वाचस्पत्यम्/नदीदोह
|
नदीदोह पु० नदीतरणार्थं दोहः शाक० त० । नदीतरणाय
नदीधर पु० नदीं धरति धृ--अच् ६ त० । गङ्गाधरे शिवे । नदीन पु० ६ त० । १ समुद्रे त्रिका० “कवित्वामृतनदी
नदीनिष्पाव पु० नद्यां तत्समीपे जातः निष्पावः । नदीजे
नदीपति पु० ६ त० । १ समुद्रे २ वरुणे च अप्पतिशब्दे दृश्यम्
नदीभव न० नद्यां भवति भू--अच् ७ त० । १ सैन्धवे लवणभेदे
नदीमातृक त्रि० नदी मातेव पोषिकाऽस्य । नदीजलस-
नदीमुख न० नदी मुखमिव निःसरणमार्गः । १ नदीरूपे
नदीवङ्क पु० ६ त० । नद्या वक्रभावे (वाँक) ख्याते पदार्थे शब्दमाला । नदीवट पु० नद्यां तत्समीपे जातो वटः । वटीवृक्षे राजनि० नदीष्ण त्रि० नद्यां स्नातुं जानन्ति स्ना--क “निनदीभ्यां
नदीसर्ज पु० नद्या सृज्यतेऽसौ सृज--कर्मणि अप् । अर्ज्जुनवृक्षे अमरः । नद्ध त्रि० नह--बन्धने कर्मणि क्त । बद्धे “खर्जूरीस्कन्ध-
नद्ध्री स्त्री नह्यतेऽनया नह--करणे ष्ट्रन् ङीप् । चर्मनिर्मितरज्ज्वाम् अमरः । नद्यादि पु० जाताद्यर्थे ढक्प्रत्ययनिमित्ते शब्दगणे स च
|
नद्याम्र पु० नद्या आम्र इव । समष्टिलावृक्षे राजनि० । नद्या(न्द्या)वर्त्तक पु० ज्योतिषोक्ते यात्रायोगभेदे
नद्युत्सृष्ट त्रि० नद्या उत्सृष्टं स्थानम् । (चडा) इति
ननन्द स्त्री न नन्दति कृतायामपि सेवायां न तुष्यति
नना स्त्री न नमति नम--ड “सह सुपा” पा० स० । १ वाक्ये
ननु अव्य० नुद--डु । १ प्रश्ने २ अवधारणे ३ अनुज्ञायाम् ४ विनये
|
ननुच अध्य० ननु + च + समा० द्व० । विरोधोक्तौ अमरः । नन्त्व त्रि० नम--बा० कर्मणि त्व । नमनीये “यो नन्त्वान्यनम-
नन्द पु० नन्द--भावे घञ् । १ हर्षे आनन्दे २ तदात्मके परमे-
|
नन्दक पु० नन्दयति नन्द--ण्वुल् । १ विद्यामये विष्णोः खङ्गे
नन्दकि नन्द--इन् बा० कुक् । पिप्पल्यां शब्दच० । नन्दकिन् पु० नन्दको विद्यामयोऽसिरस्त्यस्य इनि । विष्णौ
नन्दगोपिता स्त्री नन्दाय हर्षाय गोपिता । रास्नायां शब्दच० । नन्दथु पु० नन्ध--अथुच् । आनन्दे अमरः । “यस्यासौ तस्य
नन्दन पु० नन्दयति नन्दि--ल्यु । १ सुते २ दुहितरि स्त्री
|
नन्दनज न० नन्दनवने जायते जन--ड । १ हरिचन्दने
नन्दनन्दन पु० नन्दस्य नन्दनः आनन्दजनकः । श्रीकृष्णे
|
नन्दनन्दिनी स्त्री ६ त० । दुर्गायां योगमायायां तस्यास्ततः
नन्दनमाला स्त्री नित्यकर्म० । मालाभेदे “भूप! नन्दनमा-
नन्दन्त पु० नन्दत्यनेन नन्द--झच् । पुत्रे उज्वलद० । नन्दपाल पु० नन्दं हर्षं पालयति पालि--अण् उपस० ।
नन्दयन्त पु० नन्दि--झच् णिलोप्रे अन्तपर्युदासान्न णिलोपः । पुत्रे उणा० । नन्दा स्त्री नन्दयति नन्दि--अच् । १ दुर्गामूर्त्तिभेदे “यथाग-
|
