विष्णुस्मृतिः/षण्णवतितमोऽध्यायः
अथ त्रिष्वाश्रमेषु पक्वकषायः प्राजापत्यां इष्टिं कृत्वा सर्ववेदसं दक्षिणां दत्त्वा प्रव्रज्याश्रमी स्यात् । । ९६.१ । ।
आत्मन्यग्नीनारोप्य भिक्षार्थं ग्रामं इयात् । । ९६.२ । ।
सप्तागारिकं भैक्षं आचरेत् । । ९६.३ । ।
अलाभे न व्यथेत । । ९६.४ । ।
न भिक्षुकं भिक्षेत । । ९६.५ । ।
भुक्तवति जने अतीते पात्रसंपाते भैक्षं आदद्यात् । । ९६.६ । ।
मृन्मये दारुपात्रेऽलाबुपात्रे वा । । ९६.७ । ।
तेषां च तस्याद्भिः शुद्धिः स्यात् । । ९६.८ । ।
अभिपूजितलाभादुद्विजेत । । ९६.९ । ।
शून्यागारनिकेतनः स्यात् । । ९६.१० । ।
वृक्षमूलनिकेतनो वा । । ९६.११ । ।
न ग्रामे द्वितीयां रात्रिं आवसेत् । । ९६.१२ । ।
कौपीनाच्छादनमात्रं एव वसनं आदद्यात् । । ९६.१३ । ।
दृष्टिपूतं न्यसेत्पादं । । ९६.१४ । ।
वस्त्रपूतं जलं आदद्यात् । । ९६.१५ । ।
सत्यपूतं वदेत् । । ९६.१६ । ।
मनःपूतं आचरेत् । । ९६.१७ । ।
मरणं नाभिकामयेत जीवितं च । । ९६.१८ । ।
अतिवादांस्तितिक्षेत । । ९६.१९ । ।
न कंचनावमन्येत । । ९६.२० । ।
निराशीः स्यात् । । ९६.२१ । ।
निर्नमस्कारः । । ९६.२२ । ।
वास्यैकं तक्षतो बाहुं चन्दनेनैकं उक्षतः ।
नाकल्याणं न कल्याणं तयोरपि च चिन्तयेत् । । ९६.२३ । ।
प्राणायामधारणाध्याननित्यः स्यात् । । ९६.२४ । ।
संसारस्यानित्यतां पश्येत् । । ९६.२५ । ।
शरीरस्याशुचिभावं । । ९६.२६ । ।
जरया रूपविपर्ययं । । ९६.२७ । ।
शारीरमानसागन्तुकव्याधिभिश्चोपतापं । । ९६.२८ । ।
सहजैश्च । । ९६.२९ । ।
नित्यान्धकारे गर्भे वसतिं । । ९६.३० । ।
मूत्रपुरीषमध्ये च । । ९६.३१ । ।
तत्र च शीतोष्णदुःखानुभवनं । । ९६.३२ । ।
जन्मसमये योनिसंकटनिर्गमनात्महद्दुःखानुभवनं । । ९६.३३ । ।
बाल्ये मोहं गुरुपरवश्यतां । । ९६.३४ । ।
अध्ययनादनेकक्लेशं । । ९६.३५ । ।
यौवने च विषयाप्राप्तावमार्गेण तदवाप्तौ विषयसेवनान्नरके पतनं । । ९६.३६ । ।
अप्रियैर्वसतिं प्रियैश्च विप्रयोगं । । ९६.३७ । ।
नरके च सुमहद्दुःखं । । ९६.३८ । ।
संसारसंसृतौ तिर्यग्योनिषु च । । ९६.३९ । ।
एवं अस्मिन्सततयायिनि संसारे न किंचित्सुखं । । ९६.४० । ।
यदपि किंचित्दुःखाभावापेक्षया सुखसंज्ञं तदप्यनित्यं । । ९६.४१ । ।
तत्सेवाशक्तावलाभे वा महद्दुःखं । । ९६.४२ । ।
शरीरं चेदं सप्तधातुकं पश्येत् । । ९६.४३ । ।
वसारुधिरमांसमेदोऽस्थिमज्जाशुक्रात्मकं । । ९६.४४ । ।
चर्मावनद्धं । । ९६.४५ । ।
दुर्गन्धि च । । ९६.४६ । ।
मलायतनं । । ९६.४७ । ।
सुखशतैरपि वृतं विकारि । । ९६.४८ । ।
प्रयत्नाद्धृतं अपि विनाशि । । ९६.४९ । ।
कामक्रोधलोभमोहमदमात्सर्यस्थानं । । ९६.५० । ।
पृथिव्यप्तेजोवाय्वाकाशात्मकं । । ९६.५१ । ।
अस्थिसिराधमनीस्नायुयुतं । । ९६.५२ । ।
