महाभारतम्-04-विराटपर्व-007

महाभारतम्
चतुर्थपर्व
महाभारतम्-04-विराटपर्व-007
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

पाण्डवैर्वनमध्ये श्मशानसंनिहिते शमीवृक्षे स्वायुधनिक्षेपः ।। 1 ।।
तथा स्वेषां साङ्केतिकनामकल्पनेन विराटनगरपरिसरगमनम् ।। 2 ।।

वैशंपायन उवाच।	4-7-1x
स राजधानीं संप्राप्य पार्थिवोऽर्जुनमब्रवीत्। इमानि पुरुषव्याघ्र आयुधानि परंतप। कस्मिन्न्यासयितव्यानि गुप्तिश्चैषां कथं भवेत् ।। 1 ।।	4-7-1a 4-7-1b 4-7-1c
सायुधा हि वयं तात प्रवेक्ष्यामः पुरं यदि। समुद्वेगं जनस्यास्य करिष्यामो न संशयः ।। 2 ।।	4-7-2a 4-7-2b
गाण्डीवं हि नरव्याघ्र त्रिषु लोकेषु विश्रुतम्। कथं नाविष्कृताः स्यामो धार्तराष्ट्रस्य मारिष ।। 3 ।।	4-7-3a 4-7-3b
यदीद.. धनुरादाय चरेम सजने पुरे। क्षिप्र नः प्रतिजानीयुर्मनुष्या नात्र संशयः ।। 4 ।।	4-7-4a 4-7-4b
एकस्मिन्नपि विज्ञाते समयं नो व्यतीत्य च । भूयो द्वादशवर्षाणि प्रविशेम वनं वयम् ।। 5 ।।	4-7-5a 4-7-5b
तस्मात्सर्वाणि शस्त्राणि प्रच्छाद्यान्यत्र यत्र वा । प्रविशेम पुरश्रेष्ठं तथा सम्यक्कृतं भवेत् ।। 6 ।।	4-7-6a 4-7-6b
वैशंपायन उवाच।	4-7-7x
अजातशत्रोर्वचनं श्रुत्वा चैव महायशाः। उवाच धर्मपुत्रं तमर्जुनः परवीरहा ।। 7 ।।	4-7-7a 4-7-7b
इयं वने मनुष्येन्द्र महती दृश्यते शमी। भीमशाखा दुरारोहा श्मशानस्य समीपतः ।। 8 ।।	4-7-8a 4-7-8b
उत्पथे चापि जातेयं मनुष्यैर्न निषेव्यते । विपुलाऽऽकीर्णशाखा च वायसैरुपसेविता ।। 9 ।।	4-7-9a 4-7-9b
स्नेहानुबद्धां पश्यामि दुरारोहामिमां शमीम् ।। 10 ।।	4-7-10a
समीपे च श्मशानस्य गृहं नास्य विशेषतः। समासज्यायुधान्यस्यां गच्छामो नगरं नृप ।। 11 ।।	4-7-11a 4-7-11b
न चास्यां चारयिष्यन्ति मनुष्याः पार्थ केचन ।। 12 ।।	4-7-12a
धनुर्भिः पुरुषं कृत्वा चर्मकेशास्थिसंवृतम्। उद्बन्धमिव कृत्वा च धनुर्ज्यापाशसंवृतम् । अस्यामायुधमासज्य गच्छाम नगरं वयम् ।। 13 ।।	4-7-13a 4-7-13b 4-7-13c
एवं परिहरिष्यन्ति मनुष्या वनचारिणः । अत्रैवं नावबुध्यन्ते मनुष्याः केचिदायुधम् ।। 14 ।।	4-7-14a 4-7-14b
वैशंपायन उवाच ।	4-7-15x
एवमुक्त्वा स राजानं धर्मात्मानं धनञ्जयः। प्रचक्रमे निधानाय शश्त्राणां भरतर्षभ ।। 15 ।।	4-7-15a 4-7-15b
तानि सर्वाणि संनह्य पञ्च पञ्चाचलोपमाः । आयुधानि कलापांश्च निस्त्रिंशानतुलप्रभान् ।। 16 ।।	4-7-16a 4-7-16b
