"ऋग्वेदः सूक्तं ८.९७" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः २२९:
== ==
{{टिप्पणी|
अस्य सूक्तस्य ऋषि रेभः काश्यपः एवं छन्दं बृहती अस्ति। गवामयनसंवत्सरसत्रे मध्यमाह्नस्य संज्ञा विषुवत् अह भवति। पृथिव्योपरि या विषुवत् रेखा अस्ति, तस्मिन् भूभागे सूर्यस्य रश्मीनां पतनं ऋजुतमः भवति। अस्य तथ्यस्य विनियोजनं अध्यात्मक्षेत्रे अपि यथावत् अस्ति। विषुवत् अह्नस्य कृत्येषु बृहती छन्दः भवति। प्रस्तुते सूक्ते अपि बृहती छन्दः अस्ति, किं अयं संकेतं यत् अयं सूक्तमपि विषुवान् अहस्य भागमस्ति। किन्तु नायं सत्यं। कारणं। उपनिषदेषु चेतनायाः द्विभागौ स्तः -
चतुर्थ्यां ऋचि उल्लेखमस्ति - यच्छक्रासि परावति यदर्वावति वृत्रहन्। पुराणेषु रैभ्य ऋषेः उल्लेखाः सन्ति ( द्र. [http://vedastudy.tripod.com/pur_index25/pva15.htm पुराणेषु रैभ्यस्य संदर्भाः] )। रैभ्य अर्थात् रेभस्य जननाय उपयुक्तं तन्त्रम्, चेतना। स्कन्द पुराणे ३.१.३३.२५ कथा अस्ति यत् रैभ्यस्य ज्येष्ठः - कनिष्ठः पुत्रौ कस्यचित् राज्ञस्य यज्ञस्य निष्पन्ने रतौ स्तः। केनापि कारणेन ज्येष्ठः पुत्रः परावसुः स्वपितुः रैभ्यस्य हननं करोति। तदा परावसुः स्वं अनुजं अर्वावसुं निर्देशं ददाति यत् त्वं पितुः हननस्य प्रायश्चित्तं कुरु। राज्ञः यज्ञस्य निष्पादनं सः स्वयं करिष्यति। अनुजस्य सामर्थ्यं यज्ञनिष्पादनस्य नास्ति। अयं कथनं चक्षुरुन्मीलकः अस्ति। यथा श्रौतयज्ञे संवत्सरसत्रे अभिजित् - विश्वजितौ अयनौ भवतः, एवंप्रकारेण स्मृतौ परावसु - अर्वावसुः भवतः। जैमिनीये ब्राह्मणे गवामयनसत्रस्य आरम्भे कथनमस्ति यत् यदा सूर्यस्य तेजः अत्यन्तं प्रखरमभवत्, तदा तस्य ये रश्मयः पराः आसन्, तासां शान्त्यै आदित्यस्योपरि सोमस्य स्थापनं क्रियमाणमस्ति। ये अर्वाञ्चः रश्मयः आसन्, तासां शान्त्यर्थं अन्तरिक्षे वायोः प्रवाहं क्रियमाणमस्ति।
पुराणेषु रैभ्यः गयातीर्थे गत्वा पितॄणां तर्पणादिकं करोति (वराहपुराणम् [[वराहपुराणम्/अध्यायः ००७|७]], लक्ष्मीनारायणसंहिता १.५२७)। तेन सः स्मृतिसर्गस्य, सनकादेः मार्गस्य प्राप्तिं करोति।
}}
| |||