अंशुमत्काश्यपागमः/प्रथमेष्टकापटलः ४
| ← पटलः ३ | अंशुमत्काश्यपागमः [[लेखकः :|]] |
पटलः ५ → |
अथ वक्ष्ये विशेषेण शृणुष्व प्रथमेष्टकाम् ।
प्रासादे मण्टपे साले गोपुरे च तथैव च ॥ १ ॥
सदने परिवाराणां विन्यसेत् प्रथमेष्टकाम् ।
स्निग्धं चैवा तथाऽस्निग्धं द्विविधं भूमिलक्षणम् ॥ २ ॥
चिक्कणा शर्कराढ्या च त्वशक्यं खननक्रियाः ।
या सा स्निग्धा मही ख्याता तनुवालुकसंयुता ॥ ३ ॥
पुरुषांजलि मात्रे तु दृष्टतोयसमन्विता ।
अक्लेशात्खननीयं तत् सुस्निग्धा स मही स्मृता ॥ ४ ॥
प्रासादस्य तु विस्तारात् द्विहस्ताधिक विस्तृतम् ।
हस्तमात्रं खनेद्विप्रा सुस्निग्धं तु महीतलम् ॥ ५ ॥
यावताजलदृष्टं तु तावता स्निग्धकं खनेत् ।
अवटं वालुकैः स्थूलैः पूरयित्वा जलान्वितम् ॥ ६ ॥
पूरयित्वा स्थलं पश्चात् जलेन समतां कुरु ।
मुसलैर्हस्तपादैश्च स्निग्धं कृत्वा बृहच्छिलैः ॥ ७ ॥
एवमाधारमानं तु त्वधिकामवटं कुरु ।
मानसूत्राणि सूत्राणि पातयेत्तत्र देशिकः ॥ ८ ॥
प्रथमं मानसूत्रं तु विन्यासं तु द्वितीयकम् ।
तृतीयाधिष्ठसीमा च चतुर्थोपपीठसीमका ॥ ९ ॥
पंचमं होमसूत्रं तु षष्ठं प्रकृति सूत्रकम् ।
एवं क्रमेण विन्यस्य सूत्रषट्कं द्विजोत्तम ॥ १० ॥
तस्योत्तरे प्रपां कृत्वा नवहस्तप्रमाणतः ।
षोडशस्तम्भ संयुक्तं वितानध्वजभूषितम् ॥ ११ ॥
तोरणैर्दर्भमाल्यैश्च मुक्तादामैरलं कृतम् ।
मण्टपस्य त्रिभागैकं वेदिकायास्तु विस्तरम् ॥ १२ ॥
हस्तमात्रसमुत्सेधं दर्पणोदरसंनिभम् ।
परितस्त्वग्निकुण्डानि महाशासु प्रकल्पयेत् ॥ १३ ॥
वेदाश्रं च धनुर्वृत्तं अब्जमिन्द्रादिषु क्रमात् ।
हस्तमात्रप्रविस्तारं घातं चैव त्रिमेखलाम् ॥ १४ ॥
गोमयालेपनं कृत्वा प्रोक्षयेत्पंचगव्यकैः ।
पिष्टचूर्णैरलंकृत्य ततो वै विप्रभोजनम् ॥ १५ ॥
कृत्वोच्छिष्टं समुद्वास्य वास्तुहोमं ततः परम् ।
पर्यग्निकरणं कृत्वा प्रोक्षयेत्तु कुशांभसा ॥ १६ ॥
स्थण्डिलं वेदिकायां तु चाष्टद्रोणैश्च शालिभिः ।
तदर्धैस्तंडुलैश्चैव तदर्धैश्च तिलैरपि ॥ १७ ॥
स्थंडिलं कल्पयेद्विद्वान् दर्भैः पुष्पैः परिस्तरेत् ।
शिलाहर्म्ये शिलाभिस्तु दारुभिर्दारुहर्म्यके ॥ १८ ॥
आद्येष्टका तु कर्तव्या विपरीतं तु नाचरेत् ।
पुंलिंगाभिश्शिलाभिस्तु कारयेत्प्रथमेष्टकाम् ॥ १९ ॥
द्वारबन्धस्तु कर्तव्यः स्त्रीशिलाभिर्विशेषतः ।
नपुंसकोपलेनैव मूर्धेष्टकां द्विजोत्तम ! ॥ २० ॥
नुपंसकोपलेनैव भित्तिं कुर्याद्दृढीकृताम् ।
यथालाभशिलाभिर्वा भित्तिस्तम्भादयो(दिकं) भवेत् ॥ २१ ॥
वस्वंगुलं समारभ्ये द्विद्व्यंगुलविवर्धनात् ।
अष्टत्रिंशांगुला यावत् आयामं तु कला भवेत् ॥ २२ ॥
आयामार्धं विशालं स्यात् विशालार्धं घनं भवेत् ।
मानांगुलेन कर्तव्यं अन्यमानं न कारयेत् ॥ २३ ॥
नवांगुलं समारभ्य द्विद्व्यंगुल विवर्धनात् ।
एकोन चत्वारिंशान्तं भेदभोजांगुलेन तु ॥ २४ ॥
विस्तारं च घनं पश्चात् तत्संख्या चैव षोडश ।
एकादि षोडशान्तानां भूमीनां क्रमशोच्यते ॥ २५ ॥
मूर्धेष्टकासुपुंसादिरेखाभिस्तु परीक्षयेत् ।
अयुग्मं ऋजुरेखा च पुंलिंगाय प्रकीर्तिता ॥ २६ ॥
युग्मरेखा स चक्रा च स्त्रीलिंगाय प्रकीर्तिता ।
