वाचस्पत्यम्/गृहवाटिका
|
गृहवाटिका स्त्री गृहसमीपे वाटिकेव आरामः ।
गृहवित्त त्रि० गृहं वित्तं यस्य । गृहस्वामिनि हारा०
गृहसंवेशक पु० गृहं गृहनिर्माणं संविशति उपजीवति
गृहस्थ पु० गृहे दारेषु तिष्ठति अभिरमते स्था--क ।
गृहस्थधर्म पु० ६ त० । गृहस्थकर्त्तव्ये धर्मभेदे
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
गृहस्थाश्रम पु० न० गृहस्थरूपमाश्रमम् । गृहस्थक-
गृहस्थूण न० गृहस्य गृहालम्बना स्थूणा समासे क्लीवता । गृहालम्बनस्तम्भे अमरः । गृहाक्ष पु० गृहस्याक्षीव षच् समा० । गवाक्षे वातायने
गृहागत पु० गृहमागतः आ + गम--क्त २ त० । १ आगन्तुके, अतिथौ । २ गृहागतमात्रे त्रि० । गृहाधिप पु० ६ त० । १ गृहस्थे हलायु० । २ गृहस्वामिनि
गृहाम्ल न० गृहस्थितमम्लम् । काञ्जिके (आमानि) त्रिका० गृहायनिक पु० गृहरूपमयनं विद्यतेऽस्य ठन् । गृहस्थे
गृहाराम पु० गृहे गृहसमीपे आरामः । गृहसमीपस्थे उपवने अमरः । गृहार्थ पु० गृहे तत्र निष्पाद्योऽर्थः तत्रत्यकृत्यम् ।
गृहालिका स्त्री गृहे आलिरिव कायति कै--क । गृहगोधिकायां (टिकटिकि) हारा० । गृहावग्रहणी स्त्री गृहमवगृह्यते अनेन अव + ग्रह--करणे
|
गृहाशया स्त्री गृहे इव छायायुक्तस्यागे आशेते आ + शी-
गृहाश्मन् पु० गृहस्थितोऽश्मा । पेषण्यां (शिल) त्रिका० । गृहाश्रम पु० न० आश्रम्यतेऽत्र आ + श्रम--आधारे घञ्
गृहासक्त त्रि० गृहे आसक्तः । गृहस्थिते पक्षिमृगादौ । अमरः गृहिन् पु० गृहं भार्य्या विद्यतेऽस्य इनि । गृहस्थाश्रमिणि
|
|
|
|
|
|
गृहीत त्रि० ग्रह--कर्मणि क्त । १ स्वीकृते, २ ज्ञाते, ३ ग्रप्ते
गृहीतगर्भा स्त्री गृहीतो गर्भो यया । गर्भवत्यां तल्लक्ष-
गृहीतदिक् त्रि० गृहीता दिक् येन । १ पलायिते २ तिरोहिते च हेमच० । गृहु त्रि० ग्रह--कु । ग्रहीतरि “इद् भोजो यो गृहवे ददात्य-
गृहेरुह पु० गृहे रोहति रुह--क--अलुक् ७ त० । गृहजात-
गृहेनर्द्दिन् पु० गृहे एव नर्द्दति न युद्धे नर्द--इनि पात्रे-
गृहेश पु० ६ त० । १ गृहस्वामिनि गृहेश्वरादयोऽप्यत्र
गृहोलिका स्त्री गृहे वलते वल--चलने क्वुन् वा० सम्प्र० ।
गृह्य पु० ग्रह--पदास्वैरीत्यादिना क्यप् । गृहासक्ते १ खगे
|
गॄ विज्ञापने चुरा० आत्म० सक० सेट् । गारयते अजीगरत् । गॄ शब्दे क्र्यादि० पर० प्वादि० सक० सेट् । गृणाति अगारीत
गॄ निगरणे तु० पर० सक० सेट् । अस्य वा रस्य लत्वम्
गेद गतौ भ्वा० आत्म० सक० सेट् । गेदते अगेदिष्ट ऋदित् ।
गेन्दु(ण्डु)क पु० गच्छतीति गम--ड गः इन्दुरिव इवार्थे
गेय त्रि० गै--कर्त्तरि नि० यत् । १ गायके “गेयो माणवकः