नन्दात्मज पु० ६ त० । १ श्रीकृष्णे वासुदेवे यशोदागर्भजातायां २ योगमायायां स्त्री । नन्दापुराण नन्दां देवीमधिकृत्य पुराणम् । नान्दे उपपुरा-
नन्दाश्रम न० न० ६ त० । तीर्थभेदे “नन्दाश्रमे महाराज! तथोलूकाश्रमे शुभे” भा० उ० १८७ अ० । नन्दि पु० नन्द--इन् । १ विष्णौ परभेश्वरे “स्वक्षः स्वाङ्गः
नन्दिक पु० नन्दो हेतुतयाऽस्त्यस्य ठन् । १ नन्दीवृक्षे शब्दर०
|
नन्दिकावर्त्त पु० मणिभेदे । “कुरुवकवृद्ध्या वज्रं वैदूर्य्यं
नन्दिकुण्ड न० नन्दिकृतं कुण्डम् । तीर्थभेदे “कालोदकं
नन्दिकेश्वर पु० नन्दि + स्वार्थे क नन्दिक ईश्वर इव । १
नन्दिग्राम पु० ग्रामभेदे रामस्य वनवासे यत्र भरतेन
नन्दिघोष पु० नन्दिः हर्षजनको घोषोऽस्य । १ अर्जुनरथे
नन्दितरु पु० नित्यक० । धववृक्षे भावप्र० । नन्दितूर्य्य न० नन्दिप्रियं तूर्य्यम् । वाद्यभेदे “नन्दितूर्य्या-
नन्दिन् त्रि० नन्दते नन्द--णिनि । १ हर्षयुक्ते २ शालङ्कायने
|
नन्दिनी स्त्री नन्द--णिनि ङीप् । १ दुर्गायां २ गङ्गायां
|
नन्दिनीतनय पु० ६ त० । व्याड़िमुनौ हेमा० । व्याड़िश्च
नन्दिपुराण न० नन्दिना प्रोक्त पुराणम् । उपपुराणभेदे
नन्दि(न्दी)मुख पुंस्त्री पक्षिभेदे स्त्रियां ङीष् । तल्लक्षणं
नन्दिवर्द्धन पु० नन्दिमानन्दं वर्द्धयति वृध--णिच--ल्यु ।
|
|
नन्दिवारलक पुंस्त्री सामुद्रे मत्स्यभेदे स्त्रियां ङीष् ।
नन्दि(न्दी)वृक्ष पु० ६ त० । सन्तोषहेतौ कोङ्कणदेशप्रसिद्धे
नन्दिवेग पु० कलियुगीये पुरुषाधमनृपभेदे “समश्च नन्दि-
नन्दिषेण पु० ब्रह्मदत्ते कुमारानुचरभेदे । “तस्मै ब्रह्मा
नन्दीश पु० ६ त० । १ शिवे हेमच० । नन्दी ईशि इव । २
नन्दीश्वर पु० ६ त० । १ शिवे २ तालभेदे सङ्गीतदा० । ३ शिवग-
|
नन्दीसरस् न० इन्द्रसरोवरे शब्दमा० । नन्द्य नन्द आनन्दे कण्ड्वादेराकृतिगणत्वात् यक् भ्वा० पर०
नन्द्यादि पु० ल्युप्रत्ययान्ततया पा० ग० सू० पठिते शब्दगणे यथा
नन्द्यावर्त्त पु० नन्दी आवर्त्तो यत्र । “नन्द्यावर्त्तमलिन्दैः
नपराजित् पु० न पराजीयते परा + जि--कर्मणि क्विप्
|
|
नपात् त्रि० न । पाति पा--रक्षणे शतृ नभ्राडित्यादिना पा०
नपात पु० नास्ति पातो यत्र । देवयाने पथि “अवित्सि
नपुंसक पु० न० न स्त्रीपुंसौ नभ्राडित्यादि पा० स्त्रीपुं-
|
नपुमस् पु० न पुमान् आर्षे न नपुंसकभावः । क्लीबे “हता-
नप्तृ न० न पतत्यनेन न + पत--तृच् नेष्ट्रित्यादि० पा० नि० ।
नप्तृका स्त्री नप्तृ--संज्ञायां कन् । विष्किरे घुङ्कारकारि-
नभ हिंसायां निघण्टुः भ्वा० आत्म० सक० सेट् । नमते
नभ त्रि० नभ--हिंसायां पचा० अच् । १ हिंसके २ श्रावणे मासि
|
