महाभारतम्
पञ्चमपर्व
महाभारतम्-05-उद्योगपर्व-153
वेदव्यासः

महाभारतस्य पर्वाणि

कर्णादीन्प्रति दुर्योधनेन सांग्रामिकसामग्रीसंपादनचोदनम् ।। 1 ।।
तच्चोदनया राज्ञां सेनाभिः सह कुरुक्षेत्रप्रस्थानम् ।। 2 ।।

जनमेजय उवाच।	5-153-1x
युधिष्ठिरं सहानीकमुपायान्तं युयुत्सया। सन्निविष्टं कुरुक्षेत्रे वासुदेवेन पालितम् ।।	5-153-1a 5-153-1b
विराटद्रुपदाभ्यां च सपुत्राभ्यां समन्वितम् । केकयैर्वृष्णिभिश्चैव पार्थिवैः शतशो वृतम् ।।	5-153-2a 5-153-2b
महेन्द्रमिव चादित्यैरभिगुप्तं महारथैः। श्रुत्वा दुर्योधनो राजा किं कार्यं प्रत्यपद्यत ।।	5-153-3a 5-153-3b
एतदिच्छाम्यहं श्रोतुं विस्तरेण महामते। संभ्रमे तुमुले तस्मिन्यदासीत्कुरुजाङ्गले ।।	5-153-4a 5-153-4b
व्यथयेयुरिमे देवान्सेन्द्रानपि समागमे । पाण्डवा वासुदेवश्च विराटद्रुपदौ तथा ।।	5-153-5a 5-153-5b
धृष्टद्युम्नश्च पाञ्चाल्यः शिखण्डी च महारथः । युधामन्युश्च विक्रान्तो देवैरपि दुरासदः ।।	5-153-6a 5-153-6b
एतदिच्छाम्यहं श्रोतुं विस्तरेण तपोधन । कुरूणां पाण्डवानां च यद्यदासीद्विचेष्टितम् ।।	5-153-7a 5-153-7b
वैशंपायन उवाच।	5-153-8x
प्रतियाते तु दाशार्हे राजा दुर्योधनस्तदा। कर्णं दुःशासनं चैव शकुनिं चाब्रवीदिदम् ।।	5-153-8a 5-153-8b
अकृतेनैव कार्येण गतः पार्थानधोक्षजः । स एनान्मन्युनाविष्टो ध्रुवं धक्ष्यत्यसंशयम् ।।	5-153-9a 5-153-9b
इष्टो हि वासुदेवस्य पाण्डवैर्मम विग्रहः । भीमसेनार्जुनौ चैव दाशार्हस्य मते स्थितौ ।।	5-153-10a 5-153-10b
अजातशत्रुरत्यर्थं भीमसेनवशानुगः। निकृतश्च मया पूर्वं सह सर्वैः सहोदरैः ।।	5-153-11a 5-153-11b
विराटद्रुपदौ चैव कृतवैरौ मया सह । तौ च सेनाप्रणेतारौ वासुदेववशानुगौ ।।	5-153-12a 5-153-12b
भविता विग्रहः सोयं तुमुलो लोमहर्षणः । तस्मात्साङ्ग्रामिकं सर्वं कारयध्वमतन्द्रिताः ।।	5-153-13a 5-153-13b
शिबिराणि कुरुक्षेत्रे क्रियन्तां वसुधाधिपाः । स्वपर्याप्तावकाशानि दुरादेयानि शत्रुभिः ।।	5-153-14a 5-153-14b
आसन्नजलकोष्ठानि शतशोथ सहस्रशः । अच्छेद्याहारमार्गाणि बन्धोच्छ्रयचितानि च ।	5-153-15a 5-153-15b
विविधायुधपूर्णानि पताकाध्वजवन्ति च। समाश्च तेषां पन्थानः क्रियन्तां नगराद्बहिः ।।	5-153-16a 5-153-16b
प्रयाणं घुष्यतामद्य श्वोभूत इति माचिरम् ।	5-153-17a
वैशंपायन उवाच।	5-153-17x
ते तथेति प्रतिज्ञाय श्वोभूते चक्रिरे तथा ।।	5-153-17b
हृष्टरूपा महात्मानो निवासाय महीक्षिताम् । ततस्ते पार्थिवाः सर्वे तच्छ्रुत्वा राजशासनम् ।।	5-153-18a 5-153-18b
आसनेभ्यो महार्हेभ्य उदतिष्ठन्नमर्षिताः । बाहून्परिघसङ्काशान्संस्पृशन्तः शनैः शनैः ।।	5-153-19a 5-153-19b
काञ्चनाङ्गददीप्तांश्च चन्दनागरुभूषितान्। उष्णीषाणि नियच्छन्तः पुण्डरीकनिभै करैः। अन्तरीयोत्तरीयाणि भूषणानि च सर्वशः ।।	5-153-20a 5-153-20b 5-153-20c
ते रथान्रथिनः श्रेष्ठा हयांश्च हयकोविदाः। सज्जयन्ति स्म नागांश्च नागशिक्षास्वनुष्ठिताः ।।	5-153-21a 5-153-21b
अथ वर्माणि चित्राणि काञ्चनानि बहूनि च । विविधानि च शस्त्राणि चक्रुः सर्वाणि सर्वशः ।।	5-153-22a 5-153-22b
पदातयश्च पुरुषाः शस्त्राणि विविधानि च। उपाजह्रुः शरीरेषु हेमचित्राण्यनेकशः ।।	5-153-23a 5-153-23b
तदुत्सव इवोदग्रं संप्रहृष्टनरावृतम् । नगरं धार्तराष्ट्रस्य भारतासीत्समाकुलम् ।।	5-153-24a 5-153-24b
जनौघसलिलावर्तो रथनागाश्वमीनवान् । शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषः कोशसञ्चयरत्नवान् ।।	5-153-25a 5-153-25b
चित्राभरणवर्मोर्मिः शस्त्रनिर्मलफेनवान् । प्रासादमालाद्रिवृतो रथ्यापणमहाह्रदः ।।	5-153-26a 5-153-26b
योधचन्द्रोदयोद्भूतः कुरुराजमहार्णवः । व्यदृश्यत तदा राजंश्चन्द्रोदय इवोदधिः ।।	5-153-27a 5-153-27b
।। इति श्रीमन्महाभारते उद्योगपर्वणि सैन्यनिर्याणपर्वणि त्रिपञ्चाशदधिकशततमोऽध्यायः ।।

सम्पाद्यताम्

5-153-15 आसन्नजला कोष्ठाः कक्ष्या येषु तानि तथा। अच्छेद्यः शत्रुभिरनिर्वार्य आहार आहरणं वस्तूनां मार्गाश्च येषु तानि अच्छेद्याहारमार्गाणि ।। 5-153-20 अन्तरीयं परिधानीयम् । उत्तरीयं प्रावरणवस्त्रम् ।।

उद्योगपर्व-152

पुटाग्रे अल्लिखितम्।

उद्योगपर्व-154