महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-074

महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-074
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

श्रीकृष्णेन भीमंप्रति तत्प्रतिज्ञानुस्मारणपूर्वकं युद्धप्रोत्साहनम् ।। 1 ।।

वैशंपायन उवाच।	5-74-1x
एतछ्रुत्वा महाबाहुः केशवः प्रहसन्निव। अभूतपूर्वं भीमस्य मार्दवोपहितं वचः ।।	5-74-1a 5-74-1b
गिरेरिव लघुत्वं तच्छीतत्वमिव पावके। मत्वा रामानुजः शौरिः शार्ङ्गधन्वा वृकोदरम् ।।	5-74-2a 5-74-2b
सन्तेजसंस्तदा वाग्भिर्भातरिश्वेव पावकम्। उवाच भीममासीनं कृपयाऽभिपरिप्लुतम् ।।	5-74-3a 5-74-3b
श्रीभगवानुवाच।	5-74-4x
त्वमन्यदा भीमसेन युद्धमेव प्रशंससि। वधामिनन्दिनः क्रूरान्धार्तराष्ट्रन्मिमर्दिषुः ।।	5-74-4a 5-74-4b
न च स्वपिषि जागर्षि न्युब्जः शेषे परन्तप । घोरामशान्तां रुशतीं सदा वाचं प्रभाषसे ।।	5-74-5a 5-74-5b
निःश्वसन्नग्निवत्तेन सन्तप्तः स्वेन मन्युना । अप्रशान्तमना भीम सधूम इव पावकः ।।	5-74-6a 5-74-6b
एकान्ते निःश्वसञ्शेपे भारार्त इव दुर्बलः । अपि त्वां केचिदुन्मत्तं मन्यन्तेऽतद्विदो जनाः ।।	5-74-7a 5-74-7b
आरुज्य वृक्षान्निर्मूलान्गजः परिरुजन्निव । निघ्नन्पद्भिः क्षितिं भीम निष्टनन्परिधावसि ।।	5-74-8a 5-74-8b
नास्मिञ्जने न रमसे रहः क्षिपसि पाण्डव । नान्यं निशि दिवा चापि कदाचिदभिनन्दसि ।।	5-74-9a 5-74-9b
अकस्मात्स्मयमानश्च रहस्यास्से रुदन्निव। जान्वोर्मूर्धानमाधाय चिरमास्ते प्रमीलितः ।।	5-74-10a 5-74-10b
भ्रुकिटिं च पुनः कुर्वन्नोष्ठौ च विदशन्निव । अभीक्ष्णं दृश्यसे भीम सर्वं तन्मन्युकारितम् ।।	5-74-11a 5-74-11b
यथा तपुरस्तात्सविता दृश्यते शुक्रमुच्चरन् । यथा च पश्चान्निर्मुक्तो ध्रुवं पर्येति रश्मिवान् ।।	5-74-12a 5-74-12b
तथा सत्यं ब्रवीम्येतन्नास्ति तस्य व्यतिक्रमः । हन्ताहं गदयाभ्येत्य दुर्योधनममर्पणम् ।।	5-74-13a 5-74-13b
इति स्म मध्ये भ्रातृणां सत्येनालभसे वदाम्। तस्य ते प्रशमे बुद्धिर्ध्रियतेऽद्य परन्तप ।।	5-74-14a 5-74-14b
अहो युद्धाभिकाङ्क्षाणां युद्धकाल उपस्थिते । चेतांसि विप्रतीपानि यत्त्वां भीभीम विन्दति ।।	5-74-15a 5-74-15b
अहो पार्थ निमित्तानि विपरीतानि पश्यसि। स्वप्नान्ते जागरान्ते च तस्मात्प्रशममिच्छसि ।।	5-74-16a 5-74-16b
अहो नाशंससे किंचित्पुंस्त्वं क्लीब इवात्मनि । कश्मलेनाभिपन्नोऽसि तेन ते विकृतं मनः ।।	5-74-17a 5-74-17b
उद्वेपते ते हृदयं मनस्ते प्रतिसीदति । ऊरुस्तम्भगृहीतोऽसि तस्मात्प्रशममिच्छसि ।।	5-74-18a 5-74-18b
अनित्यं किल मर्त्यस्य पार्थ चित्तं चलाचलम् । वातवेगप्रचलिता अष्ठीला शाल्मलेरिव ।।	5-74-19a 5-74-19b
तवैषा विकृता बुद्धिर्गवां वागिव मानुषी । मनांसि पाण्डुपुत्राणां मञ्जयत्यप्लवानिव ।।	5-74-20a 5-74-20b
इदं मे महादाश्चर्यं पर्वतस्येव सर्पणम्। यदीदृशं प्रभाषेथा भीमसेनासमं वचः ।।	5-74-21a 5-74-21b
स दृष्ट्वा स्वानि कर्माणि कुले जन्म च भारत । उत्तिष्ठस्व विषादं मा कृथा वीर स्थिरो भव ।।	5-74-22a 5-74-22b
न चैतदनुरूपं ते यत्ते ग्लानिररिन्दम। यदोजसा न लभते क्षत्रियो न तदश्रुते ।।	5-74-23a 5-74-23b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि भगवद्यानपर्वणि चतुःसप्ततितमोऽध्यायः ।।

5-74-6 अग्निवत् अग्निनेव ।। 5-74-8 आरुज्य भङ्क्त्वा ।। 5-74-9 अस्मिन्वने। जनेन ब्राह्मणरामूहेन। क्षिपसि नपसि कालमिति शेषः ।। 5-74-12 शुक्रं तेजः। निर्मुक्तोऽस्तं गतः। ध्रुवं निश्चयं पुनः पर्येति मेरुं पुनःपुनः प्रदक्षिणीकरोति ।। 5-74-19 अष्ठीला फलान्तर्ग्रन्थिः । सा च शाल्मलेः केवलं तूलमयी भवति ।।

उद्योगपर्व-073

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-075