नभःक्रान्तिन् पु० नभः क्रान्तमनेन इनि । सिंहे शब्दमा० नभःप्राण पु० नभसः प्राण इव । पवने त्रिका० । नभःसद् पु० नभसि सीदति सद्--क्विप् ७ त० । १ देवे
नभःसरित् स्त्री ६ त० । गङ्गायां त्रिका० वा विसर्गस्य सत्वे
नभःस्थल पु० नभःस्थलमिव यस्य । महादेवे “ऊर्द्ध्वरेता ऊर्द्ध्व
नभःस्थित त्रि० ७ त० । १ गगनस्थिते ताराग्रहादौ २ नरकभेदे
नभःस्पृश् त्रि० नभः स्पृशति स्पृश--क्विन् । गगनस्पर्शिनि ।
नभग पु० वैवस्वतमनोः १ पुत्रभेदे “इक्ष्वाकोर्नभगश्चैव धृष्टः
नभनु त्रि० नभ--हिंसायां बा० अनु । १ हिंसके वेदे स्त्रियामूङ्
नभन्य त्रि० नभ--हिंसायां कनिन् नभ्नि हिंसायां साधु यत्,
नभश्चक्षुस् न० नभसश्चक्षुरिव प्रकाशकत्वात् । सूर्ये शब्दमा० । |
नभश्चमस पु० नभसश्चमस इव । १ चन्द्रे २ चित्रापूपे ३ इन्द्र
नभश्चर त्रि० नभसि चरति चर--ट । गगनचारिणि १
नभस् न० नह्यते मेघैः नह--बन्धने “नहेर्भश्च” उणा० असुन्
नभस पु० नभ--शब्दे असच् । १ शब्दाश्रये गगने । दशममन्व-
नभसङ्गम पुंस्त्री नभसं गगनं गच्छति गम--खच् मुम् च ।
नभस्मय पु० नभो मयते मय--गतौ अच् वेदे अयस्मयादि०
नभस्य पु० नभसे मेघाय उदकाय वा साधु यत् । १ भाद्रप-
नभस्वत् पु० नभः साधनत्वेनास्त्यस्य मतुप् मस्य वा । पवने
नभाक पु० न० भाति भा--पिनाका० आक । १ तमसि उज्ज्व-
|
|
नभीग त्रि० नभोगच्छति गम--ड । १ नभश्चरे खगदेवग्रहादौ
नभोगज पु० नभसि गज इव । मेघे त्रिका० । नभोगति स्त्री ७ त० । १ गगनगतौ नभसि गतिरस्य ।
नभोद पु० विश्वदेवभेदे “उष्णीनाभो नभोदश्च” हरिवं० ७ अ० तद्गणोक्तौ । नभोदुह पु० नभसि दुहति दुह--क । १ मेघे शब्दमाला ।
नभोद्वीप पु० नभसि द्वीप इव । मेघे शब्दमा० । नभोधूम पु० नभसि धूम इव । मेघे शब्दमाला । नभोनदी स्त्री ६ त० । स्वर्गगङ्गायाम् । नभोमणि पु० नभसि मणिरिव प्रकाशकत्वात् । द्युमणौ सूर्ये हेयच० । नभोमण्डल न० नभोमण्डलमिव । गगनमण्डले “नैतन्नभो
नभोमण्डलदीप पु० नभोमण्डले दीप इव रात्रौ प्रका-
नभोऽम्बुप पुंस्त्री नभसि अम्बु पिवति पा--क । चातक-
नभोरजस् न० नभसि रज इव दृष्ठ्यावरकत्वात् । अन्धकारे नभोरूप त्रि० नभसो रूपमारोपितं रूपमिव रूपमस्य ।
नभोरेणु स्त्री नभसि रेणुरिव आवरकत्वात् । कुज्झटिकायां त्रिका० नभोलय पु० नभसि लोयते ली--अच् ७ त० । १ धूमे शब्दरत्ना०
नभोवीथी स्त्री नभसि वीथीव । आकाशस्थे वीथीरूपे
|
नभौकस् त्रि० नभ आकाशम् ओकः स्थानमस्य । जन्तरिक्षचरे
नभ्य त्रि० नाभये रथचक्रावयवभेदायहितम् तामर्हति वा
नभ्राज् पु० न भ्राजति भ्राज--क्विप् नभ्राड्नपात्” इत्या-
नमत त्रि० नम--अतच् । प्रह्वे १ नम्रे २ नटे च ३ धूमे
नमयिष्णु त्रि० नम--स्वार्थे णिच वा० इष्णुच् । नमनशीले
