोडशकार बोधिसत्वं २० श्रिया वर्धयति । । तत्र भियः शुचवासकायिका देवपुः षोडशभिराश्मीिर पापीयांस दुर्बलं कुर्वन्ति स्म । कतमः षोडशभिः । तद्यथा । २१ ॥ मारधर्षणपरिवर्तः । ३३३ वस्त्र पापीयं खंकोच इव ध्यायसे । दुर्बलस्वं पापीय और्णगज इव पङ्कमग्नः ॥ एकाक्स सि त्वं पापची निर्जित इव शूरमतिज्ञः। अद्वितीयस्त्वं पापीयं अटव्यां श्वत इव रोगार्तः ॥ अवलस्त्वं पापीयं भारकिष्ट इव बलीवर्दः । अपविदस्त्वं पापीयं वातषिप्त इव तरुः॥ कृपयखितस्वं पायीच मार्गभ्रष्ट व सार्थिकः । दनहीनस्त्वं पापीयं सत्सरिण इव दरिद्रपुरुषः । मुखरस्त्वं पापीय बाबस इव प्रगल्भः । मानामिभूतस्त्वं पापच अहतज्ञ व दुर्विनीतः । पथिष्यसे त्वमद्य पापीय कोङ्क इव सिंहनांदन । विधुनेष्यसे त्वमद्य पापीयं वरय वायु विविप्त इव पी । अकालज्ञत्वं पापीय पुण्यपरिशीण व भक्षुकः। विवर्जािच्यसे वमथ पापीयं भिन्नभाजनमिव पशुपतिपूजें ॥ निगृहीष्यसे त्वमय पापीयं बोधिसत्वेन मन्त्रेणेवोरगाः ।१५ सर्वत्र प्रहीणो ऽसि पापीयं छिन्नकरचरण इवोदण्डः एवं खलु भिद्यवः शुचावासकाधिका देवपुत्राः षोडशभिरा करिमरं पापीयांसं दुर्बलमकार्षीः | ॥ तत्र भिषवो बधिपरिचारिका देवपुषः षोडशभिराकारैमीर पापीयांशे विदन्ति य । कतमैः षोडशमिः । तद्यथा । २० अथ त्वं पापबं निर्वेष्वसे बोधिसत्वेन परसैन्य इव शूरेण । ३४ । ललितविस्तरः । निगृह्यसे त्वमच पापीयं बोधिसत्वेन दुर्बलमज्ञ इव महामतेन । अभिभविष्यसै समय पापीयं बोधिसत्वेन खद्योतकमिव सूर्यमण्डलेन । था विध्वंसयिष्यसे स्वमया पापीयं बोधिसतीन मुञ्जमुष्टिमिव महमायतेन । विश्वासिबमें वमय पायीचे बोधिसतेन केशरिणेव शृगालः । संपातिष्यसे नमश्च पापीयं बोधिसतेन महासात इव मूलछिद्रे ॥ १० बिजोयसे खमव पापीय धिसतनामिजनगरमिव महाराज । विशोषिष्यसे त्वम व चापोयं नधिसत्वेन गोप्पदवारीव महातपेन । १५ पयिष्वसे वमथ पापीयं बोधिसत्त्वेन वधविमुक्त इव धूर्तपुरुषः। उमिष्वस स्वमयं पापीयं बोधिसत्वेन अग्निदाहेनेव मधुकरवुई ॥ यिष्यसे त्वमच पापीय बौधिमतेन राद्धट इव धर्मगजः। शयिष्यसे चमदा पीथं बोधिसतेन जीटीकोल इव शूलपयः ॥ २१ | ॥ मारधर्षयपरिबर्तः ॥ ३३५ विमत्स्यसे त्वमय पाषयं बोधिसत्वेन वीणपश्चादन वाटवीकान्तरि । विलपिष्यसे त्वमव पापीयं बोधिसत्वेन भिन्नयामयाच इव महार्णवे । आश्वाचि यस त्वमद्य पापीयं बोधिस लेन कल्पदाह इव तृणवनस्पतयः । विकिरिवसे त्वमद्य पापीयं बोधिसत्वेन महावचैव गिरिकूटं ॥ एवं खलु भिजवो बोधिपरिचारिका देवपुत्रः षोडशाकारि मीरं विन्दति स्म । न च सारः पापीयान्विनिवर्तते । । । १० तं चेदमुच्यते । भूतचोदन शुत्वं देवतगणा न निवर्तत सो ऽन्तको उद्देवा इनघा विलुम्सय इमां मा दाखषा औचितं । एोत्तीर्ण स्वयं ममापि विषय तारिखते चापर मान्यं मोच वदेमि किंचि अमर्षे उत्थापयेत्प्रभेत् ॥ १५ बोधिसत्ल आह । मेव पर्वतराज स्वानतु चने सर्व अगनो भवेत् सर्वे तारसंघ भूमि वज्योतिषिद्ध नभात् । प्रपते सवी सत्व करेय एकमतयः शुष्वेअहासमरो न वव डुमराजमूलुपगतश्चात अखद्विधः ॥ ७ ॥ २० ३३६ ॥ गतिविस्तरः । मार आ । कामे व पि वसिता इदं सर्वलोके देवा सदानवगणा मनुजाश्च तिषी । व्याप्ता मया मम बसेन च यान्ति सर्वे ५ उत्तिष्ठ मह्या विषयस्व वयं कुरुष्व । बोधिसत्व आह । कामेश्वरो ऽसि यदि वामनश्वरो ऽसि धनेश्वरो ऽहमपि पयसि तत्त्वतो मां । बासेश्वरो ऽसि यदि दुर्गति न अयासि आभ्यामि बोधिमवसस्तु पञ्चतन्त ॥ ७॥ मार हो । एकात्मक श्रम किं प्रकरोषि रख य आर्चयस्वसुलभः खलु संप्रयोगः। भूमङ्गिरप्रभृतिभिस्तपसा प्रयत्न प्राप्त न तत्पदवरं मनुजः कुतस्त्वं । १५ बोधिसत्व आह । अज्ञानपूर्वकं तपो ऽपि भि प्रतप्तो कोधाभिभूतमतिभि दिवलोककामैः। मित्रं न नियमिति चात्मनि संश्रयद्भिः २० मोघं च देशममस्तिमाश्रथद्धिः ॥ ते ततो ऽर्धरहिताः पुरुषं वदन्ति व्यापि प्रदेशगतं साश्वतमाहुरेके । २१॥ । मारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३३७ मूतं न भूतंसगुणं गुणिनां तथन कती न कतं इति चापरे ब्रुवति ॥ प्राप्य बोधिविरजामिह चासनखः यां जित्व र विहतं सबलं ससैन्धे । बतेंचि अस्तु जगतः प्रभवोद्भवे च निर्वाणदुःखसमनं तत्र सीतिभावं ॥९॥ मारः कुलं दुष्टं यष्टः परुषमिर पुन तु भणते गृहाण सुगौतम एयो को परखे न्यसो गहि मम पुतु वजा लघु बसु कुर्वधा। भीषं गत्वा मधु में हडिजिगड युगड बिछतं करोच इरिके स्वा मे दुवे दुःखनाॐ बहुविविधजवितरवित मकवा व चटके ॥ १० बोधिसत्व आह । मक्काशी लेख चित्र वह विविधाविछत्तपदः प्रकर्ते पृथकपूचय शक्यो वायुः पाशैर्बहु दिशविदिश गमनवितो नरेण सुचवतम्। शक्यं कर्तुं चन्द्रादित्य तमतिमिर वितिमिरकरी नभोव महीतों शक्यो नाहं वत्साइलैर्मभिरपि गणन विकतैर्द्धमात्मतिचालितुं 10 ९५ अम्बुत्थिता बलवतो नमुचेश्च सा हारशङ्करवंदेरिमृदशब्दैः हा पुत्र वत्स दथिता किमसि प्रनष्टो इव इमां अनुचिसेनमतीव भीम । जाम्बूनदाकनकचम्पकगभग २० सुकुमार देवरसं सुत पूजनीयः । ५ ३३E । ललितविस्तरः । अथ अस्खसि विनासु सहारण थि मारम् एष्यसि वन लसुरक्ष वैन्डुः ॥ ९ ॥ बाहरण करविद्भक्तस्त्रणा तान्यवराजसणां सुगतो बभाषे । ५ आकासु चाधयितुमिच्छति यो ह्यविद्वान् मी द्विधा डुमराह्मणाय दत् ॥ भिया च यो र यणव महासखा । लोचा च सागरजलं च समुद्धरेव:। वजय गिरिवर विकिरिबणाच्च १० स चापि मां भगतं न बिहेहयेत ॥ ७ ॥ युगमन्नरशिप खित साचे अदुष्टचित्तो निकष पाणिनमसि प्रभुत्व तथा । उत्तिष्ठ बीच बसणासमंतन सक्छ। मा वेणुयष्टि हरितां व छिनद्मि ते इव । १ष बोधिसत्व आह । संघीय जिमहल मेदिनि यदि मारिः प्रपूयी भवेत् । सर्वेषां च में पर्वतपनः पाणीषु खङ्गो भवेत् । ते मम न समर्च लोम चलितुं प्रागेव मां घातितं मा दूषी न ति बेल संप्रवद् रोमि ते ऽनङ्खं ॥ ७ ॥ २० विध्यन्ति कशिाल वसंतापिवा चुचां समूलक लिपी तथा तालोई । २१ ॥ मारधर्षणपरिवर्त: । ३९ उन्नाव गोगजमुखास्त भरावा आशीविषा भुजग दृष्टिविषाञ्च घोराः । मधेच उत्थित चतुर्दिश गजमाना बच्चासनी तथ अयोगुड वर्षमाणः। असिशक्ति क्षीणपरशु सविषांश्च वाणी भिन्दन्ति दिमित प्रम थन्ति वृच ॥ १० बाहुशतैः सरशतानि विपन्ति काचि आशीविषां हुतवहांश्च सुख सुजन्ति । मकरादिकञ्च जनजानुदधीया विध्यन्ति केचि भुजगां शतद्यश्च भूत्वा ॥ केचित्सुमेयसदृशामयसा गुडानि तप्तशिवयंशिखरा निक्षिपन्ति रुष्टाः । आसाद्य मेदिनितलं चुभयनि बोली श्रेष्ठाः पन्थ सलिलस्य विस्ताडयन्ति । १५ केचित्पतन्ति पुरतस्तव पृष्ठतो ऽस्त्र वामे च दक्षिण पतन्ति अहो ति वत्स । विपरीतहस्तचरणा सवितोत्तमा नेमि निश्चरति विद्युदिव प्रदीप्ता ० । २० वृक्ष विकारविकता नमुचे सेना । मायाशतं च यत्र भवति शुद्धसत्वः । नक्षत्र मात्र न बलं न जगल चामा इदचन्द्ररूपसदृशो धमति चित्रकः । ! ३४१ ॥ ललितविस्तरः । चञ्चन रस्त्रि पुरुषो नापि चामनीयं श्रोतं च भाण तव द्धि तव कायः । अध्यात्मशून बहिशून्य मतीयता घर्म इमे करकमैकयीतिवृत्ताः । ५ सो सत्ववाक्यमकरोत्सद सत्ववादी चैनह सबचनेडिन शून्यधर्मः । चें केचि सस्यविनचे अनुकूलपयः ते शस्त्र पाणिषु गिरीचिषु पुष्पदामा । को दक्षिणे करतले चिताग्रजाने ८ तार्चनखः सुचिरैः सहस्रार अर्क । जाम्बूनदर्घिसद्भः शुभपुष्कुटे श्रीतु याच स्यूते चरणौ शमीडे ॥ बाऊ असावी यथा विद्युदिवा बभख्खा आभाषंते वसुमतीजिय मा साची । ५ विद्या मि यज्ञसंयुतानधि यश्च पूर्वं न मि आतु याचनाक वन्य जता नु दास्ये । आपो नि सावि तथा तेज तथा वायु अझ प्रबपति सत्रोतसः चन्द्रसूर्याः। इव मि रुचि दशसु खित ये दिसु २० २ यथ मा औसत उन्नत बोधिश्रद्धा । दानें मि आचि तथा श्रीलु तथा जातिः वीथीप साक्षि तथा धान तथैव प्रज्ञा । । मारधर्षणपरिवर्तः ॥ ३४१ चतुर प्रमाण मम साचि तया अभिज्ञा अनुपूर्व बोधिवरि सर्व ममेह साक्षी । यावन्ति संव निखिला दशसु दिशासु यत्तेषु पुख बस {लु तथव ज्ञानं । यत्र निरर्गड य यष्ट सडकलीभिः ते मा रोम शतिम कल गोपयन्ति । स पाणि धरणि चाहन्ते सर्वं रणते इयं वसुमती च कंसाची । १५ मारो निसम्ब रडु सेदिनिधे निरतः ते वयं हन्त मुहूत कृणवन्धु ॥ अलिनगाचु वततेषु विवर्णव मारो अराभिहतु आत्मगु संप्रपश्वी । उर ताड़ अन्दतु भयातुं अनावभूतो धातं मनो नमुचिनो गतु चित्तमोही ॥ हस्त्यश्वानरथ भूमितले निराः। धावसि राक्षसकुड पिशाच भीताः ।। संमूढ मार्ग न लभति अलेनबाणाः पक्षी दवायिपतनैव शिरोच्य आन्ताः ५ b माता स्वसा पितर पुत्र तथब भाता पृच्छन्ति तत्र वाशिं दृष्ट कहिं गता था। अन्योन्य विग्रहः करोति तथैव देवाः प्राप्ता वयं श्वसन जीवित नावकाशः । ३४२ ॥ ललितविर॥ सा मारसेन विपुला महतीं अशोधा विधषु सर्वे घिरडीहत नैव संधिः । दिवसानि सप्त अभिजानि परस्परेण आभासि वृष्ट यदि जीवसि तं च भीताः ॥७॥ ५ सा वृदवत तदा कर्ण हि कला वारीघटं यज्ञिय सिञ्चति इष्णवधं । बलिष्ठ शीघ्र ब्रजम पुन बिकल एवं हि तेष भवते गुरुङ्वराणां । म आह । १० डुखं भयं व्यसनशोकविनाशनं च धिक्कारशब्दमवमानगतं च दैन्यं । प्राप्त कि जब चपराध्य सुशुचससे अश्रुत्वा वाक्च सधुरं हितमात्मज्ञान | ० ॥ देवता आह । १५ भय च दुःखं व्यसनं च दैन्यं धिक्कारशब्दं वधबन्धनं च । दोषाननेकां लभते विद्वान् निरापराधेष्वपि अते वः = ७ देवासुरा गरुडराचसकिन्नरेन्द्रा ब्राह्मणव भक्क परनिर्मित सा निष्ठाः। भाषन्ति तस्य विजयं जय लोकवीर २० यद्य नुसुचिसेन त्वया निरस्ता ॥ हारार्धचन्द्र अवछत्रपटा देती पुष्पाशः नगचन्द्रचुगंषि । ॥ मारघर्षणपरिवर्तः ॥ ३४३ तू पराहजिय वाक्यमुदीरयन्ते अच्छा इमें तुव च सू जितारिसिंहा ॥ अचिव चासनवं लभसे इव बोधि आवेथिकां दशवतां प्रतिसंविदं च । सर्वे च बुदविषयं लभसे वा शूर मणा विजित्य विपुल लठमारपां ॥ ७ ॥ इह मारधर्षणकृते च रणे प्रवृत्ते संबोधिस लवलविक्रम येमि दृष्टं । अfईशकोटिनयुता चतुरे च विंश भिमंनः प्रणिहितं चरघुवबोधौ ॥ इति ॥ ॥ इति श्रीललितविस्तरे मारधर्षणापरिषत नामैकविंशतितमो १० ऽध्यायः ॥ इति हि भिवयो बोधिसत्त्वं निहतमारप्रावर्थको मर्दित कटकों रणशिरसि विजितविजयः। ऽश्चितछत्रध्वजपताको विविक्ते कामैर्विचि पापकरकुशमैः सवितर्क सचिवारं विवेचन प्रीति- १५ सुखं अवमं यानमुपसंपथ विरहति स्म । सवितर्कसविचाराणां चुपसमादध्यात्मसंप्रसादाच्चेतसः। एकोतिभावादवितर्कमाविचारं प्रमा धिकं प्रीतिसुखं द्वितीयं ध्यानमुपसप विहरति स्म । स पूते विरागादुपेयको विहरति च । द्युतिमान्संप्रजानन्सुख काथेन प्रति संविदयते स्म । यत्तदायी आचर्चते स्म । इंपेचकः तिमान्सुखवि- २० ३४४ ॥ कलितवियतनः ॥ हारी निमीतिक तृतीयं ध्यानमुपसंपदा विहरति न र स सुखख च प्रहाणथुखस्ख च । प्रहात्पूर्वमेव च ससजस्वदौर्मनस्ययोर चं गमाददुःखसुखमुपसृतपरिशुद्धे चतुर्थ ध्यानमुपसंपथ विहरति ५ अथ बोधिसत्वस्तथासमतेि चित्रे परिशुद्ध पर्यवदाते प्रभा- स्वरे ऽनञ्जने विगतोप्के भूवुनि कमंशुपस्चिते आर्नियप्राप्ते राज्य प्रथमे यामे दिवस्त्र उच्चुषो ज्ञानदर्शनबिद्यसाथािर्थ चित्तम भिनिर्हरति स्म । अभिनिर्गमयति च । अष बोधिसत्त्या दिव्या च परिशुद्धेनातिक्रान्तसानुष्बकेण १० सालान्पशति स्म । च्यवमानानुपपद्यमानान्सुवर्णवर्णानुगतान्दुर्ग नान्दीनान्प्रयतायश्चकमपमानवान्प्रजानाति स्म । इमे बस भोः सनाः कावद्वचरितेन समन्वागताः । धनपरतन समान्वा- गताः । आथीनामपवादका मिथ्यादृष्टयस्ते सिध्बादृष्टिकसंधर्मसमादा अहेतोः काबस्य भेदात्परं मरणादपायदुर्गतिविनिपातं नरकेयूपप १५ घन्ते । इमे पुनर्भवन्तः सना का सुचरितेन वमन्वगताः। वाञ्जनः सुचरितेन समन्वागताः । आद्यगमनपवादकाः सम्वर्दृश्यते सम्य- दृष्टिकर्मधर्मसमादानहेतो. कायस्व भेदात्सुमतौ स्वर्गवधूपपद्यते ॥ इति हि दिव्येन चक्षुषा विशुद्धेनातिक्रान्तमानुष्यं सत्त्वाना पयति वर्ग । च्यवमानानुपपद्यमानान्सुवर्णयुर्वर्णान्सुगतादुर्गताही २० नान्प्रणीतान्यथ कमीपगान् । एवं च भिङखो बोधिसत्व राज्य धर्मे यामे वियाँ सावरकरोति स्म । तमो निहन्ति मे । आलोकमुत्पादयति मम ॥ २२॥ ॥ अभिसंबोधनपरिषतः । ३४५ अथ बोधिसत्वसाधुसमाहिते चित्तं परिशुद्ध पर्यवदाते प्रभा स्वर निरङ्ग विगतोपक्षे मृदूनि कर्मधुपविते अनिच्यमाने राज्य मध्यमे यामे । पूर्वनिवासानुश्रुतिज्ञानदर्शनविद्यासायात्क्रियायै चित्तमभिनिर्हरति स्त्र । अभिशिनीमयति स्म स । स आत्मनः परसवानां चानेकविध पूर्वनिवासाननुचरति च । । ५ तवश्च एकामपि जाति वे तिस्रश्चतस्रः एव दश विंशतित्रिंशचत्वारि- शत्यक्षशतिशतं जातिसहस्र आतिशतसहसं । अनेकान्यपि आ तिशतसहस्रस्खपि जातिकोटीमपि जातिकोटीशतमपि जातिकोटी अजस्रमपि जातिकोटीनयुतमपि । अनेकान्यपि जातिकोटसह- नापि अनेकान्वपि जातिकोटीशतसहसायपि अनेकान्यपि जाति- १० कोटीनयुतशतसहस्राणि यावत्संवर्तकयमपि विवर्तकयमपि संवर्त विवर्तकल्पमपि अनेकान्यपि संवर्तविवर्तकल्पान्थानुसरति च । अमु बाहमासनेचनामा एवंगोत्र एवंशय एवंव एवमाहार एवम् युष्प्रमाणमेवंचिरस्थितिकः । एवं सुखदुःखप्रतिवेदी स इह तत्त च्छतः सन्नमुत्रोपपन्नः । ततयुमुखोपपन्नः । ततयुत्वेदोपपन्न १५ इति साक्षात् सदृशमनेकविधमात्मनः सर्वसत्त्वानां च पूर्वशिव- समनुसरति स्म । अथ धिसत्वस्तावासमा चित्तेन परिशुद्धेन पर्यवदतेन प्रभास्वरेण अमझनेम विगतषशेन मृदुना कर्मयोचितेनानिशम्र तेन राज्य पश्चिमे यामें अखटशकालसमये नन्दीमुख्य रा- २० व दुःखसमुद्यास्तंगता आश्रयचयज्ञानदर्शनविश्वासावाकिया चितमभिनिर्हरति व । अभिनिनसयति स्म । तस्तदभवत् । ३४६ । वलितविस्तरः। की बतायं लोक आपनो यदुत आयते भार्यते म्रियंते च्यवते उपपद्यते । अथ च पुनरत्र कंचलस्खा महतो दुःखकन्धत्र निशरणं न संप्रजानाति । बरयाधिमरणादिकम अहो वतास्व केवकस्व महतों लस्कन्धस्यान्ताचि न प्रज्ञावते सर्वस्य जराव्याधिमरणादिकस्य । में ततो बोधिसत्वस्येतदभूत् । कझिन्सति जरामरणं भवति । कि प्रवरं च । पुनर्जरामरणं । तचैतदभूत् । जायां सत्यां जरामरण भवति । अतिप्रत्ययं हि जरामरणं । अव बोधिसत्वस्य पुनरेतदभवत् । अस्मिन्सति मतिर्भवति किं प्रत्यया च पुनर्तिः । तस्खतदभवत्। भवे सति मतिर्भवति भवः (१० प्रत्यया च पुनर्जातिः ॥ अथ बोधिसत्वयैतदभवत । कझिन्सति भयो भवति किं अयथ पुनर्भवः । तस्यैतद्भवत । उपादाने सति भवो भवति उपादानप्रत्ययो हि भवः ॥ अत्र बोधिसत्त्रवतदभवत् । कसिलुपादानं भवति किं प्रत्ययं १५ च पुनपादानं । तस्यैतदभवत् । तृष्णायां सत्यामुपादानं भवति तूष्णप्रत्ययं श्वपदानं । अधः बोधिसत्वस्व पुनर तदभवत । कन्सिति तृष्णां भवति कि प्रत्यया च तृष्णा । त वितदभवत् । वेदनायां सत्यां तृष्णा G भवति वेदनामय च कृष्ण ! २० अथ बोधिसत्वस्त्र पुनरेतदभूत् । कालिन्सति “दना भवति कि प्रत्यया पुनर्वेदना तस्यैतदभत । समें सति वेदना भवति स्पर्शमात्रया हि वेद । २२ अभिसंबोधनपरिषतैः । ३४७ अथ बोधिसत्त्वस्य पुनरेतदभवत् । कझिन्सति स्पशो भवति कि प्रत्ययश्च पुनः स्पर्शः ॥ तस्यैतदभवत् । यद्वायतने सति यशों भवति पञ्चायतप्रत्यय हि सः। अथ बोधिसत्वत्र पुनरेतदभवत । कझिन्सति पडायतन भवति किं प्रत्ययं च पुनः षडायतनं । तच्चैतदभवत् । नामरूपे ५ सति पञ्चायतनं भवति नामरूपप्रत्ययं ति षडायतनं । अथ बोधिसत्वत्र पुनस्तदभवत् । कमिन्सति नामरूपं भवति किं प्रत्ययं च पुनर्नामरूपं । तस्मैतदभवत् । विज्ञाने सति नामरूपं भवति विज्ञानात्वं हि नामरूपं । अथ बोधिसत्वस्व पुनरेतदभवत् । कझिन्सति विज्ञानं भवति १० कि प्रत्ययं च पुनर्विशनं स तस्यैतद्भवत् । संस्करिषु मत्सु बिज्ञानं भवति संस्कारप्रत्यय च विज्ञान ॥ अथ बोधिसत्वस्व पुनरेतदभवत् । अस्मिन्सति संस्कारा भवन्ति किं प्रत्ययाश्च पुनः संस्काराः । तचैतदभवत् । अविद्यायां सत्यां संस्कारा भवन्ति अविश्वप्नश्चया हि संस्काराः इति हि भिक्षो घिसबखतदभूत् । अविश्वप्रत्ययाः। संस्काराः संस्कारमवचं त्रिज्ञानं विज्ञानमव्ययं आमरूपं नाम रूपप्रत्यं यद्वायतनं वडायतामत्ययं स्पर्शः शैघ्रत्वचं वेदना वेदनाम्नत्वथ तृष्णा तूष्णप्रत्ययमुपादानं वपादनमत्वं भव भव अथवा जातिीतिप्रत्ययाः जरामरणशोकपरिदैवदुःखदौर्मनस्यपा - २० यासाः संभवति । एवमस् केवलस्य महतो दुखस्कन्धत्र समुदयों भवति । समुदयः शमुदर्थ इति । ३४८ । ललितविला । इति हि भिनवो बोधिसत्वस्व पूर्वमनृतेषु धर्मेषु योनि सनसिकाराबहुलीकारामुदपादि चञ्चदशदि विद्योदपादि भूरिदादि सेधोदपादि प्रतोदपादि आतपः प्रादुर्बभूव । कपिलसति जरामरणं न भवति कस् वा निरोधाज्जरामरणनि ५ रोध इति । तत्तदभूत् । जात्यमसत्य जरामरणं न भवति जातिनिरोधाज्जरामरणनिरोधः । अच बधिसत्वस्य पुनरादभवत् । कस्मिन्नति जातिनं भवति कस्व वा निरोधाज्जातिनिरोधः । तस्यैतदभवत् । भवे सति। जातिर्न भवति भवनिरोधाज्जातिनिरोधः । १० अथ बोधिसत्वस्य पुनरप्येतदभवत् । तस्मिन्सति वितरण यावत्संस्कारा न भवन्ति । कस्य वा निरोधात्संसारनिरोधः / तदेतदभवत् । अविव्यायाम संस्कारा न भवन्त्वबिद्यानि घातसंस्कारुनिरोधः । संस्कारनिरोधाद्विज्ञाननिर्ध याय नातिनि धाज्जरामरणशोकपरिदेवदुःखदमंगखोपायसा नियन्ते । एवं १५मस्य केवल महतो दुखस्कन्धस्य निरोधो भवतीति । ति हि भिक्षवो बोधिसत्वत्र पूर्वमभृतेषु धर्मेषु योनिश मनसिराहुलीकाराज्ज्ञानमुदपादि चक्षुरुदपादि वियदादि भूरिकदशदि मघोदपादि प्रचोदयादि आसकः प्रादुर्बभूव । स इह भिसमिन्समये। इदं दुःखमिति । यथाभूतमभिषे । अय २० मानवसमुदयो ऽयमात्रवशिरोध यमाययनिरोधगामिनी प्रति- पदिति । अषभूतमसि । अयं कामात्रवो ऽयं भवाश्रमी इयमविद्याश्रयो इयं सूच्यग्रः इशा निरवशेषतो निरुध्यन्ते । १. अभिसंबोधनपरिवर्तः । ३४९ इहाबच निरवशेषमनाभासमवगच्छति ॥ इयमविद्या अयः मबियासमुदयो देयमविचानिरोध इयमविनिरोधगामिनी प्रति पदिति । यथामृतमज्ञासिषं । इहाविक अपरिशेषमनभसमसंगच्छ- तति । पेशलं ॥ अमी संस्कारा अयं संस्कारसमुदयो ऽथ संस्कारनिरोध इयं संस्कारानिरोधगामिन अतिपदिति । यथाभूत- ५ सवासिषं इदं विज्ञानमयं विज्ञानसमुदयो ऽयं विजाननिरोध इयं बिभनिरोधगामिनी प्रतिपदिति । यथाभूतमचासिषं । इदं नामरूपमयं नामरूपसमुदय ऽयं नासयनिरोध इयं नाम- रूपनिरोधनमिनी अतिपदिति । यथाभूतमाशिषं । इदं वडा चतनमघं बड़यसनसमुद्यो एवं षडायतननिरोध इव घडवतन- १० निधगामिनी अतिपदिति । यथाभूतमसियं । अयं सशों ऽयं सर्पवमुदयो अयं वर्गनिरोध इयं सर्गजिरोधगामिनी प्रतिपः दिति । यथाभूतमथाशिषं । इयं वेदना अर्थ बँदासमुदयों इयं वेदगनिरोध इयं वंदनानिरोधगामिनी प्रतिपदिति । यथा भूतमज्ञासिषं ॥ एवं तृष्णा अयं तृष्णासमुदयो वयं तृष्णानिरोध १५ इयं तृष्णानिरधामिनी अतिपदिति । यथाभूतमशासिषं । इदः मुपादानमयमुपादानसमुदयो वयमुपादाननिरोध इयमुपादाननिरो धगामिनी प्रतिपदिति । यथाभूतमसि । अयं भवो ऽर्च भवसमुदयो ऽयं भवनिध इव भवनिरोधगामिनी प्रतिपदिति । यथभूतमसि । इयं जातिरयं जातिसमुदयों इयं जातिनि- २० रोध इयं तिनिधगामिनी प्रतिपदिति । वधभूतमसियं ॥ इथं झरा अयं जरासमुदयों च वरानिरोध इथं जरानिरोधग ३५० । अतिविस्तरः । मिी प्रतिपदितं यथाभूतमज्ञासिषं । इदं मरणमयं मरण- समुदयो ऽयं भरणनिरोध इयं मरणनिरोधगमिनी अतिपदिति । यथाभूतमयासिषं ॥ इमे शोकपरिदेबदुःखदौर्मगखोपाधास एवमस्य केवल महतो दुखस्कन्ध समुदाय भवति यावद्भि ५ रोधो भवतीति । यथभूतमसियं । इदं दुःखमयं दुःखसमु दयो अयं दुःखनिरोध इयं दुःखनिरोधगामिनी अतिपदिति । यथा भूतमसियं । एवं सलु भिनव बोधिसत्वेन राज्य पश्चिमे यामे इक्ष्णो घटनकालसमये चन्द्रमुख्यां रात्रौ यत्किंचित्पुरुषेण सत्पुरुषेणाः १० तिपुरुषेण महापुरुषेण पुरुषर्षभेण पुरुषगमेन पुरुषसिंहग पुरुष पुंगवन पुत्रपशूरेण पुरुषधरेण पुरुषजनेन पुरुषपनेन पुण्यपुण्डरी वेण पुषधीर्थानुसरेण युच्पदन्यखचिना एवंभूतेनार्येण अनेन ज्ञातव्यं बोद्धव्यं प्राप्तवं द्रष्टब्धं साक्षात्कर्तव्यं सर्वं तदेकचितचण- सुमायुकथा प्रचालुलर सम्यक्व बोधिमभिसंबुध्य विद्याधिगता । १५ ततो भिचवो देवा आहुः । अवकिरत मार्षीः पुष्पास्त्रभिः संबुदों भगवान् ॥ ये तत्र देवपुत्राः पूर्वानुवदर्शिनसमिन्संनिपतिता आसं इवोचन् मा स्म तवार्षीः पुणववकिरत यावत्तावद्भ गवान्निमित्तं प्रादुकरोति । पूर्वका अपि सम्यक्सं युधा निमित्तमकार्षीः। निर्मितामभिनिर्मिति का ? २० बच खलु भिवस्तथागत खान्देवपुत्रान्विमतिप्राप्तान्ज्ञात्वा सप्त तालमात्रं विहायसमशृङ्गम्य तत्र इदमुदनमुदानयति स्म । २२ । अभिसंबोधनपरिबर्तः । ३५१ किम वयोपसान्त रजाः । शुष्का आश्रय न पुन अवन्ति । जिले वर्मणि वर्तत इस्पषौ इत उच्यते । रति । ततस्ते देवपुचा दिवैः कुसुमैस्तथागतमथवकिरन्ति स्म । ततो वानुमाच दिवानां पुष्पाणां संतरो ऽभूत । इति हि भिवस्तथागते शभिसंबुजे विगतं तमोन्धकारं वि- ५ बोधिता तृष्या विवर्तिता दृष्टिर्विचोभिता देश विशरिता शब्द मुक्तो यन्थिः प्रपातितो मानध्ध उपितो धर्मध्वज जटि ता अनुशधा जाता धर्मतधता अवबुबा भूतकोटिः परिजाती धर्मधातुर्वचस्खापितः सर्वधातुः संवर्धितः सम्यकनियतो राशिर्वि- वर्तिों मिथ्यात्वनियतो राभिः परिगृहीतो नियतराभिधैव- १० पितानि सन्द्रियाणि परिज्ञाता सत्त्वचरिता अवघड सवधिः सत्त्वसमुत्वानसिडो अमृतभषजप्रयोगः उत्पन्नो वैवराजः प्रमोचकः सर्वदुःखेभ्यः प्रतिष्ठापको निर्वाणसुखे नियखतथागतगमें तथागत महाधर्मराजासने सर्व आबहो विमुक्तिपद्याः प्रविष्टः सर्वज्ञतानगरं समवमूर्ते सर्वबुधैरभिन्न धर्मधातुप्रसरानुबौधेः । प्रवमे सप्ताहे १५ * भिचबतथागतस्तदैिव बोधिमण्ड निषण अद्यात् । इह मया अंगुत्तरां सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धः । मया ऽनवरागस्य आतिजरा- मरणदुःखस्यान्तः इत इति । समनन्तरप्राप्ति सञ्च पुनर्भिद्यवो गोधिसत्वेन सर्वज्ञले । अथ तत्क्षणमेव दशसु दिबु सर्वलोकधातुषु सर्वासज्वालक्षण तचवं २० तन्च्हतं परमसुखसमर्पिता अभूवन् । सर्वलोकधातवश्च महतावभास- गावभावन्तः । या अपि ता लोकान्तारिका अघा अघस्फुटा ३५२ ॥ कलितविस्तर । अन्धकारा इति पूर्ववत् । यद्विकारं च दमसु दिक्षु सर्वलोकधातव