रजस्वलं । । ९६.५३ । ।
षट्त्वचं । । ९६.५४ । ।
अस्थ्नां त्रिभिः शतैः षष्त्यधिकैर्धार्यमाणं । । ९६.५५ । ।
तेषां विभागः । । ९६.५६ । ।
सूक्ष्मैः सह चतुःषष्टिर्दशनाः । । ९६.५७ । ।
विंशतिर्नखाः । । ९६.५८ । ।
पाणिपादशलाकाश्च । । ९६.५९ । ।
षष्टिरङ्गुलीनां पर्वाणि । । ९६.६० । ।
द्वे पार्ष्ण्योः । । ९६.६१ । ।
चतुष्टयं गुल्फेषु । । ९६.६२ । ।
चत्वार्यरत्न्योः । । ९६.६३ । ।
चत्वारि जङ्घयोः । । ९६.६४ । ।
द्वे द्वे जानुकपोलयोः । । ९६.६५ । ।
ऊर्वंसयोह् । । ९६.६६ । ।
अक्षतालूषकश्रोणिफलकेषु । । ९६.६७ । ।
भगास्थ्येकं । । ९६.६८ । ।
पृष्ठास्थि पञ्चचत्वारिंशद्भागं । । ९६.६९ । ।
पञ्चदशास्थीनि ग्रीवा । । ९६.७० । ।
जत्र्वेकं । । ९६.७१ । ।
तथा हनुः । । ९६.७२ । ।
तन्मूले च द्वे । । ९६.७३ । ।
द्वे ललाटाक्षिगण्डे । । ९६.७४ । ।
नासा घनास्थिका । । ९६.७५ । ।
अर्बुदैः स्थालकैश्च सार्धं द्वासप्ततिः पार्श्वकाः । । ९६.७६ । ।
उरः सप्तदश । । ९६.७७ । ।
द्वौ शङ्खकौ । । ९६.७८ । ।
चत्वारि कपालानि शिरसश्चेति । । ९६.७९ । ।
शरीरेऽस्मिन्सप्त सिराशतानि । । ९६.८० । ।
नव स्नायुशतानि । । ९६.८१ । ।
धमनीशते द्वे । । ९६.८२ । ।
पञ्च पेशीशतानि । । ९६.८३ । ।
क्षुद्रधमनीनां एकोनत्रिंशल्लक्षाणि नवशतानि षट्पञ्चाशद्धमन्यः । । ९६.८४ । ।
लक्षत्रयं श्मश्रुकेशकूपानां । । ९६.८५ । ।
सप्तोत्तरं मर्मशतं । । ९६.८६ । ।
संधिशते द्वे । । ९६.८७ । ।
चतुष्पञ्चाशद्रोमकोट्यः सप्तषष्टिश्च लक्षाणि । । ९६.८८ । ।
नाभिराजो गुदं शुक्रं शोणितं शङ्खकौ मूर्धा कण्ठो हृदयं चेति प्राणायतनाणि । । ९६.८९ । ।
बाहुद्वयं जङ्घाद्वयं मध्यं शीर्षं इति षडङ्गानि । । ९६.९० । ।
वसा वपा अवहननं नाभिः क्लोमा यकृत्प्लीहा क्षुद्रान्त्रं वृक्ककौ बस्तिः पुरीषाधानं आमाशयः हृदयं स्थूलान्त्रं गुदं उदरं गुदकोष्ठं । । ९६.९१ । ।
कनीनिके अक्षिकूटे शष्कुली कर्णौ कर्णपत्रकौ गण्डौ भ्रुवौ शङ्खौ दन्तवेष्टौ ओष्ठौ ककुन्दरे वङ्क्षणौ वृषणौ वृक्कौ श्लेष्मसंघातिकौ स्तनौ उपजिह्वा स्फिचौ बाहू जङ्घे ऊरू पिण्डिके तालूदरं बस्तिशीर्षौ चिबुकं गलशुण्डिके अवटुश्चेत्यस्मिन्शरीरे स्थानानि । । ९६.९२ । ।
शब्दस्पर्शरूपरसगन्धाश्च विषयाः । । ९६.९३ । ।
नासिकालोचनत्वग्जिह्वाश्रोत्रं इति बुद्धीन्द्रियाणि । । ९६.९४ । ।
हस्तौ पादौ पायूपस्थं जिह्वेति कर्मेन्द्रियाणि । । ९६.९५ । ।
मनो बुद्धिरात्मा चाव्यक्तं इतीन्द्रियातीताः । । ९६.९६ । ।
इदं शरीरं वसुधे क्षेत्रं इत्यभिधीयते ।
एतद्यो वेत्ति तं प्राहुः क्षेत्रज्ञं इति तद्विदः । । ९६.९७ । ।
क्षेत्रज्ञं अपि मां विद्धि सर्वक्षेत्रेषु भाविनि ।
क्षेत्रक्षेत्रज्ञविज्ञानं ज्ञेयं नित्यं मुमुक्षुणा । । ९६.९८ । ।