"ब्रह्मपुराणम्/अध्यायः २४" इत्यस्य संस्करणे भेदः

'''<poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">लोमहर्षण उवाच '''उवाच॒

तारामयं भगवतः शिशुमाराकृतिःशिशुमाराकृति प्रभो। प्रभोः।

दिवि रूपं हेर्यर्त्तुहरेर्यत्तु तस्य पुच्छे स्तितोस्थितो ध्रुवः॥ २४.११॥ ॥ <br>

सैषसएष भ्रमन् भ्रामयति चन्द्रादित्यादिकान् ग्रहन्। ग्रहान्।

भ्रमन्तमनु तं यान्ति नक्षत्राणि च चक्रवत्॥ २४.२ ॥ <br>२॥

सूर्य्याचन्द्रमसौसूर्याचन्द्रमसौ तारा नक्षत्राणि ग्रहैः सह।

वातानीकमयैर्बन्धैर्ध्रुवे बद्धानि तानि वै॥ २४.३ ॥ <br>३॥

शिशुमाराकृति प्रोक्तं यद्रूपं ज्योतिषां दिवि।

नारायणः परं धाम तस्याधारः स्वयं हृदि॥ २४.४ ॥ <br>४॥

उत्तानपादतनयस्तमाराध्य प्रजापतिम्।

स ताराशिशुमारस्य ध्रुवः पुच्छे व्यस्थितः॥व्यवस्थितः॥ २४.५ ॥ <br>५॥

आधारः शिशुमारस्य सर्व्वाध्यक्षोसर्वाध्यक्षो जनाद्‌र्दनः। जनार्दनः।

ध्रुवस्य शिशुमारश्च ध्रुवे भानुर्त्यवास्थितः॥भानुर्व्यवस्थितः॥ २४.६ ॥ <br>६॥

तदाधारं जगच्चेदं सदेवासुरमानुषम्।

येन विप्रा विधानेन तन्मे श्रृणुतशृणुत साम्प्रतम्॥सांप्रतम्॥ २४.७ ॥ <br>७॥

विवस्वानष्टभिर्मासैर्ग्रसत्यापोविवस्वानष्टभिर्मासैर्ग्रसत्यपो रसात्मिकाः।

वर्षत्यम्बु ततश्चान्नमन्नादमखिलं जगत्॥ २४.८ ॥ <br>८॥

विवस्वानंशुभिस्तीक्ष्णैरादाय जगतो जलम्।

सोमं पुष्यत्यथेन्दुश्च वायुनाडीमयैर्दिवि॥ २४.९ ॥ <br>९॥

जलैर्विक्षिप्यतेऽभ्रेषु धूमाग्न्यनिलमूर्त्तिषु। धूमाग्न्यनिलमूर्तिषु।

न भ्रश्यन्ति यतस्तेभ्यो जलान्यभ्राणि तान् यतः॥तान्यतः॥ २४.१० ॥ <br>१०॥

अभ्रस्थाः प्रपतन्त्यापो वायुना समुदीरिताः।

संस्कारं कालजनितं विप्राश्चासाद्य निर्ग्मलाः॥निर्मलाः॥ २४.११ ॥ <br>११॥

सरित्समुद्रा भौमास्तु तथापः प्राणिसम्भवाः। प्राणिसंभवाः।

चतुष्प्रकारा भगवानादत्ते सविता द्विजाः॥ २४.१२ ॥ <br>१२॥

आकाशगङ्गासलिलं तथाहृत्य गभस्तिमान्।

अनभ्रगतमेवोर्व्व्यांअनभ्रगतमेवोर्व्यां सद्यः क्षिपति रश्मिभिः॥ २४.१३ ॥ <br>१३॥

तस्य संस्पर्शनिर्धूतपापपङ्कोसंस्पर्शनिर्धूत पापपङ्को द्विजोत्तमाः।

न याति नरकं मर्त्त्योमर्त्यो दिव्यं स्नानं हि तत्स्मृतम्॥ २४.१४ ॥ <br>१४॥

दृष्टसूर्य्यंदृष्टसूर्यं हि तद्वारि पतत्यभ्रैर्विना दिवः।

आकाशगङ्गसलिलंआकाशगङ्गासलिलं तद्‌गोभिःतद्गोभिः क्षिप्यते रवेः॥ २४.१५ ॥ <br>१५॥

कृत्तिकादिषु ऋक्षेषु विषमेष्वम्बु यद्दिवः।

दृष्ट्वार्कदृष्ट्वार्कं पतितं ज्ञेयं तद्गाङ्गं दिग्गजोज्झितम्॥दिग्गजोह्नितम्॥ २४.१६ ॥ <br>१६॥

युग्मर्क्षेषु तु यत्तोयं पतत्यर्कोद्धृतंपतत्यर्कोद्गितं दिवः।

तत्सूर्य्यरश्मिभिःतत्सूर्यरश्मिभिः सद्यः समादाय निरस्यते॥ २४.१७ ॥ <br>१७॥

उभयं पुण्यमत्यर्थं नृणां पापहरं द्विजाः।

आकाशगङ्गासलिलं दिव्यं स्नानं द्विजोत्तमाः॥ २४.१८ ॥ <br>१८॥

यत्तु मेघैः समुत्सृष्टं वारि तत् प्राणिनांतत्प्राणिनां द्विजाः।

पुष्णात्योषधयः सर्व्वासर्वा जीवनायामृतं हि तत्॥ २४.१९ ॥ <br>१९॥

तेन वृद्धिं परां नीतः सकलश्चौषधीगणः।

साधकः फलपाकान्तः प्रजानान्तुप्रजानां तु प्रजायते॥ २४.२० ॥ <br>२०॥

तेन यज्ञान् यथाप्रोक्तान्मानवाः शास्त्रचक्षुषः।

कुर्व्वदेवनिकायाश्चकुर्वतेऽहरहश्चैव देवानाप्याययन्ति ते॥ २४.२१ ॥ <br>२१॥

एवं यज्ञाश्च वेदाश्च वर्णाश्च द्विजपूर्व्वकाः। द्विजपूर्वकाः।

सर्व्वदेवनिकायाश्चसर्वदेवनिकायाश्च पशुभूतगणाश्च ये॥ २४.२२ ॥ <br>२२॥

वृष्ट्या धृतमिदं सर्व्वंसर्वं जगत्स्थावरजङ्गमम्।

सापि निष्पाद्यते वृष्टिः सवित्रा मुनिसत्तमाः॥ २४.२३ ॥ <br>२३॥

आधारभूतः सवितुध्रुवोसवितुर्ध्रुवो मुनिवरोत्तमाः।

ध्रुवस्य शिशुमारोऽसौ सोऽपि नारायणाश्रयः॥ २४.२४ ॥ <br>२४॥

हृदि नारायणस्तस्य शिशुमारस्य संस्थितः।

विभर्त्ताविभर्ता सर्व्वभूतानामादिभूतःसर्वभूतानामादिभूतः सनातनः॥ २४.२५ ॥ <br>२५॥

एवं मया मुनिश्रेष्ठा ब्रह्माण्डं समुदाहृतम्।

भूसमुद्रादिभिर्युक्तं किमन्यच्छ्रोतुमिच्छथ॥ २४.२६ ॥ <br>२६॥

इति श्रीब्राह्मे महापुराणे ध्रुवसंस्थितिनिरूपणं नाम चतुर्व्विंशोऽध्यायः॥ २४ ॥ <br>