ततो युधिष्ठिरो राजा सहदेवमुवाच ह। आरुह्येमां शमीं वीर निधत्स्वेहायुधानि नः ।। 17 ।।	4-7-17a 4-7-17b
इति संदिश्य तं पार्थः पुनरेव धनञ्जयम् । अब्रवीदायुधानीह निधातुं भरतर्षभः ।। 18 ।।	4-7-18a 4-7-18b
वैशंपायन उवाच।	4-7-19x
येन देवान्मनुष्यांश्च पिशाचोरगराक्षसान् । निवातकवचांश्चापि पौलोमांश्च परंतपः । कालकेयांश्च दुर्धाषान्सर्वांश्चैकरथोऽजयत् ।। 19 ।।	4-7-19a 4-7-19b 4-7-19c
स्फीताञ्जनपदांश्चान्यानजयत्कुरुनन्दनः। तदुदग्रं महाघोरं सपत्नगणमूदनम्। अपज्यमकरोत्पार्थो गाण्डीवं च भयंकरम् ।। 20 ।।	4-7-20a 4-7-20b 4-7-20c
येन वीरः कुरुक्षेत्रमभ्यरक्षत्परंतपः । जृम्भिते च धनुःश्रेष्ठे न्यासार्थं नृपसत्तमः ।। 21 ।।	4-7-21a 4-7-21b
धर्मपुत्रो महातेजाः सर्वलोकवशंकरम्। भुजङ्गभोगसदृशं मणिकाञ्चनभूषितम् ।। 22 ।।	4-7-22a 4-7-22b
वित्रासनं दानवानां राक्षसानां च नित्यशः । धनूरत्नं महातेजा जृम्भयामास पाण्डवः ।। 23 ।।	4-7-23a 4-7-23b
पाञ्चालान्येन संग्रामे भीमसेनोऽजयत्पुरा । प्रत्यषेधद्बहूनेकः सपत्नांश्चापि दिग्जये ।। 24 ।।	4-7-24a 4-7-24b
निशम्य यस्य विष्कारं विद्रवन्ति रणे परे । पर्वतस्येव दीर्णस्य विस्फोटमशनेरिव ।। 25 ।।	4-7-25a 4-7-25b
सैन्धवं येन राजानं जित्वा क्रुद्धः परामृशत् । येन क्रोधवशाञ्जघ्ने पर्वते गन्धमादने ।। 26 ।।	4-7-26a 4-7-26b
दिव्यं सौगन्धिकं पुष्पं येनाजैषीत्स पाण्डवः। 0	4-7-27a 4-7-27b
इन्द्राशनिसमस्पर्शं वज्रहाटकभूषितम् । ज्यापाशं धनुषस्तस्य भीमसेनोऽवतारयत् ।। 28 ।।	4-7-28a 4-7-28b
नकुलं पुनराहूय धर्मराजो युधिष्ठिरः। उवाच येन संग्रामे सर्वशत्रूञ्जिघांससि ।। 29 ।।	4-7-29a 4-7-29b
सुराष्ट्राञ्जितवान्येन शार्ङ्गगाण्डीवसन्निभम् । सुवर्णविकृतं सारमिन्द्रायुधनिभं वरम् ।। 30 ।।	4-7-30a 4-7-30b
तवानुरूपं सुकृतं चापमेतदलङ्कृतम्। तद्व्यंसयित्वा ज्यापाशं निधातुं धनुराहर ।। 31 ।।	4-7-31a 4-7-31b
वैशंपायन उवाच।	4-7-32x
अजयत्पश्चिमामाशां धनुषा येन पाण्डवः। माद्रीपुत्रो महाबाहुस्ताम्रास्यो मितभाषिता ।। 32 ।।	4-7-32a 4-7-32b
कुले नास्ति समो रूपे यस्येति नकुलः स्मृतः ।। 33 ।।	4-7-33a 4-7-33b
सहदेवं च संप्रेक्ष्य पुनर्धर्मसुतोऽब्रवीत्। कलिङ्गान्द्राक्षिणात्यांश्च मागधांश्चाजिशोभनः ।। 34 ।।	4-7-34a 4-7-34b