नमस् अव्य० नम--भावे असुन् स्वरादि० । नमने १ स्वापकर्ष-
|
नमस त्रि० नम--असच् । अनुकूले उज्ज्वद० । नमसान त्रि० नामधा० नमस्य--बा० आनच् अल्लोपयलोपौ ।
नमसि(स्यि)त नामधा० नमस्य--कर्मणि क वा यलोपः ।
नमस्कार पु० नमस् + कृ--घञ् । १ स्वापकर्षबोधकव्यापारे
|
नमस्कारी स्त्री नमस्कारः तदङ्गाञ्जलिरिव पत्रम् अस्त्यस्याः
नमस्य नामधा० नमस्करोति “नमस्तपोबरिवः” इत्यादि क्यच्
|
|
नमस्य त्रि० नामधातुः नमस्य--कर्मणि यत् अल्लोपयल्लोपौ ।
नमस्या स्त्री नमस्य--भावे अ । पूजायाम् नमस्यु त्रि० क्यजन्तनमस्य--“क्याच्छन्दसि” पा० उ । १
नमित त्रि० नम--णिच् क्त वा ह्रस्वः । नामिते नतीकृते
नमी पु० नम--बा० ई वातप्रमीवत् । ऋषिभेदे “प्रह्वन्नमीं
नमुचि पु० न मुञ्चति मुच--इन् नभ्राडित्या पा० नञः प्रकृति
नमुचिद्विष् पु० नमुचिं द्विष्टवान् द्विष--भूते क्विप् ६ त० । इन्द्रे
नमुचिसूदन पु० नमुचिं सूदयति हिनस्ति सूदि--ल्यु ।
|
नमुर पु० नम--बा० उर । नमुचौ असुरे “भूयान्निन्द्रो
नमेरु पु० नम--बा० एरु । १ सुरपुन्नागे विश्वः २ रुद्राक्षे इति
नमोगुरु पु० नमः नमस्कारविषये गुरुः । ब्राह्मणे शब्दर० ।
नमोवाक पु० वच--भावे घञ् ६ त० नमस्काराय उच्यते
नमोवृध् पु० वृध--भावे सम्प० क्विप नमसोऽन्नस्य वृत्
नम्ब गतौ भ्वा० पर० सक० सेट् । नम्यति अनम्बीत् ननम्ब
नम्य त्रि० नम--पवर्गान्तत्वात् कर्मणि यत् न ण्यत् । नमनीये नम्र त्रि० नम--र । १ नते निम्रताप्राप्ते २ विनयान्विते च
नम्रक पु० नम्र इव कायति कै--क । १ वेतसवृक्षे भावप्र० ।
नय गतौ भ्वा० आत्म० सक० सेट् । नयते अनयिष्ट । नेये नय पु० नी--भावे अच् । १ नीतौ अमरः । “विषमोऽपि
|
|
नयन न० नीयते बुद्धिवृत्तिः स्वसंयुक्तविषयान् अनेन नी--करणे
नयनाभिघात पु० ६ त० । सुश्रुतोक्ते नयनाभिहननरूपे
नयनाभिराम पु० नयनमभिरमयति अभि + रम--णिच्-
|
नयनी स्त्री नी--करणे ल्युट् ङीप् । नेत्रकनिकायां शब्दचि० नयनोत्सव पु० नयनयोरुत्सवो यस्मात् । १ दीपे शब्दर० ।
नयनोपान्त पु० ६ त० । अपाङ्गे राजनि० । नयनौषध न० ६ त० । पुष्पकासीसे हेमच० । नयपीठी स्त्री नयस्य पीठीव । (छक्) द्यूताङ्गे अष्टकोष्ठे त्रिका० । नयवर्त्म ६ त० । नीतेर्मार्गे षाड्गुण्यप्रयोगे षट् गुणाश्च
नयविशारद त्रि० ७ त० । नीतिशास्त्रानुसारेण षाड्गुण्य-
नर पुंस्त्री० नॄ--नये अच् । १ मनुष्ये जातित्वात् स्त्रियां नारी-
|
|
नरक पु० नरति नयति पापिलोकं पापानुरूपभोगायात्र
|
|
|
नरककुण्ड न० यातनास्थानभेदे “यन उवाच नरका-
|
|
|
नरकजित् पु० नरकम् असुरभेदं जयति स्म जि--भूते क्विप् ६ त० ।
नरकदेवता स्त्री नरकस्याधिष्ठात्री देवता । निरृतौ शब्दर० नरकपाल न० ६ त० । मृतनरस्य शीर्षस्थे अस्थिभेदे “नरक-