• ऽकम्पत् प्राकम्पत् संमाकम्पत्। अवेधत् प्रबंध समयेधत् । अचलत

प्राचलत् संप्राचलत् । अशुभ्यत् प्रकृभ्वत् संस्रावुभात् । अरणत् । मारणात् संप्रारणत् । अगचेत् प्रागजं समागर्जत् । सर्वेऽद्य ५ तथागतायाभिसंबच साधुकरं ददाति स्म । धमीछादव सै पयन्ति स्म । यैर्धर्मादैरयं बिसाहस्रमहासाहस्रलोकधातुरनेकरत्न ऊचसंछन भूत् । तेभाच रबछत्रेभ्य एवंरूपा रश्मिजाला निश्चरन्ति स । धैर्दशसु दिक्षु अप्रमेथासंख्या लोकधातवो ऽवभासन्ते । दशसु दि बोधिसत्वाथ देवपुत्राद्यानन्दद निवारयामासुः । १० उत्पन्नः सत्पडितः पत्रो ज्ञानसरसि संभूतो गुणविनों लोकधनैः। समन्ततो मङ्कामैर्घ स्फुरिव धर्मधातुमवतं वर्षयिष्यति । धर्मवर्यविग्ये जनर्मषनाडुरप्ररोहणं सर्वकुशलमूलवबानां विवर्धनं श्राद्धकराणां दता विमुक्तिफलानां । तत्रेदमुच्यते ।

• १५ मारं विलिख्य अषलं स हि पुरुषसिंहो ।

आगामुखं अभिमुखं अभितो दपि शाखा । पवित्रता दशमसेन यदा हि प्राप्त संकामिता दशदिनों बचत्रको ॥ ये बोधिसत्व पुरि आगत धर्मकामा २० चरण जिपल्व इति भाषिषु मासि सान्तो। प्रयच अस्ति चमू चाइशिका सुभीमा अक्षपुष्टबलबोर्थबलेन भग्न ॥ २२ । अभिसंबोधनपरिवर्तः । उद्य लेखनयुतः प्रहितानि छन् । साधी महापुरुष धर्षित मारसेनां । प्राप्तं त्वया पदवर अमृतं विशोध वर्मवृष्टि विभवे अभिवर्षे अत्र । बाकं प्रसार्य दशदिक्षु च सर्वसारा आभासञ्चिसु कलविङ्ग्यतय वाचा । बोधिधवामगुगता भवता विशुद्ध तुः समो ऽसि यच्च सर्पति सर्पिमः ॥ ०४ अथ खलु भिद्यवः कामाचचरा अप्सरसी बधिमद्धनिष तमागतं प्राप्ताभितं परिपूर्णसंकल्यं विजितसंग्रामे निर्जितमामय- १० धिकमुतिछत्रध्वपताकं शूर धोन्नतं पुरुषं महापुरुषं चैवोत्तमं महाशहतीर सिह विगतभवलोमहर्ष मार्ग सुदान्तचित्तं निर्मलं विमविप्रहीनं चक्रे विद्यतामनुप्राप्त पारगं चतुरोधोत्त चचियमकरवछत्रधारिणं चेतोबाघश्राझण वाहितपापवसीय भिडं भिनविचाडकोषे अमणं सर्वसङ्गसमतिक्रान्तं श्रोत्रियं निःसृतंशं १५ शूरमप्रपातितध्वजं बलीयांसं दशवक्तधारिणं रत्नाकरमिव सर्व धर्मरत्नसंपूर्ण विदित्वा बधिमणाभिमुखालधानतमाभिगाभिर २७ एष दुमराजमूले अभिजित्य मारसैन्य खितु भवदप्रयो निरमापी । अनेकबहुकस्य दानदमसंयमेन समुदानयं प्रबोधि तैनैष शोभते इव । ३५४ ! ललितविस्तरः । अनेन बहुकल्पकः शलांबतातपोभि बिझियत शक्रब्रह्मा बधिर एषता हि । अजैम बहुजल्पकोच्यः चातिबलवर्मिता अधिवासिता दुग्धा न तेन अभ स्वर्णवर्णा॥ । अनेन बहुकस्यकोच वीर्यबलविक्रमेण । पराश्च हता तेन मार जित है। अनेन बहुकल्पकोयो बाना अभिज्ञानैः संपूजिता मुनीन्द्रस्तनैः पूजितो इव । अनेन बकपकोब्यः प्रज्ञा श्रुतः संचलेंग १० प्रगृहीत तत्त्वतेन षु बोधि प्राप्ता । अनेन बितु स्कन्धमारस्तत्र मूड होशमारः अनेन जितु देवपुत्रसारतेनास्य नास्ति भोकः ॥ ५॥ एषा हि देवदिवो " देवैरपि पूजनीयः पूजारतस्त्रित्रये। पुणाधिकान चच अमृतयस्तं दाता । १५ शुषु वरदथियो उत्पातु दक्षिणाति नास्युत्तरस्य वासो या च वरवधि तथा । जा विराजते देख सफ़रत बहचत्रकयो जिक्ति चन्द्रसूर्यो अन्धकारासमाप्ता । एव हि सुपयो वररूप साधुरूप २० बरबस इतषी चैलोक्यपूजनीय ॥ एष सुविशुकनेत्रों बहु सुते सचमूः यचा व सवकाश चिसानि तना च । २२] । अभिसंबोधनपरिवर्तः ॥ एष त्रिशुद्धत्रोत्रः शुणुते अनन्त शब्द दिव्यच मानुषांश्च अिनशब्द धर्म शब्द ॥ एष अभूतजिह्वः कलविङ्गमञ्जर्घोषः ओम अस्ख धर्म अमृतं अशान्तगामि । दूव च मारसैन्यं न युधते मनो ऽस्य पुग दूध देवसंघ न च हर्षते सुमेधा । शस्त्रैनं चापि बाणैर्जित एन। मारसेना सत्यव्रतातपोभि जितु एन इष्टमशः। चलितो न चासना न च काय बेधिनो ऽस्य न च नेह नापि दोषस्तदनन्तरे अभूवन् । १० लाभा सुलब्ध तेषां मयण गराय चव ये तु धर्भ श्रुत्वा प्रतिपत्तिमेष्वती हि । यत्पुण्य व सविस्खा जिगपुष्य तेजरासे सर्वे भवेम धिमं यथा त्वं मनुवचन्द्रः ॥०१ १५ बुद्धित्व बोधि पुरुषर्षभ नायंकन संकम्प्य वचनयुतानि विजित्य मारं । ब्रह्मस्वरण कलविङ्गतस्वरण प्रथमेन गाथा इमि भाषित नायकम् । पुविपाकं सुख सर्वदुःखापनेती अभिप्रायं सिध्यति च पुष्यवतो जरस्व । किम च बोधि सूसते विनिहत्व सारं शन्तापयो गच्छति च निधृतिशीतिभावं । २० gg" ३६ ॥ इलितविस्तरः । तक पुष्करणे न भवेत तृप्तः खश्च धर्मममृतं भवि को वितृप्तः। विजने वने च विवरं भवि को वितृप्तः कः सत्व अर्थकरणे न भवद्धि तृप्तः । ५ पाधिं प्रसार्य समुवाच च बोधिसत्वां पूय कृतां लबत चेच लकलकाणि । सर्वे ऽभिवाद्य चरणी च तथागतस्य शशविचूहगत चैत्र स्वस्वकानि । 9 इदा च त नमुचिनां महतीमवस्था विीडित च सुगत तथा सीई। बोधाय चित्तमतुलं प्रणिधाय सत्व मारं विजित्व सबलं अमृतं युवेम ०॥ अभिसंबुद्धस्य भिचवधानतळ बोधिवृत्रसूले सिंहासनोप- विष्ठ चिन्वये ऽप्रमेयानि बुकविीडितायभूवन् । यानि न । १५ सुकर स्पेनापि निर्दछु । तत्रेदमुच्यते । करतलसदृश भूसुविता मेदिनीची बिकसितशतपत्राश्चोन्नता रश्मिजालैः । अमरशतसहसा ओंनमी बोधिमण्डे २० इस प्रथम निमित्तं सिंहनांदन दृष्ट्। इमभतत्रिमह खो बोधिमड़े नमन्ते गिरिधर तथनेके शीखराबब मेयः। २२ । । अभिसंबोधनपरिवर्तः ॥ दशवसमधिगम्य बशका नामले इदमपि जसिंहे कीडितं बोधिमघडे ॥ रशमिशतसहस्रा स्वशरीरात्मभावा स्फुरि भिनवरचा वीथि शान्ता अपायाः । तत चणसुमुहूर्ते भोधिता चात्राणि न च खिलमददोषा वाघिषु तोचि समं ॥ इयमपि नरसिंहासनाव जोडा शशिराविमणिवद्दिविधुताभा च दिवा । न तपति अभिभूता माणुवत्यर्धपाशा न च अगदि कश्चित्प्रेच्ते शस्तु मूर्छ । १० इयमपि नरसिंहासनमुख क्रीडा करतलगंगा कम्पिता बोर्वेि सर्वं । चैन नमुचिसेना शोभिता तूणभूता गमुचि इयुः गृहीत्वा मेदिनी व्यलिखेच्च ॥ इदमपि नरसिंहस्वासन कीजित भूदिति ।। । इति श्रीललितविस्तरे यभिसंबोधनपरिवतों नाम द्वाविंश तितमो धायः ॥ १५ च खलु बवासकाचिका देवपुत्र बोधिमण्डनिषणं तथागतं प्रदक्षिणीकृत्य दिवश्चन्दनचूर्यवंषीरधवर्याभिः स्या भित्रीभिरभितुषुबु २० ॥ ललितविस्तरः । उत्पन्न नौकाविती लोकमाघः प्रभंकरः। अन्वभूतस्वं लोकस्ख अजुर्वता रणजवः भवान्विजितसंगमः पुषवः पूर्वंमनोरवः। संपूर्यः शुकधर्मश्च जगवं तर्पयिष्यसि ॥ ५ उत्तरपङ्को निचः स्थाने तिष्ठति गौतमः। अथ सत्त्वा महोचन प्रोन्नतम्तारयिष्यसि ॥ उन्नतस्य महाप्राज्ञों लोकेष्वप्रतिपुङ्गवः । लोकधर्मरलिप्तस्त्वं जलमिव पङ्कजः । चिरप्रसुप्तमिमं लोकं तमरूभावगुण्ठितं । १० भवान्प्रज्ञाप्रदर्षन वमथुः प्रतिबोधितुं । बिरार बींवत्रके अशष्याधिप्रपीडिते । वैश्चराद में समुत्पन्नः सर्वव्याधिप्रमोचकः ॥ भविष्यमाणा शून्या वचि नाचे सगुञ्जते । मनुश्चैव देवाश्च भविष्यति सुखान्विताः । १५ येषां त्वद्दर्शन सस्य एवसे पुरुषर्षभः । न ते कल्पसहस्राणि शतु यास्यन्ति दुर्गतिं । पण्डिताचबरोगश्च धर्म श्रोष्यन्ति ये ऽपि ते । गम्भीराश्चौषधीचीण आविष्यन्ति विशारदाः । मोअन्ते च लये संवें छिवा वै सशबन्धनं । २० यास्यन्ति निरुपादानाः फलप्राप्तिव शुभ ॥ दक्षिणीयात्र ते कोंके जाऊतीनां प्रतिग्रहाः । न तेषु दक्षिणा न्यूना भवनिबाणहेतुकी ४०॥ ३५९ एवं खलु भिवः शुशुचावासयाचित्रा देवपुत्रास्तथागतमभिष्टु वैकान्ते आजतधनुः प्राञ्जलयस्तथागतं नमत्रतः ।। अष खासु चाभास्वरा देवपुत्रस्तथागतं बोधिमनिष दिईनापकारिः पुष्पधूपगन्धमास्त्रविलेपनछत्रध्वजपटाकाभिः संपूज्य चिप्रदक्षिणीकृत्य चाभिर्गाथाभिरभ्यविषुः । गीरजुर्वे मथुरा सुने जसरा मुनिवरगीत सुखरं । वरायबोधि परमार्थसन्ना सर्वस्वं पारमते नमस्ते ॥ वातासि दीपो ऽसि परायण हसि नावों असि मौके इपमैत्रचित्तः। वैद्योत्तमस्वं खलु बहती चिकित्सकस्त्वं परमं हितकरः । दीपंकरख सदर्शन खया समुदानितं मैत्ररुपाधावं । १० प्रमुख भाषा अमृतस्य धारां संमहि ताप सुरमानुषाणां ॥ त्वं पदाभूतं विभवेष्वलितं वं अर्कस्य विचलो झकस्थाः । व वकयो चलमतिज्ञ त्वं चन्द्रमा सर्वगुणाधारी । एवं खलु भिषक् आभास्वरा देवास्तथागतमभिसंतुवकान्त तस्य । प्राञ्जलयस्तथागतं नमद्वन्तः । । १ अथ खलु सुमहदेवपुत्रसुखाः बळकाविका देवास्तथागतं । बोधिमण्टुनिषणमभकमणिरत्नकोटीनयुतशतसहस्रप्रद्युम्नेन रत्नजाले नाभिव किमदविकल्प चभिः सारूपाभिर्गायाभिरन्धताविषुः। शुभविमलप अभतंबधरा द्वात्रिंशलवण बराबघरा । धृतिमं मतिमं सुणसुत्रधार अकिलान्तका सिरसि वदमि ते ॥ २० अमना विमा विभीर्विमला चोक्यविश्रुत विविधगताः । विविधाविमोचवरचय्ददा वन्दामि त्वां विनच विसर्ग । ॥ गलितचिकरः । कलिकलुष उवृत सुदान्तमगा पण उझत अगाधंकरात् । मुनिमुदित उझत अन्तमा वयमतिविमोचक इपलता ॥ अततपस उन्नत अयोधेकरा स्खच विशुद्धचरि पारगता । चतुसलदर्शक विमोचरता मुक्तो विमोचयखि चान्यजगत् । ५ बलवीर्य बाग इव नमुचि अशाच वीर्यं तव मया त्रितो । प्राप्तं च ते पवर् अमृतं वन्दाम ते शठचमूमणा ॥ ७ ॥ एवं खलु भिद्यवः सुब्रह्मदेवपुत्रमसुखा ब्रह्मकायिका देवा साधागतमाभिर्गाथाभिरभिष्टुवुशन्ते तस्थुः। प्राञ्जलयस्तथागतं मम । खतः । । १० अथ खलु ते शुपाधिका आरपुत्राः येन तथागतस्तेनोपसं काममुपसंक्रम्य महारत्नछत्रवितानैस्तवागतमभि प्रवद्यालया गतमाभिः सारूप्याभिगच्चभिरभ्यन्ताविषुः । प्रायचे आमि बले तवाति विपुलें आख घोर चमू यसा आचमू सहप्रतिभया एकघणी ते जिता । १५ न च ते उत्थितु जैत्र आयु बस्तोि न वा गिरा धावता यां वन्दामदि सर्वलोकमलित सर्वार्थसिद्ध मुनि ॥ मारा कोटिसहसमेकनयुता गङ्गाणुभिः संमिताः ते तुभ्यं न समर्थ बोधिसुवटा संचालितं कम्पितं । यश कोटिसहस्रनेकयुता गङ्गा यथा बालिका थष्ठा बोधिवढासितेन भवता तेनाद्य विधाजसे । २ भाषा चेष्टतमा सुताय दयिता दाखव दासावधा उवान नगराणि राष्ट्रलिममा राज्यानि यन्तपुराः। । संस्तवारवतः । ३६१ हला पाद चित्तमात्रमपि वा चक्षुषि बिड़ा तब त्वया ने बरबोथिचर्यचरता तेगाव विधाअसे ॥ उक्तं यद्वचनं त्वया सुबहसो गुबो भविष्याम्य तारिये बहुसत्रकोटिनयुता दुःखार्णबिनोद्यता । ध्यानाधीन्द्रियबुद्धिभिः कवलितः स धर्मगवा स्वयं सा च अतिपूर्ण तुम्य प्रणिधिारियसे प्राणिनः ॥ यत्ख्यं च वस्त्र वादिवृषभं लोकस्ख चक्षुर्दर्द सर्वे भूत्र इदष्टमनसः मार्चम सवंशत । समुदानीत्य वरायबोधिमतुलां बुदैः सुसंवर्धेित एवं तद्विनिहत्य मारपरि घुम सर्वज्ञतां ॥ ७ ॥ एवं खलु भिघवो मारपुत्रस्तथागतमभिद्वयाने खः । प्राञ्जलयस्तथागत समस्त । । १० ५ अयः खलु परनिर्मितवशवत देवपुत्र अनेकेर्देवपुत्रशतसहत्रैः परिवृतः पुरस्कृत नाम्बूनदसुवर्णवर्णः पदैरुपागतमभ्यवकी संमु समाभिगाभिरथावत् । अपिडित बलुडिात अवितथवचना अपगततमरज अमुतगतिषता । अरहसि दिवि भुवि श्रियक्रियमतुला अतिच्युति श्रुतिमति प्रणिपति शिरसा ॥ रतिकर राजाह वमलमचना रमयसि मुरगर सुबिसवचनैः । ३६२ ॥ कलितविस्तरः । विकासित सुविपुल बरतनुकिरणैः सुरनरपतिरिव जयसि जगदिदं । परगणि प्रमथन परचरिकुशला प्रिय भयं नरमक परमतिश्रुता । ५ परचरि त्रिभजसि सुनिपुणमतिमान् पथि इह त्रिचरतु दशबलगसने । व्यजि पुष्ट भव्य हि वितथसुखम विनयसि सुरनर यषमतिविगथे । विचरसि चतुदिश शिरव सुगने १० चकु भव परायण इह भुवि विभवे । मिथु भव जरमल न च खणि विषये रमयसि शुभरति कामरतिक्रितो । दिग्दनिं परिषदि न सि समु त्रिभुवे गायु गतिपरायणु त्वमिह हि जगतः १० ॥ १ एवं खुल भिचवौ वशवर्तिदवपुत्रप्रमुखाः परनिमिंसवशवर्ति देवपुत्रमथागतमभिपूजकान्ते सस्त्रुः । प्राञ्जलयस्तथागतं नम- थतः ॥ ॥ अब लच युलिसितो देवपुत्रौ देवसघपरिवृतः पुरस्कृत ना गरपङदामै तथागतमभिशस्थ संनुखमाभिभिरभवता । २० धसीमोभवसमुन्नत विविधमतानुदीि नो दृष्टि बिच घातक हिरिभिरिभरितः। २३ ॥ संस्तवपरिवर्तः । २३ मिध्यमार्यरतामिमां प्रशमसूते अपयितो उत्पन्न इह जोकि चेतियो दिवि भुवि सहितः ॥ त्वं वशे कुशल चिकित्सको अमृतसुखददा। दृष्टिक्शमविद्यसंचयं पुरिममनुशयं । सर्वव्याध्ययनेसि देहिनां पुरिमजिगपथे तस्माद्विद्यतमो ऽसि नायका बिचरांसि धरणी ॥ चन्द्रसूर्यं ममाश्च ज्योतिषा मणि तब ब्वका भग्नप्रभा न भासते पुरतु शिरिघने । प्रशालिोककरा प्रभंकरा अमाभिरिमरिता प्रत्यास्तव यति अग्नेः प्रक्षिपति शिरसा ॥ १० सत्यसधकधी विनायका सुमधुरबचमा दान्ताशतमना जितेन्द्रियं प्रशमितमनस । शाता शासनिय प्रशासकं नरमपरियाँ वन्दे शाक्यमुनि नरर्षभं सुरनर महितं । जानि जानकथामधारका अपयसि त्रिभुव चैबिव विविमोबदिश जिमलमलजुदा । भव्यमय नमो असे वयमतिबिन वन्दे व चिसंहम्नि अनृतं दिवि भुवि महितं १०॥ श्वं च भिक्षः सुनिर्मितो देवपुत्रः सपरिवारस्तथागतम-- भिषुत्वैकान्ते ऽस्यात् । प्राज्ञस्तथागतं नमस्कुर्वन् ॥ ॥ अच्च खलु संतुषितो देवपुत्रः सार्ध तुषितकाथिकैर्देवै येन तथागतस्तेनोपभुकामदुपसंक्रन्य महता दिईवस्त्राबेन में २० ३६४ । ललितविस्तरः । धिमणडजिषणं तथागतमभिसंशय सुंमुखमाभिर्गाथाभिरन्धत चितालथि यद्धसितस्त्वं तत्र ति देशितु धर्म उदारी । न च श्रियति सा अनुशास्ति अपि धर्माची सुरपुचः ॥ ५ न च दर्शति तूनि लभामो धर्मशृणोतु न विन्दांसि तृप्ति । मुणसागर योकप्रदीपा वदि ते शिक्षा मनसा च । तुषिताय वचलितस्त्वं सोक्षित आपण सर्व तदा ते । द बोधिवटे उपविष्टः सर्वजगत्र किमत्र प्रशान्तः । चम् ऋतेन च बोधि उदाह एपति प्राप्ति अभियान आर । १० वा प्रणिधी तपसा परिपूर्ण चित्र अषर्तश्च चकमुदारं । कुछ दिधिषु प्रषिसहस्रा धर्मरता झुणिचामच धने। शिप्र प्रवर्तय चामुदरे मोचय प्रसिद्ध भावेषु ॥ ७ ॥ एवं खलु भिक्षवः संतुषितो देवपुत्रः सपरिवारस्तथागतम भिष्टुत्वैकान्ते ऽतत् । आजलीकृत चागतं नमस्चमानः । । १५ वध चच सुयामदेवपुत्रप्रमुखाः सुयाम देवाः येन तथा गतसैनपसंकामदुपसंन्य नानापुष्पधूपगन्धमालवलपनबघिमण्डः निमयं तथागतं संभूय संमुखमाभिः सारूप्याभिचाभिजुष्टबुः। सदृशो हि न ते कुतोंतरे शैलसमाधि तथैव प्रज्ञया । अधिमूहि विमुक्कोयिदा शिरसा वन्दम ते तथागतं । २० दृशा स विचूह सोभनाः बोधिमण्डत्रिा अवधि या कृता । स तमर्हति अन्ध बयान बच खं देवमनुष्यपूजितः। न मुधाय भवान्समुझतौ या अयं बहु ची णु दुसरा । ॥ संतवपरिवर्तः । चित्रित Eि Iठः ससैन्यक्ष प्राप्ता बोधि , अनुत्तरा वचा । आलोक ते दशदिशी प्रशदपिन त्रिलोक ज्वालितः । तिमिरं अपनाचयिष्यसे दासि चक्षुरनुत्तरं जने । १७ बहुकश्च स्तुवन्ति भापतो रोमपस्य न चान्तु श्वस्ति ते । सुखसागर लोकविश्रुता शिरसा बन्दि ते तथागतं + ० * ५ एवं बहु ते सुयामदेवपुत्रम् देवतागतमभिष्टुत्वकान्ते तस्थुः प्राञ्जलयस्तथागतं शमवतः ॥ ॥ अथ खलु भक्रो देवानामिन्द्रः सार्ध आयर्विशाचिकेदैः वैनानापुष्पधूपदीपगन्धमाल्याविनंपनडुणंचावरञ्चधवपटाकडूबेधा- मतं चंपूकाभिघाभिरवतावीत् । अवजिता गयथा सदा सुखिता सेझच्या मुने दशदिशि विषुश्च वानप्रभा पुर्खतंजान्विता । इङ्गशतसहस्र संपूजिता पूर्वं तुग्धं मुने तस्य विशीषु येन बोधिद्रुमे मासेन जितां ॥ शनियुतसमाधिप्रज्ञाबरा जानकथा जरमरविघाति वैवौत्तमा लोकचच्शुद्द । मिलखितग्रहीष शान्तेद्रिया शान्तचित्ता मुने शरणं तवसुपम शाक्यर्षभा धर्मराजा जगे ॥ बघिरी धनततुल्क चर्चिामोर्तता अज्ञवल उपायनैलावली ब्रह्मपुष्यं वर्ग २० इति बहमनन्ततुल्बा भयं बोधि समन्विते । दशत्रलवलधारी अद्य पुनघिमण्ड भुत ॥ १५ ३६ । ललितविस्तरः । डूब चम् अतम ने सुरु भीतचेताभवन् मा ठू असणाराच त्रयिर्वत बघिम स्थितः। न च भवतु बभूव तेभ्यो भयं न च व्यथेत्रमा करहत गुमार संकल्पना सारसेन जिता । ! यथ च पुरिसकेभि सिंहासने प्राप्त बों बरा । तथा त्वया अनु बुच तुला समा अन्यथा त्वं न हि । सममगस समचित्त सर्वज्ञता स्याम प्राप्त त्वया तेन भव स्वयंभू लोकोत्तमो पुष्टबलं बले ॥ ७ ॥ एवं बल भिचवः आको देवानामिन्द्रः सर्वे देवपुत्रेस्त्रयचि- १९ तथागतमभिषुत्वैकान्ते ऽखात । मानवीयतागतं नमस्कुर्वन् । अथ खलु चत्वारो महाराजानः शर्म चतुर्महारजकायिक पुनर्येन तथागतस्तेनोपसंक्रामदुपसंन्याभिमुखमकसुमशाखा। कधानुकास्मािच्चदामपरिगृहीताः अमरशतसहस्रपरिवृता दिवस तिसंपादितेन तथागतस्य पूजां इत्वा आभिः सारूप्याभिमीषा १५ भिस्तुषुवुः । सुमधुरवचन मनोज्ञधोषा नाशिक असान्तिकरा प्रसन्नचित्ता । प्रहसितवदना प्रसिद्धाः परमसुतरा सुने अमस्ते ॥ क्षत रवित य अस्ति सर्वलोके सुमधुर प्रेमणिया नरामया । भवत स्वरु अमुत मञ्जुघोषो अभिभवते दत सर्वि भाषमाणां ॥ २९ राणु मयि दोषसोवंश प्रीति बनेति अमाश्च विशुद्धां । अमुषहदया निशम्य धर्म विमुनि नमन्ति ते हि सर्वे । न च भव अतिमन्यसे विद्वां न च पंन बिट्समंदन जातु मत्तः। ॥ संस्तवपरिधीः । ३६७ उक्तु न च नैव चोगतस्त्वं गिरिरित्र सन्तुि सगरस्य मध ॥ लाभ इह सुलब्ध मानुषाणां यत्र हि ता जातु सत्व बोके । औरिव पङमो धनद्व दाबी तख तत्व दाखति धर्म सर्वलोंकि ०॥ एवं खलु चतुर्महाराजप्रमुख महाराज कायिक देवा बधि मबद्धनिषण्ढं तथागतमभिद्रुत्वैकान्ते तस्थुः । प्राञ्जलयस्तथागतं मम- १ मतः ॥ अध बवन्तरिक्षा देवथागतवान्तिकमुपसंक्रयाभिसंबोधेः पूजाकर्मणे सर्वसन्तरीयं रत्नजालेन किङ्किणीजालेन रत्नचे रत्न पापकाभि रत्नपट्टदामै रह्मावतंसकविंविधमुक्ताहारपुष्पदामार्धकायि कदेवतापरिगृहीतैरर्धचंद्रकैश्च समलंकृत्य तथागताय निर्घातयन्ति १० अ । नित्य च संमुखमाभिर्भाषाभिरथाविषुः । अकाऊ वासं मगध धवं मुने पश्याम सब चरिया यथा । । भवतश्चरि दैचिय शुद्धसत्व स्वलितं न यशाम तवैचिते ॥ थे आगता पूजन बोधिसत्वा गगट फुटं तैर्नरनायकेभिः।। हानिर्विगामान न चाभवन्नत तथा हि ते वै गणामभावाः ॥ १५ यो अन्तरीतु भवयिं पुण्यां स्वाचूडबन्धा हि मद सखा । ते तु कथं पतिता जय जयो वध खगरि संप्रविष्टाः । पश्याम छावतंसक च मालागुण चम्पकपुष्पदामा । हालांघ चढ़ाँच तथार्धचन्द्रां पिन्ति देवा न च संस्करोति । बालस्त्र नाभूदवकाशमग् िदेव स्फुटं सर्वत अन्तरीब । २० कुर्वन्ति पूजा द्विपदोत्तमस्ख न च ते मदीबायति विषय वा०