येनैव शत्रून्समरे अधाक्षीररिमर्दन। तत्स्रंसयित्वा ज्यापाशं निधातुं धनुराहर ।। 35 ।।	4-7-35a 4-7-35b
वैशंपायन उवाच।	4-7-36x
दक्षिणां दक्षिणाचारो दिशं येनाजयत्प्रभुः । अपज्यमकरोद्वीरः सहदेवस्तदायुधम् ।। 36 ।।	4-7-36a 4-7-36b
दीप्तान्खण्डांश्च सुदृढान्सुतीक्ष्णान्कनकत्सरून् । विविधान्क्षुरनाराचान्निस्त्रिंशांश्च शरानपि । आयुधानि कलापांश्च गदाश्च निदधुः सह ।। 37 ।।	4-7-37a 4-7-37b 4-7-37c
अथाब्रवीद्धर्मराजः सहदेवं परन्तपः। आरुह्येमां शमीं वीर निधत्स्वेहायुधानि नः ।। 38 ।।	4-7-38a 4-7-38b
इदं गोमृगमभ्याशे गतसत्वमचेतनम् । एतदुत्कृत्य वै वीर धनूंपि परिवेष्टय ।। 39 ।।	4-7-39a 4-7-39b
एवमुक्तो महाबाहुः सहदेवो यथोक्तवत् । शमीमारुह्य त्वरितो धनूंपि परिवेष्टयत् ।। 40 ।।	4-7-40a 4-7-40b
शीतवातातपभयाद्वर्पत्राणाय दुर्जयः। तानि वीरो यथा जानन्निरावाधानि सर्वशः । पुनः पुनः सुसंवेष्ट्य कृत्वा सुकृतमावरम् ।। 41 ।।	4-7-41a 4-7-41b 4-7-41c
यत्र चापश्यत स वै तिरोवर्पाणि वर्पति। तत्र तानि दृढैः पाशैः सुगाढं पर्यवन्धत ।। 42 ।।	4-7-42a 4-7-42b
ततः परमदूरस्थमुञ्छवृत्तिकलेवरम्। प्रायोपवेशनाच्छुष्कं स्नायुचर्मास्थिसंयुतम् ।। 43 ।।	4-7-43a 4-7-43b
तच्चानीय धनुर्मध्ये निबबन्धु पाण्डवाः । उपायकुशलाः सर्वे प्रणदन्तः समब्रुवन् ।। 44 ।।	4-7-44a 4-7-44b
अस्य बद्धस्य दौर्गन्ध्यान्मनुष्या वनचारिणः। दूरात्परिहरिष्यन्ति सशवेयं शमी इति ।। 45 ।।	4-7-45a 4-7-45b
अथाब्रवीन्महाराजो धर्मात्मा स युधिष्ठिरः। रञ्जुभिः सुकृतं प्राज्ञ विनिर्वध्नीहि पाण्डव ।। 46 ।।	4-7-46a 4-7-46b
यानि चात्र विशालानि रूढमूलानि मन्यसे। तेपामुपरि बध्नीहि इदं विप्रकलवरम् ।। 47 ।।	4-7-47a 4-7-47b
वैशंपायन उवाच।	4-7-48x
तच्छ्रुत्वा सहदेवस्तु पर्यबध्नत तच्छवम् ।। 48 ।।	4-7-48a
युधिष्ठिरः शुचिर्भूत्वा मनसाऽभिप्रणम्य च। ब्रह्माणामिन्द्रं वरदं कुबेरं वरुणानिलौ ।। 49 ।।	4-7-49a 4-7-49b
रुद्रं यमं च विष्णुं च सोमार्कौ धर्ममेव च । पृथिवीमन्तरिक्षं च दिशश्चोपदिशस्तथा । वसूश्चं मरुतश्चैव ज्वलनं चातितेजसम् ।। 50 ।।	4-7-50a 4-7-50b 4-7-50c
दिवाचरा रात्रिचराणि वाऽपि यानीह भूतान्यनुकीर्तितानि । तेभ्यो नमस्कृत्य च सुव्रतेभ्यः प्रणम्य तेपां शरणं गतोऽहम् ।। 51 ।।	4-7-51a 4-7-51b