नरकभूमि स्त्री नरकस्य दुःखभेदस्य भोगयोग्या भूमिः ।
|
|
नरकमुक्त पु० नरकान्मुक्तः । नरकान्मुक्ते “कपूयचरणाः
|
नरकस्थ त्रि० नरके तद्भूमौ तिष्ठति स्था--क ७ त० । १
नरकान्तक पु० ६ त० । विष्णौ नरकजिच्छब्दे दृश्यम् । नरकामय पु० नरक आमय इव यस्य । १ प्रेते शब्दरत्ना० ।
नरकीलक पु० नरेषु कीलक इव गर्हितत्वात् । गुरुघ्ने हेमच० नरकेशरिन् पु० नर एव केशरी । १ नरसिंहे नरसिंहशब्दे
नरगण पु० १ नक्षत्रभेदे उपयमशब्दे १२५० पृ० दृश्यम् । ६ त०
नरङ्ग पु० नॄ--अङ्गच् । वरण्डे (नारङ्गा) प्रसिद्धे १ ब्रणभेदे २ मेद्रे न० उणादि० । नरद न० नलद + लस्यरः । नलदे ततः किशरा० तदस्य पण्य-
नरदेव पु० नरो देव इव । नृपे । “ददर्श देवं नरदेव
नरद्विष् पु० नरान् द्वेष्टि द्विष्--क्विप् । राक्षसे “व्रह्मास्त्रं
नरनगर न० नरप्रधानं नगरम् पूर्वपदात् संज्ञायां णत्वे
नरनारायणौ द्वि० व० । नरश्च नारायणश्च । ऋषिभेदयोः
|
नरन्धि पु० नरो धीयन्ते आरोप्यन्ते अस्मिन् धा--आधारे कि
नरन्धिष पु० विष्णौ “विष्णुर्नरन्धिषः प्रोह्यमानः” यजु० ८ । ५५
नरपति पु० ६ त० । नृपे शब्दर० । “नरपतिकुलभूत्यै गर्भ-
नरपतिजयचर्य्या स्त्री नरपतीनां राज्ञां जयस्य चर्य्या ।
नरपशु पु० नरः पशुरिव उपमितस० । १ मानवाधमे २ पुंरूपे पशौ
नरपाल पु० नरान् पालयति पालि--ण्वुल् । मानवरक्षके नृपे । नरपुङ्गव पु० नरः पुङ्गवो वृष इव शूरत्वात् । नरश्रेष्ठे
|
नरप्रिय त्रि० ६ त० । १ मनुष्यहृद्ये वस्तुमात्रे २ नीलवृक्षे पु०
नरभू स्त्री ६ त० । १ भारतवर्षे २ नराणामुत्पत्तौ च । नरभूमिरप्युभयत्र शब्दर० । नरमानिनी स्त्री नरं मन्यते मन--णिनि ङीप् । श्मश्रुयुक्त
नरमाला स्त्री नराणां तन्मुण्डानां माला । नरमुण्डरचित
नरमालिनी स्त्री नरस्येव माला केशमाला मुखेऽस्त्यस्याः
नरमेध पु० नरा मिध्यन्ते हिंस्यन्ते यत्र मिघ--आधारे
|
नरम्मन्य पु० आत्मानं नरं मन्यते नृ + मन--खश् मुम्
नरयन्त्र न० छायाद्वारा कालसाधके द्वादशाङ्गुलकीलरूप शङ्कु-
नरयान न० नरवाह्यं यानम् (सओयारि) प्रभृतौ
नरलोक पु० नराधिष्ठितो लोकः भुवनम् । १ पृथिवीलोके
|
नरवाहन पु० नरो वाहनं यस्य । १ कुवेरे २ नरयानबाह्ये त्रि०
नरविष्वण त्रि० नरं विष्वणति हिनस्ति वि + स्वन--अच्
नरव्याघ्र पु० नरो व्याघ्र इव उपमितस० । श्रेष्ठमानवे । नरशृङ्ग न० ६ त० । अलीके पदार्थे शशशृङ्गदिवत् शृङ्गे
नरसिंह पु० नरएव सिंहः नरश्च सिंहश्चाकारेऽस्त्यस्य अच्
|
|
नरसिंहपुराणम न० नरसिंहोप्रवर्णनात्मकं पुराणम् ।
नरसिंहमूर्त्तिदान न० ६ त० । कालिकापुराणोक्ते स्वर्णा-