• बलि विस्तरः ।

एवं यन्तरीयंदेवा बोधिसड निर्माण तशयतसमिटुत्वैकान्ते अवतधियः । प्राञ्जलयतथागतं तमस्ततः । । अव खलु भौमा देखागतस्य पूजामंत सवीवन धरण्य तत्र सुशोधितपलितं गन्धोदकपरिषिक्तं पुष्पावकीर्ण च कृत्वा य नाशपवितानवितते च तथागताय निर्यातयति सं । आभियो- धाभिरभितुष्टुवुः । बच्चसिन अमेव संस्थिता त्रिसहस्रा वसचपदेनायं छितो बोधिस डे । इह मम यचमसं शुष्यतामखि भना १० न च अङ्क अधािवा बोधि उत्थ असत . सबिमल गरसि सर्वियं त्रिसहस्र च करिषु अधिान स्याद्विदीर्णज्ञया । तादृशं माइगा आगता बोधिसत्व येय आमतलभिः कम्पिता देवकोषः ॥ १५ लाभ इह सुलभा भूमिदेवदा चव परमसत्वञ्चञ्चमी मेदिनी । अत्र कु र्ड लोके सर्वे शोभासिता तिम्र विसहः किं पुनर् कायः ॥ हैति शतसहसं चतथापकन्य धरणितलं जगखा चावतश्चोपजीबः। सर्व चयू धरमो मदनी बिसह सर्वे तव ददाम भुइमां च यथ४ ॥ ॥ पुषभजिकपरिवर्तः ॥ ३६० यत्र भव स्विद्देवा चङसेवा शयेदा ये दपि सुगतपुत्राः श्रावका गीतमम् । धर्मकथकचेनी ये ऽपि वा तां शृणोन्तिः सवं कुशलमूलं बोधयं मामयामः ॥ एवं खलु भौम देवा बधिमण्डमिथणं तथागतमभिष्टुवकान्ते ५ तनुः । प्रलयस्तथागतं नमस्खतः । । । ॥ इति श्रीललितविीरं संस्तवपरिवतों नाम त्रयोविंशतितमो ऽध्यायः ॥ इति हि भित्रको भिसंबुद्धस्तथागतो देवैरभिभूयमानः पर्च- इमभिन्दननिमिषनयन इमराज प्रेयंते स्म । घनप्रत्याहारः १० सुखप्रतिसंवेदी सप्तरात्रं बोधिवृक्षमूले ऽभिगमयति स्म । अथ सप्तांई ईतिान्ते कामावचरा देवपुलो दशगन्धोदक- कुम्भसहस्राणि परिगृद्ध वेन तथागतस्तेनोपसंक्रामन्ति स्म । रूपा वचरा अपि देवपुत्र दशगन्धोदकधसहस्राणि परिगृह्य यन तथानतन्तेनोपसंक्रामति स्म । उपसंहस्य बोधिवृषं तथागतं च १५ गन्धोदकेन यापयति स्म । महानासमतिकान्ताश्च देवनागथच गन्धर्वासुरनरुडकिन्नरमहोरगान तथागतकाथपतितेन गन्धोदकेन सकखकान्काथानुपजपति स्म । अनुत्तरायां च सम्यक्संबधी चित्तान्युत्पादयामासुः । स्वभवनं प्रविष्टा अपि च ते देवपुत्रादयो विरहिता अभूव तेन गन्धोदकगन्न न चान्य गन्धाय - २० 2A ३७० त्पादयामासुः । तेनैव च प्रीतिमामोदेन तथागतगौरवमनसिकार निजीतेनाविवर्तिका अभूवन्ननुत्तरायाः सस्यवनं बोधे: । । अथ खषु भिक्षवः समन्तकुसुम जाम देवपुत्रमखमेव पद संनिपतितो ऽभूत् । स तथागतस्य चरणयोर्निपत्य प्राञ्जलिस्तथाग ५ तमेतदवोचत । को नामायं भगवन्समाधिर्येन समाधिना समन्वाग- तचागतः सप्तरात्रं विहरत्वमन्नपर्यङ्क 4 एवमुक्तो भिवस्तथा। ततो देवपुत्रमेतदवोचत् । नाम देवपुत्रायं समाधिः येन समाधिना समन्वागतकथागत ः सप्तरात्रे ब्वाहार्षदभिन्नपर्यङ्कः । अथ खलु भिद्यवः समन्तकुसुमो देवपुत्रस्तथागतं गाथाभिरभ्यः १० यावत् । रथचरणनिचितचरण दशशतघर जल कमलदलते । सुरमुट्पृष्टचरणा वन्दे चरण शिरिघनघ ॥ अभिवन्द्य सुगतच्चरण प्रमुदितचित्तस्तदा स सुरपुचः । इदमवचि चिमतिहरण्यं प्रान्तकरणं नरमरूपा ॥ १५ शाक्यकुलनन्दिनना अन्तकरा रागदोषमहानां । प्रधानमन्तकरण विनेहि कायां नरमण । किं कारणं दशवा बुधा सर्वज्ञतामपरिमाणां । सप्ताहं महिम जिना न भिन्दन्ति पर्यॐ ॥ किं तु खलु पश्यमानः सप्ताहं अनिमिषेण नरर्चिता । २० श्रेयसि विशुद्धचा विकसितशतपत्रतुः । किं तु भवनेष प्रणिधी उतात सर्वत्र वादिसिंहानां । वेग इमराजमूले पर्यय न भिन्दि सप्ताहं । २४] ॥ त्रपुबमजिकपरिवर्तः । ३७१ साधु समशुद्धदन्ता सुगन्धगन्धामुखं दशमख । प्रपद वचनं अत्रितयं कुरुष्व प्रति नरमरूणां । तमुवाच चन्द्रवदनः शृणुष्व में माषतो अमरपुत्र । अस्त्र प्रश्नस्याह किंचिन्मात्रं प्रवक्ष्यामि ॥ राजा यदवधिमतभिषिक्तो भवति ज्ञातिसंधान । सप्ताह तं प्रदेशं न जहाति हि धर्मता राश्च ॥ एवमेव दशबला अपि अभिषिक्त भोन्ति यद विधिपूर्णः । सप्ताह धरणिमण्डे बिना न भिन्दन्ति पर्यॐ ॥ शूरो वचारिसंघ निरीक्षते निर्जित निरवशेष । लुपि वधिमड़े केशां निहतां निरीचन्ते ॥ इह ते कामक्रोधा मोहप्रभवा जगत्परिनिकास । सहडा इव बरा विनाशिता वे निरबषाः । इह में इतन विविधा मानविधामन्युना पुरनिकताः। अवधा प्रदाता ज्ञानं चायं समोत्पन्नं इह मा कार्यकर्यां भवतृष्णाचारिणी तथाविया । १५ सानुशयमूलवाता पहुमज्ञानाग्निना दग्धा ॥ इह सा अहं ममेति च कलियासु दुराशुगाढवितमूला । नवरणकठिनानि छिद्रा में ज्ञानशस्त्रेण । इह ते चिरं समायत उपनका विनाशपर्यन्ता । कन्या सौंपादाना आज्ञेन मया परिज्ञाता । इह ते वयसंमोह मिशहा महानरकशिताः । २० मय उवृता असे सुचव न जातु शाद्रन्ते । 24 = ३७२ ॥ अतिविस्तरः । इह नीचरणचनारी दग्धा में कुशलमूतवन । चतुरश्च विपयसा जिदंध मया निरवशेषाः ॥ इह सा वितर्कमाला संज्ञासूत्रेषु ग्रन्विता निपषी । विनिवर्तित अमेषा बोध्यङ्गविचित्रमालाभिः । ५ गीनि पञ्च घटुि मोहानी विंशतिं च मलिनानि । चत्वारिंशदधानो छिम मे किं धरणिमण्ड । षोडश असंवृतानी अष्टादश धातवश्च महिमडे । काणि पञ्चविंशति छिनानि मयेह संस्येन । विंशति अहरार्ण अष्टाविंशति जागस्य विचाराः । १९ इह में समतिकान्ता वीर्यबलपराक्रमं करित्वा । तष चुञ्चनदिनाग पञ्चशतानि था समनुश्च ।। परिपूर्णशतसहन धरुन मया समनुकुर्वीत ३ में इनुभव अमेषा अश्वानवतिः समूलपर्यन्ताः । पर्युत्थानकिशलया निर्दग्धा ज्ञानतेजन । १५ कोइ विमतिसमुदथा इष्टीडन्तिता अशुभमूला । तृष्णानदी चिंगा प्रशोधिता जोमसूर्येण ॥ कुवलपनप्रहाणं माघमात्सर्यदोषइव । इह से केशरणं किं विनयायिना दग्धं । इह ते विवादमूला आकर्षणदुर्गतीषु विषमासु । २० आर्यपवादवचना नवराविरचनैर्वान् । व वदितन्दितानां शोचितपरिदेवितान पर्यन्त । मान मा मेची आगगुणसमाधिमागत्य । २४] ॥ चपुषभहिकपरिवर्तः ॥ ३७३ औ अयोमयन्याः भोः शच्या मदप्रमादाश्च । विजिता ममेह सर्वे सुचनचमाभिमागम्य । इह सब किलेशगहना संकल्पविरूढमूल भववृचाः । श्रुतिपरशुना अनया किंवा नापिन दग्धा । इह स मया ह्यतिब यस्मिं मारस्त्रिलोकवशंवतीं । ज्ञानासिना शठाना हक्तों यथेदं दैत्येन्द्रः । इह वालिनी अशेषा यद्गिति चारिणी धरणिसद्धं । प्रजासिना बलवता छित्त्वा चाशयिणा दग्धा । इह ते भूलोकेशाः साध्या दुःखशोकसंभूताः। मय उतृता अभषा प्रज्ञावललाङ्कमुखेन । इह में प्रज्ञाचक्षुर्विशोधितं प्रकृतियुक्सवानां । नाञ्जनेन महता मोहपटलविवरं भितं । इह धातुभूतचतुरो मद्भकरविलोडित विषुवतृष्णः। धृतिसमधभास्करशौ विशोषिता मे भवसमुद्रा ॥ स बनाए इह विषयकानिचयो वितर्कसामो महामदनवह्निः । निर्वापितो तिदौप्तो विमोचरसशीततोयेन ॥ इह में अनुशवपटला अखादतडिद्वितर्कनिधषाः । पवनवेगविधूय विलयं समुपनीता ॥ इह में हतौ शिषशिलयरि रिपुर्भवानुगतंवैरी । १५ २० सन बलवतां सूक्तिविमलसमाधिमागम्य ॥ इह सा ध्वजाग्रधारी हरूश्वशुरयोंछिता विक्ततया । समुचिबलवीसना मैवमागन्य विश्वस्ताः । । वलितबिखरः । इह पञ्चगुणसमुवः षडिहिया सदा मदोन्मत्तां। बया मा इषः समाधिशुर्भ समागम्य ॥ इछ अनुनयप्रतिषानां कलहविवादपहासपर्यन्तः । प्राप्त मया व्यधि अप्रतिहतसमधिमागम्य ! में इह समिथिता च सवें अध्यामिक बाहिरा परिणा। कयितषिकथितानि च शून्यमिति समाधिमागम्य " इह आलयिता सबै मत्वा दिव्या भवायपयेताः। व्यक्ता मया अशेषा आमव समाधिमन्वितं । सर्वे भवबन्धनानि च मुक्तानि मयेह तानि सर्वाणि । १० प्रज्ञबलेन निखिला त्रिविधमिह विमोचमागम्य । इह हेतुदर्शनादि जिता मया हेतुकास्त्रयः । संश्च नित्यानित्य संज्ञा सुखदुःख नामनि च ॥ इत में कर्मविधाना समुदयमुदिता धडायतनमूला । छिन। दुमन्द्रमूर्व सोनित्प्रहारेण । १५ इह महतमः कलुषं दुष्टीत दर्पणेषसंकीर्ण । भित्ता (उने सुचिरान्धकारं प्रभासितं ज्ञानसूर्येण । इ रागमनमकरं तृष्णोमिंब कुइझिसंग्राहं । संसारसागरमहं संताण वीर्यवननावा ॥ इव तनयानुबई अड्डञ्च रागवषमोहांश्च । २० अदहति चित्रित दवाग्निपतितानिव पतञ्ज । इह अह चिरप्रयातो परिमितकल्पकोटिनयुतानि संसारपथा कि यो विश्रान्तो अष्टसंतापः । २४ । पुषभक्षिकपरिवर्तः ३७५ १० इस समयानुडुछ सर्वपरमवादिभिर्यदानं । अमृतं लोकहितार्थ जरामरखशोकदुःखान्तं ¢ यय कन्धेदुःखं आयतनेः तुष्यसंभव हुखं । भूयो न चाबविष्यति अभयपुरमिहाभ्युपगतो म् ि। इह ते मानुषा रिपवो आध्यात्मिका महाबलाः। वञ्च च संप्रदग्धाः कृता में पुन भवनिकेताः । इह तन्मथानुवर्षे अस्त्रायें कट्यकोटिनयुतानि । त्वक् समांसमयला रत्नानि वहन्यमृतंहितः । इह तभयानुगुहें यहुब प्राक्तने तिन्त्रिपरिमाणः । यस्व मधुराभिरभ्यः शब्दो लोकेषु विख्यातः । इह तयाचें अतीत्बसमुदागतं जगच्छून्यं । चितच ये ऽनुयातं मरीचिगन्धर्वपुरतुलं । इह में तख शुद्ध वरनयनं धन (कोकधातवः सर्वा । पचामि पाशिम' न्वहानि यथा दुमफलानि । पूर्वनिवासरण तिस्रो विश्व मयेह संप्राप्ताः ।। अपरिमितकल्पनयुता मरामि स्वमादिव विशुद्ध ॥ वैरादीप्त सुरनरा विपरीतचिसंज्ञिनो विपर्यस्ताः। सो पि च तथा अवितथा इह मा शीतो ह्यमृतसद्धः । चखाचय दण्बया मेची भावेति सर्वसत्तषु । मैचीबदीन जि पीतो में इसिन्नमृतमण्डः ॥ यत्राधीय दशबलाः करुणा भाति सर्वसवेषु । यणबलेन जिला पीत में दक्षिममृतमण्डः ॥ १ २७ ३७६ । ललितविस्तरः । वस्खधंध दशवला मुदिता भावेति सर्वसत्वषु। मुदिताबलेन बिना पीतो में भिन्नमृतम: । यस्यार्थाध दशबला उपंच भावेति कल्ययुतानि । तमुपंक्षबलंबित्वा पीतो मे ऽक्षिममृतमण्डः ॥ ५ यत्पीतं च दशबलगंज्ञानदबालिकावेरभिः। प्राग्निसिंहः पूर्वं इह से पोतों मृतमण्डः । या भाषिता च वाममें मारस्येह गतस् ससैन्यस्य । भेत्स्यामि न पर्यॐ अप्रस्थ जरामरणपरं । भिन्न मया अविथ दफन गठिनवद्येण । १० मान्न च दशबलत्वं तन्मात्रभिनद्रि पर्यन्तं । प्राप्तं मयारहवं ण में आयबा निरवंशीयाः। भण च नमुचिसेना भिनद्मि तयाचि पर्यॐ ॥ नवणकपटानि च पञ्च मयेह प्रदारिता सर्वे। तृप्लीलता विभिन्न देइ तह भिगद् िपचेॐ ॥ ७ १५ अथ को सो मनुष्यचन्द्रः सविलम्बितमासनात्समुत्वाय । भद्रासने निषीदमहाभिषकं प्रती । रबषटसहस्त्रैरपि नागगन्धोदकैश्च सुरसंघ । क्षपयति मधु दग्बलगुणपारमिप्राप्त । वादित्रसहस्त्ररपि समन्ततो देवकोटिनयुतानि । २० अतुलां करोति पूर्ण अमरननृतैः सह समाः । एवं खलु देवसुतः सहेतु सग्रथं च सनिदानं । साप्ताङ धरणिम डे बिना न भिन्दति पर्यङ्क । इति ॥ Tः २४ । बप्पभञ्जिकपरिवर्तः । ३७ इति हि भिक्षवो ऽभिसंबुद्धबोधिस्तगतः प्रथमे सप्ताह तत्रे बसने इखत् । इह मनुतरा सस्यमं बधिरभिसंवृद्धा । इस अथानवयम् जतिजरामरणदुःखस्यान्तः छत्त इति । द्वितीये मनाङ तथागत दीर्घचद्मं चङ्कम्वते म त्रिसाहस्रमहासाहस्रलो- बाधातुमुपगूधा ॥ तृतीये सप्ताहे तचामतो अनिमियं बौधिमण्ड - ५ भीमंते न इव मयानुर सल्यां बोधिमभिसंबुध्यानवराजस्व जातिनमरणदुःखान्तः कृत इति । । चतुर्थे सप्ताहे तथागतो दइरचङ्गमं चङ्गम्यते न । पूर्व समुद्रात्पश्चिमसमुद्रमुपगृह्य । अथ खलु मारः पापीयान्येन तथागतस्येनोपसंकामदुपसंक्रम्य तथागतमेतदवोचत् । परिनियतु भगवत्परिनिवीतु सुगत । समय १० इदानीं भगवतः परिनिर्वाणथ ॥ एवमुक्ते भिन्नवस्तवागतो आरं पापीयांसमतदवोचत् । न तावदह पापीयपरिनिर्वाभि थाबसे न स्थविरा भिघव भविष्यन्ति दान्ता च विनीता विशारदा बहुश्रुता धर्माधर्मप्रतिपन्नाः प्रतिवसा यमाचार्यकं ज्ञानं परि दीपयितुमुत्पन्नोत्पन्नानां च परमवादिनां सह धर्मेण निगृह्याभिप्रायं १५ प्रसाद्य समातिहार्य धर्मे देशयितुं । न तावदह पापीयान्परिनिर्वा खामि यावन्मय बुद्धधर्मसंघवंश लोके न प्रतिष्ठापितो भविष्यति । अपरिमिता बोधिसत्वा न यक्ता भविष्यति । अनुत्तरायां सम्य स बोध । न तावदहं पापीयन्परिनिर्वाप्स्यामि । यावन् न चतस्रः पर्षदो दान्ता बिनीता वक्ता विशारदा भविष्यन्ति । यावत्समाति- २० हा धर्म देशयितुमिति । ३७८ । ललितविस्तरः । अथ खलु मारः पापीयानिदं वचनं श्रुत्वा एकान्ते प्रक्रम्य म्भित इभूत् । दुख दुमंना विप्रतिसारी अधोमुखः कश्चन महीं विलिखन्विषये से प्रशिान्त इति ॥ अथ खलु तास्तिस्रो मारडुहितरो रतिश्चरतिश्च तुष्षा च ५ मार पापीयांसं माययायभाषन्त । दुर्मनसि क तात प्रोच्यतां ययसौ नरः। रामचन तं बध्वा कुञ्जरं वा नयमहे । आनयित्वा न तं भीतं करिष्याम वशे तव । ०मार आह । अरहनुमतो लोके न रागस्य वशं व्रजेत् । विषय में अतिान्तस्त छवाम्यहं भुग्न १० ॥ ततः स्वपस्यादविदितप्रभावा अपि बोधिसत्वभूतस्येव तथागतस्य पितुर्वचनम् श्रुत्वैव प्रभूतयौवनमध्ययवनधारियो मूल १५ बिचबुकसंख तथागतस्यान्तिकमुपसंक्रान्ता स्त्रीमा अति तत्सर्वम कार्षीः । ताद नथागतो न मनसि करोति स्म् । भूयश्च ते जरा जवंश अध्यतिष्ठत । ततस्ताः पितुरन्ति गवंसमाजः। सत्य वदछि मतात न रामेण स मीयते । विषय में खातिकान्तस्तदा छोचाम्यहं मृगं । २० वीडिंत यस रूपं यदभिर्विनिर्मित । गौतमस्य विनाशार्थं ततो ऽस्य इदर्थ स्फुटे । तत्साधु महातेदं जराजर्जरशरीरमन्तर्धापय । ३४ प्र वपुषभञ्जिकपरिवर्तः ॥ ३३ए मार आह । नाहं पश्यामि के पुरुषे सचराचरे । बुद्धस्य य ऋधिष्ठानं कुर्यात्तुमन्यथा॥ भीषं गत्वा निवेद्य अत्ययं स्वकृतं मुनेः। सर्व पौराणकं कार्यं करिष्यति वधमतं । ततो गत्वा तथागतं चम्पयन्ति न च । अत्वचं नो भगवा प्रतिगृह्यतु । अवयं न सुगतो प्रतिगृह्णातु यथा बालानां यथा सूडान यथाच्चक्तानामकुशलानामचेत्रज्ञान या वयं भगवानभास थितव्यं मन्यामहे । ततलास्तथागत गाधयाध्याभाषत । गिरि नखैबिंलिखे लोहं दन्तर्विवाद । शिरसा बिभिसश्च गिरिमगाधे गाधमेयत ॥ तस्रायुष्माकं दारिका श्रलयं प्रतिगृह्नमि। तत्कफात । वृद्धि रेषा वै धर्मविनये यो ऽक्षयभयतो दृष्ट्वा पतिंदेश्यत्यां च संवरमापद्दत । । पञ्चमें साप्त भिक्षवलयगतो मुचिविन्दनागराजभव न वि- १५ हरति स्म । सप्ताहे महादुदिन अथ खलु मुशिलिन्दनागराजः स्व वनान्निष्क्रम्य तथागतस्य कार्यं सप्तकृद्रोगेन परिवेश का गादयति भ्र । मा भगवतः कार्यं शीतवाताः प्राचुरिति । पूर्वस्य अपि दि शो ऽन्ये ऽपि संबला नागराज आगत्य तथागतस्य कायं सप्तकृ बगैः परिवेष्ट्य फणीछादयन्ति । मा भगवतः च भीतवताः २० आयुरिति । यथा पूर्वस्त्रां दिशि एवं दक्षिणपश्चिमोत्तरभ्यो दिग्भ्यो ॥ कलितविस्तरः । नागराज आगत्य तागतच कायं सप्तकृत्वो भोगैः परिवेक्ष्य की । छादयन्ति । सा भगवतः कायं शीतवाताः प्रायुरिति । स च नागराजभोगराशिमेंरूपचैतेद्बहुवस्वेन थितो भूत । न च तनी गराजैस्तादृगं कदाचित्सुखप्रातं पूर्व बाङ्गं तेषां तानि साप्तानि ५ दिवसानि तथागतकायसंनिकर्षादासीत् । ततः सप्ताहस्त्रावयेन ततस्ते नागराजा अपगतदुर्दिन विदित्वा तथागतख काथानोगान पनीच तथागतस्य पादौ शिरसाभिवन्द त्रिप्रदक्षिणीकृत्य स्वकस्व कानि भवनान्युपजग्मुः। सुचिस्लिन् अपि नागराजाधगतश्च पाद शिरसाभिवन्द्य जिमदक्षिणीकृत्य स्वभवनं प्राविशत् । । १० घंटे सप्ताहे तथागतं सुचिलिन्दभवनादक्षपादस्य न्यग्रोधमूलं गच्छति स्म । आन्तरि च मुखिलिन्दभवनखक्तज्ञापालख्ख नद्या नरञ्जनायान्तरे अरकपरिव्राजकवृक्श्रावकगीतमनिर्यथाविकाद- थस्तथागतं इवाभिभाषन्ते स्म । अपि भगवता ममैवेदं यन्नाहम कालदुर्दिन सम्वखण व्यतिनामितं । १५ खलु भवस्तथागतस्य बलायामिदमुदानमुदानयति स्म। अधः मुख विवेक तुष्टस्य धृतधर्मस्ख पतः । अब्बाब सुखं लोके प्राक्षिभूतेषु संयतः । सुखा विरागता के पापानां समतिक्रमः । चशिष्यविषये एतद्धि परमं सुखं । २० से भिचबतथागतो लोकमादत्तं प्रदीप्तं ज्ञात्वा अरया पयति आधिभिर्मरणेन गोकपरिदेवदुःखदौर्मनस्योपयसे तत्र तत्रागत । इदमिहोदानदानयति स्म । २४] । वपुषमक्षिकपरिवर्तः ॥ ३८१ अयं लोकः संतापजातः शब्दस्पर्शरसश्पगन्धैः। भयभीतो भय भूयो मायते भवतृष्णया ॥ ७ ॥ सप्तमे सप्तां तथागतो नारायणमूचे विहरति स्म । तेन खलु पुनः खमयेनोत्तरापथक बौ भातरो चपुषभञ्चिकनामको वणिजी पण्डित निपुण विविधपण्यं गृहीत्वा महलब्धलाभं थे दक्षिणापथादुत्तरापथ गच्छेते स्म । महता साथैग पञ्चभिर्धरशक्तैिः शुपरिपूर्णाः । तयोः सुजातः कीर्तिश्च नानाजानेय व बलीवधी वास्तां । नास्ति तयोर्लपभयं । यचान्ये बलीवधी न वहन्ति । । तच तो युज्यते स्म । यत्र चाग्रतो भयं भवति स्म । तत्र तौ की अबद्धाविव तिष्ठेते च । न च तौ। अतोदेन वाते स्म । उत्पाह- १० स्तकेन वा सुसनादामंकिग वा तो बाबतै स्म । तेषां तारायण समीपे वरिषगनिवासिनदेवताधिष्ठानात्ते शकटाः सर्वे विधिता वहति स्म । बरबादीनि च सर्वशकटाङ्गानि च छिद्यन्ते म । भि वने च क्टाचणि च लाभपर्यन्तं भूमौ निमग्नानि सर्वप्रय- वैरपि ते शकटा न वहन्ति स्म । ते विक्षिता भीताश्चाभूवन् ।१५ किं नु स्वच कारण को ऽय बिकारो यदिमे स्थले शकटा वि धिताः । तैस्तौ सुजातीतंबलीवर्ध योजितौ तावपि न वर्तेते सा । पौत्पन हस्तेन च सुमनादानीकन च पावमानी । तेषासेवद भवत । असंशयं पुरतः किचिद्वयं येनैतावपि न वहतः । तैरस्य दूताः पुरतः प्रेषिता। अथदूताः प्रत्यगताः प्राहुर्नामित किचिन्न- २० थमिति । तथापि देवतया स्वरूप संदधे आश्वासिता आ भतञ्च ३२ । ललितविस्तरः मिति । तत्रापि च बलवर्धा यन तथागतम शकटा अकर्षिती । यावत्ते पतति । तथागतं वैश्वानरमिव मदीन द्वात्रिंशन्महापुरुषः वचः समलंकृतमचिरोदितमि दिनकरं श्रिया देदीप्यमानं । दृष्ट्वा च ते विस्मिता बभूवुः। वि नु खल्वयं ब्रह्म इहामुत्रान उत्। ५ हो शक दैवेद्ध उताहो वैश्रवण उताहों सूर्यश्चन्द्रो वा उताहो किंचिद्विरिदेवतं वा नददेवतं वा । ततोगतः कथायानि च। स्त्राणि प्रकटयति स्म । ततस्ते आहुः । अनजितः खल्वयं काषाय संवृतो नामाद्भयमस्तीति । ते प्रसादं प्रतिलब्धा अन्योन्यमेवमाहुः। अवजितः खल्वयं कालोजी भविष्यति । अस्ति किंचित् । आजार १० ति मधुतर्षयो लिखितकाचेचवः । ते मधुतर्पणमिडुलिखितकथा दाथ येन तथागतस्येनोपसंहासनृपसंक्रम्य तथागतस्य पादौ शिरसा भिवन्दित्वा त्रिप्प्रदक्षिणीकृत्येकान्ते तस्थुः। एकान्ते स्थितास्ते तथाग तमेवमाहुः । प्रतिगृह्यतु भगवन्निदं पिण्डपाचमस्माकमनुकम्पामुपा- दाय का १५ अथ खलु भिचबतथागतचैतदभूत् । असाधु खल्विदं स्वादहें हस्त्राभ्यां प्रतिगुनीय । कसिन्खलु पूर्वक्रियागतः सम्यक् बुदैः प्रति गून । पार्षेयत्वशासत । इति हि भिद्यवस्तधामतस्य भोजनकालसमय इति विदित्वा मम चतसृभ्यो दिग्भ्चत्वारो महाराज आगच चत्वारि सौ २० वोनि पात्राच्छादाय तथागतस्योपलामयति स्म । प्रतिगृह्नत भगवन्निमानि सौवर्णानि चत्वारि पाषाणयकमनुकम्पामपादाय ॥ तानि न अमयप्रतिरूपाणि इति ज्ञात्वा तथागतो न प्रतिगृह्ते २४ ॥ त्रपुषभट्टिकपरिवर्तः ॥ ३२ ॥ म । एवं चत्वारि कथमयानि चत्वारि वैडूर्यमयानि स्फटिकमया मि मुसरगन्वमथानि अस गर्भमयानि । ततचत्वारि सर्वरवमयानि पाबाणि गृहीत्वा तत्रागतस्योपणमवन्ति स्म । न श्रमणस्य सारू याणि इति कृत्वा तथागतो में प्रतिगृह्ते ह । अथ खलु भिवस्तथागतस्य पुनरतदभूत् । एवं कतमद्विधैः | । पाचः पूर्वोक्सवागतरङ्गिः सम्यक् सुवेः प्रतिगृहीतं । पालैरित्य आसीत् । एवं च चित्तमुत्पत्रं तथागतस्य यचः खलु वैश्रवणो महाराजस्तदन्यांस्त्रीन्त्रलराजानामन्त्रयते स्म । इमानि खलु पुरुषार्थचत्वारि शीघपात्राणि लकायिकैर्देवपुर्ब रम्यं दत्तानि। तामाकमेतदभूत् । एषु वयं परिभवाम इति ॥ १० ततो वरोचनो नाम नीलकाथिको देवपुत्रः स ऽस्मानवमात्रं । मा एषु भोच्चघ भाजनेषु धरतिमें चेतिय संमतीते । भविता लिनः शात्रवमुलीति नाम तस्येति पाचायुपगमयेचा ॥ अयं स कालः समय मापी उपजामितुं शक्यमुनेडेि भाजना। संगीतितूर्यस्खरनादितेन दास्याम पात्राणि विधाय पूजां ॥ ५ स भाजनं धर्ममयं ह्यभेद इसे च शैलामयमैश्च भाजन । प्रतिग्रहीतु चमत न चान्यः प्रतिग्रहाचीच नाम हन ॥ अथ खलु । चत्वारो महाराजः स्खजनार्षेयाः पुष्पधूपगन्ध माबिलेषणतूर्यताडावचरसंगीहिसम्भावितेन वः स्वः पाणिभि- तानि पात्राणि परिगृह्य येम तधामतवनोपसंक्रामत्रयसंक्रम्य तथा- २० गत सा पूजां कृत्वा तानि पात्राणि दिव्यकुसुमप्रतिपूर्णानि तथागत योयनामयति च ॥ ३८४ । ललितविस्तरः । अथ खलु भिचबतथागतस्तदभवत । अमी खलु पुनश्चलारो महाराजाः श्रद्यः प्रसन्न मम चत्वारि शूलपाणयुपगमयन्ति । न घा मे चत्वारि शैलपात्राणि कल्यन्ते । अर्धकस्य प्रतिग्रहीष्या मि त्रयाणां वमनस्त्रं शान् । यन्वहमिमानि चत्वारि पात्राणि ५ प्रतिगृबिक पावमधितिष्ठेयं । अथ खल भिवस्तथागतो दक्षिणं पाणि प्रसार्य वैश्रवण महाराज गवाध्यमाषत । उपगमयस्व सुगतस्य भाजनं त्वं मेध्यसे भाजनमयथाने । अस्मद्विध्रुवी हि प्रद्य भाजनं भूतिमंतिवैव न जातु हीयते ॥ १० अथ खलु भिषगतो विश्रवणस्ख महाराजस्यान्तिकात्त त्पात्रं प्रतिगृहीते च । अनुकम्पामुपादाथ । प्रतिगृह्य च धृतरार्ध महाराज गाथबाध्वभाषत । यो भाजनं देति तथागतस्य न तस्य तु ति प्रज हीयते । अतिनाम् कालं च सुखं सुखेन यावत्पदं बुध्यति शीतिभावं । थप अच खलु भिघवतशगतो धृतराष्ट्रस्य महाराजस्वातिकात्त पात्रं प्रतिगृहीते । । अनुकम्पामुपादाय में प्रतिगृह्य च विरूढकं महाराज याथयध्यभाषत । ददासि यस्स्वं परिशुद्धभाजनं विशुद्धचित्ताव तथागताय । भविष्यसि त्वं मधु शुद्धचित्तः प्रशंसितो देवमनुष्यलोके ॥ २ अथ खलु भिचवस्तथामको विरूद्धवस्य महाराजस्थतिकालः पात्र अतिगृहीतते स्म। अनुकम्पामुपादाय । अतिगृह च विरूपाय महाराजी गययायभाषत । २४] में वपुषमक्षिकपरिवर्तः ॥ ३८५ अद्रिशीलस्त्र तथागतस्त्र अकिद्रवृत्तस्य अछिद्रभाजनं । आद्रिचित्तः प्रददाशि अदा अद्रि ते भेष्यति पुण्यदक्षिणा । प्रतिगृह्यते स्म मिथवतयोगतो विरूपाचख महाराजस्वति कात्तत्पात्रं अनुकम्पामुपादाय । प्रतिगृह्य चैकं पावमधितिष्ठति स्म । अधिमुक्तिबलेन । तस्य च वेलायामिदमुदायमुदानयति स्म । ५ दकानि पात्राणि पुरे भवे मया पदपूरिता मिलिया च हुवा । तेनामि पाणश्चतुरः सुसंस्त्रिता ददन्ति देवाश्चतुरो महर्घिकाः । तदमुच्यते । में सप्तरात्रं वरबोधिवृत्रं संप्रिय धीरः परमाउँदश । यद्धि प्रारिः प्रबिम्य चोवीं अनुत्वितः सिंजगतिनृसिंहः । १० समस्त नामेह विलम्बगामी क्रमेण तारायणमूवमेत्य । उपाविशन् वदप्रकस्य ध्यानं समाधिं च मुनि प्रय ॥ तथि का बपुष भरिको धातृदयं वशिजगणेन सार्ध । शकटानि ते पञ्च धनेन पूर्ण संपुसिते सामर्चने प्रविष्टाः । महर्षितजेन च अचमार्च = चकाणि भूमी विविशुः वयेन । १५ तां तादृशी न च ते अवस्थां महद्वयं वणिगणस्य जातं । ते खङ्गहस्ताः शरशक्तिपायो वने मृगं वा सूचक एष । वीच ते शारद शिनं सहस्रांशुमिवाधमुक्तं । अहीनकोपा अपनीतदर्पः प्रणम्य सूत्रं विमथुः क एष । नभस्तलदैवत वाच भाषते। बुचो अयं लोकहितार्थकारी । २० चिदिव सप्त च चान्नपान अनेन मुकं वक्षणात्मकेन । यदिच्छया आत्मनः केऽशनितं भव्रधिमं भावितकायचित्तं । 25 ३८६ । ललितविस्तरः । शब्दं च ते तं मधुरं निशम्य वन्दित कृत्वा च बिगं प्रदक्षिण। एतास्ततस्ते सहितैः सहायैः धिगस्य पिण्डाय मतिं चक्रुः ॥०॥ तेन खलु भिद्यवः समन चपुषभादिकानां वणिजां प्रान्तक बंट गर्वं प्रतिवसति स्म । अथ ता मावस्यन्तेि तखिन्समये ५ खप्सिड प्रदुग्धा अभूवन् । अत्र गोपालास्तत्सर्पिमडमादाय थे। पुषमलिंगी वणि तेनोपसंक्रामनुपसंहस्येमां प्रतिमरोचयन्ति स्म । यत्खलु यूयं अट्ठा जामथात सर्वास्ता गावः सर्पिमष्ठं प्रदुग्धाः। तत्किमतझशवमाहोस्वित्रेति । तत्र लोलुपाय ब्राह्मण एवमाहुः अमचूचमेतद्भाणानां १० महायज्ञो यष्टय इति । तेन खलु पुनर्भिच ः समवेन वपुषभहिलानां बविलां शिक खण्डी आम जायणः पूर्वजातिसा॥हितो ब्रह्मलोकं प्रयाजात इभूत् । स बाह्यरूपमभिनिर्माय तान्वणिजों गाथाभिरध्धभाषत । युष्माकं प्रणिधिः पूर्वे बोधिप्राप्तस्थागतः अशकं भोजनं श्रुत्वा धर्मचकं प्रवर्तयेत् ॥ स चैष प्रणिधिः पूव बोधिप्राप्तस्तथागतः । बाहरसुपगम्येत भुश्च चक्र प्रवर्तयत् । सुमङ्गलं सुनचयं गवां यः पिंदावन । पुणधर्मेण स स्य अनुभावो महर्षियः । एवं संयोश्च वणिजः शिखण्डी भवनं गतः । २० उदग्रमनसः सर्वे बभूवुस्त्रपुषहयाः ४०५ चीरं यदवच्च हि गोसहस्र अशेषतस्तां समुदानया । २४॥ ३८३ अयं च तत्परिमुह बोजः सर्बसु ते भोजन गौरवेण । शतं सहधैकपलख सूखे था रत्बपत्र अनु चन्द्रनामिका। चच सुधौतां विमलां च कृत्वा समतीर्घिकां पूरिषु भाजनेन । मधु गृहीत्वा तत्र रत्नपाच तारायणीमूलमुपेय शासुः । प्रतिगृह् भने अनुगृह् इलाकार इदं प्रणतं परिभव भीषं । ५ अनुकम्मानार्थाय उभौ च धातूण पूर्वसवं ज्ञात्व च बोधिप्रथितौ। प्रतिगृहीत्वा परिभाऊि शान्ता मुक्का छिपी पात्रि नभस्तमि = सुमात्रामा च हि देवराजो जयाह बसां वररवण । अधुनाप्यसौ तां वसु अझलके संपूजयत्यन्यमुरिः सहायः ॥ ७ ॥ अथ खलु तथागतस्तस्यां वेलायां तेषां पुषभञ्जिकानां वणि-१० जानामिमां संहर्षीणामकाषत । १५ दिशां स्वस्तिकरं दिक्षं मङ्गलं चार्थसाधकं । अथ वः सखात सर्वं भवत्याशु प्रदक्षिणा । जीवों इतु दक्षिणे हस्ते जीवों में प्रतिहिता । थीव धनु सर्बसाधेषु मानव शिरसि खिता । भनीषिणां प्रयातानां वणिजां वै दिशो दशः। उत्पद्यन्त महासाभासे च सतु मुखोदयाः । कार्येण केनचियेन गच्छा पूर्विकां दिशं । अवाणि वः पान्तु ये तख दिशि संस्थिता । २० कृत्तिका रोहिणी चैव मृगशिरी पुनर्वसुः। पुथ चैव तथात्रेया रक्षिां पूर्वदिश । 26 ।। ॥ वलितविस्तरः । इत्येते सप्त नक्षत्र लोकपाला यशस्विनः । अधिधिता पूर्वभागे देवा रथन्तु सर्वतः । तेषां आधिपती रजा धृतराष्ट्रैति विश्रुतः । छ सर्वगन्धर्वयतिः सूयैव सह रजतं । ५ पुत्रा पि तस्य बहव एवगमा विचक्षणाः । अशीतिर्दश चैकश्च इद्रनामा महाबलाः । ते पि च अधिपान्तु आरोग्येन शिवेन च । पूर्वस्मिन्वै दिशो भाग अष्टौ देवकुमारिकाः ॥ अथती विजयन्ती च सिधी अपराजिता । १० जलौतरा नन्दिसँगा दिन मन्दवर्धन ॥ ता पि व अधिपालेन आरोम्वेण शिवेन च । पूर्वमिन्व दिशो भाग नापाक नाम चेतियं । अवुस्तं निभि ज्ञातमईतनि च तथिभिः । ते पि च अधिपान्तु आरोग्येन शिवेन च । १५ माद्य व दिशः सन्तु मा च वः पापागमत् । लभाषीय नियतं सर्वदेवभि रचिताः ॥ येन केनचित् गद्य दक्षिणां दिशं । तत्रापि यः पाले थे तो तां दिशमभिहिता । । मघा च द्वौ च व हस्त चिया च पञ्चमी । २० स्वातिदेव विशाखा च एतेषां दक्षिणा दिशः । इत्येते सप्त मात्रा बोकासा यशस्विनः । आदिष्टा दक्षिणे भागे ते वो रथन्तु सर्वतः २४ ] ॥ बपुषभञ्जिकपरिवर्तः ॥ ३८ तेषां चाधिपती राजा विडक वतिः सुतः। सर्वकुझण्डाधिपतिर्थमन सह रक्षतु । पुचा पि तव घइव एकनामा विचक्षणः । अशीतिर्दश चैकश्च इन्द्रनामा महाबलाः । ते पि न अधिपालेन्तु आरोग्येन शिवेन च । दक्षिणैलिन्दिशों भने अष्टौ देवकुमारिकाः ॥ श्रियमती बशमती यशप्राप्ता यशोधरा । सुउत्थिता समयमा प्रमुख सुखावहा । ता पि व अधिपतुि आरोग्य शिवेन च । दचिणेष्विन्दिशी भाग पझनाभंग चैतिकं । नित्यं जिततर्बन दिी सर्वप्रकाशित । ते षि व अधिपानेतु अरोम्बेन शिवेन च विमाश्च बो दिशः सन्तु मा च व पापमागमत् । लब्धाचीच निवर्ते सर्वदेवाभि रचिताः ? येन केनचित्कत्वेन प्रच्छद्य पश्चिम दिशं । नवराणि वः पाले चे ताँ दिशमधिष्ठिता ॥ , अनुराधा च अधिष्ठा च मूला च दृढवीर्यता । वापड अभिजितं अवो भवति सप्तमः॥ २० इत्येते सप्त चित्र लोकपाला यशस्विनः। आदिा पश्चिमे भागे ते व रक्षतु । सर्वदा तेषां चाधिपती राजा विपचेति तं विदुः । स सर्वनामाधिपतिर्वरुणेन सह रक्षतु । ३० ॥ ललितविस्तरः । पंचा पि तत्र बहव एकनामा विचक्षणाः। अशीतिदंश घेऊन इद्रनामा महाबलाः । ते पि ब अधिषालन्तु आरोग्येन शिवेन च । पचिमेसिदिो भागे अष्ट देवकुमारिकाः। ५ असुशा मिश्रकेशी पुण्डरीक तथावण । एकादशा नवमिका शता अण्णा च द्रौपद । ता पि व अधिपावेश आरोवन शिवेन च । पश्चिमॅझिन्दिशो भाग अष्टंग नाम पर्वतः ॥ प्रतिष्ठा चद्रसूर्यायां यष्टुम६ ददातु वः । १० सो ऽपि व अधिपालतु आरोग्य शिवेन च ॥ अंमल बो दिशः सन्तु मा च व पापमागमत् । लब्धार्याश्च वित्तं सर्वदेवेभि रचिताः । येन केनचित्कवेन गच्छेथा उत्तर दिशं । नक्षत्राणि वः पालेन्तु ये तां दिशमधिष्ठिता । १५ धनिष्ठा शतभिषा चैव वे च पूर्वोत्तरापरे । रेवती अविली चैव भरणं भवति सप्तमी । इत्येते सप्त चा लोकपाला यशस्विनः। आदिश्व उत्तर भागे ते वो बन्तु सर्वदा । तेषां आधिपती राजा कुबेरो नरवाहनः। २० सर्वयक्षाणामधिपतिर्मणिभद्रेण सह रक्षतु ॥ . पुत्रा पि न बहव एकनामा विचक्षणः। अशीतिदं च वाच इन्द्रमा महाबलाः । २४] ॥ चपुषभजिकपरिवर्तः ॥ ३५१ । ते यि व अधिपलतु आोम्बेन शिवेन च । उत्तरेक्षिान्दिशो भागे अष्टौ देवकुमारिकाः देवी सुरदिवं पृथ्वी पद्मावती तदा । उपस्खिता महाराजा अशा श्रद्धा हि शिरी ॥ ता पि व अधिपालेन्तु आरोवन शिवेन च । उत्तरेमिन्दिशौ भागे पर्वतो गन्धमादनः॥ जावासो यषभूतानां चित्रकूटः सुदर्शनः । ते पि व अधिपालतु आरोग शिवेन च । साश्च यो दिशः सनु मा च वः पापमागमत् । लब्धाधीश्च निवर्तध्वं सर्वदेवेभि रजिताः । अष्टाविंशति नचा सप्त सप्त चतुर्दिशी । द्वात्रिंशद्देवकन्याश्च अष्टावष्टं चतुर्दिश । अद्य अमण (चष्टौ ) ब्राह्मणाः अष्टौ जनपदेषु नैगमाः । अद्य देवाः कान्ते व रजन्तु सर्वतः। । ११ १५ स्वस्त व गच्छत भोतु स्खयि भोतु निवर्तत । स्वस्ति पद्धत वै जाति सति पशन्तु शातयः ॥ सेन्द्रा यज्ञा महाराजा अर्हन्तम नुकम्पिताः । सचैव स्खहि गच्छध्यं मध्वधममृतं शिषे ॥ ७॥ संरचिता ब्राह्मण वासवेन विमुक्तिचित्तश्च अनाबषेश्च । नागैव यथैव सदानुकम्पिताः पालथ आयुः शरदां शतं समं ॥ २० प्रदक्षिणां दक्षिणलकनाथ तेषां दिशेष ऽप्रतिमो विनायकः। अनेन यूयं कुशलेन कर्मणा मधुसंभवा राम विना भविष्यथ । २ । ललितविष्टरः प्रथमादिदं लोकविनावकस्य असङ्गतो बाकरण जिमस्य । पञ्चदनना बहुबोधिसत्वा ये चाहता बोधचि न वियोः। श्रुत्वा इमं व्याकरणं जिगस्न् उदयचित्ता Y परमा प्रीत्वा । तौ धातरी शर्ध सहायकैः बुद्धे च धर्मे शरण प्रसत्राः ॥ इति । ५ । इति श्रीतिविवर्तरि पुषभञ्जिकपरिवतों नाम चतुर्विंशति तमो ऽध्यायः ॥ ति हि भिववसथागतस्य नारायणमूले विहरतः प्रथमाभि संखुवस्त्रैकस्य रहोगतः प्रतिसंबनख लोकानुवर्तिना अयेितदभवत् । गम्भीरो वतार्य मया धर्म धिमतों अभिसंबुद्धः शान्तः प्रशान्त १० उपशान्तः अतो दुह्श दुरनुबोधो ऽतकों बितक्चरः । असमर्थः पण्डितबिबवेदनयों यदुत सत्रपधिनिसग इवेदित निवेदितः सर्ववदितनिरोधः परमार्था इगलयः । शीतभावो अनादानो नृपादनो ऽविज्ञप्त विज्ञापनीयो ऽसंस्कृतः पद्विषयः समतािनाम्सः । अवध्यो बिवस्य अभिवः । अतो घोषो १५ अगुवहारः । अनिदर्शनों प्रतिधः सवालम्बनसमतिकान्तः । समय धर्मापेछदः । शून्यतानुपलब्धाः । तृष्णत्रयो विराग निरोधो निवीण । अ’ दिसें परेभ्यो घर्भ देश्येव । ते चाशनीयः स में खमथो भित्रबाधाम इव धर्मदानता च । यवह न्यौत्सुकतूष्यभावेन विहरेयं । तस्यां च वितथमिस गथाम २० भाषत । २५