युग्मरेखा सयुग्मं वा कर्णिका सा नपुंसका ॥ २७ ॥
रेखाबिन्दुकलंकादि लूतपातसमन्वितम् ।
वर्जितानि प्रयत्नेन दोषहीनं तु संग्रहेत् ॥ २८ ॥
ईषदुन्नतमूलस्य नतमग्रमुदाहृतम् ।
ऊर्ध्वभागमुखं ख्यातं अपरं भूपतांशकम् ॥ २९ ॥
अश्मानं भूगतं चाग्रं ऊर्ध्वं चापरमुच्यते ।
प्रागुदक्स्थकमैशान्यं शीर्षं वै परिकीर्तितम् ॥ ३० ॥
मूलं तदितरज्ज्ञातं प्रमाणं त्विष्टकासमम् ।
गव्यैर्गन्धोदकैः स्नाप्य पूर्वरात्राधिवासयेत् ॥ ३१ ॥
शिवद्विजकुलोत्पन्नः शिवदीक्षासमन्वितः ।
सर्वलक्षणसंपन्नो वेदाचाररतः शुचिः ॥ ३२ ॥
आपोवहनकं स्नानं भस्मस्नानं च कारयेत् ।
नवाम्बरधरोष्णीषाः सोत्तरीयानुलेपनः ॥ ३३ ॥
गन्धमाल्यैरलंकृत्य सकलीकृतविग्रहः ।
पंचांगभूषणैर्भूष्य क्षालयेत्प्रथमेष्टकाः ॥ ३४ ॥
हैमैः कार्पाससूत्रैर्वा बध्वा प्रतिसरं हृदा ।
स्थंडिले कर्णिकाबाह्ये महाशासु निधापयेत् ॥ ३५ ॥
लकारं प्राग्दिशो भागे वकारं याम्य गोचरे ।
रकारं वारुणे देशे यकारं सौम्यगोचरे ॥ ३६ ॥
शालिपिष्टेन संलिख्य प्रत्येकं वस्त्रवेष्टितम् ।
पूर्वाग्रं सौम्य याम्ये तु शेषौ द्वौ चोत्तराग्रकौ ॥ ३७ ॥
स्थापयेत्तु समभ्यर्च्य पृथिव्याद्यात्मकं क्रमात् ।
नवसंख्यानवान्कुंभान् ससूत्रान्वस्त्रवेष्टितान् ॥ ३८ ॥
ससूत्रान्सापिधानांश्च नानागन्धाम्बुपूरितान् ।
हेमपंकजसंयुक्तान् मध्यादिक्रमशो न्यसेत् ॥ ३९ ॥
कुंभमध्ये तु सादाख्यं परितो लोकपालकान् ।
तत्तन्मन्त्रं न्यसेत्कुम्भे ध्यात्वा गन्धादिभिर्यजेत् ॥ ४० ॥
नैवेद्यं दापयेद्धीमान् ततो होमं समाचरेत् ।
अग्न्याधानादिकं सर्वं अग्निकार्योक्तमाचरेत् ॥ ४१ ॥
पलाशौ दुम्बराश्वत्थ वटमिन्द्रादिषु क्रमात् ।
समिधस्सद्यमंत्रेण मूलेनाज्यं तु होमयेत् ॥ ४२ ॥
चरुहोममघोरेण नेत्रेणैव तिलं तथा ।
सर्षपं कवचेनैव प्रत्येकाष्टशताहुतिः ॥ ४३ ॥
द्रव्यं प्रति विशेषेण व्याहृत्याहुतिमाचरेत् ।
एवं जागरणं रात्रौ प्रभाते देशिकोत्तमः ॥ ४४ ॥
आपोवगाहनादीनि प्रागिवैव समाचरेत् ।
इष्टकाः कलशाग्निं च पूजयेत्तु विशेषतः ॥ ४५ ॥
जयादिरभ्यातानं च राष्ट्रभृच्चैव होमयेत् ।
स्विष्टमग्नेति मंत्रेण पूर्णाहुतिमथाचरेत् ॥ ४६ ॥
स्थापकः स्थपतिं पूज्य वस्त्रहेमांगुलीयकैः ।
मुहूर्ते समनुप्राप्ते द्वारं नीत्वाऽथ देशिकः ॥ ४७ ॥
द्वारस्य दक्षिणे चांघ्रिमूले भित्त्यन्तरालके ।
इष्टकां वा शिलां वा तु स्थापयेद्देशिकोत्तमः ॥ ४८ ॥
प्रासादमण्टपानां च निर्गमस्य प्रदक्षिणे ।
सालानां गोपुराणां च प्रवेशस्य प्रदक्षिणे ॥ ४९ ॥
अभ्यन्तरे तु भित्तेस्तु गोपुराणां निधापयेत् ।
अग्रमग्रं तथैशान्यां मूलमूलं च नैर्-ऋते ॥ ५० ॥
अग्रमूलसमायुक्तं अग्नौ वा वायुगोचरे ।
पंचब्रह्म समुच्चार्य पूर्वादिक्रमशो न्यसेत् ॥ ५१ ॥
तन्मध्ये विन्यसेद्रत्नान् हेमपंकजसंयुतम् ।
पंचमृद्भिः समालिप्य कुंभस्थाद्भिः प्रपूरयेत् ॥ ५२ ॥
शोभनं दक्षिणावर्तं वामावर्तमशोभनम् ।
वामावर्ते भवेत्सम्यक् शान्तिहोमं समाचरेत् ॥ ५३ ॥
यागोपकरणं सर्वं आचार्याय प्रदापयेत् ॥ ५३-१/२॥
इत्यंशुमान्काश्यपे प्रथमेष्टकापटलः (चतुर्थः) ॥ ४ ॥