नरस्कन्ध पु० नर + समूहे स्कन्ध । नरसमूहे एवं मनुष्यस्कन्धा-
|
|
नराङ्ग पु० नरमङ्गयति चु० अङ्ग--अण् । १ मेट्रे २ वरण्डे
नराची स्त्री नरमिवाचिनोति रोमभिरिव कण्टकैः आ +
नरा(च)ज पु० षोडशाक्षरपादके वृत्तभेदे “भुजङ्गराजभाषितं
नराधम पु० नरेषु अधमः । विवेकादिशून्यतयापकृष्टे मानवे
नराधिप पु० ६ त० । नृपे “नराणाञ्च नराधिपः” गीता ।
नरान्तक पु० अन्तयन्ति अन्ति--ण्वुल् ६ त० । मानुषनाशके
नरायण पु० नरा अयनमस्य । विष्णौ “नराणामयनं यस्मात्
नराश पु० नरमश्नाति अश--भोजने अण् उप० स० । राक्षसे
नराशंस पु० १ यज्ञे २ अग्नौ च । “नराशंस महिमानमि-
|
नरासन नराकारे आसनभेदे तल्लणभेदादिकं रुद्रयामलोक्तं
नरिष्ठा स्त्री पुरुषमेधे भयङ्करपशूपालम्भनोद्देश्ये देवताभेदे
नरिष्यन्त पु० वैवस्वतमनोः पुत्रभेदे “वेनं धृष्णुं नरिष्यन्त
नरी स्त्री नरस्य पत्नी ङीष् । मानवपत्न्यां जटा० । तज्जाति
नरेन्द्र पु० नर इन्द्र इव । १ नृपे २ विषवैद्ये च मेदि० । “नरे-
नरेन्द्राभ पु० नरेन्द्र इवाभाति काष्ठेषु आ + भा--क । काष्ठा गुरुणि नैघण्टुप्रकाशिका । |
|
नरोत्तम पु० नरेषूत्तमः । १ पुरुषोत्तमे नारायणे २ नरश्रेष्ठे
नर्कुटक पु० नरस्य कुटकमिव पृषो० । नासायां हेमच० । नर्त्त त्रि० नृत्यति नृत--पचा० अच् । १ नृत्यकर्त्तरि “नृत्य-
नर्त्तक त्रि० नृत्यति नृत--गात्रविक्षेपे “शिल्पिनि ष्वुन्” पा०
नर्त्तन न० नृत--भावे ल्युट् । १ अङ्गविक्षेपभेदे नृत्ये पूर्वप-
नर्त्तनप्रिय पु० नर्त्तनं प्रिवमस्य । १ शिवे २ नृत्यप्रियमात्रे त्रि० नर्त्तनशाला स्त्री ६ त० । (नाचघर) नृत्यगृहे “यैषा नर्त्त-
|
नर्त्तित त्रि० नृत--णिच् कर्मणि क्त । कृतताण्डवे चालिते
नर्त्तु पु० नृत--उण् । खड्गधारायां स्थित्वा नर्त्तके त्रिका० नर्द्द शब्दे अक० गतौ सक० भ्वा० पर० सेट् । नर्द्दति
नर्द्दटक न० “यदि भवतो नजौ भजजलागुरुर्नर्द्दटकम्”
नर्द्दन न० नर्द--भावे ल्युट् । शब्दे “नर्दनं मृगपक्षिणाम्”
नर्द्दिन् त्रि० नर्दति शब्दायते नर्द--णिनि । १ शब्दकारके
नर्ब गतौ भ्वा० पर० सक० सेट् । नर्बति अनर्वीत् ननर्ब ।
नर्म्म पु० नॄ--मन् । पुरुषमेधीयालभ्यपशूद्देश्ये देवभेदे “नर्माय
नर्म्मकील पु० नर्मणः परिहासस्य कील इव बन्धनस्थान-
नर्म्मट पु० नर्न--अटन् पृषो० । १ स्वर्परे २ सूर्ये च हारा० । नर्म्मठ पु० नर्भणि कुशलः नर्मन् + अठन् । १ नर्मकुशले २ षिड्गे
नर्म्मद त्रि० नर्भ ददाति दा--क ६ त० । १ केलिसचिवे मेदि० ।
|
नर्मदासम्भव न० नर्मदायां सम्भवति सम्--भू--अच् । द्यार्मदे
|
|
|
|
नर्मदेश न० नर्मदया स्थापित इशो यत्र । काशीस्थे
|
नर्मन् न० नॄ--मनिन् । परिहासे अमरः । “न नर्मयुक्तं