|
|
गेव सेवने भ्वा० आ० सक० सेट् । गेवते अगेविष्ट । ऋदित्
गेष अन्वेषणे भ्वा० आत्म० सक० सेट् । गेषते अगेषिष्ठ । जिगेषे ऋदित् अजिगेषत् । गेष्णः । गेष्ण पु० गेष--बा० न । १ पर्वणि ग्रन्थौ (गाँटि) २ अवयवभेदे
गेष्णु त्रि० गै--इष्णुच् । गायने सि० कौ० गेह न० गो गणेशो गन्धर्वो वा ईहः ईप्सितो यत्र । गृहे ।
|
गेहेक्ष्वेडिन् त्रि० गेहे एव क्ष्वेडते क्ष्वेड--इनि पात्रे० स० ।
गेहेदाहिन् त्रि० गेहे दहति दह--इनि पात्रे० स० । कापुरुषे
गेहेशूर पु० गृहएव शूरः पात्रेसमितादि स० । कापुरुषे
गेहोपवन न० गेहसमीपस्थमुपवनम् । गृहसन्निकृष्टोपवने अमरः । गेह्य त्रि० गेहे भवः गेहाय हितं वा यत् । १ गेहभवे २ गेह
गै गाने भ्वा० पर० सक० अनिट् । गायति । अगासीत् । जगौ
|
|
गैर त्रि० गिरौ भवः अण् । १ पर्वतभगे स्त्रियां ङीप् । सा
गैरकंवूल न० नीलकण्ठताजकोक्ते वर्षलग्नकालिक
गैरायण पुंस्त्री गिरेर्गोत्रापत्यम् अश्वा० फञ् । गिरिगो-
गैरिक न० गिरौ भवम् ठञ् । (गेरिमाटि) उपधातुभेदे तद्गु-
गैरिकाक्ष पु० गैरिकमिवाक्षि पुष्पमस्य । जलमधुके वृक्षे । राजनि० । गैरेय न० गिरौ भवम् ढक् । शिलाजतुनि अमरः । (गेरि-
गो पुंस्त्री गच्छत्यनेन गम--करणे डो । १ स्वनामख्याते पशुभेदे
|
|
|
गोकण्ट पु० गोः पृथिव्याः कण्ट इव । (गोखुरी) क्षुपभेदे वैद्यक० गोकण्टक पु० न० गोः भूमेः कण्टक इव । १ विकङ्क-
गोकर्ण पु० गौर्नेत्रं कर्णो यस्य । १ सर्पे, “नृत्यन्ति गोकर्ण-
गोकर्णी स्त्री गोः कर्ण इव पत्रमस्याः गौरा० ङीष् । मूर्वा-
गोका स्त्री गौरेव स्यार्थे क । “केऽणः” पा० सूत्रे पूर्वणकारेण अणोग्रहणात् न ह्रस्वः । गवादौ गोकामुख पु० भारतवर्षस्थे पर्वतभेदे “भारतेऽप्यस्मिन्
गोकिराटिका स्त्री गां वाचं किरति कृ--क तथा सती
गोकिराटा स्त्री गोकिरा वाणीकिरा सती अटति अट
गोकि(कील) पु० गोः पृथिव्याः कील इव । १ मूसले २ हले च
गोकुल न० ६ त० । १ गोसमूहे । “ग्रामान् वा बहुगोकुलान्”
|
गोकुलिक त्रि० गोर्नेत्रस्य कुलः संस्त्यानमत्र । १ केकरे । गवि
गोकृत न० ३ त० । १ गोमये २ गवा चरिते त्रि० । गोक्षोडक पुंस्त्री गवि क्ष्वोड इव कायति कै--क । सुश्रुतोक्ते
गोखा स्त्री गां भूमिं खनत्यनया खन--ङा । नखे पाठा-
गोखु(क्षु)र पु० गोः पृथिव्याः खु(क्षु)र इव । स्वनामख्याते
गोगोयुग न० गवोर्द्वित्वम् गो + द्वित्वे गोयुगच् । गवोर्द्वित्वे । गोगोष्ठ न० गोः स्थानम् गो + स्थाने गोष्ठच् । गवां स्थाने । गोगृष्टि स्त्री गौर्गृष्टिः जात्या समासे परनिपातः । सकृत्-