• अध्येषणापरिवर्तः ॥

३३ गभीर मानों विरजाः प्रभास्वरः प्राप्तो मि धर्मा द्भूतो ऽसं कृतः । देशेय वा न पर जाने यहून तूष्णी पवने वसेयः ॥ ७ ॥ अपगतगिरिबक्पथ लिप्तो यथा मम तथा स्वभावधर्म । चित्तमन विचारविप्रमुक्तं परमसुश्राद्धरियं परो विज्ञाने न न च पुनरयु भवय अवरोभिः प्रविशतु अनर्थयोगविप्रवेश । ५ पुरिमलिनताधिकारसलाः ते इस घृणिव हि धर्म बद्धन्ति । न च पुनरिह काचिदस्तिधर्मः सो पि न विद्यति यस्य नास्तिभावाः। हेतुक्रियपरंपरा य ज्ञानं तत्र न भौतिद् अस्ति नाशिभावः ॥ कल्पशतसहस्र अप्रमेया अत्र चरितः परिमै जिसकासे । न च अत्र प्रतिबन्ध एष यान्ती यत्र न आह न सन्त्व नैव जीवः ॥ १० यद भय प्रतिलब्ध एष चात वियति न चिह न कश्चि जायते वा । प्रति इमि निराम सर्वधर्माः तद स वारि बुद्ध दीपामा ॥ कवण मम यजन्त सर्वत्र परतु ग वार्यमतामहं प्रतींचे । यदा पुत्र जनता प्रसन्न व्रते तेग वधीषु प्रवर्तयिष्या चर्क ॥ एव च अयं धर्मावु में शाह स चि मम प्रा में निपत्य याचेत् । १५ प्रवदति बिरया प्रतु धर्म सन्नि विधानक संव खाकराय ॥ ७ ॥ इति धि भिक्षत्रतधामतस्तस्मिन्समयें ऊर्जाकोशात्प्रभामुत्सृजति छ । यया प्रभया बिसाइखमहासाब्लो लोकधातुमवता सुवर्ण वर्णरवभासँग घटो मूत् । अष गच दशत्रिसाहस्रमहासाहस्राधिपतिः शिखी मात्रङ्क २० बुखानुभविंमेव तथागतस् तथैव चैतपरिवितर्कमासीत् । अयो ॥ गलितविस्तरः । सुकता भगवतश्चितमभिननं न धर्मदशायामिति । तथैतद्भवत् । यत्तहसुपडैकस्व तथागतमप्येय धर्मचक्रप्रवर्तनतायै । अथ खलु शिख महात्मा तां चेय तदानदकाथि कान्देवयानामनन्यते म । मयति वतायं सायं लोको विनश्यति । ५ यत्र हि नाम तस्मात तर सव्यवसं बोधिमभिसंबुध्याख्यञ्जकतायै चितमभिगमयति न धर्मदेशनाथः । यदु वयमुपसंक्रम्य तथाग- तसईन्त सम्यक्तं मघवेमहि धर्मचक्रप्रवर्तनाय । अथ खलु भिचयः शिख अदालाट्यथा आपणशतसही परिवृतः पुरस्कृतो चेन तवागतलेनोपसंनद्वपचंक्रम्य तथागतस्य १० पादौ शिरमामियम्य प्राञ्जलिस्तथागतमतदवोचत् । नयति वयं भगवन लकः प्रणश्यति वतावं भगवन् शक । यत्र हि नाम तथागत सुतरां सम्यक् वधिर्मिसंबुध्यख्यनुकताचें चित्तमभि शमयति । धर्मदेशनाय । तत्साध देशयतु भगवान्में देण्यतु सुगत धर्म । सन्ति चत्वारः साकाराः सुविचापकाः भक्ता भकाः मर्थ प्रतिबदा भगवता भाषितखार्थमाज्ञातुं । तत्र च वेदाथामिमां । आधमलायत ॥ समुदलिय नमझायमडल विसृज्य रश्मीन्दशदिषु चैव । तदज खानांच नृपद्म बोधका उपञ्चकम्तिहसि चादिमातरः । निमन्वथिता थंधनेन सह आश्वासयिता अमाण कव्यः। २० न युक्तमेतत्व कबन्धो ये तृप्तिभावेन “पंचमे जगत् । पालखोत्तमधमंदुन्दुभि सद्धर्मधनं च प्रपूरयागु । उपवस्व आश्रम मघ्यावयस्व महधर्मदोष । ॥ अध्येषणपरिवर्तः ॥ ३९५ । अवर्ष वै धर्म जलं प्रधानं प्रतारयेम भवसागरस्यां । प्रमोचवेमां महाव्याधितिष्टां शाश्रिततं प्रवसं कुष्ब ( निदर्शय त्वं खलु शान्तिमनी बेस शिवं निर्जरतामशोकं । निर्वाणमामगमदनार्थ । विपयस्विते नाथ कृपां कुरुष्व । विमोचद्राणि अपावृणष्व अचलः तं धर्मनी छोटी ५ आवन्धभूतस् वनस्य नाथ त्वमुत्तमं शोधय धर्मचक्षुः । न ब्रह्मलोके न च देवलोक म यवगन्धर्वसनुष्यलोके । लोकत्र यो तितरापनेता नान्यो कि त्वत्तो हि मनुष्यचन्द्रः॥ आपको दुई तब धर्मराज अकचरावन सर्वदवान । अनेन पुस्खा अहं पि विप्र प्रवर्तययं बरधर्मचकं ॥ ० ॥ १० अधिवासयति । भिचवस्तथागतः शिखिनो खस्तूष्णीभावेन संदेवमानुषासुरस्य लोकस्यानुग्रहार्थमनुकम्पामुपादाय ॥ अथ खलु शिखी महानता तथागतस्य तूष्णीभावेशाधिवासनां विदित्वा दिवशन्दनचूर्णानुपूर्णश्च तथागतमभ्यवर्यं प्रतिग्राम वज्ञाततया । अथ खलु भिषवस्तथागतस्य धर्मलोकादोत्पादनार्थं शि विनश्च महाबलः पुनः पुनस्तथागतधषणया कुशलसूलविवृद्धी धर्मस्य चातिगभीरोदारतामुपदार्थ पुनर्वेकख रहोगत अतिसं निस्त्रायमेवं चैतबितक अभूत् । गभीरः खल्वयं मया धर्मों अभिसंवृद्धः भूयो निपुगो इज़बोधः अतक तीवचरः पशिड- २० तविज्ञवेदनीयः सर्वलोकविप्रत्यगीको दुईंशः सर्वोपधिनि:सनी ः सर्वसंस्कारोपशमः सर्वसमीपदः शून्यतानुपलभ्रतृष्णाश्रयो विरागों ९५ । ३९६ निरोधो निवीण । अब यदिदं धर्मे देवयं परे च मे न वि भावयेयुः । सा मे परमा बिहेवा भवेत् । यन्वहनव्योत्सुकबिहा रणे विरयं । अथ खलु सिंचयः शिखी महानस इवानुभावेण पुनरपि ५ तचागतस्सेधंपेण चेतापरिमितमाज्ञाय येन शो देखना मिन्द्रस्तेनोपसंकामदुपस्कम्य शाकं देवानामिन्द्रमेतदवोचत । यत् कौशिक नीथास्तथागतस्थाईतः सम्यक् शुद्धस्त्रयोत्सुकतावै चित्तं नतं न धर्मदेशनाय नयते बतायी कोशिका को बिनच्यते वतार्च कौशिक बक महाविद्यान्धवरप्रविों बतायं कीशिक १० लोको भविष्यति । यत्र हि शाम तथागतस्यार्हतः सम्यक्संबुद्धस्- योत्सुकताबें चित्तं नतं । धर्मसंप्रकाशनायां । कायं न गच्छ भक्षयागतमन्त सम्म बुद्ध धर्मचक्रप्रवर्तनाथाषितु । तत्कात् । न हागयषिताम्सचागता धर्मचक्र प्रवर्तयन्ति । साधु सर्पति शक अजा भौमाय देवा अन्तरीयाश्चातुर्महाराजाथिकास्त्रयोविंश था १५ सातुचिता निमीशस्तयः परनिर्मितवशवर्तिनों ब्रवकायिका आभा- स्व वृत्तान् अतः संबहुलानि च शुद्धावासकाधिकदैत्रपुच- शतसहस्रस्खतिव्वणी अतिक्रान्तायां रात्रौ केवलं तारायणमून दिन वचन दिशेनावभासेनावभास्य येन तवागतस्तेनोपसंक्राम- उपसंकम्यं नामतस्य पादौ शिरसाभिवन्द्य प्रदक्षिणीक विकान्ने २० तम् । अथ खलु शको देखागामिन्द्रो छैन तथागतस्नानकिं प्रशम्य तघणन गयथा भितुष्टाव । २५ ॥ अथषणापरिबर्तः । ३अ उत्तिष्ठ विजितसंयाम प्रज्ञाकारा तिमिस्र विवर नोंके । चित्तं हि ते विमुक्तं मशिरिष पूों ग्रहविमुक्तः । एवमुक्ते तथागतलूष्णीमेवास्यत । अथ खलु शिखा महाप्रस्र शर्क देवानामिन्हतदबोचत । नव कौशिक तागता आईन्तः सम्यक् बुद्ध अध्वर्यन्ते धर्मचक्रम- ५ वर्तमतार्थ यथा त्वमध्यसे । अथ खलु शिखी महत्रबा एतसमुत्तरासङ्ग क्षत्वा दचि। शानुमण्डलं पृथिश्च प्रतिष्ठाप्य येन तधगतस्तेनाङ्गवि प्रणम्य तथागतं गावचायभाषत । वशिष्ट विजितसंगम अवकाश तिमिस्रा विवर लोक । १० दशय त्वं मुने धर्म आता भविष्यति । एवमुक्ते भिक्षवस्तगतः शिखिम महाव्रणमेतदवोचत । गभीरः खल्वयं महाब्रह्मथा धर्मो मिसंबुद्धः स निपुणः पयालं यावत्सा में स्वात्परमा विहढा । अपि च मे ब्रह्मनिर्भ शबे भी प्रतिभासः । १५ प्रतिस्रोतगानि माग मीग दुहृम मम । न तं द्रक्ष्यन्ति रागस्था अब तशातमकाक्षितु ॥ अनुस्रोत प्रवासन्ते कामेषु पतिता प्रजाः । कर्केण मे अयं संमानं च तवात्मकासितुं । अध खलु भिघवः शिखी महान्नादा शकच देवानामिन्द्रस्त- २० वागतं तूष्णींभूतं विदित्वा साथं तैर्देवबद्धेःखिता दुर्मनास्तचेवान्त रधाविषुः ॥ । सहितविवर: ॥ चिरपि च तथागतखल्योत्सुकतायै चित्त नमयति स्म । तेन बच पुनर्भिद्यवः समन मागधकानां मनुष्याणामिमा नैवंरूपाणि पापकानि अकुशनानि इष्टिगताश्चत्पन्नम्बभूवन् । तद्यथा। केचिदेवमाहुः । वाता के वास्यन्ति । केचिदवमाहुः । अग्रिन ५ फलिष्यति ॥ चिदाहुः। देवो न वर्षिष्वति । केचिदाहुः । नय न वन्ति । केचिदाहः। मघानि न अशास्वन्ति । केच्चिदाज:। पविण आकाशे न अमिष्यन्ति । केचिदाजः गुर्विण्णो नारोग्येण प्रसविष्यति । । अथ खलु भिचवः शिखी महाज तथागतस्चैवमेवरूप चि १० । तद्धितीमाज्ञाय माधकानां च । नुष्याणामिमानि दृष्टिगतानि विदित्वातिक्रान्तायां राचाबभिसंक्रातेग बन संवीक्षन्तं ताराथ- अमूलं दिवेनावभासेनावभाव येन तथागतस्तेनोपसंहमडुपसंक्रम्य तथागतस्य पादौ शिरसाभिवर्धकाखमुत्तरासङ्गं कृत्वा दक्षिण आ जुमण्डवं पूर्चिब्यां प्रतिष्ठाप्य येन तथागतसेनाञ्जलिः प्रणम्य तथागतं १५ गाथाभिरथभाषत । बादो बभूव समलैर्विचिन्तितो धर्मो विशुद्धों मगधषु पूर्वे । चमूत मुने तद्विवृणीष्व वरं शृण्वन्ति धर्भ विमलेन बुद्ध । कृतस्यावों असि श्रुबिश्वतां गतौ दुखाभिसंस्कारमलापकृष्टः। जहाणि व् कुशल त इति समग्रधनेष्विह पासि गतः । २० न ते सुने सदृश हास्ति लोक कुतो ऽधिकः खादिद ते महर्षे । भवात्रियस्त्रिभये विरोचते गिरिर्यथा वसवसुरायडः ॥ २५ । अषणपश्चितः । ३७९ मछप जामद्य इतेि बने । वादृशा बातु भवन्नृपेचकाः। भवान्विशरथीः समन्वितः । त्वमेव शको जनतां प्रतारितं । इयं सुशवा मुक्तुिरा असा संदेवका वक्रमार द्विजाखिला । आरोगि भोतु निरातुरवरा न चापरः शरणमिहास्त्र विद्यते ॥ चिराग़बचात देवमानुषाः कवचिता अमृतार्थिनश्च । । धर्म चर्मवाधियमवते जिन यथावदङ्गमुदाहरिष्यति ॥ तक्षत्रिया चामिसु विक्रम त्वां सलां चिरनष्ठभाग । बिगबख अविद्युताय शमनाय हिताः सुइबा श्रृंखला काकिणो ब॥ इयं तृषात्ती जनता महामुन उदीयते धनंजय तवान्तिके । मेघो यथा संतृपितां वसुंध कुरु तर्पण गर्थक धर्म वृथा । १० चिरप्रणष्ठा विचरन्ति मानवा भवे कुटीगहने सकण्टके । अकष्टकं मार्गमूडी मच ते चं भावयित्वा वसूत कर्मब॥ अन्धाप्रपाते पतिता वनायका गोबर्तुमन्योरिह शक्यते । सहप्रपाते पतितां समुद्धर छन्दं समुत्पाद्य कृयोऽसि बुद्धिमान् । न संगति ते ऽसि सदा मुने चिरं कदाचिदौदुम्बरपुष्पसंनिभाः ॥ १५ बिनाः पृथिव्यां अभवन्ति नायकाः प्राप्ताचण मोचय नाथ सत्त्वां । अभूळ ते पूर्वभवेविय मतिः तीर्णः स्वयं तारयिता भवेयं । अप्रसय पारगतो ऽसि सांप्रतं सत्यां प्रतिज्ञां कुरु सत्यविक्रमः। धमकथा विधम मुने इन्धकारा उद्य त्वं हि तथागतध्वज । अयं स कालः अतिलघुदीरये मृगाधिपो वा नद दुन्दुभिस्वरः०२० अब खलु भिषवस्तवागतः सर्ववत लोकं बुद्धचक्षुषबवन यसत्त्वान्पश्यति स्म । हीनमथप्रणीतानुमीचमथमान खाकारान् ४०० ॥ वितपितरः ॥ सुविशोधन इराकारानइर्विशोधकार्याटितान चिपचितान पदपरमांस्त्रीन्समरशनेिक मिध्यस्वनियतमेकं सम्यकनियतमेवमनि। थतं । तथापि नाम भिचवः पुरुषः पुष्करिण्यारेि स्त्रित पद्धति जलग्रहाणि कानिचिदुदकान्तमेतानि कानिचिदुदकसमानि कानि ५ दुिकायुक्तानि । एवमेव भिजवळचागतः सर्ववन्तं लोकं बुद्ध यजुषा अवलोकयन्पति च । सत्यस्त्रिषु राशिषु ववक्षितान् । अथ खलु भिबाधामतयैतदभवत् । देशयेयं चाहं धर्म न या देणयेय । स एष मिथत्वनियतो राशिर्भवायं धसंमाण देगवेव चा वा धर्म म या देशपेयं यो ऽयं सम्यक् नियत ५० राभिरालस्येव घर्भ । (चखलु पुनरवमनियतो राशिराजः न्यधर्मेष धर्म। यद्यबु पुनरयमनियतो राशिः। तसी स चेचर्भ देशयिष्शम्बाजोशयुत न देशयिष्यामि नानुव्रते ॥ अथ इ मिचवावगतो ऽतिथतराशिष्यवस्थितान्समारभ्य । महाकाममवति स्म । १५ अथ खलु तचायत आत्मनचेमं सम्यग्ज्ञानमधिकृत्य शिक्षिणञ्च महालक्षणों द्वषां विदित्वा शिखिनं महत्राण गाथाभिरध्य भाषत । अपावृतास्तेषाममृतस्य द्वारा जन्ति सततं ये ओतवन्तः । प्रविशन्ति अशा नबिटसंधः शृण्वन्ति धर्म मगधेषु सत्ताः । २० अथ खलु शिख महाब्रह्म सघामतखाधिवासन विदित्व तुष्ट उदय आलमगः प्रमुदितः प्रीतिसौमनस्याततथागतंत्र यादी शिरसा बन्दिया तत्रैवान्तरधा 1 ।। २५ ॥ अध्येषणापरिवर्तः ४७१ अथ खलु मिचव भौमा देवास्तस्यां वैयथासन्तीभ्थों देवेभ्यो घोषमुदीरयन्ति झ । शब्दमजुत्रानयन्ति स्म । अब माधी तथागतेनाहूता सम्यक् कुबेन धर्मचक्रप्रवर्तनायै प्रतिश्रुतं । तद्भविष्यति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकसाचे महतो जनकायद्या धंध हिताय सुखाय देवानां च मनुष्याणां च परिहास्यते यत ५ भी मायो असुराः काचाः दिव्याः कायाः परिपूरि गमिष्यन्ति। बहवश्च सवा लोके परिनियन्ति । एवमेवान्तरीश देवा भी मधो देवेभ्यः प्रतिश्रुत्य चातुर्महाराजिकानां देवानां घोषमुदी यन्ति था । चातुर्महाराजिकास्त्राबविंशानां वाचविश बामानां यामा तुषितनिर्माणरतीनां निर्माणरतयः परनिर्मितवशवर्तिनां ते १० अपि तक्षकायिकानां देवानां घोषमुदीरयति स्म । शब्दमनुश्राव यन्ति छ । अथ माषंस्तथागतेनाहंता सम्यक्सं उन धर्मचकषावर्त नार्थं प्रतिश्रुतं । तत्राविवति बहुजनहिताय बहुजनसुखाय बोका मुकम्पार्थ महतो गकायस्यार्थाय हिताय सुखाच देवानां च मनुष्याणां च । परिहास्वन्ते बत मो माधी असुराः कथाः। दिशः १५ काया विवर्धिष्वन । बहुवर्षे सेना के परिनिर्वास्थन्तति । इति हि भियत्रस्त्वर्ण तहतं तद्वयं यावद्भकायिका देवानामादरन्थ एवानेकनिमीद एकनिधयो इधुव्रतो ऽभूत । अद्य माचीस्तथागतेनार्हता सम्यक्शं बुधेन धर्मचक्रप्रवर्तनाय प्रतिष्ठा मिति । । २0 अथ खलु भिषवो धर्मकचिञ्च नामा बोधिवृकदेवता धर्मः कामश्च धर्ममतिश्च धर्मचारी च ते चत्वारो बोधिवृकदेवता 6 ४०२ । ललितविस्तरः । अथागतस्य चरणयोर्विपत्वं यमाहुः । ॐ भगवान्धर्मचकं अवर्तिष्य- तीति ॥ एवमुक्तो भियत्रस्तथागततान्देवतानेतदबोचत् । वाराणस्या- मूपितंने मृगदांवे । ते आतः। परत्तजनकथा भगवन्वारण महानगरी परीत्तद्रुमछद्य मृगदावः । सम्यगि भगवन्महानगर- ५ राणि वचन सङ्गीताति चेमानि सुभिक्षाणि रमणानि - बोर्चाबहुभमनुष्याणि उद्यानवनपर्वतप्रतिमण्डितानि । तेषां भग- वामन्यतमें धर्मचक्र प्रवर्तयतु तथागत इवोचत् । मैव भद्रमुखा। कात् । द् ियज्ञसहस्रकोटिनयुता वे तत्र यष्टा मया १० उ षष्टि बुदसहस्रकोटिनयुता ये । तत्र संपूजिता । राणामुपणामिहानयु वरौ वाराणसी मासत्र देवानाममभिष्टुतो महितो धर्माभिनिवः सदा । बुद्धकोटिसहरु नैकमयति पूर्वं स्मरामी अहं ये तमृिषिशहये बनवरे वतश् चोत्तम । अथ सान्तं चाप्युपसान्तध्यानभिमुखं नित्यं मृगः सेवितं इत्यर्थं घिसाह्यं वर्गवारे माता चकोत्तमें । इति । इति श्रीललितविस्तृरे षणापरिर्वतों नाम पञ्चविंशतितमो वायः ॥ अथ खलु भिद्यवस्तधामतः ऊतक्षयः सर्वबन्धन- कृतकरणाचः २० समुच्छिन्नः सर्वशोकृतो निवीतमलशो जिहतमारप्रधर्धिकः सर्व २६ युवधसंभवानुप्रविष्टः सर्वज्ञः सर्वदश दशबलसमन्वागतचतुर्वेश- रथमानों द्वादशाबेणिषड्वधर्मप्रतिपूर्णाः पखचक्षुसमन्वागत इमाः चरम बुवचच्या सर्वावन्तं लोकमवलोक्यवं चिन्तयति । का अयमहं सर्वप्रथमं धर्मं देवं । कतमः सत्त्वः भुवः स्वकारः सुविनेयः सुबिशपकः सुविशोधको मन्दामदोषमो ऽपचवि- ५ शानो यो अछूतान्धर्मम् परिहीयते । तस्मादहं सर्वप्रथम धर्म देशपेयं । यश्च में धर्म देशितमानीयान्न च मां स विहठयेत् । अथ खलु भिंचवस्तथागतस्तदभन । बद्धक खलु रामपुच शुदः साकारः सुविज्ञाषकः सुविशोधनः मन्दरासमोहों उपरो अकिञ्चनः सो ऽश्रवणाद्धर्मस्य । परिवर्यते । बकक्ष जैवसंज्ञाना-१० संशथतमसवनतायै धर्म देशयति । कुत्रास्रवेतर्हि प्रतिवसतीत्वा- आसीदय सप्ताहालगत इति भवता अपि तागतषु चरणयो पित्वैवमाहुः । एवमेतद्वगवन्नेवमेतत्सुगत । अत्र सप्ताहकालगते बटुको रामपुत्रः । तस्या में भियत एतदभूत् । महानिर्वर्तते रुद्रस्य रामपुत्रस्य ब इममेवं सुधितं धसंसशुदा कालभतः । स १५ चंदविन धसंसशोथदास्नानं चाहं प्रथमं धर्म देशचिषं न य म स हठायिष्यत् । पुनरपि भिचषस्तथागतस्यैतदभूत् । को इन्वः सत्वः शुद्ध सुचिरेयः पूर्ववदाच च धर्मदेशनां विहेडवेदिति - ततो भित्रच तथागतस्तदभवत् । अयं खलप्याराडः कान्तापः शुको बावन्न च २० में धर्मदशनां विद्येदिति ॥ः समन्वहति स्म भिद्यवधानतः कचखातहति। समन्त्रहबासीदथ जीवहाणि कालतस्त ॥ ४०४ ॥ ललितविस्तरः। शुचावासकाचिका अपि च देवता एनमणं तथागतस्वरोचयन्ति स्म । एवमेतद्भगवन्नेवमतसुगत । अब यसै कालगतम्याराडव कालापश्च ५ ततस्तथागतवतदभवत् । महानिर्वर्तते राडस्य कालापस्य । य इममेवं सुप्रति घमंमश्रुत्वा शलगत इति ॥ ५ पुनरपि । कः खस्वन्यः समः शुद्धः भिचबतथागतस्तद लावारो यावन्न च में धर्मदेशश्च विहंठयेदिति । अथ खलु भिद्यवस्तथागतस्तदमबत् । ते खलु पञ्चका भद्र- बर्गायाः गुवा खाकारा सुमित्रापकः सुबिशोधका मन्दरागदो यमो अपजविज्ञानात श्रवणाद्धर्मस्व परिहीयन्ते । तैश्चाहं १० दुष्कचर्चा करतृपस्त्रितो बभूव । ते मा धर्मदाक्षितमाशयति । न च में द विंड्रेडयिष्यन्ति । अथ स्खलु भितथागतस्तदभवत् । चम्वह यवकेभ्यो भद्रः बनायेभ्यः प्रथम धमें देशचेयं ॥ अथ नु भिक्षवथगतस्व पुनरेतदभवत् । कवितेतर्हि पञ्च- १५ का मड्रबर्गाः प्रतिवसन्ति । अष तथागतः सर्वावन्तं लोकं बुवचक्षुषा व्यवस्थाकयन्यधयति च । । अद्राक्षीत्पञ्चकन्भद्रवर्गाथान्वा- राणस्यां विहरत छवियतने मृगदावें । वृष्या च तथागतस्तदभवत् । यन्वहं पञ्चकेभ्वो भद्रवणयेभ्यः सर्वप्रथमं धर्मे देभवेयं तर्हि मम सर्वप्रथम धर्मदशितमज्ञास्वन्ति । तत्बस् हेतोः । चरिताविनो २० (वि ते भिद्यवः सुपरिषष्ठितशुक्लधर्मणो मोक्षमार्गाभिमुखानि- बघाषणताः । । २३॥ में धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४०५ अथ खलु भिषवस्तथागत विमनुविचिन्त्य बोधिसडाडूत्वाय चिसाहस्रमद्वराहख़ कधातुं संप्रस्थानुपूर्वेण मगधेषु चर्या बर काशिषु जनपदेषु चारिक प्रकामत् ! अब गयायां बोधिसडख दान्तरादन्यतम आसीबको इंद्राद्यत्तथागत दूरत एवागच्छन्तं दृष्ट्वा च पुनर्बन तथागतस्तनपजगामोपेत्ये कान्त प्रदान् । एकान्ते स्वितश्च ५ भिवव आजीवकस्तथागतेन साधु विविधा संमोदन कश्च कृत्वा एवमाह । विप्रसन्नानि ते आयुष्मन्गीतम इन्द्रियाणि परिशुद्धः पर्यवदातः पीतनिर्भासश्च ते विबणः। तथापि नाम शरदं काले पाहुरवणं प्रभाखरं पीतनिभासं भवत्ययमेव भवतो मौक्तमस्य परिशुधीद्रियाणि परिश्वं मुखमडल पर्ववदातं । तद्यथापि १० नाम तालफलस्ट पास्त्र समनन्तसूतच्युतस्य बन्धनात्रयः पीतनि भीमो भवति परिशुचः पर्यवदात एवमेव भवतो गौतमस्य परि दानीन्द्रियाणि परिशुद्ध मुखमण्डलं पयंवदतं । तथापि नाम बाणदवगिक उल्कामुखमा दक्षिणकमरपॅण सुपरिकर्म इतः पाण्डुकम्बलोपनिनिो ववाभवति परिशुद्धः पर्यवदातः १५ शीतनिभसो अतीव प्रभाकर एखमेव भवतो गौतमस्य विप्रसङ्गान न्द्रियाणि परिशुद्धस्वरवर्णः पर्यवदातं मुखमण्डलं कामितायुष्य गौतम ब्रह्मचर्यमुच्यते । एवमुक्त भिचवस्तथागतामाजीचकं गTधया प्रत्यभाषत । आचार्यों न हि मे कश्चित्सदृश में न विद्यते । ३२० एक अहमति संबुद्धः शीतीभूतो निराघवः । सो ऽवोचन् । अहं खलु गौतम मात्रा प्रतिनीवि । ४०६ ॥ ललितविस्तरः । तथागतो अवोचत् । अहमेवार लकि भक बहमनुत्तरः। संदेवासुरगन्धर्वं नास्ति मे अतिपुङ्गवः । स वोचत् । जिनं सु मम मात्मनं मतिानसे । ५ तथागतो ऽवोचत् । जिन हि माइशा ज्ञेया ये प्राप्त आव्रवी। जिता मे पाप धर्मात्मोपमाजिनो ह्यहं ॥ सो ऽवोचत् । क्क तह्युष्मन्गौतम गमिष्यसि । तथागतो ऽशोचत् । १ वाराणसीं गमिष्यामि गवा वै काशिनां पुरीं । चन्धभूतस्य लोकस्य कस्यसदृशां अमां । वाराणसीं गमिष्यामि गवा वै काशित पुरी । शब्दहीनस्य लोकस् ताडविच मृतदुन्दुभि ॥ आराखणीं गमिष्यामि गत्वा वै काशिनां पु। १ध धर्मचक्र प्रवर्तिश्च लकामतिवर्तितं । तद्भविष्यसि भौतम इत्युक्त्वा स आजीवको दक्षिणामुखः प्र मन्त जगत धुतरामुखः ग्रामत् । । इति हि किंवतथागतो भयायां सुदर्शनेन नागराजेन नि मन्वित अभूत् । बासेन भक्तेन च । ततस्तचाणतो रोहितवतुमगम- २० तदुबिम्बकल्यं दशमगमत्ततः सारणिपुर ! एषु च सर्वेषु मित्रवतधगतो गृहपतिभिनीतन वासेन चोपनिमन्त्रण अनुपूर्वेण गङ्गाया गयातोपागमत् । २३ । धर्मचक्रवर्तनपरिवर्तन तेन खलु पुनर्भिद्यवः शमयेन गङ्गा सहनद सुपहिपूर्ण समतीर्थका वहति स्म । अध इस भिवस्तथागतो नाविकसमीपमुपागमत्पारसंसर- णाय । स प्राज । प्रवच्छ गौतम तरपण्डं ॥ न मे ऽस्ति मार्ग तरषयमित्यै तथागत विवथ पञ्च तीरात्परं तीरमगमत् ॥ ५ ततः स नाविक दूतोच विप्रतिसार्यभूदेवंविधो दचिणयो मया । न तारित रति । हा कष्टमिति कृत्वा मूर्छितः पृथिव्यां पतितः ॥ सत एनां प्रकृति नाविक राशी बिम्बिसारायाचघमास । यगणः श्यामि मतमन्तरप याच्यमान नास्ति तरपद्धमिका बिहा यस घततरात्परं तीरं अत इति । तच्छुत्वा तदश्रेष्ठ राजा बि- १० बिसरेस सर्वप्रव्रजितानां तरपवमुत्सृष्टमभवत् । इति हि भिक्षमागतो ऽनुपूर्वेण जनपदयों चरन्थेन वा राणसी सहानगरी तेनोपसंक्रामदुपसंयम्य काल्पमेव निवास् पा बच्चीवरमदाय वाराणसीं महानगरीं पिण्डाय प्रविवत् । तस्य पिण्डाय चरित्वा कृतभावः पञ्चपिण्डपात्रप्रतिशतः । येन १५ ऋषिपतनों मृगदावो धेन , पच्चका भद्रवमवासनोपसंमतिः य।। अद्भावः खलु पुनः पथक मद्वगींयास्तथागतं दूरतः एवागच्छन्तं इदा च क्रियाबन्धमकार्यं । एष स आयुष्मन्त अमल गोतम आगच्छति स्म । भीषितिको बाहुलिकः प्रवणविधष्टः । अनेन खल्वपि तथापि तावदूर्बिया डुकरचर्यया न शकित २० किंचिदुत्तरिमनुष्यधर्मेदमार्य शानदसंगविशेषे साक्षात्कर्ता । किं पुनरेतद्भदारिकमाद्वारमाहरसुखलिकायोगमनुयुक्तो विस्रमेयः। ४० खलंग औचितिको बाहुविक नाख केनचितप्रवृत्रन्तम ग प्रख्या तञ्च । न पीवरं प्रतिग्रहीतञ्च नाशन दातव्यं न पानीयं परि भो न पादप्रतिष्ठान खापयिवातिरिक्तान्यासनानि वाचं च संविधानतः । इमान्यायुष्मतमातिरिक्तान्यसनानि स चेदाकादसि ५ निषीदति । आधुस्त्वानयण्डिन्यथिते मधिवासयति स्म । वाचा च न प्रतिपिति स ॥ यथा यथा च भिक्षशशाम वेन यक्षका भद्रवर्णीयातेनोपसंकायति स्म । तथा तथा ते तैः स्ख कस्बुके ष्वासनेषु न रमन्ते स्म । । उदातुकामा अभवन् । अद्यापि नाम पची शकुनिः परगतः स्यात्तस्य च पञ्जरगतस्याध निदधों १९ भवेत् । सो ऽपिसंतप्तस्वरितमूर्धमुत्पतितुकामो भवेतप्रणेतुकामचंघ मेव यथा यथा तथागतः प्रचकानां भद्रवर्गीयाणां सकाशमुपसंका मति स्म । तथा तथा पक्का भद्रवर्णाया स्वकसंकेष्वासनेषु । रमन्ते च । उत्पातुकामाः बभूवतु ॥ तत्तस्मात् । न स काश्चित्सवः निकाय संविते यथागतं दृझा आसनाद् अनुतिष्ठेत् । यथा १ यथा च तथागतः पञ्चकाम्भद्वगथामुपसंक्रामति ) । तथा तथा पवळा भद्भधात चागत श्रियं तेव यसहमाना आसनेभ्यः प्रक म्यमानाः सर्वे क्रियाकार भिक चोत्थाबासनंभः कश्चित्प्रत्युद्भच्छति व ए। कतिपयुज्ञया पापचीवरं प्रतिगृह्नाति स्म । कश्चिदासनमुप-- गमयति न । । वित्पादप्रतिष्ठापनं कयित्पादप्रक्षालनोदकमुपस्या २० पयति स्म । एवं चावोचत । स्वागतं ते आयुष्मनीतम स्वागतं ते आयुष्मन्तम निषीददमासनं प्रधानं ॥ न्यषीदत्खल्वपि भिनव तथागतः अतप्त एवासने पंचकापि भद्रवमयास्ते तथागतेन सार्ध । २३|| । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवतेः । ४०५ विविध संमोदन संरजनों क इवेवान्ते निषेदुः । एते चिषकाच ते पञ्चका भद्रवमयस्तथागतमेतदवचन । विप्रसल्ला नि ते आयुष्मन्तमद्रियाणि परिचायकविवर्ण इति हि सर्वे पूर्ववत् । तदस्ति ते आयुष्मन्नतम कञ्चिदुत्सरिसनुष्यधमीदलमार्च ज्ञानदीनविशेषः साक्षात्कृतः । एवमुक्ते भिक्षवस्तथागतः पञ्चका- ५ भद्रवनयानेवमाह । मा यूयं भिञ्चवस्तथागतमायुष्मद्देन समु दाचरिष्ट । मा च भूद्दीर्घराचसथीय हिताय सुखाय । अमृतं मया भिक्षवः सात्वतो ऽमृतगामी व मार्गः । बुद्ध अहमपि भिक्षवः सर्वज्ञः सर्वदर्शी मतभूतो नात्रवः । वशी सर्वधर्मेषु धर्म मह भिचव देशयिष्याम्याशु गच्छत शृणुत प्रतिपय श्रोतम वद १० धताहमववदाम्यनुशासि यथा मया सम्यगचवदिताद सम्यगनुशिष्टा यूथमणाश्रमाणां चेतोविमुक्तिं प्रशविमुक्तिं च इष्टा एव धर्मसाथ क्रवपसंपबा प्रवेदयिष्यथ वीणा न जातियषितं च ब्रह्मचर्यं कृतं करणीयं नापरमित्यत अन्यद्वयं प्रत्राम इति । ननु च युष्माकं भिचव एतदभूत् । अयं खवायुष्मन्त आगच्छति अमणो गौतमः २५ शथिलितो बाहुलिक प्रहाणविधष्ट इति पूर्ववत् । स चेदाकांक्षसि निषीदति । तेषां च एहि भिक्षवः इत्युक्ते यत्किचित्तीर्षिकालिी तीर्घिकाश्मजः सयों इस तत्वश्वमेवान्तरधात् । त्रिचीवर याच च। प्रादुरभूत्तदनु किमत्र केधाः । तद्यथापि नाम वयंभतोपसंपन्नस्य भि- शरीयोपथः संवृत्तो बभूव च तेष प्रव्रज्याभूत्सैवोपसंपति भावः । २० अथ खलु भित्रिन्तस्वां वेलायां पक्ष का भद्रक्षगया भिक्ष स्तथागत चरणयोर्निपात्ययं देशयन्ति स्म । तथागतस्खतिक म ४१८ ॥ ललितांबिखरः ॥ शातृसंज्ञां प्रियं च प्रसादं च गौरवं चोत्पादयन्ति स्म । गौरवा ताञ्च विचित्रपुष्करिण्यां तथागतम्ब ज्ञानपरिकर्म कुर्वन्ति स्म् । वानप्रत्युत्तणं च मिळवतचामतस्यैतदमवत् । वासिन्घ्खलु पूर्वक वागतरर्हद्भिः सम्यक् कुर्वनिपद्य धर्मचकं प्रवर्तित । यबिंब भिषवः ५ पृथिवीप्रदेशे पूर्व तथागतैरर्दन्निर्धमंचकं प्रवर्तितमभूत् । अथ तद्धि यूथिवीपदं सप्तरत्नमयसासनसहरु प्रादुरभूत् । अथ तधगतः पूर्वकाणां तथागता मरवा खासमानि मदनित्यं सिंह इव निर्भाश्चतुर्च आसने पर्यङ्कमामुष्य निर्धा दति स्म । पचका अपि भिक्षवस्तथागतम पादौ शिरोभिरामित्रन्थ १० तथागतच पुरतो निविदुः । । अथ वा भिलवतां वेलाय ताप आयातप्रभ तथा गतः प्रामुच्चया प्रभयायं त्रिसाहस्रमश्चहस्रलोकधातुमझताव के भासेन तुटो भूत् । तेन चाबभासेन या अपि लोकान्तरिका अधा बघफुटा अन्धकारतसिना नेम चन्द्रसूर्य एवंमहईिकावेवं १५ महानुभावादेवं महेशास्य आभवा आम वगैन व तेजसा तेच नाभितपत गभिविरोधतः । तत्र ये सब उपपन्नते खखक मयि बाज प्रसारितं न पश्नन्ति स्म । तत्रापि तद्धिसमये भवतः उदरावभासस्य मक प्रादुर्भाव अभूत् । ये च तत्र सल्ला उपपन्नास्ते तेनावभासेन परिस्फुटाः समान अन्योन्यं प्रति स्म । २० अन्योऽन्यं संजानते । एवं चाहुः । अन्ये अपि किल मोः सत्ता इहोपपना अन्ये ऽपि किल भोः सत्ता इवोपपन्न इति अयं च चिल्हखमहासाहस्रः लोकधातुः षड्कािरमष्टादशमहानिमित्तमभूत । धन ३६ ॥ धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४२१ अकसत् प्राकमत् संप्राकमत् । आधत् आवेधत् संस्रवेधत् । अतः तत् प्राचलत् संप्राचलत् । अश्वत् प्रधरः संप्रजायत । अरणत प्रारणत् ममारणत् । अगर्जन् प्रागर्जत् संजानीत् । अन्ते अवनमति स । मध्ये इदमति झ । मध्ये अवनमति स्म । अन्ते वनमति ? पूर्वस्यां दिवनमति च । पश्चिमायां दिछन्नमति स्म ।। पश्चिमायां ५ दिवनमति म । पूर्वस्यां दिङ्नमति स्म । दक्षिणां दिशवनः मति झ । उत्तरख दिखनमति स्म । उत्तरस्यां दिवमति स्म । । दक्षिण दियेद्वसति । तबिंब समये हर्षणीयास्तोषगणीयाः प्रमथाः सादनीया अवलोकनीयाः प्रदीय निर्वर्णनीय अनतिवर्णनीया असचनीया । अप्रति ला अनुत्रासकराः शब्दाः १० सूचन च । न च वयचित्समव श्रियं बिठा वा सो देवा भयं वा लभितवं बाभूत । न च भूयः सूर्याचन्द्रमसोनं अवलोकपालानां तस्मिन्क्षणे सभाः प्रजायन्ते आ के सर्वनरक- तिर्यग्योनियमकोपपन्ना सवालखन्चयो विगतदुःखा बभूवन् । सर्वसुखसमर्पिताः। न च कस्यचित्स च राग बाधते स्म । द्वय १५ वा महो वा ईर्या या मासत्रं वा मानो वा यश आ मदो वा क्रोधो वा बापादो वा सरिदाश्च वा । सर्वत्लास्तविणे मंत्रवित्ता हितचित्ताः परयर मातापितृसंशिनो ऽभूवन् । ततश्च प्रमाद्यदिमा आधा निश्चरन्ति स्म । यो ऽस तुषिताशया चुत्वा आक्रान्तु मातृकुचौ हि । २० जातच नुम्विनिखने पति गृहतः शचीपतिना ॥ ४५३ यः सिंहविक्रमगतिः सप्तपदा बिकमी असंमूढः । ब्रह्मस्वरामच गिरं प्रमुमोच अगद्यहं श्रेष्ठः । चतुरो वेपर्धका सत्रजितः सर्वसत्त्वहितहितः । दुष्कतपश्चरित्वा उपागमयेन महिषण्डः । ५ सबलं निहत्य मारं बोधिप्राप्तो हिताय लोकस्य । वाराणसीमुपगतो धर्मचक्र प्रवर्तयिता । सब्राह्मणा सह सुरैरध्यष्टो वर्तयस्व समचक्रे । अधिवासितं च मुनिना के बादण्डमुत्पावा । मो वयं दृडप्रतिचों वाराणसिमुपगतो मृगदावं १० चनं ह्यनुत्तरमसौ अवतंधितात्यद्भुत श्रीमान् ॥ यः श्रोतुकामु धर्म यः कल्पत्रयुतेः समार्जितु जिनेन । शीघ्रमसौ वरमण आगच्छतु धर्मवाच । दुरवाप्य मानुष्धं बुद्धोत्थदः सुडुलभा अदा । बेष्टं च धर्मचव अष्टावणविवर्जन दुरापाः ॥ ६ सर्वे युयोत्पद: बणस्तथा श्रद्धां । प्राप्तव ते इव धर्मश्रवणश्च वरः प्रसादमखिलं विश्वधैवतः । भवति कदाचिदवा यः कल्पनयुतैर्न दूयते धर्मः । संप्राप्तः स च वाय अमदमखिलं विवर्जयतः । भीमादीन्देवगणान्संचोदयती च ब्रह्मपर्यन्तां । १० आयात अखं सर्वे बतयिता नायको मृतचकं । संचोदिताश्च महतां देवघोषेण तत्वणां सर्वं । वक्ता देवसमृद्धि प्राप्ता बुद्ध ने पावें ॥ ७ ॥ २६॥ । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः । ४१३ इति हि भिचव भर्मदववीराणस्यां ऋषिपतने मृगदांचे धर्म- चकमवतंगाधं तथागतम्य महामडलमात्र अधिष्ठितो ऽभूत । चित्रों दरौनीय विपुलो विस्तीर्णः योजनशतान्यायामो विस्तारेण । उपरिष्टाच्च वछत्रध्वजपटाकावितानसमलंकृतं यगणतलसमच्छि- तमभूत् । कामाववरे रूपावचर्व देवपुत्रश्चतुरशीतिसिंहासनशत- ५ सहस्राणि तथागतायोयनाभितान्बभूवन् । इह निषच्य भगवान्धर्म चक्रप्रवर्तयत्रकाकमनुकामुपादाथेति । अथ खलु भिषस्तभिन्समये पूर्वादविश्वपञ्चिमोत्तराभ्यो दिग्भ्य अर्धमधः समन्ताद्दशभ्यो दिग्भ्यो बहवो बोधिसमको पूर्वमपि धानसमन्वागता आगत्य तथागतस्य चरणयोर्निपक्व धर्मचक्रप्रवर्तन १० याषन्ते तं । ये चेह जिसमसाहसे लोकधाती भको वा ब्रह्मा वा लोकपाला वा तदन्वे वा मंशाख्यमहेशस्य देवपुत्रास्ते सपि सर्वे तचागतस्य चरणयों सिरोभिः प्रणिपत्य तथागतमध्वेषते । घर्मचक्रप्रवर्तनाय । प्रवर्तयतु भगवान्धर्मचक्र प्रवर्तयतु मुगतो धर्म च बहुजनहिताय बहुजनसुखाय लोकानुकम्पार्थ महतो जम- ५ यथार्थाय हिताय सुखाय देवानां च मनुष्याणां च । यजख मग बन्धमंचनं प्रवरं महाधर्मखड़ी उपच महाधमंधर्व अपूरच महाः धर्मशब्दं श्रदय महाधमंदुन्दुभि । तत्रेदमुच्यते । २७ बिसहस्र इतो वहुमआभुञ्जर पाल तथा उपगम्य विनस्त्र क्रमभि निपत्य उदाहरिषु । ४१४ ॥ अतिविखरः । अर पूर्वप्रतिज्ञां महामुनि या त्वच वाच कृता अङ बेछु विशिष्ट प्रशाथ करिव दुःखस्य च । वयं धर्षितु मा ससैन्यु हुनेंद्रि क्षिद्विव भुने वरबोधि विबुद्ध मुखाति निपातित गङ्गमाः । ५ अभिप्राय अपूर्ण अंशय यं चिन्तित कल्पता जनत असमीच्न अनायिक वातंय चक्रवरौ ॥ सुगत प्रभाव प्रभासित वेचसहस्रशता बहवः शत खुबसुत उपागत छविबलैः । विविध सुगतस् करित्वा पूर्व महाचियाँ स्तबर्चिसु तक्षमतु भूतगुणेभि अपेषितु कायशिवं । करुणाचल विद्युतप्रश त्रिपशन बाबुसमा अभिगचिंतु कल्पसहरू निमन्त्रितु सर्वजगत । अष्टाङ्गिकमार्गजलधर वर्ष समेहि जगस्य तृषां बद्रियध्यामविमोच चित्रर्थयः श्वशुधनं । १५ बद्धकलायसहच मुशिबितु शून्यवस्थिता सामुदानितु धर्मेषु मैप बाधित सत्रचरी जनता च याञ्चिशतभि उपङत शमः बिनधेश्च प्रमचय चर्तय धर्मचकवर ।। षडि पारमिते चिरराउ विवर्धितु कोथ वया २० असमं तु अचाई प्रतुि सुसंचितु धर्मधनं । प्रज सर्व अगाध दरिद्र अनायिक इष्ट इम विचरं धन सप्त विनायक चक प्रखतेथहो । २६ । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४५ । धनधान् हिरवसुवर्ण तर्घव च वस्त्र शुभा वरपुष्पविलेपन धूपनचूर्ण मुद्दा नरः। अन्तःपुरराय प्रियस त्वक्त महर्षयत जितबोधिगवेषत सातिविबुद्ध प्रवर्तय चक्रवरं । तथ मीचि अखण्हु अक्षु रचितु कल्पशत सद शान्तिसुभावितवीर्य थलीम् उभूषि तव । वरध्यानञ्चभिज्ञ विपक्ष प्रज्ञ उपच मुने परिपूर्णमनोरच निबंर वर्तेथ चतरं १० ॥ अथ खलु भिचबः सहविजेत्याद्धर्मचक्रप्रवत नाम बधि सन महासत्रस्त वेलायां चनं सर्वरत्नप्रत्युनं सर्वरत्रप्रशोभितं १० नानारत्नालंकारधूहविभूति सहस्रारं सहस्ररश्मि सनाभिक सने मिकं सपुष्पदामं संहमत्र किङ्किणीजाल सगन्धहरु सुपूर्णाकु सनन्दिवर्त सस्त्रमिमंतं भाणरजतदिचवस्त्रोपशोभितं हि चपुष्पगन्धमात्रविलेपनानुलिप्तं स्वीकारबरोंयतं तथागताय धर्म चक्र प्रवर्तनाय पूर्वप्रणिधानाभिनिहतं बधसत्त्वार्थविशोधितं तथागत- १५ पूजाई सवंतागतसमन्वातं सर्वसुधाधिष्ठानविलोपित पूर्वकस्तथा। गतिरर्हद्भिः सम्बकां बुदैः प्रद्विषितं प्रवर्तितपूर्व च धर्मचकमुपगमयति स्म । उपमास्व च कृताञ्जलिपुटस्तचमतमाभिर्गाथाभिरभ्यष्ठावोत् । दीपंकरेण यद व्यासतु शुद्धसत्वो युवो भविष्यसि हि त्वं नरसिंदसिंहः । तथि समासि प्रविधी इयमेवरूपा संबोधिप्राप्त अझ धर्म अध्वेषयेवं । २० ४१६ ॥ कलितविस्तरः । न च शक्य सर्वि गणाय अनुप्रवेष्टुं ये आगता दशदिशभिरिहासवाः। अध्यपि शाक्यकुलनन्दन धर्मचक्र अहो. कृताञ्जलिपुटाश्चरणों निपत्य । ५ या बोधिमण्डि महता च सुविंश या वा विचूह, फत सर्व जितात्मभिः । सा सर्व संस्खित वियूड ति धर्मचके परिपूणंकल्प भकमात्र चयं न भवेत् । बिसहसि कोधि गण कुटु देवसंघ: धरणीतली असुरकिन्नरमर्षे । उत्कासशब्दो नपि चूयति तद्युक्तं सर्वि प्रसन्नमनसं जिनमभ्युदयन्। २०॥ इति हि भिवस्तथागतों रात्र्याः प्रथमे यामे तूष्णीभावेना- धिवासयति । राज्य मध्यमे यामे संरञ्जनीयां कथां प्रवर्तयति ५ स । राञ्चः अचिमे यामे पञ्चकान्भद्रचगयानामन्येतद्वचः । द्वाविमौ भिद्यवः प्रव्रजितस्यान्तावकम। यश्च कासेषु कामसुखयिका- योग होन गम्यः पर्यगनिज बलमायो ऽनयोंषसंहिता - चत्व अह्मचर्याय न निविदं न विरागाय न निरोधाय नाभिचाय न संबध न निवणाय संवर्तते । या चेयममध्यमा प्रतिपदाम २० यावकमधातुयोगो दुखो दुर्योपसंहित इष्टधर्मदुखावत्यां च हुविपाकः। एतं च भिक्षवो यावन्तावनुपगम्य मध्यमयैव प्रति पदा तथागत धर्भ दशयति । यदुत सम्यग्दृष्टिः सम्यक् कल्पः २६॥ । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४१७ सम्यग्ज्ञातम्यहमतः सम्यगाजीवः सन्वशवामः सम्यकशूतिः सम्बकसमाधिरिति । चत्वारोमानि भिवय आधसत्वानि । कत मानि चत्वारि । सुखं दुःखसमुदयो दुःखनिरोधो दुःखनिरोध गमिनी प्रतिपत् । तत्र अतम। - जातिरपि दुःखं जरापि दुःखं व्याधिरपि दुःखं मरणमपि अप्रियसंप्रयोगो ऽपि प्रियविप्र- ५ योगो ऽपि दुःखं । यदपि च्छन्पर्येषमाणो न लभते तदपि दुःखं । संक्षेपतः पचोपादानकन्धा दुःखमिदमुच्यते दुःखं । तत्र कतमो न चेयं कृष्ण पौनर्भाविकी नन्दरागसइगता तत्र तचाभिनन्दिन्यायमुच्यते दुःखसमुदयः । तत्र कतमो दुखनिरोधः। य इस्थ एव तृष्णाचाः पुनर्भविता नन्दरागसहगतायास्तत्र तत्रा-१० भिनन्दिया जालिकाया निवर्तिकाया अपो विराग निरोध इयं दुःखनिरोधः । तत्र कतमा दुःखनिरोधगामिनी प्रतिपत । एष । एवषीष्टाङ्गमार्गः । तद्यथः । सम्यग्दृष्टिर्यावत्सम्यक्समाधिरिति । इदमुच्यतें दुखनिरोधगमिनी प्रतिपदार्थसत्वमिति । इमानि भि अबद्धाथीर्थसत्वानि ॥ इति दुःखमिति से भिचयः पूर्वमनृतेयु ५ धर्मेषु योनिसों सनराइजीबाराचानमुत्पन्नं चऽयत्पनं वि बोत्पन्ना भूरिरुपाः मधोत्पन्ना प्रोत्समा आनकः प्राहुर्त्ततः । अयं इखसमुदय रति में भिनवः पूर्वमधृतेषु धर्मेषु योनिस मनसिङ्गकारान्नानमुत्पन्नं उत्पन्न विवोत्पन्ना भूरि पन मेधत्पन्न प्रोत्पन्ना आसोवाः प्रादुर्भूतः । अयं दुखनिरोध २० इति में मित्रवः सर्वे पूर्वबाधदायकः प्रादुर्भूतः । रणे दुखशिरोध गामिनी प्रतिपदिति से भिक्षवः पूर्ववदैव येणे याबदालोकः ४८ । ललितविस्तरः । प्रादुर्द्धतः । खल्विदं दुख परिमेयमिति मे भिक्षवः पूर्ववदेव प्रियालं यावदालोकः प्रादुर्भूतः । स खल्वयं दुखसमुदयः महातञ्च इति में भिद्यवः पूर्वमद्भुतेषु धर्मेषु सर्वे यावदालोक इति । स स्वयं दुःखनिरोधः साक्षात्कर्तव्य इति में भिद्यवः पूर्ववदावदाञ्चोक ५ इति । सा स्वियं दुःखनिरोधगामिनं । प्रतिपन्नावधितयेति पूर्व बवदालोक इति । तस्खल्विदं दुःखं परिज्ञातमिति में भिक्षवः पूर्वमङतेषु ति पेयी । स खल्वयं दुखसमुदयः प्रहण इति में मित्रवः पूर्वमङ्गतेति पालं । स न्वयं दुःखनिरोधः साक्षात्कात रति में मित्रवः पूर्वमद्युतेति पेयी । सा खल्वियं दुःखनिरोधगा १० मिनी प्रतिपावितेति मे भिघवः पूर्वमद्भुतेषु धर्मेषु योनिस मनसिराइडलीवराशगमुत्पन्न चचुत्पन्न सूरिकत्पन्न विचा पहा मधोत्पन्ना प्रचोत्पन्ना आनकः प्रादुर्भूतः । इति हि भिञ्चषो यावदैव में एषु चतुष्वायंसत्वेषु योनियो मनसि कुवंतो एवं चिपरिवर्ते द्वादशाक्षरं ज्ञानदर्शनमुत्पवते न । १५ तावदहं भिक्वो ऽनुत्तरां सम्यकं नोधिमभिसंबुद्धो ऽस्मि इति प्रति वसिषं । न च में ज्ञानदर्शनमुत्पवते । यतश्च में मिजब एषु चतुर्थसचेदेष चिपरिक्तं दशाकारं आगदर्शनमुत्पनं । चकोप्घा च में चैतविमुक्तिः प्रविमुकिच साचात्कृता । ततो ऽहं भिवयो ऽनुत्तरा सम्यक्ते चोधिमभिसंबुबो ऽस्मि इति प्रतिज्ञासिषं । ज्ञान २० दर्शन में उदपादि बणा में जाति कथितं ब्रह्मचर्यं कर्तुं करणीयं नापरकाद्वयं प्रजानामि । । तत्रेदमुच्यते । २६ ॥ घमंचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४१९ वाचाय ब्रह्मरुत किन्नरणबिताय अंशः सहस्रनयुतेभि समुङ्गव । बहुकल्पकोटि सद सुवसुभाविताच कौडिन्यमालपति शाक्यमुनि स्वयंभूः । चचुरनित्यमध्रुव तत्र श्रोतघ्राणं जिह्वा पि काय मत इ अनाम अपि रिक्तस्वभाव ) शून्या। बड़ासमाव तृणकुड् इव निरीहा भवाय अम न न न च जीवमस्ति ॥ हेतु प्रतीच हम समुत सर्वधर्मा अत्यन्तदृष्टिविगता ग्रगणप्रकाश । न च कारको ऽसि तब नैव च वेदको अस्ति न च कर्म पश्यति इत अशुभं शुभं वा । । कन्प्रतीत्य समुदेति हि दुःखमेवं संभति तृणसलिलेन विवर्धमाना । मार्गेण धर्मसमताप विपश्यमाना जयन्तचीणधथ धर्मतया निरुद्धः ५ संकल्यंकल्यजनितेन अयोनिसे भवते अविव नधि संभड़कों अस्य कश्चि । संस्कारहेतु ददते न च संक्रमो अस्ति विज्ञानमुद्भवति संक्रमण अतीव । विज्ञान नाम तत्र च रूप समुत्थिताति भासे च कपि समुंदति षडिन्द्रियाणि । ४२७ की ललितविसरः ॥ षड्द्रियैर्निपतितों इति स्पर्श उक्तः स्वर्भान तिस्र अनुवर्तति वदना च ॥ यत्किंचि वेदयितु सर्व सतृष्ण उक्त तृष्णात सर्व उपजावति दुःखस्कन्ध । ५ उपादानतो भवति सर्वं भवप्रवृत्तिः भवप्रत्यया च समुदेति हि जातिरत्र। आतीनिदान बरब्याधिदुखानि भोति उपपति जैक विविधा भवपअनशि। एवमेव सर्वं इति प्रत्ययतो बगल १० न च आमपुङ्गज़ न संक्रमतो ऽस्ति कश्चि। यभिन्न कल्यु न विकल्पु योनिमाडः यावनिलो भवति । तत्र विय काचि । विनिरोध भवतीह अधिवक्ताओं सर्वे भवाझ ञ्चथवण वद्य निश्चया । १५ एवमेण प्रत्ययत बुङ तथागतिन तेन स्वयंभु स्वकमामनु चाकरोति । न स्कन्ध आयतन धातु दमि बुर्च नान्यच दैवगमाद्बतीह शुद्धः । भूमिर्न चात्र परतधिक निस्सृतानां २० शून्या पत्रादि इह ईदृशः घर्मयोगे । वे पूर्व इचरिता सुविशुद्धसज्वाः ते शक्नुवन्ति रुमि धर्म विजाननाय ॥ ७ ॥ न धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४२१ एवं हि लादकर धर्मचक्र प्रवर्तते । कौण्डिन्येन च आशात जिवंत रतनचयः । बुधो धअंड संघश्च हवेतद्रतनचयं । परस्परगतः शब्द याबद्दपुरालयं वर्तित बिरजं च लोकनाचे ताधिना। उत्पल रतन जीणि लोके परमदुर्लसा। कौण्डिन्यं प्रथमं कृत्वा पञ्चधव भिद्यवः । षष्ठीनां देवकोटीनां धर्मचक्षुर्विशोभितं । अन्य मतका रूपधातुकदेवताः। तेषां विशोधितं च धर्मचक्र प्रवर्तते । चतुरशीतिसहस्राणि मनुस्खाय समागतात तेषां विशोधितं चुच मुझ सवेंभि दुर्गतो १० ॥ 3b दशदिशतु अनन्त सुवसरो गछि तानि च कत मधुर आगोश संयूयंते चान्तरे शुभ । एष दशवसेन शक्यर्षिणा धर्मचोत्तमं कृषिपतनमुपैव वाराणसी वर्तितो गत्वा । दशदिशतत्र केच बुधशन सर्वि तुझीभूताः शेष मुनिनवे उपायकाः सविं पाशी सिनां । किमिति दबल्लेभि धमकघ छिन्न उत्वा तं साधु भणत प्राप्त वि . कारण तूष्णीभावेन खिताः । २० पूर्वभवतेभि बचावल बोधि समुदाभित्र बहूय शतसहस्र यथासुखा बोधिसत्वा कृताः । ५२२ । जितविसरः ॥ तेन हितकरेण उत्तमतां प्राप्त बोधिः शिव चक चिपरिवर्त प्रावर्तिता तेन तूष्णीभूताः । बसु बचन बृशित्व तेषां मुनीसवकोच्यः शता सेतुबलजनित्र संमस्खिता अग्रबोधिं शिवां । ! वयमपि अनुशिषि तखा मुने वीर्यश्वमङ्गतं चित्र भवेम लोकि लोकोत्तमा धर्मचक्षुर्ददाः ॥ इति ॥ अथ खलु मैत्रेयो बोधिसत्व महत्त्व भगवन्तमेतद्वचत। इमे भगवन्ददिर्लकधातुसंनिपतिता बोधिसत्वा महास वा भग वतः सकासाद्धर्मचक्रप्रवर्तविकुर्वणस्य अवंशं श्रोतुकामास्तत्साधु भग १० खान्देशयतु तच्चगतों ईसवसं ब्रुवः कियद्वयं तथागतेन अर्म चकं भवति । भगवानाह । अपरं मैजिय धर्मचक्र याजुष लब्धित्वात् । दुई तची इचविगतत्वात । दुरनुबौ तथा मनसारामनामिकारत्वात् । दुर्विज्ञान तशी आनविज्ञानसम- बहुत्वात् । अनाविलं तच्च अनावरणविमोचप्रतिलब्धत्वात् । १५ शुष्क तथा के अनुपमपन्यासविगतत्वात् । सारं तच्च वक्षोपमान प्रतिवद्धत्वात् । अभेद्य तच्च पूर्वतसंभवत्वात आप्रपञ्च तच्च सबीरपवोपारभविगतत्वात् । कोप्यं तची आखनिष्ठत्वात् । सर्व अनुगतं तची आकाशसदृशत्वात् । तत्खलु पुनर्नश्च धर्मदत्र सर्वे धर्ममहतिस्सभवंसंदर्भातविमवाचक अनुत्पादनिरोधाभवचक अना- २० लयच अल्पविकल्दधर्ममथविस्तीरणचकं शून्यताच के अनिमित्त चकं अप्र निहितचकं अभिसंस्कारची विवेकच बिरामचकं वि । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४२३ रोधची तागतानुवोधचकं धर्मधात्वसंमदसी । भूतकोविको पनचक्क असज्ञानावरचनं अतीत्याबताभयान्तदृष्टिसमतिक्रमणाची अनन्तमध्वधर्मधात्वविलोपनचकं चाभोगबुवापतिप्रयच्धचनं उप वृक्वभिनिर्युक्तिचकं अत्यन्तानुपलब्धिचनं शयूहाजिबृहचकं अन- भियचकं प्रकृतियथावचनं एकविषयसर्वधर्मसमतावतारचकं च- ५ शसविनयधिष्ठानप्रद्युदावर्वचनं अद्यसमारोपपरमार्थनयप्रवेश- चम धर्मधातुसमवसरणचकं । अप्रमेयं तच्च । सर्वप्रमाणतिका- हमसंय तद्वनं । सर्वसापगतमचिन तली चित्रपञ्चसप्तति क्रान्तसतुर्व तक्षकं । तुलापगतमनभिलाषं तच्च । सर्वतघोषवाक्पः शीतं प्रमाण अनुपममुपमापमतमाकाशसमसदृशमनुध्दमश- १० छतं अतीत्यवताराविडभान्तमन्वपसमं तवं तथावितानवधान- न्ययीभाव सर्वसंमतरचणां निग्रहो माराणां पायीर्घिकानां समतिामण संसारविषयादवतारणं युवविषये परिज्ञानमार्यपुत्र करबुद्धे प्रत्येकबुदैः परिगृहीतं बोधिसमै तं सर्वबुधरसंभिन्न सवन धनतेरेवंरूपं मैत्रेय तथागतेन धर्मचक्र प्रवर्तत । चस्व प्र- १५ वर्तनात्तथागत इत्युच्यते । सम्पीड्य इत्युच्यंते व स्वयंभूरिचुच्यते । धर्मस्वामचुच्यते । नायक इत्युच्यते । विनायक इयुच्यते । परि- जाधक इत्युच्चते । सार्थवाह इत्युच्यंते । सर्वधर्मबनवतरुच्यते धश्वर इत्युच्यते । धर्मचकमवतत्युच्यते । धर्मदानपतिरित्युच्यते । यजस्वामीत्युच्यते । सुयष्ठयज्ञ इत्युच्यते । सिदिमत इत्युच्यते । २० पूर्वाभिप्राय इत्युच्यते । देशिक इत्युच्यते । आश्वासक इक्षुच्यते । मकर इत्युच्यते । शूर इत्युच्यते । रणबह इत्युच्यते । विजितसंचाम ४३४ इक्षुच्यते । अतिचमपटाक इत्युच्यते । आलोककर इर्धते । प्रभंकर इत्युच्यते । तमोनुद इत्युच्यते । उकाधारीकुच्यते । महा देवराज इत्युच्यते भूतचिकित्सा इत्युच्यते । महाशबहती इ च्यते । वितिमिरगदर्शन ट्युच्यते । समताँबुच्यते । समन्तं कित हते । समन्तपरिच्यते । समन्तप्रभः युच्यते । समतलोंक इत्युच्यते । समन्तम् इत्युच्यते । ससन्ताप्रमार है - कयत। समन्तवद् इच्छते । समन्यासादिक उच्यते । अप्रति शनयुनिटी इत्युच्यते ॥ धरणीसम इत्युच्यते अनुन्नतावनत- त्वात् । मैलेन्द्रसम इत्युच्यंते चमकम्यत्वात् । सर्वतकरित्युच्यते १० सर्वलोकगुणसमन्वगतत्वात् । अनवलोकितमूर्ष इत्युच्यते सर्वलोका शुद्गतत्वात् । समुद्रस्य इत्युच्यते गरडुगालात् धर्मः रखकर इत्युच्यते सर्वबोधिपाधिधर्मरत्नमतिपूर्णवात् । वायुसम इत्युच्यते अनिकतत्वात् । असइबुद्धिरित्युच्यते असावडामुक्तचित्तः स्यात् । यत्रैवर्तिकधर्म इत्युच्यते सर्वधर्मनिधिकब्रगात् । तैजसम १५ इत्युच्यते दुरासदस्वंमननाप्रहीणसर्वशदतम छुपानत्वात् । अप्सम इत्युच्यते थगविणसंकल्यनिर्माणकायचित्तवाहिताषत । प्रकाश सम इत्युच्यते असङ्गश्चानविषयानन्तम धर्मधातुगोचरशनाभि प्राप्तवान् । अनावरणज्ञानविमोक्षविदारीक्षुच्यते नाजावरणीयधर्म सुमाली । सर्वधर्मधातुप्रसृताय इत्युच्यते जनासमवायः र समतिकतत्वात् । उत्तमसवः इत्युच्यते सर्वलोकविषयासकष्टत्वात् । चङ्गसन इयुष्यते । प्रमाणकिरिद्वर्धते । लोकोत्तरधर्मदेशिक इत्युच्यते । लोकाचार्य इत्युच्यते । लोकवैद्य इत्युच्यते । गोधुव्रत । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४२५ इत्युञ्जते । लोकधर्मानुपलिप्त इत्युच्यते । लोकनायं इत्युच्यते । लोकः येष्ठ इत्युच्यते । तत्रेष्ठ इत्युच्यते । लोकेश्वर इत्युच्यते । लोकहित इत्युच्यते । लोकपरायणा इत्युच्यते । लोकपारंगत इत्युच्यते । लोक प्रदीप इत्ते । लोकोत्तर इत्युच्यते । लोकगुरुरित्युच्यते । जयाचें कर इत्युच्यते । लोकानुवर्तक इत्युच्यते । लोकविदिल्लुच्यते । लोका - १ धिपतेयप्राप्त इच्छतेि ॥ महदक्षिणीय इत्युच्यत इयुच्यते । । पछाडी महापुण्यक्षेत्र इत्युच्येते । महासत्व इत्युच्यते । असल इवुद्यते बरस इयुच्यते । प्रवरसव इत्युच्यते । उत्तमसन इत्युच्यते । अनुत्तरसव इत्युच्यते । अस्रमसव इत्युच्यते । असदृशसल हयुद्यते । सततसमाहित इत्युच्यते सर्वधर्मसमताविहारीलुच्यते । मार्गमाप्त १ इत्युच्यते । मार्गदर्शक इत्युञ्जते । मार्गदे कि इत्युच्यते । सुप्रतिष्ठित- मार्म रचुच्यते । भारविषयसमतिक्रान्त इत्युच्यते । मारमण्डलविध्वंस कर इत्युच्यते । अजरामरशीतभाव इत्युच्यते । विशततमोऽन्धकार मुच्यते । विगतकरटक युच्यते । विगतकाळ इत्युच्यते । विमतश रखुच्र्धते । विनीतसंशय इत्युच्यते । विमतिसमुटित इत्युच्यते । १५ विरक्त इच्छते । विमुक्त इत्युच्यते । विशुद्ध बुधते । विगतराग इत्युच्यते । विगतदोष इत्युच्यते । विगतमोह इत्युच्यते । चीनव इत्युच्यते । निलेश इत्युच्यते । वशीभूत इत्युच्यते । अविमुक्तचित्त इत्युच्यते । सुविमुक्मज्ञ इत्युच्यते ( आजानेय इत्युच्यते । महानाग इत्युच्यते । कृतकत्व इक्षुद्यते । ॐ तकरणो युयुते । अपबतभार २० इत्युच्यते । अनुप्राप्तखर्च हर्बते । परिक्षीणभवसंयबन चुञ्चते । समताज्ञानविमुक्त इत्युच्यते । सर्वतोशिपरमपारमितामाप्त होचुः । 27 के स ४२३ ॥ लितविचारः च्यते । दानपारग इत्युच्यते । तासुत इत्युच्यते । शक्तिरन इत्युच्यते । वीर्ययुञ्जत इत्युच्यते । धामभिज्ञमाप्त इत्युच्यते । प्रज्ञा पारंगत इत्युच्यते । विश्वप्रणिधान् इत्युच्चते । महामैवविहारीत्युच्यते । महाफलबिहारीख़ुच्यते । महमुदिताविहारीत्युच्यते । महापवा ५ विहारीत्युच्यते । स्वसंग्रहप्रयुक इत्युच्यते । अनावरणप्रतिसंवितप्राप्त । इक्षुच्यते । प्रतिभरणभूत इत्युच्यते । अमुष्य इत्युच्चते । महाचनीय यते । युतिमतिमतिचुद्धिसंपन्न इत्युच्यते । पूवपस्थानसम्मण कविपदिन्द्रियबोधङ्गसमर्थविदर्भनालप्राप्त इत्युच्यते । उत्तीर्ण संसारार्णव इत्युच्यते । पारण इच्छते । स्वगत इत्युच्यते । बिमप्राप्त २० इत्युच्यते । अमर्षप्रा इत्युच्यते । मर्दिनकेशकटव इत्युच्यते । पुरुष इत्युच्यते । मखपुरुष इत्युच्यंते । पुष्प सिंह इत्युच्यते । विगतभयलोम इर्षण इत्युच्यते । नाग इत्युच्यते । निर्मल इत्युच्यते । त्रिममप्रतीय इत्युच्यते । वेदक इत्युच्यते । विश्वास धुच्यते । चतुरोषोत्तीर्ण इत्युच्यते । पारग इत्युच्यते । अत्रिय इत्युच्यते । ब्राह्मण इत्युच्यते । १५ श्रमपधारयुच्यते । वाहिषारधर्म इत्युच्यते । भिक्षुरित्युच्यते । भिन्नविव्याजकोश इत्युच्यते । श्रमण इत्युच्यते । अर्थसङ्कषधसमति कान्त इत्युच्यते। श्रोत्रिय इत्युच्यते । भि-सूतकेश इत्युच्यते । बलवा नियुच्यति । दशबलधारीत्युच्यते। भगवानिलुबते । भाबितकाय रख- च्यते । राजातिरात्र इत्युच्यते । धर्मराज इत्युच्यते । वरप्रवरधर्म २० चाप्रवर्धनुशासक इत्युच्यते । अकधर्मदशक इत्युच्यते । सर्वत्र नाभिषिक्त इत्युच्यते । अयमश्वमविमलविभक्तपट्टाबढ इत्युच्यते । सप्तबोधद्रबसमन्वागत इत्युच्यते । सर्वधर्मविशेषनाग इवुच्यते । ३| । धर्मचक्रवर्तनपरिवर्तः ॥ ४२७ सबर्याचमात्यवकलितमुखमण्डप इयुच्यते । बोधिसत्लसह- सत्वपुलपरिवार इत्युच्यते । सुविनीतविनय इत्युच्यते । सुव्यक्तयः धिसत्व इत्युच्यते । वैश्रवणसदृश इत्युच्यते । सप्तार्यधनविभावित कोश इत्युच्यते । त्याग इत्युच्यते । सर्वसुखसंपतिसमन्वागत इच च्यते । सर्वाभिप्रायदाते युच्चते । सर्वलोकहितसुखानुपालक इत्युच्यते । ५ इसम इषुधते । चाभवलयधावुच्यते । समनेच इखर्जते । सर्वधर्मनावस्थानदर्शवुिच्यते । समानविकुर्वाण इत्युच्यते । वि पुवधर्मनाटकदर्शनप्रविष्ट इक्षुच्यते । चन्द्रसम इत्युच्यंते । सर्वबाद् तृनदर्शन इञ्च्यते । समन्तविपुलविशुद्धम” इत्युच्यते । प्रीतिमामय वरप्रभ इत्युच्यते । सर्वाभिमुखदर्शनाभासः इचुच्चते । सर्वजण- १० चित्ताशयभावनप्रतिभासनाश इक्षुच्यते । समूह इयुञ्जते । शैक्ष बज्योतिर्मश्चरिवार इत्युच्यते । आदिगड व सम इत्युच्यते । वि धुतमन्वयार इष्यते । सङ्केतुराक्ष इथुङ्ते । अप्रमाणानन्त- रश्मिरिचच्चतेि । महावभाससंदर्शक इत्युच्यते । सर्वप्रश्नव्याकरणनिर्दे भासंमूढ इत्युच्यते । महाविद्यान्धारविध्वंसनवर इत्युच्यते । महाश-१५ नायकविलोकितबुविनिविज्ञानय इत्युच्यते । महाभैरपाकरुणा सर्व जगासमरश्मिममुतप्रमाण विषय चुच्चते । अज्ञापारमितामक्षीरङ्गरा सददुर्निरीबमण्डल इत्युच्यते । अझसम इत्युच्यते । अशातर्यापश्च इक्षुच्यते । संवैधंपञ्चचर्यविषसमन्वागत इत्युच्यते । परमरूपधाः युच्यते । असेचमकदर्शन इत्युच्छते । शतेद्रिय इत्युच्यते । शान्तमानस २० इल अते । समयसंभारपरिपूर्ण इत्युच्यते । उत्तमसमथप्राप्त इत्यु च्यते । परमदमयमद्यप्राप्त इवुच्यंतें । शमयविदर्शनापूिर्णसंभार । ललितविस्तरः । इत्युच्यंते । गुप्तो जितेन्द्रियो बम इव सुदान्तो इदं इवाच्यो धनाधि लो विप्रसन्न मुच्यते । सर्वकेशबासनाचरणसुहीण इत्युच्यते । द्वा त्रिंशमवपुषलक्षणसमन्वागत इत्युच्यते । परमपुरुष इत्युच्यंते । अभ वयजनपरिवारविचित्ररचितवान् इत्युच्यते । पुरुषांभ दर्जते । ५ दशमसमन्वागत इत्युच्यते । चतुर्वशरश्वसाप्तात्तरपुरुषदग्न्यसारथि रिष्यते । शाम्युच्यते । अष्टादशवधिकमुद्यधर्मपरिपूर्ण इयुच्यते । अनिन्दितकायानसमीत इत्युच्यते । सर्वकावरोपेतसुपरिशों धित शानदगमण्डलझान्यताविश्वयुच्यते । प्रतीत्यसमुत्पादसम नाभिसंबोधादानिमित्तबिहारीयुच्यते । परमार्थसत्यनप्रतिवेधाद्म- १० णिहितविरोधुच्यते । सर्वत्रस्थानाजिप्तलादनभिसंतारगोचर इत्यु च्यते । सर्वसंस्कारप्रतिप्रश्रब्धवाछूतत्रादीवुच्चते । भूतकाव्यविचि तज्ञानविषयत्वादवितथमन्यथावादीयुच्यन्ते । तथताधर्मधात्वाकाशक क्षणालवणविषयत्वादवधर्मसुप्रतिलभ्य इञ्चते । मावामरीचिस्व मोदकचन्द्रतिश्रुत्वाप्रतिभासमभतासर्वधर्मविहरिसादसौघदर्शनश्रवण १५ उच्यते । परिनिर्वाण हेतुबनकत्वादमोघपदविक्रमीलुच्यते । सलखि नयपराक्रमविशालस्वादुविन्नपरिखेद इत्युच्यते । अविद्याभवतृष्या- समुच्चािपितसंक्रम ते । नयणिकतिपर्देशकक्षाहि- जितभारमार्थिक ल्लुच्यते । सर्वसारनियमंचयननुलिप्तवाडू रामपञ्च इच्छते । आमधातुसमतिकान्तपातितमानधन २० इत्युच्यते । प्रधातुसमतिकतत्वादुतिमन्ना इल्लुच्यते । आरूः धातुसमतिकान्तवात्सर्वलोकविश्वयसमन्ति इत्युच्यते । धर्मआय- शरीरत्वाअइख़्स इक्षुच्यते । अत्रतारनामसंकुसुमितविसुः २६॥