नर्मरा स्त्री नर्मन् + अस्त्यर्थे रः । १ दर्य्यां २ भस्त्रायां ३
नर्मवत् त्रि० नर्म अस्त्यस्य मतुप् मस्य वः । नर्मयुक्ते स्त्रियां
नर्मसचिव पु० नर्मसु सचिवः । परीहाससहाये “न नर्म-
नर्य्य त्रि० नृभ्योहितं यत् । १ मनुष्यहिते “नॄणां नर्य्यो
|
|
नल पु० नल--बन्धे अच् । १ तृणभेदे पोटगले अमरः ।
|
नलक न० नल इव कायति कै--क । शाखास्थ्नि नडकशब्दार्थे हेमच० । नलकानन पु० नडप्रधानं काननमत्र । १ देशभेदे “झि-
|
|
नलकिनी स्त्री नलकं नलाकारमस्थि विद्यतेऽत्र इनि ङीप् ।
नलकील पु० नल एव कीलोऽत्र । जानुनि हेमच० । नलकूवर पु० कुवेरपुत्रे “यक्षराज्ञा कुवेरेण वरा लब्धाश्च
नलद न० नलं तृषाबन्धं द्यति दो--खण्डने क । १ उशीरे
|
नलपट्टिका स्त्री नलनिर्मिता पट्टिकेव । (दरमा) ख्याते
नलमीन पु० नलः नलाश्रयः मीनः । (चिङ्गुडी) मत्स्यभेदे अमरः । नलसेतु पु० नलवानरकृतः सेतुः शा० त० । समुद्रोपरि
नलिका स्त्री नलः तद्रूपाकारोऽस्त्यस्याः ठन् । १ नाड्यां (नली)
नलित पु० नल--क्त । (नालता) शाकभेदे द्रव्यगुणाभिधानम् ।
नलिन न० नल--बन्धे इनन् । १ पद्मे २ जले ३ नीलिकायां
नलिनी स्त्री नडाः (नालाः) सन्त्यत्र पुष्करा० इनि ङीप्
|
नलिनीखण्ड न० नलिनीनां समूहः कमला० समूहे
नलिनीनन्दन न० नलिन्या नन्दयति नन्दि--ल्यु ३ त० ।
नलिनीरुह न० नलिन्यां रोहति रुह--क । मृणाले राजनि० नलिनेशय पु० नलिने व्रह्मनाभिकमले शेते--शी--अच्
नली स्त्री नल--अच् गौरा० ङीष् । १ मनःशिलायां विश्वः
नलेश्वर पु० न० नलेन स्थापित ईश्वरो यत्र । नलनृपस्यापिते शिवलिङ्गभेदे शिवपु० । नलोत्तम पु० नलेषु उत्तमः । देवनले राजनि० । नलोदय पु० कालिदासकृते काव्यभेदे नलोपाख्यान न० नलस्योपाख्यानं यत्र । भारतवनपर्वान्त-
नल्य त्रि० नलस्यादूरदेशादि० बला० य । नलस्यादूरदेशादौ नल्व पु० नल--बा० व । चतुःशतहस्तसिते अमरः शतहस्तमिते
नल्ववर्त्मगा स्त्री नल्वमितं वर्त्म गच्छति गम--ड । १
नव पु० नु--स्तवे भावे अप । १ स्तवे मेदि० कर्मणि अप् । २ नूतने
|
नवक न० नवानामवयवः सङ्ख्यायाः कन् । १ नवसंख्यायाम्
|
नवकारिका स्त्री नवं करोति कृ--ण्वुल् । १ नवोढायां
नवकालिका स्त्री नवकं नूतनमलति अल--भूषणे ण्वुल् ।
नवग्रह पु० कर्म० संज्ञात्वात् न द्विगुः । “सूर्यचन्द्रौ मङ्गलश्च
|
|
|
नवग्व त्रि० नवभिर्मासैगच्छति गम--उणा० ड्व । नवभिर्मा-
नवचत्वारिंशत् स्त्री नवाधिका चत्वारिंशत् । १ ऊनपञ्चा-
नवच्छात्र पु० कर्म० । प्रथमाध्ययनप्रवृत्ते त्रिका० । नवच्छिद्र न० नव छिद्राणि यत्र । देहे देहस्य नवद्वार-
नवज्वर पु० कर्म० । तरुणज्वरे “तरुणं तु ज्वरं पूर्वं लङ्घ-