गोग्रन्थि पु० गोर्जातो ग्रन्थिः । १ करीषे । गोर्ग्रन्थिर्यत्र ।
गोघ्न त्रि० गां हन्ति हन--क ६ त० । गोहन्तरि । तद्व्रतं
|
गोघृत न० गोः पृथिव्या घृतमिव शस्य पोषकत्वात् । १ वृष्टि-
गोचन्दन न० गोशीर्षाख्यं चन्दनम् शा० त० । गोशीर्षाख्ये
गोचर पु० गावः इन्द्रियाणि चरन्त्यस्मिन् नि० अच् । १ इन्द्रि-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
गोचर्म्मन् न० ६ त० । १ गवां चर्मणि, गोचर्म च स्तम्भने
गोचर्मवसन पु० गोचर्म वसनमस्य । महादेवे
गोचारक त्रि० गां चारयति घासादौ चर--णिच्-
गोचारिन् त्रि० गौरिव चरति चर--णिनि । तपस्विभेदे
गोची स्त्री गामञ्चति अन्च--क्विप् ङीप् नलोपे अल्लोपः ।
गोच्छाल पु० गां भूमिमाच्छादयति छद--णिच्--अण् पृषो० ।
गोज पु० “नृपायां नृपसंसर्गात् प्रमादाद्गूढजातकः ।
गोजर पु० गोषु मध्ये जरः जीर्णः । वृद्धवलीवर्द्धे “नाद्रि-
|
गोजल न० गवि जातं जलम् । गोमूत्रे राजनि० । गोजा त्रि० गवि पृथिव्यां ब्रीह्यादिरूपेण जायते विट्
गोजागरिक न० गवि स्वर्गे जागर । अप्रमत्तताऽस्त्यस्य
गोजात पु० गवि जातः । १ गोनाभकपुलस्त्यपत्नीजाते
गोजापर्णी स्त्री गोजाः दुग्धफेन इव शुभ्रत्वात् पर्णमस्य
गोजित् पु० गां भूमिं जयति जि--क्विप् । नृपे बलेन
गोजिह्वा स्त्री गोर्जिह्वेव । (गोजिवा) लताभेदे । स्वार्थे
गोजि(जी) स्त्री गोजिह्वा पृषो० । गोजिह्वाख्येलताभेदे भावप्र०
गोजिरा स्त्री गौर्भूमिः तज्जशस्यादि जीर्य्यतेऽनया जॄ--क
गोड पु० गोण्ड + पृषो० । (गोंड) इति ख्याते नाभौ प्रवृद्धर्मासगुड़के मरतः गोडिम्ब पु० गोर्भूमेर्डिम्ब इव । शृगालजम्ब्वां शब्दार्थचि० । गोडुम्बा स्त्री गां भूमिं तुम्बति अर्द्दति तुवि--क पृ० ।
गोणी स्त्री गुण--घञ् नि० गुणः गोण + आवपनेऽर्थे ङीप् ।
|
गोऽण्ड पु० गोरण्ड इव । १ नीचजातिभेदे (ग्ॐड) २ वृद्धनाभौ च ३ तद्वति त्रि० मेदिनिः । गोण्डाकरी स्त्री रागभेदे “गोण्डाकरीरागेण रूपकतालेन
गोतम पु० गोभिस्तमोध्वस्तं यस्य पृषो० । १ मुनिभेदे तन्नामनि-
गोतमान्वय पु० गोतमोऽन्वयो वंशप्रवर्त्तको यस्य । शाक्य
|
गोतमस्तोम पु० गोतमेन दृष्ट० स्तोमः । १ सूक्तभेदे अथ
गोतमीपुत्र पु० ६ त० । गोतम्या अहल्यायाः पुत्रे शतानन्दे गोतल्लज पु० प्रशस्तः गौः “प्रशंसावचनैश्च” पा० पूर्वनि० ।
गोतीर्थ न० गवा कृतं तीर्थम् । १ गोष्ठे “बलिर्निवेद्यो
गोतीर्थक पु० “पार्श्वागतेन शस्त्रेण छेदोगोतीर्थको भवेत्”
गोत्र पु० गां भूमिंत्रायते त्रैङ् पालने क । १ पर्व्वते तस्य
|
|
गोत्रकीला स्त्री गोत्रः पर्वतः कील इव विष्टम्भकत्वात्
|