शिक्षासमुच्चयकारिका
| शिक्षासमुच्चयकारिका [[लेखकः :|]] |
शिक्षासमुच्चयकारिका
यदा मम परेषां च भयं दुःखं च न प्रियम् ।
तदात्मनः को विशेषो यत्तं रक्षामि नेतरम् ॥ १ ॥
दुःखान्तं कर्तुकामेन सुखान्तं गन्तुमिच्छता ।
श्रद्धामूलं दृढीकृत्य बोधौ कार्या मतिर्दृढा ॥ २ ॥
(शिक्षादरो) महायानाद्बोधिसत्त्वस्य संवरः ।
मर्मस्थानान्यतो विद्याद्येनानापत्तिको भवेत् ॥ ३ ॥
आत्मभावस्य भोगानां त्र्यध्ववृत्तेः शुभस्य च ।
उत्सर्गः सर्वसत्त्वेभ्यस्तद्रक्षा शुद्धिवर्धनम् ॥ ४ ॥
परिभोगाय सत्त्वानामात्मभावादि दीयते ।
अरक्षिते कुतो भोगः कि दत्तं यन्न भुज्यते ॥ ५ ॥
तस्मात्सत्त्वोपभोगार्थमात्मभावादि पालयेत् ।
कल्याणमित्रानुत्सर्गात्सूत्राणां च सदेक्षणात् ॥ ६ ॥
तत्रात्मभावे का रक्षा यदनर्थविवर्जनम् ।
केनैतल्लभ्यते सर्वं निष्फलस्पन्दवर्जनात् ॥ ७ ॥
एतत्सिध्येत्सदा स्मृत्या स्मृतिस्तीव्रादराद्भवेत् ।
आदरः शममाहात्म्यं ज्ञात्वातापेन जायते ॥ ८ ॥
समाहितो यथाभूतं प्रजानातीत्यवदन्मुनिः ।
शमाच्च न चलेच्चितं बाह्यचेष्टा निवर्तनात् ॥ ९ ॥
सर्वत्रापचलो मन्दमतिस्निग्धाभिभाषणात् ।
आववर्जयेज्जनं भव्यमादेयश्चापि जायते ॥ १० ॥
अनादेयं तु तं लोकः परिभूय जिनाङ्कुरम् ।
भस्मच्छन्नो यथा वह्निः पच्येत नरकादिषु ॥ ११ ॥
रत्नमेघे जिनेनोक्तस्तेन सङ्क्षेपसंवरः ।
येनाप्रसादः सत्त्वानां तद्यत्नेन विवर्जयेत् ॥ १२ ॥
एषा रक्षात्मभावस्य भैषज्यवसानादिभिः ।
आत्मतृष्णोपभोगात्तु क्लिष्टापत्तिः प्रजायते ॥ १३ ॥
सुकृटारम्भिणा भाव्यं मात्रज्ञेन च सर्वतः ।
इति शिक्षापदादस्य भोगरक्षा न दुष्करा ॥ १४ ॥
स्वार्थविपाक वैतृष्ण्याच्छुभं संरक्षितं भवेत् ।
पश्चातापं न कुर्वीत न च कृत्वा प्रकाशयेत् ॥ १५ ॥
लाभसत्कारभीतः स्यादुन्नतिं वर्जयेत्सदा ।
बोधिसत्त्वः प्रसन्नः स्याद्धर्मे विमतिमुत्सृजेत् ॥ १६ ॥
शोधितस्यात्मभावस्यभोगः पथ्यो भविष्यति ।
सम्यक्सिद्धस्य भक्तस्य निष्कणस्येव देहिनाम् ॥ १७ ॥
तृणच्छन्न यथा शस्यं रोगैः सीदति नैधते ।
बुद्धाङ्कुरस्तथा वृद्धिं क्लेशच्छन्नो न गच्छति ॥ १८ ॥
आत्मभावस्य का शुद्धिः पापक्लेशविशोधनम् ।
सम्बुद्धोत्तयर्थसारेण यत्नभावे त्वपायगः ॥ १९ ॥
क्षमेत श्रुतमेषेत संश्रयेत वनं ततः ।
सामाधानाय युज्येत भावयेदशुभादिकम् ॥ २० ॥
भोगशुद्धिं च जानीयात्सम्यगाजीवशोधनात् ।
शून्यताकरुणागर्भेचेष्टितात्पुण्यशोधनम् ॥ २१ ॥
ग्रहीतारः सुबहवः स्वल्पं चेद मनेन किम् ।
न चातितृप्तिजनकं वर्धनीयमिदं ततः ॥ २२ ॥
आत्मभावस्य का वृद्धिर्बलानालस्यवर्धनम् ।
शून्यताकरुणागर्भाद्दानाद्भोगस्य वर्धनम् ॥ २३ ॥
कृत्वादावेव यत्नेन व्यवसायाशयौ दृढौ ।
करुणां च पुरस्कृत्य यतेत शुभवृद्धये ॥ २४ ॥
भद्रचर्याविधिः कार्यो वन्दनादिः सहादरात् ।
श्रद्धादीनां सदाभ्यासो मैत्री बुद्धाद्यनुस्मृतिः ॥ २५ ॥
सर्वावस्थासु सत्त्वार्थो धर्मदानं निरामिषम् ।
बोधिचित्तं च पुण्यस्य वृद्धिहेतुः समासतः ॥ २६ ॥
सिद्धिः सम्यक्प्रहाणानामप्रमादावियोजनात् ।
स्मृत्याथ सम्प्रजन्येन योनिशश्चिन्तनेन च ॥ २७ ॥
इदमपि पश्यतु
सम्पाद्यताम्- शिक्षासमुच्चयः (शान्तिदेवेन रचितः)