नवत पु० नू--अतच् । १ कुथे करिभूषणार्थे कम्बले हेमच० ।
नवतन्तु पु० कर्म० । १ नवीने तन्तौ । बहु० । २ तद्युक्ते पटे च
नवति(ती) स्त्री नव दशतः परिमाणमस्य “पङ्क्तिविंशती-
|
नवतिका स्त्री नवाय नूतनत्वाय तेकति तिक--गतौ क ।
नवदण्डक न० नवो दण्डोऽत्र कप् । राज्ञां छत्रभेदे “मनो-
नवदश पु० नव च दश च संख्याऽस्य डट् । उनविंशतिसं-
नवदशन् त्रि० नवाधिका दश । (उनिश) १ संख्यायां २
नवदल न० कर्म० । १ नवीने पत्रे पद्मकेशरान्तिकस्थे २ पत्रे च अमरः । नवदीधिति पु० नव दीधितयोऽस्य । मङ्गलग्रहे जटा० । नवदुर्गा स्त्री नवगुणिता दुर्गा कर्म० संज्ञात्वात् न द्विगुः ।
नवदोला स्त्री कर्म० । नवीनदोलायाम् । प्रथमं तदारोहण
नवद्वार न० नव द्वाराणीव चित्तवृत्त्यादेर्बहिर्गमनसाध-
|
नवधा अव्य० नवन् + प्रकारे धाच् । नवप्रकारे “तुष्टिर्नवधाऽष्टधा
नवधातु पु० नवगुणिता धातवः । नवप्रकारे धातुभेदे
नवन् त्रि० ब० व० । नृ--कनिन् बा० गुणः । १ संख्याभेदे
नवनवक न० नवगुणितं नवकम् । दक्षसंहितोक्ते ज्ञातव्ये
|
नवनवति स्त्री नवाधिका नवतिः । १ एकोनशतसंख्यायां
नवनाडीचक्र न० २८१६ पृ० चक्रशब्दोक्ते चक्रभेदे । नवनी स्त्री नवं नीयते नी--ड गौरा० ङीष् । नवनीते
नवनीत न० नवं नीयते स्म नी--क्त । (माखन) पयःसार
|
नवनीतक न० नवनीतात् जायते बा० वुन् । १ घृते राजनि०
नवनीतधेनु स्त्री दानार्थकल्पितायां नवनीतमय्यां धेन्वां
|
नवपञ्चम पु० नव च नवमं च पञ्चमञ्च यत्र योगे ।
नवपत्रिका स्त्री नवमिता पत्रिका । नवसु कदल्यादिषु
नवपद न० मात्रावृत्तवृत्तभेदे “प्रथममुपनयरामकलत्रितय
नवपाठक पु० पूर्वकालैकेति पा० कर्म० उभयोरपि विशेष-
|
नवप्राशन न० नवस्य नवान्नस्य प्राशनम् । नवान्नभोजने
नवफलिका स्त्री नबं फलं यस्याः कप् कापि अत इत्त्वम् ।
नवव(ब)धू स्त्री कर्म० । नूतनपरिणीतायां स्त्रियां तस्याः
|
|
नवभाग पु० राशेर्नवमो भागः । १ त्रिशांशकात्मकस्य राशो
नवम त्रि० नवानां पूरणः नान्तत्वात् डटि मः । नवसङ्ख्या-
|
नवमल्लिका स्त्री नवा स्तत्या मल्लिका कर्म० । नवमालिका-
नवमालिका स्त्री नवा स्तुत्या मालिका । (नोयालि)
नवयज्ञ पु० नवधान्यनिमित्तो यज्ञः । नवान्ननिमित्ते यज्ञे
|
नवयोनिन्यास पु० तन्त्रसारे निबन्धोक्ते न्यासभेदे
नवयौवन न० नवं यौवनम् । २ अभिनवे यौवने “नवयौ-
नवरत्न न० नवगुणितं रत्नम् । नवविधे माणिक्यादिरत्ने
नवरस पु० नवगुणितो रसः । अलङ्कारोक्ते शृङ्गारादिके
नवरात्र त्रि० नवभिः रात्रिभिर्निर्वृत्तं तद्धितार्थे द्विगुः
|
|
|
|
नवराष्ट्र न० औशीनरनृपस्य देशभेदे “नवस्य नवराष्ट्रन्तु
नवर्च न० नव + ऋचो यत्र अच् समा० । नवभिरृग्भिर्युते
|