1. धर्मचक्रवर्तनपरिवर्त ॥

४२० तिलमुसंपन्नडुडुम्बरपुष्पसदृश इचुयते । दुवमप्रादुर्भवदर्शनत्वा चिन्तामविरलसणिराचसम इत्युच्यते । यथानयनिवीणाभिप्राथसुप्त तिपूरणत्वात्सुप्रतिष्ठितपाद इत्युच्यते । दीर्घरचं त्यागशीलतपोव्रत ब्रह्मचर्यचूहसमादनाचलाएकम्पश्चाद्विचिचखलिकनन्द्यावर्तसहस्रार्च काङ्कितपादतल इत्युच्यते । दीर्घराचं मातापितृश्रमणब्राङ्गणगुद- ५ विथधार्मिकरशापरिपालनतया शरणागतानां चापरित्यागत्वादा यतपाधिरित्युच्यते । दीर्घराज प्राणातिपातोपरतवाईची सीख च्यंते । दीर्धरात्रे प्राणातिपातवैरमनुपरसमसमादायलनबहुजन- वातेत्युच्यते । दीर्घरान् प्राणातिपातवैरमस्वंगुणसंप्रकाशतत्वान्मुहु- तरुणइ स्वपादः इत्युच्यते । दीर्धरात्रे मातापितृभ्रमणमालागुरुदखि १० शयिोपस्खनपरिचर्यानुलेपनसर्पिर्तलाभ्यङ्खहस्तशरीरपरिकरीप रिखेदलालालाङ्गलीहस्तपाद इत्युच्यते । दीर्घराचे दालप्रियवय ताकियासमानार्षतासंयइवावेन सनसंग्रहाशयसुशिषितत्वादु- छपाद इष्यते । दीर्घराजमुत्तरोत्तरिविशिष्टतर कुशलमूत्राध्या लखनयादूर्धाङ्गदक्षिणावर्तरोमकूप इत्युच्यते । दीघ्ररात्रं मातापितुत्र १५ मगब्रालणगुचदक्षिणंयतवागतचेषप्रदक्षिणीकरणधर्मश्रवणचिबीकार रोमहर्षणयरस संक्षीणधर्मदेशनासयोगत्वाद्यवाद इत्युच्यते । दीर्घ रात्रं सत्कृत्वधर्मश्रवणबहवधारणवाचनविज्ञापनार्थपदसिध्यनिर- णकौशलेन जराव्याधिमरणाभिमुखानां च ससानां शरणगमनानु प्रदानकृत्यधर्मदशनापरिभवबुबाकोशोपगतवस्तिर् इत्युच्यते । २० दीख़राब बमणत्राङ्गणानां तदन्ये च ब्रह्मचारिणां ब्रह्मचयज्ञ घइसर्वपरिस्तारानुप्रदानप्रवप्रदानपरदागमनब्रह्मचर्यंगुणवर्णसंस्रकाशगङ्गायबप्वानुपावनदृढसमादानत्वात्प्रलम्बबाहुरित्युच्यते । दी धंराचं ह्यसंयतपादसंयतसत्वात्रिंठनप्रयोगमैचकायकर्मवादसंमन स्कर्मसमन्वागतसाम्योधपरिमण्डल इत्युच्यते । दीर्घरत्र भोजन मात्रंशता अल्पाहारतदारसंघमम्लानमैषम्यनुपदीनजनापतिभ ५ बागघनवमर्दनतथागतचेयविशेषप्रतिसंतारण पततिष्ठापनाइ यार्दितंभाच्या सर्वेभ्यो ऽभयप्रदानत्वावृतयणसूझकविरिष्ठ दघेराव मातापितृन्थमवत्राङ्गणगुहपिणीयानां नानुलेपनसांप्री तेिऽणोदमुष्णशीतोद्धातपडतुसुखपरिभागानुप्रदा नमुखतवत्वसंस्पर्शसुकुमारबस्वतीचयवासनानुप्रदानतश्चमतदा १० शतेषसेकसूमपट्टपटाकावु मदानत्वात्सुवर्णछविरित्युच्यते । दो ख़राब सर्वसत्वाप्रतिघातर्मबनायमचान्तिसौरवेयरसवसमादा- पनावैरपादगुणवर्णसंप्रकाशनतया तथागतचतवागतमतिमान च सुवर्णखचक्षुवर्णपुमसुवर्णचूर्णभिकिरणसुवर्णवर्णपट्टपटाया- रसुवर्णभाजनस्वयंवस्त्रागुदानवदेकैकगिलितरोमकूप इलुच्यते । १५ दीधरत्र पहितोपसंक्रमणीकुशलाकुशपरिपृच्छनसावधानवर्चसं ब्याज्यहोमसध्धप्रणतधर्मपरिपूर्वमीमांसनपरितुकसंमोहता गतौलकीटलूतालबाजलियानिसमागतृणसर्परासमुचरणसंप्रयोग आत्मनोद इत्युच्यते । दीर्धरात्रे मातापितृभ्वहस्त्रधपूछमत्राणः आपणपकादिव उपागते सत्कृष्ट यथाभिमायमपानासनव २० खापत्रयप्रदीपकमितविकपरिसंप्रदानकूपपुकारिणशीतजलप पूर्वमहावनोपभोगप्रदानत्वात्सिंहपूवर्धय इत्युच्यते । दीर्थरावं मातापितृमणलक्षणशुचदचित्रावगमनप्रशंसाभिसादनभयपद २६ । धर्मचक्रप्रवर्तनपबितेः । ५३१ नदुर्बलापरिभवशरणागतापरित्यागदृढसमादानानुत्सर्गवाचितान्तरम् इत्युच्यते । दीर्घराब स्वदोषपरितुलमप्रणतिपरछिद्रादीषदांगवि वादसूलपरभेदकरमन्त्रपरिवर्जनसुप्रतिनिस्सगंम वारयितवाक्कथान्त वात्सुसंवृद्धस्कन्ध इक्षुच्यते । दीर्धरात्रे मातापितृश्रमात्राश्रयगुरुदचि- यानां प्रत्युत्थानप्रद्युम्नमन्नभिवादशकमान t च सर्वास्ववैशारथेन ५ विषादमसवनिग्रहस्तधर्मविनयानुसनसम्प्रवृत्तराजासावसस्य प्रवृत्तकुशलधर्मपथप्रतिष्ठापनमभाबलतथागतशासनपरिग्रहसंधारण- सर्वकुशचवीसमादापनपूर्वगमत्वात्सिंहनुरित्युच्यते । दीर्घराचं सर्व वसुरियामयाभिप्रायाचनप्रियाभिधानमुपसंक्रान्तानां चावि मानमजिह्मकरणविचेषं सर्वेषां यथाभिप्रायपरिपूरयदानपरित्याग- १० चूहस्रमादानात्सर्गाचारिंशत्समदन्त इत्युच्यते । दर्धरात्र पि. शुनवचनपरिवर्जनभेदमन्त्रग्रहणसंधिसमवरोधनसमा चैदाचि तेन पिशुनवचनविगर्हणसंधिसामगुणवर्णप्रकाशनम्नयोगत्वात्सुषु दन्त इत्युच्यते । दीर्घत्वं कृपापबपरिववंशशुपयक्कृशखोपचय- कर्मकृष्णविपाकपरिवर्जनशुल्कमंशुकविपाकसंवर्तामक्षीरभोजन- १५ वस्त्रप्रदानतथागतदीयेषु सुधाकृतकबीरमिश्रसंप्रदानसुमणवार्षिकीधा- संस्कारिकालागुरुपुष्पदामशुकवर्धकुसुमानुप्रदानत्वादविरदन्त इवुः च्यते । दीर्घररात्र शोचधनविवर्मनानन्दकरणमनुरवणानन्द करणवागुदीरणापरस्खलितापरछिद्रापरिमाणं णसर्वसत्वसमचिनसमा दपनसमप्रयोगसमधर्मदेशनद्डसमादानपरित्यागाद्रसरसश्वामि- २० उच्यते । दीर्घराय सबैसलाविठनविहिंसनविविधधाधिपा जलाभैषज्यानुप्रदानत्वात्सर्वप्रार्थिभ्यश्च सर्वरसप्रदानापरिखेदवा की ललितविस्तरः । । इबर उच्यते । दर्धरात्रसन्नतपरुषमर्कशशाठ्यपरकङ्कपर अन्य प्रधपरससंघट्टनपरिवर्जनमैत्रीकषणामयोगमुदिताम्रमौञ्चक रणस्निग्धमधुरद्यत्स्वदयंगम सर्वेन्द्रियमहादकरणसम्यवाबसस्यकम- योगवादभिनीयनेत्र इत्युच्यते । दीर्घत्वं मातापितृवत्सर्वक्षत्वाप्रति ५ इतच प्रयोगकपुचवाचनकमैत्रीकाकण्ठपूर्वगमसंने वाजिीकरण प्रसनेन्द्रि सतगतचैत्यानिमिषनयनसंप्रेषणपरखतथागतदशंगसना दापट्टसमादानत्वान्नषेधनेच इत्युच्यते । दीर्घराघं दीनचेतवि- वर्बनोदरविपुलाधिमुतिपरिपूरणागुत्तरधर्मश्चन्दनसमादापनमूङ् टींमुखविवर्जनतिमुखसर्वकल्याणमिघोषसंक्रमणाभिमुखपूर्वंशमसर्वज्ञ १० श्लोपचयार्ववर्तिकवात्मभूतजिह्व इत्युच्यते । दञ्चरात्रं सर्ववाग्दोषः बिवलंसबंबावकप्रत्यकगुडघर्मभानमानसावर्णवर्णसंप्रकाशनतयागत- सूत्रन्तलिखगवाचनपठनविज्ञापन तेषां च धर्माणामर्थपदप्रवेंद्र अलसप्ताषणकौशल्बत्वाद्वर्षशौनवलोकितमूर्धा इयुच्यते । दीर्घ राव मातापितृभ्रमण ब्राह्मणगुरुदक्षिणीथानां मूवीचरणतलप्रणिपतन १५ प्रव्रजितवन्दनाभिवादनकेशवरौषयसुगन्धतैलमूपिसिपियन सर्वथा बभक्षघूर्णमालामालागुणसूधीभरानुप्रदानलाघूमध्यसुजातप्रदक्षिणा वर्तातनविश्ववणमासोणं इच्छते । दञ्चरात्रं निरर्नाइसर्वयज्ञ यजनक्षमादपनसर्वकल्याणमिवानुशासछत्रधर्ममानकानां दत्व इदिग्गमनागमनापरिस्दनसबंबुद्धबोधिसत्वप्रत्येकबुखार्यशावकधर्म- २१ भानकमातापितृगुरुदधिथितमन्धकारविधमनविधूततृणप्रदी फ्नानागन्दते प्रदीपसकार वरपतप्रासादिकतधागतमतिभाकारण और प्रतिभामरोत्तणेशप्रतिमण्डनपरसम्बोधिचित्तामुखाकरण। धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवहः । कुशलसंभारविशेषत्वान्महास्मानम्न इवञ्जते ॥ महानारायबलोपेत वामणरावण इत्युच्यते । कोशतमारधर्षणबलोपेतत्वात्सर्वपरम मर्दक इत्युच्यते । दशतयागतबसमतदाइशतथागतवतोपेत इत्युच्यते । स्वगणस्याणज्ञानकुशलहीनमदकियानविवर्धनमहायमगुणसमुदाच- ययबलोपेततुक्षत्रसप्रबोगवानास्वानशनबलोपेत इत्युच्यते । अ- ५ तमागतमल्लत्पन्नकर्मसमादानहेतुस्रोविषाक्सोनवलपंतवादी तानागतम् धूत्पलसर्वकर्मसमादानर्हविषाकशागबलोपेत इत्युच्यते । सबसनेन्द्रियवीर्यबिमानताज्ञानबलोपेतत्वात्सर्वसत्वेन्द्रियवीयविमान ताराबलोपेत इलच्यते । अनेकधातुनामधातुनोकप्रवेशद्वानबलोपे- तत्वादनेकधातुनानाधातुलकाप्रवेशज्ञानबलोपेत इत्युच्यते । अनेकाधि- १० भुक्तिनानाधिसूक्तिनिरवशेषाधिसविसुद्धिनबलोपेतत्वादनैकाधि- मुक्तिमागधिमुक्तिसवदिवशीषाधिमुक्तिज्ञानबर्मापेत इत्युच्यते । सर्व- गमिनीप्रतिपज्ञानबलोंपतवात्सर्वचगामिनीप्रतिपज्ञानबलोपेत इलु च्यते सर्वधानविमोधसमाधिसमापत्तिसंशच्चदानव्यवस्खायनशा- । मबलोपेतत्वात्सर्वधानविसोमसमाधिसमापत्तिसंच शब्दवदानव्यवस्थाप- ५५ गज्ञानबलोपेत इत्युच्यते । अनेकविधपूर्वमिवासानुवासनबलों यतत्वादनेकविधपूर्वनिवासाचुत्वसङ्कलनवलपत इत्युच्यते । निर वॉयसर्वपागावरणदशैतदिव्यचक्षुर्जनवलपतत्वान्निरवयसर्वस्या- नावरणदर्शनविचनबद्धपेत इलुच्यते । वर्चसनानुसधिगतनि- रबपसवीधववयज्ञानबलोपेतत्वात्सर्ववासनयुधिगतनिरवशेषसची- २० अवचयज्ञानबलोपेत इष्यते । गिरोधसर्वधर्माभिसबुवप्रतिज्ञा राहुशसदेवलोकानभिभूतप्रतिज्ञायशारज्यप्राप्तत्वान्निरवयसर्वधसीभि संबुद्धप्रतिारोहणसंदेवलोकेऽनभिभूतप्रतिज्ञावैशारद्यप्राप्त इत्युच्यते । मधेसकोशिकान्तराचिकधर्मान्तरायकरणानिवीयस्वेति प्रतिज्ञा हसदेवकेनकेनड्वप्रतिज्ञावैशारद्यप्राप्तवात्सर्वसतिशिकान्तराष्टि कधर्मान्तरायकरणानिव स्वति तततिारोङ्कणसदेवकेनकेनछिद्य ५ प्रतिभाविंशरथप्राप्त इत्युच्यते । नवीनिक प्रतिपदं प्रतिपद्यमानो नि वगमारमथिष्यतीति प्रतिज्ञावणसंदेडकलम अतिज्ञांची भारप्रप्तवावैर्याणिीं प्रतिपदं प्रतिपद्यमानो निवीणमारामयिष्य- तfत प्रतिघारोहखासदेवो नचित्र प्रतिज्ञावशारद्यप्राप्त इत्यु च्यते । सर्वत्रवचयज्ञानमहाज्ञानप्रतिज्ञारोहणसंदवलोकविवर्यु १० प्रतिज्ञाञ्चशरथप्राप्तस्सवीयंबवर्थज्ञानमहादानप्रतिज्ञारोह संदे चंकेतकविवर्यप्रतिज्ञावैशारद्यमान इक्षुच्यते । अस्खलितपद्मेदश- कत्वादस्खलितपद्धर्मदशक इत्युच्यते । असतानभिल्लाच्यधर्मस्समावाः गुरौदलादतानभिधर्मस्वभावाऽय इच्च्यंते । अविरतत्वादवि- रत इत्युच्यते । सर्व सत्वताप्रमाणबुलधर्ममतनिवाधिष्ठानसमर्धवाः १५ सर्वसलकताप्रमाणबुद्धधर्मनिषीषाधिष्ठानममर्थ इत्युच्यते । अत्र क्षितधूनियादमुषितसुतिरित्युच्यते । नानात्वसंशविगतत्वान्नानलसं विगत इत्युच्यते । सर्वचितसमाहितसुसमाहितत्वात्सर्वचित्तसमाहित- मुसमाहित इत्युच्यते । आमतसंग्रासमुपेबलादप्रतिसंख्यासमुपचक इत्युच्यते । कन्दसंस्कारसमाथपरिहीनत्वाच्छन्दसंस्कारसमध्यपरिहीन २० इलुप्यते । वर्चसंस्कारसमाध्वनछिपरिहीनवीर्यवावीर्यसंस्कारस माध्धपरिहीनवीयं इत्युच्यते । यूथपरिहीनस्वादपरिहीन स्फूतिरिख अते । अपरिहीनमझत्वादपरिहीनमज्ञ इत्युच्यते । विमुच्यपरिहीन

• धमचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः ।

वाद्परिहीनविमुतिरित्युच्यते । विभुक्तिज्ञानदर्शनाप्रहागदपरिही नविसति चन्द्र इत्युच्यते । सर्वकायकर्मवाळ मैमनस्कर्मज्ञानपूर्वग मामुपरिवर्तिसमन्वगतत्वात्सर्वेकाच्चाङ्गकर्मज्ञानपूर्वगमशन गुपरिवर्तिज्ञानसमन्वागत इत्युक्तं । अतीतानागतप्रत्युत्पन्ने प्रतिहतज्ञानदर्शनसमन्यागतवान्लासङ्गाप्रतिहतज्ञानदर्शनसमन्वागत ! इत्युच्यते । अनावरणविमोचयतिलब्धवादगवरणविमोक्षप्रतिलब्ध इत्युच्यते । बधि वसवचरितप्रवेशकौशल्यवस्तित्वादधिष्ठितसर्व समचरितप्रवेशकशव्यवस्थितः इत्युच्यते । यथाप्रब्यहीधर्मदशाकुश लखावप्रत्यधर्मदशमकुशल इत्युच्यते । सर्वस्वराङ्गमण्डपरमपा रमितानाशस्सर्वाङ्गसङपरमपारमिताप्राप्त इत्युच्यते । सर्व- १० चतप्रतिचतनिश्चारकोशल्बमाप्तत्वईषमामयवगन्धर्वसुगचडकिन्नर- महोरगत इत्युच्यते । अस्खरतरखितनियोंय इच्छते । कलवि कतर घुच्यते । इषुभिसंगीतिमतस्र इष्टद्यते। धरणीतलनि औदुनिषधस्लर इत्युच्यते । सागरनागेन्द्रमेघस्तनितगर्जितघापर यु च्यते । सिंहवृषभिताभिगर्जितनिधषकर इत्युच्यते । सर्वसव तरवि- १५ तानुचरणसंतोषास्वर इत्युच्यते । असङनावरणसवंपषंडाभिरा धनस्वर इत्युच्यते । एतत्सर्वक्तसंगापनस्र इत्युच्यते । केन्द्र पूजित इत्युच्यते । देवेन्द्रसत्कृत इत्युच्यते । नागेन्द्रनमस्कृत इत्युच्यते । चन्द्रावलोकितमुखमयत उंचते । गन्धर्वेन्द्रोपगत इत्युच्यते । रावसदृशसनेन्द्रियानिमिषनयनसंप्रचित इत्युच्यंते । असुरेन्द्राभिप्रणत २० रख्ष्यते । गरुडेन्द्राविहिंस्राफिक्त खचते । किन्नरद्राभिष्टुत इत्यु च्यते । अतोरणेन्द्राभिलषितदनेन इत्युच्यते । मनुजेन्द्राभिसंपूजित 28 है। ४२६ । वशितचिखरः ॥ इत्युच्यते । अर्पणसक्ति इत्युच्यते । सर्वबोधिसमसमादायकस- मुत्तेक्षकसंप्रहर्षक इल्लुयते । निरासिषधर्मदशक युथते । यङ् पदानाबन्धधर्मदेशन इत्युच्यते । कालानतिक्रमणधर्मदशक इत्यु- च्यते । । इदं तवेत्रिय धर्मचक्रप्रवर्तनं तवागतगुणवधप्रदेशखं यत्किं ५ चिदवतारमात्रं संचयनिर्देशको वितरण पुनर्मचय तवागतः काल वा अस्य वा निर्दिशेत् । न चात्र निर्दिजमानस्य पर्यंत भवतः । १५ अथ खलु भवतस्यां वैशायामिमां गवामभाषत । गम्भीरं इढंग सूच्च धर्मचक्र प्रवर्तित । यत्र मारा ग गाहन्ते सर्वे च परतीर्थिकः । अनावचं निम्नपी अज्ञात्वदमसंभव । विविक्तं प्रकलतीम्यं धर्मचक्रे प्रवर्तितं । अनायूहमनिर्मुहमनिमित्तमलवणं । समताधर्मनिर्देशं यकं सुखेन वर्णितं । मायामरीचि स्वा च दकचन्द्र प्रतियुत्का । यथैते तथा तचॐ लोकार्धेन वर्तित । प्रतीयधर्मे श्रोतारमनुच्छदमशाश्वत सर्वहद्भिसमृदो धर्मचक्रमिति श्रुतं । आणि सदा तु निर्विकल्पं अभास्वरं । अनन्तसध्यन्देिश धर्मचकमिहोच्यते । विमतिविनिर्मुखमात्यनैिरात्म्यवन्ति । प्रकृत्वा जातिनिर्देश घमंचकमिहोच्यते । २० । धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्तः । मूतकोटीमकोटीं च तधतायां तथत्वतः। अद्य धर्मनिर्देशों धर्मलनं निरुच्यते ॥ जुलभावतः शून्यं श्रोत ग्रहणं सचि च । जिहा कार्यं च चित्तं च शून्यात्मानं निरीक्षकः । इदं तदीदृशं चक्रे धर्मचक्र प्रवर्तितं । बोधयत्वबुधान्सललोग जुडो लिच्यते ॥ स्वयं मयानुज्ञातो ऽय' स्वभावो धर्मच। ते परोपदेशेन सगंभूखच चञ्चमाम् । सर्वधर्मबभिपन्नो धर्मस्वामी निरुद्यते । गानथञ्च धर्मेषु नाथस्तेन जयते । यथा भवन्ति वनेचा विनयान्यमित अग । विगेयपारमप्राप्तयेन प्रोक्तो विनायकः । नष्टमागी हि ये त्वां मार्गं देशमि उत्तमं । २ १० १५ नयामि पारिसे तीरं तदसि विनायकः । संग्रहावलानन संगृह्य जगतामी । संसाराटविनिः सार्थवाहनं बहु । बश्वत सर्वधर्मेषु तेन धर्मेश्वरो जितः । धर्मचक्र प्रतिवा धर्मराजो निषच्यते ॥ २० अमैदानपतिः शता धर्मस्वामी निरुत्तरः। सुयष्टयज्ञसिद्धार्थः पूर्णशः सिद्धमङ्गलः । बाबासक चेमदर्शी शुरो महारजः। उत्तीर्गसर्वसंग्रामो रुक् मौखचिता प्रचाः । ४३८ आलोकमूों लोकस्य प्रज्ञाशनप्रभंसारः। अतमसोइ उधारि महाप्रभः । मकाचे महाज्ञानीं महाशजिकिसकः। सवान विश्वन शहती मित्तरः । सर्वलक्षणसंपन्नः सर्ववनशोनितः । समन्तभद्रकायेन वनानां चानुवर्तकः। दशभिर्बलभिर्बलवन्तशरयविशारदः। अधिरदशै अग्रणी सहामुनिः । एष उपनिर्देशों धर्मचक्रप्रवर्तन । dि । तथागतगुणवः परीतो ऽयं अवाशितः । बुवानमनन्तं हि आकाशत्रिपुढे शर्म । उपवेत्कन्यभाषन्त न च बुद्धगुनयः। इति । इति श्रीललितविस्तरे धर्मचक्रप्रवर्तनपरिवर्ता आम यद्विंशति तमोऽध्यायः॥ १५ अथ खलु देवपुत्रा यतथागत धंधे ऽभूदख धर्मपत्रीय संस्रकाशनात्र सह महेश्वरज़न्दसुन्दचन्दनमडितशालप्रपातविद्यते इममुखा अष्टादगडासाथिा देवपुचसहसारि यैः तथाग तस्य धर्मचक्रप्रवर्तन अपि संनिपतिता अभूवन् । तत्र भगवांस्ताम छर्देवपुत्रप्रमुखाश्चासत्राधिकान्देवपुलामवर्यते छ । अयं ¥ २० मापी गलितविस्तरो नाम घर्मपर्यायसूत्रान्ती अइविपुल्यबोधिसत्व विकडितः। इयविषयेकसितवेश आवपनाविकचगतेन भाषि । निगमपरिवर्तः । तत यूयमुट्ठीवं धारयत वाचयत जैवमियं धनेन वैस्तारिकी भविष्यति । बोधिसत्वयाजिकाश्च पुला इमं धर्मपथीयं श्रुत्वा दृढतरं वर्चसाप्यन्ते । अनुत्तरा मस्यबसे बोधावुद्राधिमुक्तिकाच साचा महाधमवर्षवेगं संज्ञानयिष्यति । मारपचच निगृहीतो भविष्यति। सर्वपरप्रवादिनश्चावतारं न लभ्यन्ते । युष्माकं च तद्धर्मदेशनाध्येषणा । कुसमूलं महर्थिकं भविष्यति । मङ्गलं महाशंस । यः कश्चिन्मयो भव ललितविरस्य धर्मपर्यायस्याङ्गानि संश गृहीतं करिष्यति । सो ऽष्टाऽऽश्वान्धर्मान्प्रतिलवते । कतमान । तथा । उत्कृष्ट अतिप्स्यति । उत्कृष्ट प्रतिलभ्यते । उत्कृष्ट परिवारं प्रतिलभ्यते । उत्कृष्टप्रतिमान प्रतिलम्बते । उत्कृष्ट-६० तम् प्रतिपद्यते । इकृष्टचित्तपरिशुद्धि प्रतिलभ्यते । उत्कृष्टसमा धिपदं प्रतिलभ्यते । उकृष्टप्रज्ञावसानं प्रतिपद्यते । इमान्यष्टा उत्कृष्टान्धर्मप्रतिलभ्यते । यः कश्चिन्नय इमे ललितविस्तारं धर्मापयचं भाषितुकामस्य धर्मभाकखं धर्मसन प्रज्ञापयिष्यति । तत्राष्टावासनमतिलाई १५ अहिकाङ्कितव्याः सहप्रजाप्त आसने ॥ कतमे ऽष्टौ । तद्यथा। देव्याः सनप्रशिक्षक: गृहपासनाप्रतिलम्भः । चक्षचर्यवनप्रतिलकः। लोक पालासनप्रतिलग्नः । शासभमतिलः । वशवर्यसमप्रति । अज्ञासनप्रतिलम्भः। बधिमषड्वरग्रगतस्य बोधिसत्वभूतप्रवृद् बर्यनिहतभागयषिकसिंहासनमतिः । अग्रासयनसं बधिमः २७ भिसंबुद्धस्य अतोऽनुत्तरधर्मचक्रप्रवर्तनासाप्रतिबल प्रतियोतिब्बः । इमे अष्टासनपतिताः प्रतिकाङ्कितम्याः। ४४० ॥ अखितविस्तरः । यः कश्चिमा दम फलितविस्तरं धर्मपथैर्य भाषमाणा माधुकार दाखति । सो अष्ट वाक्परिशुद्धः प्रतिलभ्यते । कतमा यष्टौ । तदाच। बघावादितधकारित सत्वानुपरिवर्तिवाद्धर्म शुद्धा । आदयवचमत पर्षदभिभवनतया । यद्वचनत । अनुदुर ५ तया। चणमधुरवचनत अपारुष्धसत्त्वसंग्रहाणतया । कलविङ्कतं स्वरतां कायचित्तद्धिकरणतया । तदुक्तवचनत सर्वसभरण- भिभवत्तथा ।। अखरतां सर्वस्वराभिभवनतथा । सिंघोषाभिः गर्जितस्वरतां सर्वपरप्रचदिभिरनभिभवनतया च ब्रुवचरतां सर्व- उसीद्रियपरितोषयतया । इस अर्थ वा संपरिशुद्दीः अति- १० लप्स्यते ॥ यः कश्चिच्चापं इस ललितबिखरं धर्मपथीयं पुसक लिखितं छत्वा धारयिष्यति सत्करिष्यति गुरुकरिष्यति मानयिष्यति पूजयि यति अमासयचित्ततया चतुर्दिशमद्य धर्मपयस् वर्णानां भाषिक चैते वर्धमां बोचारयिष्दति । आगच्छतंमं धर्मपथीयं लिखितं धारः १५ यत वाचथत चिन्तयत साध्यतीति । न इष्टो भवनिधानानि प्रतिजप्यते ॥ यतमान्यष्टौ महानिधनानि । यदुत द्युतिनिधान यसंमोषखतया । मतिनिधान चुमिर्मदनतया । प्रतिनिधानं सर्व सूतार्धगधगतया । शरणनिधानं सर्वभूताधारणतया । अतिमालनिधानं प्रतिलभते सर्वसखसुभाषितसंभाषण्डतथा । धर्मानि २० घनं प्रतिलभते सद्धर्मप्रतिलवणतया । बोधचित्राभिधान बिबवं शत्रुपदनतया । प्रतिपत्तिनिधानं चानुत्पञ्जिकधर्मयान्तिप्रतिबंध तया। मान्यष्टौ निधानानि प्रतिपद्यते । २७ ॥ निगमपरिवर्तः ॥ ४४१ यः कञ्चिबायी इन ललितविस्तरं धर्मपथीयं सुप्रवर्तितं कृत्वा धारयिष्यति । सो ऽद्य संभारान्परिपूरयिष्यति । कतमानष्टौ। तद्यथा। यदुत दानसंभार परिपूरयिष्यति अमात्सर्वचित्तया । भलसंभार परिपूरयिष्यति सर्वकर्माभिमावपरिपूरणतया । घृतसंभारं परि पूरयिष्यति असङ्ग्रासमुनथगता । समयंसेभार परिपूरथिति समाधिसमापञ्चमुखीकरणतया। विदर्शनासमार परिपूरथिति बैविश्वविप्रतिपूयं । पुण्यसंभारं परिपूरयिष्यति तवानुवचन बुबीजालंकारविशुद्ध । ज्ञानसंभारं परिपूरयिष्यति सर्वसवयथा धिमुक्तिसंतोषणतया । महाकवणसंभारं परिपूरचिस्यति सर्वसन परिपाचनपरिवदतया । इमान संभारापरिपूरयिष्यति ॥ १० यः कश्चिन्नाची इस कलितविस्वरं धर्मपचीयं परेभ्यश्च विखरेण संप्रकाशयिष्यति । एवंचित्तो यदुत वचसमी मला एषामेवरूपाणां धर्माणां चाभिन भवेयुरिति । ४ तेन कुशलमूलेनाष्टौ महापुद्यताः अतिप्यते ॥ कभमा यी । तद्यथा । राजा भवति यवतीं वयं अधमा महापुखता । चतुर्महाराजकाचिका देवानामाधिपत्यं का- १५ रयिष्यति इयं द्वितीय महायुता। शको भविष्यति देवेन्द्र इव तृतीचा अइपुवत । सुयाम भविस्यति देवपुत्र इयं चतुर्धा महा पता । संतुषितो भाविपति इयं पञ्चमं महापुखता । सुनिर्मिती भविष्यति इथे षष्ठी महापुड़ता। यवतीं भविष्यति देवराज इयं सप्त- मी महापुणता । ब्रह्म भविष्यति महाब्रह्मा इर्य अष्टम महापुखता। २० अन्ते च तथागतो भविष्यति अहं सम्यसै उदः सर्वकुशलधर्ममहीनः सर्वकुभवधर्मसमन्वागतः। इमा अष्टौ महापुखताः अतिलप्यते ॥ 28* ४४२ । ललितविस्तरः । यः कश्चिन्मार्प इमे कलितविस्तरं धर्मपथीयं भाष्यमाणमवहितः श्रौतः श्रोष्यति । सो ऽष्टौ चित्तनिषेवताः प्रतिलप्यते ॥ कतमा अष्टौ । तद्यथा । यदुत मंत्रों अतिलप्यते सर्वदोषनिर्घताथ। अब थां प्रतिप्यते सर्वविहिंसोत्सगोथ । मुदितां मतिलप्रखते सर्वर ५ वपकर्षणतायै । उपयाँ प्रतिलभ्यते अनुनयप्रतिधोत्सर्गय । चत्वारि आनानि प्रतिलप्यते सर्वरूयधातुवर्तितायै । चतम आरूबस मापत्तः प्रतिलव्रते चित्तवशवर्तितायै । पश्चाभिज्ञः प्रतिलखते अन्वबुद्धक्षेत्रगमगतायै । सर्वासानुसंधिसमुतटं प्रतिलप्यते शूरं गमसमाधिप्रतिलधाय । इमा अष्टौ चित्तनिर्मलताः प्रतिपद्यते १० यन्निव मषी यामे वा नगरे वा निगमे च जणपदे वा जनपदशंदेश वा चङ्गमे वा विहारं वा अयं ललितविस्तरो धर्म पर्यायः प्रचरिष्यति । तत्र भयानि न प्रभविष्यन्ति पथिवा पूर्वकर्मविपाकें ॥ कतमान्यष्ट । तद्यथा । यदुत राजसंचोभभयं न भविष्यति । चौरसंचोभभयं न भविष्यति । ओडभचोभभयं न १५ भविष्यति । दुर्भिक्षान्तरसंक्षोभभयं न भविष्यति । अन्योन्यकलह विवादविग्रहसंबोभभयं न भविष्यति । देवसंघोभभयं न भविष्यति । नागसंयोभभयं न भविष्यति । यद्यसैबोभभयं न भविष्यति । सवोपद्रवसंचोभभयं न भविष्यति । इमानि माषंतचाष्टौ भवामि न भविष्यन्ति [खापयित्वा पूर्वकर्मविपा ॥ २० संपाषी यदि तथागतः कल्यचितिजेनथुप्रमाणेन बमधिष्ठमानो वस्त्र धर्मपचीयस्त्र व भाषते नात्र धर्मपचीय वर्ण पर्यंत भवने च तथागतमतिमानस्य वयो भवेत् ? अपि तु वसु २७ ४४३ पुत्रमीषी चश्व तथागतस्य शलसमाधिप्रज्ञाविमुतिमदीनमप्र- माणमपर्यन्तमेवमेव आर्षी च इमं धर्मपत्रीयसङ्गीवति धारयिष्यति वाचयिष्यति शिखिष्यति जयिष्यति पर्यवाष्टति प्रवर्तयिष्यति पर्य न च विस्तरेण में प्रकाशचिष्वति । अनेन चित्तेन कचमसी सत्त्वा एव मुद्रस्य धर्मस्य शाभिगः स्युरिति । तेषामपि नास्ति पुषपर्यन्तः ।। ५ ततः खलु भगवानायुष्मन्त महाकाश्वपमामन्त्रयते स्म । आयु- अनतं चानन्दं मैत्रेयं च बोधिसत्वं मइसनं । इमामहं मापी चसं धेयकल्पकोटिनयुतशतसहस्रसमुदानीतामनुत्तर सम्यक्फ बोfiध यु- मार्क इसके परिदाम्यनुपदिदामि परमया परिन्दनया स्वयं चैव मिमं धर्मपथीयं धारयत परब्धव विस्तरेण संप्रकाशयत ॥॥ १p इत्युक्का च भगवानस्यैव धर्मपथस्य भूयस्या मात्रयानुपरि दार्थ तां वेलायामिमां गाथामभाषत । वा इष्टा ये मघा चुचवू युते ऽर्हतः शारिपुत्रेण तुझाः तस्याश्चित्पूजयेत्कल्पकोटी तुव्यां गवाचिकाभिर्यथैव । प्रत्यकबुद्धाय तु यश्च पूजां कुर्याद्रात्रमपि प्रहृष्टः । १५ मान्दैः प्रकरिश्च तथापरत्र तंदर्य पुष्कतो विशिष्यते । सुः सर्बसवा यदि प्रत्यवर्जिना त पूजयेत्कश्चिदिहाप्रमत्तः । पुष्पैश्च गन्धे च विलेपन कनक सततं हि तत्पर । एकस्व यशैव तथागतस्य कुर्यात्प्रणामं अपि चैकसो ऽपि । प्रसन्नचित्त च वदेन्नमो इतेि तस्मादिदं श्रेष्ठतरं च पुखं ॥ २० बुद्ध भवेयुर्यदि सर्वखवा तां पूजयेद्यश्च यथैव पूर्व । दिवश्च पुष्पैरच मानुषेर्वरे। कल्याननेक बभिः प्रकरिः ॥ ४४४ ( सवितबिखरः । • २७ यथैव श्रद्धर्मविलोपकाने का सुझायं च तद्देव जीवितं । बादवराजमिदं हि सूची विशिष्यते पुण्यमिदं हि तमात् । यथेप्सितं पूजयितृ विनाथ प्रत्येकबुदाँत्र तत्रत्र श्रावक । डुई समुत्पाद्य स बोधिचित्तं इदं सदा सूत्रवरं दधातु ॥ में राज अयं सर्षसुभाषितानां यो इम्युक्तः सर्वतश्चागतानां । गृहें सितस्तस्य तथागतः सदा तिदिदं यत्र हि सूत्ररव । प्रतिभा से प्राप्तोति शुभामनन्तां एकं पदं वक्ष्यति कल्पकोटी। न व्या भवति नापि चार्थं दद्याच्च यः सूवमिदं परेभ्यः । अनुत्तरो ऽसौ नरनायकानां सवो न कश्चित्सदृशो ऽस्त्र विद्यते । १० भवसमुद्रेण समद्य सो ऽषयः श्रुत्वा हि यो धर्ममिमं प्रपद्यते । ति॥ इदमवोचद्भगवानात्तमनाः ॥ से सहचरर्देवपुपूवंगमाः शुचा बासवाचिका देबपुषा मैचयपूर्वमथ सर्वबोधिसत्वा महासत्त्वा पूर्वमा अवंमहाश्रावकाः संदेवमानुषासुरगन्धवं लोको भगवतो भाषितमभ्यनन्ददिति । १५ ॥ इति श्रीललितविस्तरै निगमपरिवर्ता नाम सप्तविंशतितमों । अध्यायः ॥ । समानं बिंदं सर्वबोधिसत्वचषीप्रमाणं । ॥ श्रीललितवितरो नाम महायानसूची रबराजं परिसमाप्तं । २० ये धर्म हेतुपमया वतु तेषां तवागत द्वावदत् । तेषां च यो निरोध एवं वादी महाअमणः । । शुभमस्तु सर्वदा शुभं । Borichtigungen. & 2 z 1 ड़िe thesen सिंह , 3 10 समये , + •थेन ॐ 3 , 17 हन्त तर हत० , 14 से , तटमा 11 . 8 वें से आ वत्स 48 = 1 , 28 - 4 इंद्या 9 इ ५ ४ ४ असू ने छ अमू अ37 को छ न्यगममp

1. 42 = 1

64 20 # # _इने धरणीतले र 50 4 + , राजानं शुद्धोदनं

• 60 * Z! ममुम० ः अ ममुय

64 | 3 । पुरम ततो सः = - गतो - ; * श्ववि०

• 30 = 1 नुपए नृप

52 $ 5 तने । तेन । है । Haringuage 30 = 1 बोचि९ आ lहon बधि० 10, 2ष्ट वयय को वयसः। । म , 1922 = } 1896 जु नू 160 12 यमं । ३ ७ममा , , 'समा । स 1A , 16 , 19 = } ततः स 202, 18 अड° # $ ज९ – सर्वे , 02 6 सबp - 218 : 1 जूरी के युद्ध 219 5 9 अगPः । साग० 202 में का ३ ३ कर £25 = सदा । 23B + 15 आइस आक 4 2B । 4 भिश्च । 46 | 5 dवत् " कृत्वा , 26 , 17 चिभिथा, किभिय २

266 = 18 तव न तत्रैव

rg ने 29 ससंपदा - सुखपृष्ठ

0 83 1; 998 ४ठe 3 . 400 ४. 1 मनन छ 1 मम प्र० ° । ४ : ५ # मापुर B15 , यस अ । , $1 ! E 320 से 18 दधक से हैं। , 831, 3 अ अ3. to 19ष्यसे । | 339 गुहीत्वा गृहीत्वा

• #49 3 नामस के लाभास ।

352 अचलत । तत् अ800, 16 बमि बसि७ ३ । स , a 831 ॐ स एवं एव । (अपि) । + Han 6 ४६ साधेन । इ81 18 नवहः । । । 337 | i , 10 , 6 तिमित्रे स 396 र 18 अशंस च । । 319 । स चक्षुषा क +00 $ 40B 408 को 0 # °स्य से 40 , 5 मिन्यु, मित्यु + 416 10 मत्त्वों सन + 6 से 16 प्रञ्चिः । Rign नियो० ३. 20 ४. 1 : #0 len बडिद्रि’ स 44 76 निधo , 485 : 15 °चत स । चत 3b 1 जर्मन, अर्हतe 40, 10 7 ।। @B% S |(New bla . है E - a at Eas