सर्वायुधानीह महाबलानि न्यासं महादेवसमीपतो वै। न्यस्याम्यहं वायुसमीपतश्च वनस्पतीनां च सपर्वतानाम् ।। 52 ।।	4-7-52a 4-7-52b
एष न्यासो मया दत्तः सोममूर्यानिलान्तिके। मम पार्थस्य वा देयं पूर्णे वर्षे त्रयोदशे ।। 53 ।।	4-7-53a 4-7-53b
नेदं भीमे प्रदातव्यमयं क्रुद्धो वृकोदरः। आमर्षान्नित्यसंक्रुद्धो धृतराष्ट्रसुतान्प्रति। अपूर्णकाले प्रहरेत्क्रोधसंजातमत्सरः ।। 54 ।।	4-7-54a 4-7-54b 4-7-54c
पुनः प्रवेशो नः स्यात्तु वनवासाय सर्वदा । समये परिपूर्णे तु धार्तराष्ट्रान्निहन्महे ।। 55 ।।	4-7-55a 4-7-55b
एष चार्थश्च धर्मश्च कामः कीर्तिरलं यशः। मदायत्तमिदं सर्वं जीवितं च न संशयः ।। 56 ।।	4-7-56a 4-7-56b
वैशंपायन उवाच।	4-7-57a
दैवतेभ्यो नमस्कृत्य शमीं कृत्वा प्रदक्षिणम्। नगरं गन्तुमायाताः सर्वे ते भ्रातरः सह ।। 57 ।।	4-7-57a 4-7-57b
आगोपालाविपालेभ्यः कर्षकेभ्यः परंतप। आजग्मुर्नगराभ्याशं दर्शयन्तः पुनः पुनः ।। 58 ।।	4-7-58a 4-7-58b
अशीतिशतवर्पेयं माताऽस्माकमिहान्तिके । बहुकालपरीणामा मृत्योस्तु वशमेयुपी । न चाग्निसंस्कारमियं प्रापिता कुलधर्मतः ।। 59 ।।	4-7-59a 4-7-59b 4-7-59c
यः समासाद्यते कश्चित्तस्मिन्देशे यदृच्छया। तमेवमृचुर्धर्मज्ञाः कुलधर्मो न ईदृशः ।। 60 ।।	4-7-60a 4-7-60b
विश्रावयन्तस्ते हृष्टा दिशः सर्वा व्यनादयन् । स्वर्गतेयमिहास्माकं जननी शोकविह्वला ।। 61 ।।	4-7-61a 4-7-61b
वने विचरमाणानां लुब्धानां वनचारिणाम्। कुलधर्मोऽयमस्माकं पूर्वैराचरितः पुरा ।। 62 ।।	4-7-62a 4-7-62b
एवं ते सुकृतं कृत्वा समन्तादवघुष्य च। भीमसेनोऽर्जुनश्चैव माद्रीपुत्रावुभावपि ।। 63 ।।	4-7-63a 4-7-63b
युधिष्ठिरश्च कृष्णा च राजपत्नी सुमध्यमा। ततो यथासमाज्ञप्तं नगरं प्राविशंस्तदा ।। 64 ।।	4-7-64a 4-7-64b
मत्स्यराज्ञो विराटस्य समीपं वस्तुमञ्जसा। अज्ञातचर्यां चरितुं वर्षं राष्ट्रे त्रयोदशम् ।। 65 ।।	4-7-65a 4-7-65b
अतश्छन्नानि नामानि चकारैषां युधिष्ठिरः । जयो जयेशो विजयो जयत्सेनो जयद्बलः।	4-7-66a 4-7-66b
आपत्सु नामभिस्त्वेतैः समाह्वामः परस्परम् ।। 66 ।। ततो यथाप्रतिज्ञाभिः प्राविशन्नगरं महत्।	4-7-67a 4-7-67b
अज्ञातचर्यां वत्स्यन्तो राष्ट्रे वर्षं त्रयोदशम् ।। 67 ।।	4-7-68a
।। इति श्रीमन्महाभारते विराटपर्वणि पाण्डवप्रवेशपर्वणि सप्तमोऽध्यायः ।। 7 ।।

विराटपर्व-006

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

विराटपर्व-008